Mađarska

**Učlanjen** : 18.11.2012

Narodna Republika Mađarska

1946—1955.

Zastava Narodne Republike Mađarske od 1949. do 1956.

Pariskom mirovnom konferencijom, održanom 1946, određene su mađarske
granice. Mađarska je10. februara 1947. potpisala Sporazum o miru[8] i
ovim sporazumom je vraćena u granice iz 1938. godine uz manje
teritorijalne ustupke Čehoslovačkoj.
Polovina nemačkog stanovništva (240.000) deportovana je iz Mađarske u
Nemačku, a sa Čehoslovačkom je napravljena prisilna razmena
stanovništva.

Mađarska je proglašena republikom 1. februara 1946. a prvi predsednik je
postao Zoltan Tildi (Zoltán Tildy), vođa stranke Nezavisnih sitnih
zemljoposednika (FKgP). Novi ministar unutrašnjih poslova, Laslo Rajk
(László Rajk), vođa komunističke stranke, osnovao je tajnu policiju koja
je zatim počela da hapsi pripadnike drugih stranaka što je dovelo do
slabljenja istih. Ubrzo dolazi do spajanja Komunističke i
Socijaldemokratske partije u Mađarsku radničku stranku, koja postaje
najjača stranka u Mađarskoj.

Novim ustavom iz 18. avgusta 1949, Mađarska je proglašena narodnom
republikom sa uređenjem po uzoru na sovjetski ustav iz 1936. godine. Sve
ovo je bila priprema za jednostranački sistem i tzv. staljinističku eru
Mađarske koja je tada nastupila.
Vlast u Mađarskoj preuzeo je Maćaš Rakoši (Mátyás Rákosi), koji sprovodi
čistke u kojima je i sam Laslo Rajk nastradao, a na doživotnu robiju je
osuđen i kardinal Jožef Mindsenti (József Mindszenty).

**Učlanjen** : 18.11.2012

1956.

Kao posledica mnogih događaja — proganjanja, nameštenih sudskih procesa,
Staljinove smrti i dolaska Nikite Hruščova na vlast u SSSR, 1956. došlo
je do protesta u Budimpešti. Tada je na čelo zemlje došao Imre Nađ
(Imre Nagy), dok je Janoš Kadar (János Kádár) preuzeo vođstvo nad
partijom. Oslobođeni su politički zatvorenici, data je veća sloboda
štampe i najavljeno je istupanje iz Varšavskog pakta.
Hruščov je, međutim, 4. novembra 1956. poslao vojsku u Mađarsku. Sva
strateški važna mesta su osvojena (aerodromi, auto-putevi, mostovi), a
neiskusne mađarske revolucionarne snage su brzo poražene.
Tokom revolucionarnih borbi poginulo je oko 20.000 ljudi, oko 200.000 je
napustilo zemlju, od 26.000 koliko je bilo na suđenju, njih 13.000 je
završilo u zatvoru, dok je 350 osuđeno na smrt i pogubljeno.
Janoš Kadar je odveden u Moskvu i nakon ucena i nagovaranja prihvatio je
da pređe na stranu sovjeta. Nakon što su ga nagovorili da napusti
sigurnost jugoslovenske ambasade u Budimpešti, Imre Nađ je uhapšen i
pogubljen 1958. u Moskvi. Ostali članovi vlade su ili pogubljeni ili
umrli u zarobljeništvu, uključujući Pala Maletera (Pál Maléter), Gezu
Lošoncija (Géza Losonczy), Atilu Sigetija (Attila Szigethy) i Mikloša
Gimeša (Miklós Gimes).

1962—1989.

Razdoblje od 1962. do 1988, kroz koje Mađarska prolazi na čelu sa
Janošem Kadarom, poznato je kao razdoblje gulaš komunizma. U ovom
razdoblju sproveden je niz reformi, a Mađarska je smatrana za jednu od
najliberalnijih zemalja istočnog bloka. Ovaj kadar se povukao sa vlasti
1988. godine, a zamenio ga je partijski vođa Imre Požgaj (Imre Pozsgay).
Parlament je 1989. izglasao demokratski paket kojim se donose nove
slobode kao što je osnivanje sindikata, sloboda udruživanja i
okupljanja, sloboda štampe kao i novi izborni zakon. U oktobru iste
godine promenjen je i ustav. Aprila 1990. godine potpisan je istorijski
sporazum između Mađarske i Sovjetskog Saveza kojim se ugovorilo potpuno
povlačenje jedinica sovjetske armije do juna 1991. godine, što se i
dogodilo.

U oktobru 1989. godine održan je i poslednji kongres Komunističke
partije. Iste godine osnovana je i Mađarska socijalistička stranka, ime
zemlje je promenjeno u Republika Mađarska, a parlament je takođe doneo i
odluku o održavanju prvih višestranačkih izbora nakon komunističke ere.

**Učlanjen** : 18.11.2012

Republika Mađarska od 1990.

Mađarska - Page 2 Hu-map

Mađarska danas.

Mađarski parlament u Budimpešti

Na prvim parlamentarnim izborima, održanim u maju 1990, komunisti su
izgubili vlast. Vlada je formirana koalicijom narodne stranke, desnog
centra i liberalnih stranaka. Premijer postaje Jožef Antal (József
Antall), a u Mađarsku se polako uvodi tržišna privreda i započinje
približavanje Evropskoj uniji. U ovom razdoblju tranzicije došlo je i do
pada životnog standarda i do porasta nezaposlenosti.

Godine 1991, zajedno sa Čehoslovačkom i Poljskom, Mađarska je postala
članica Višegradske grupe a 1999. godine primljena je u NATO.

Od 1. maja 2004. godine Mađarska je punopravna članica Evropske unije.
Zvanično ime države se promenilo iz Republika Mađarska (mađ. Magyar
Köztársaság) u Mađarska (mađ. Magyarország), stupanjem na snagu novog
Ustava 1. januara 2012.

**Učlanjen** : 18.11.2012

Geografija

Mađarska - Page 2 DonauknieVisegrad

Dunav kod Višegrada

Ravnice pokrivaju veći deo Mađarske ("karpatski basen"), dok na severu
uz slovačku granicu ima brda i planina (najviši vrh: Kekeš, 1014 m).
Mađarsku deli po pola Dunav (Duna); druge velike reke su Tisa (Tisza) i
Drava (Dráva), dok na zapadu zemlje leži veliko jezero Balaton. Osim
toga, Mađarska ima najveće termalno jezero na svetu, jezero Heviz.
Klima je kontinentalna, sa hladnim i vlažnim zimama i toplim letima, a
relativna izolacija karpatskog bazena ponekad izaziva suše. Prosečna
godišnja temperatura je 9.7° C.

Veći gradovi su: Budimpešta, Debrecin, Miškolc, Segedin, Pečuj, Njiređhaza, Kečkemet, Sekešfehervar, Đer, itd.

**Učlanjen** : 18.11.2012

Zgrada parlamenta u Budimpešti

**Učlanjen** : 18.11.2012

Glavni saobraćajni čvor zemlje, Budimpešta, leži na najvažnijem saobraćajnom pravcu zemlje, Dunavu

Đeram u Hortobađ (Hortobágy)

**Učlanjen** : 18.11.2012

Gdje Budim ljubi Peštu

Dva stara grada, Budim i Pešta, spojena u jednu cjelinu. Budim na brdu, a
Pešta u nizini. Zajedno čine Budimpeštu, glavni grad Mađarske, koji se
nalazi na srednjem toku Dunava.

Izvor: Nezavisne novine

Mađarska - Page 2 20137515424d3b1feb14f9d476993614_orig

Mađarska - Page 2 20137515424d3b1feb14f9d476993614_orig

Sve što se događa u zemlji ljute papričice i čardaša, kažu, doslovno
počinje i završava u Budimpešti, koja pod tim nazivom postoji od
ujedinjenja dva grada 1873. godine.

Prošla je mnoge vladavine, režime i ratove, a danas odiše nekom posebnom otmjenošću.

Budimpešta ima više od dva miliona stanovnika, koji kao valutu koriste
forinte. Za 100 evra, odnosno 195 KM, u budimpeštanskim mjenjačnicama (u
kojima morate biti jako pažljivi, jer ako primijete da ste stranac,
daće vam novac po "svom kursu"), dobićete nešto više od 26.000 forinti i
bar na trenutak sa toliko novca u džepu osjećati se kao bogat čovjek.

Ono što određuje ovaj "biser Dunava" kao lijep i zbog čega su mu sa
pravom dali nadimak Pariz istočne Evrope, svakako su mostovi koji vežu
dvije strane grada, trgovi, široke avenije, veliki parkovi, stara zdanja
sa obje strane rijeke i skladna mješavina arhitektonskih stilova.

Mostovi:

"Kraljica Dunava" ima mnoga obilježja, a prvo što će vam zapasti za oko
kada stupite u grad svakako su mnogobrojni mostovi preko Dunava. Ima ih
devet i kao nijemi spomenici vremena strpljivo vežu dvije strane grada.
Svaki od njih ima svoju priču.

Najstariji, ali i najljepši je Lančani most i za njega se vežu mnoge legende i anegdote.

Najpoznatiji je po svojim kipovima lavova. Gradnju mosta je naredio grof
Ištvan Šeheni, koji je odlučio da izgradi stalni prelaz nakon što je
morao čekati sedmicama da prođe bura kako bi posjetio bolesnog oca.

Jedna od priča koja je vezana za ovaj most kaže ovako: Navodno je Ištvan
Šeheni prije otvaranja mosta izjavio da će se baciti u Dunav ako neko
nađe grešku na mostu. Neki kažu da je jedan dječak skakutao oko statua
lavova i rekao kako oni nemaju jezik, dok drugi tvrde da je Ištvanova
kćerka primijetila da lavovi nemaju jezik. Ištvan je naredio da mu
donesu ljestve, popeo se i vidio da lavovi stvarno nemaju jezik. Nakon
toga se bacio u Dunav.

I stihovi Đorđa Balaševića govore o ovoj poznatoj građevini, a i o
Budimpešti uopšte: "Vodila me kud je htela... Dobar sam ja gost...
Vorosmarti... Citadela... I Lančani most... Zavejani Trg heroja... Gde
poželeh da je moja...I da uvek bude kao tad..."

Svakako najinteresantnija anegdota koja važi za ovo velelepno zdanje je
da će se most srušiti onog dana kada jedna Mađarica vjerna svom mužu
pređe preko njega.

Most je posebno lijepo gledati noću, kad se upale svjetla i obasjaju ga
cijelom njegovom dužinom i visinom, a Dunav postane veliko ogledalo u
kojem se vide njegovi obrisi.

Trg heroja:

Trg heroja i Milenijumski spomenik dominiraju jednim dijelom grada.
Veličanstveni kipovi istaknutih istorijskih ličnosti Mađarske prikazani
su poput pravih heroja. A na vrhu Milenijumskog stuba, koji se nalazi na
centralnom dijelu trga, raskošan je krilati kip anđela Gabrijela koji
stoji na stubu visokom 36 metara, a koji je prema Bibliji jedan od
trojice anđela koji objavljuju ljudima božje odluke.

U sklopu Trga heroja, na njegovim bočnim stranama, nalaze se dva
značajna muzeja - Muzej lijepih umjetnosti i Muzej savremene umjetnosti,
a u neposrednoj blizini je i Zoološki vrt.

Mađarski parlament:

Zgrada Mađarskog parlamenta sigurno je najpoznatiji simbol Budimpešte.
Treći je po veličini parlament u svijetu i drugi u Evropi, odmah iza
onog u Bukureštu.

Zgrada je impresivna. Ima oko 700 prozora. Uvijek su na jednoj strani
tog zdanja skele za čišćenje i, taman kad se završi jedna strana, druga
je prljava, pa je treba očistiti jer je izgrađena, kao i većina
spomenika u Mađarskoj, od mramora. Zanimljiva priča kaže da čišćenje
zgrade Parlamenta traje cijelu godinu. Počinje 1. januara i završava se
naredne godine istog datuma, kada opet počinje čišćenje strane koja se
do tog datuma isprljala. Zgrada Parlamente se pruža 268 metara u dužinu i
123 u širinu, gradilo ga je preko hiljadu radnika, ima 691 sobu, a u
njega je ugrađeno 40 kilograma zlata.

Čarde:

Ako niste bili u nekoj od budimpeštanskih i uopšte mađarskih čardi, kao
da niste ni posjetili tu zemlju. Mađarska je poznata po odličnoj hrani, a
sve češće i po vinima. Tradicionalna mjesta za isprobavanje lokalne
gastronomske ponude su čarde, od kojih neke imaju istoriju dugu i
nekoliko vijekova. U njima možete isprobati gulaše, paprikaše ili
riječnu ribu spremane po specijalnim recepturama, nakon kojih se možete
zasladiti desertima i uživati s čašom tokajca, tradicionalnog mađarskog
pića. Na čardama ćete najbolje vidjeti koliko su Mađari temperamentan
narod.

Tokajac:

Tokajac je najpoznatije mađarsko vino koje je još francuski kralj Ludvig
XIV nazvao "Kralj vina i vino kraljeva" i koje je oduševilo careve,
pape i sultane. Tokajac se nekada u mađarskim apotekama mogao naći i kao
lijek i bio je tada najskuplji mađarski izvozni proizvod. Danas se
tokajcu pripusuju i svojstva afrodizijaka.

Balašević u svojim pjesmama pjeva i o vinu kraljeva: "Prosto... K'o u
opereti... Sklopilo se sve... Violinist, tužni pajac, lepa žena i
tokajac...

A kulise... Zavejani grad..."

Ako vas put nanese u Budimpeštu, svakako ćete naići na još fascinantnih
građevina kao što je Budimski dvorac, Ribarska tvrđava, Sinagoga, crkva
svetog Matijaša, a takođe i na brojene prodavnice suvenira, umjereno
ljubazne prodavače, ugostitelje koji još pozdravljau sa "Kezét
csókolom", što u prevodu znači "ljubim ruke".

Trebalo bi posjetiti i poslastičarnicu "Gerbaud" (žarbo), koja je nekad
bila omiljeno okupljalište mađarskog plemstva, a koja je ime dobila po
slasnom kolaču žarbo kocke, a takođe i gradić Sveta Andrea, koji je
pravo carstvo marcipana, crkvi i drugih spomenika kulture.

Nagi Djeda Mrazovi:

Ako se 7. januara zateknete u Budimpešti, možete vidjeti nesvakidašnji
prizor - trku nagih Djeda Mrazova, dakle, na sebi imaju samo
crveno-bijele kapice.

Još jedan zanimljiv podatak u vezi sa Budimpeštom kaže ovako: U danima
kada količina smoga u vazduhu pređe dozvoljenu granicu, gradski oci
izdaju naredbu da jedan dan u garažama ostaju auta sa parnim brojem na
registraciji, a naredni dan oni koji imaju neparni broj, i tako dok
vazduh ponovo ne postane dovoljno čist.

Kada se obiđe većina gradskih znamenitosti i kada se čuju zanimljive
priče o "kraljici Dunava", vrijeme je za još jedno opuštanje. To može
biti šoping, večera na brodu koji plovi Dunavom koji iza sebe ostavlja
predivne slike grada koje govore hiljadu riječi ili noćni izlazak u
brojne klubove, po kojima je Budimpešta nadaleko poznata.

Budimpešta je najljepša noću. Ukrasna svjetla Budima i Pešte gase se u
ponoć, a do tada bi trebalo obići znamenitosti toga grada, jer se u noći
otkriva i mračna strana mađarske ljepotice na Dunavu. Danju prelijep
domaćin turistima, a noću "mravinjak" beskućnika. Svijetla je to i tamna
strana Budimpešte.

Ljuta papričica

Mađari su poznati po začinjenoj hrani, a jedan od glavnih sastojaka je ljuta crvena paprika.

Oni koju su u Budimpešti prvi put obavezno moraju probati poznati mađarski gulaš, koji je mješavina govedine i povrća.

Ljutu crvenu papričicu moguće je naći u raznim oblicima: nanizanu na
konac u obliku vijenca, sušenu, u malim limenim pakovanjima koja se iz
"bisera Dunava" mogu ponijeti kao suvenir, ali i koristiti kao začin.

Taksisti

Kao u svakoj metropoli, bar za nekoliko kilometara puta zatrebaće vam
vožnja taksijem. U Budimpešti su taksisti posebno promućurni. Ako samo
ne sekund ne gledate u taksimetar, cijena vrtoglavo sakče sa 1.000 na
4.000 forinti. Kada shvate da niste njihov sugrađanin, voziće vas svim
mogućim obilaznicama do odredišta na koje treba da stignete. Ali, da se i
njima doskočiti: recite da imate samo 2.000 forinti. Neki će pristati
odmah, s nekima ćete se morati cjenjakati, ali će vas na kraju povesti.