Nacionalni parkovi Srbije

Specijalni rezervat prirode Zasavica




Najbliži grad: Sremska Mitrovica
Koordinate: 44°57′27″N, 19°31′34″E
Površina: 1.150 ha
Nastao: 1977. godine
Vlasništvo: Srbija

Specijalan rezervat prirode Zasavica je prirodni rezervat stavljen pod zaštitu države 1977. godine kao prirodno dobro I kategorije od izuzetnog značaja. Rezervat se prostire u južnom Sremu i severnoj Mačvi na teritorijama opština Sremska Mitrovica i Bogatić. Ovo je močvarno područje sa poplavnim livadama i šumama površine 1825 hektara uz rečicu Zasavicu dužine 33,1 kilometara. Kroz ovaj rezervat teče rečica Zasavica, potok Batar, kanali Jovac i Prekopac i postoji veza sa rekom Savom.


Vizitor

Stanište je više stotina ptica, životinja i riba. U ovom rezervatu obitava riba umbra, samo tu i nigde na svetu, a od 2004. godine i porodice dabrova, koji su uništeni pre oko stotinak godina u celoj državi. 2005. godine Prirodnjački muzej iz Minhena darovao je 16 porodica dabrova koji su se dobro prilagodili u novoj sredini – neke porodice već su dobile prinove, a sve su već izgradile sopstveni dom – na vodi i pod vodom – u koji u proseku ugrađuju 25-30 kubnih metara drva. Na Zasavici je izgrađen objekat za posetioce – sa više ležajeva, a od kako se dabar vratio održavaju se kampovi prirodnjaka iz Srbije i više zemalja Evrope.


Reka Zasavica

Zasavica je i naziv za napušteno rečno korito, oko donje Drine, nekada je bila korito Save, pa Drine, a danas je van hidrografske funkcije, tako da je fosilno rečno korito.


"Etno kuća" i "Bircuz kod dabra"
Rezervat

Koordinate: 19º 31' E, 44º 56' N (100 km zapadno od
Beograda)
Nadmorska visina: 77-83 m

Rezervat se proteže duž 33,1 km duge reke Zasavice. Područjem dominira rečni biotop, okružen mozaikom vodenih i barskih ekosistema sa fragmentima poplavnih šuma. Sporotekuća reka Zasavica, koja vodu dobija iz podzemnih izvora, duboka je do 2,5 m. Oko nje se razvila barska vegetacija trske Phragmites sp. i rogoza Typha sp. Područje je okruženo poljoprivrednim poljima i ostacima šuma hrasta, jasena, topole i vrbe.

SRP „Zasavica” je jedan od najčuvenijih centara za očuvanje genetskih resursa domaćih životinja u Srbiji. Podolsko goveče i svinja Mandulica se hrane na prostranom pašnjaku Valjevac.

Upravljač rezervata je NVO „Goransko-ekološki pokret” iz obližnje Sremske Mitrovice.


Staništa: mrtvaja, tršćaci, poplavne topolove i vrbove šume, stoletne hrastove i jasenove šume, nizijske livade, ekstenzivni pašnjaci, oranice, tradicionalni voćnjaci.


Biljke: u rezervatu od oko 1825 hektara je zabelezeno ukupno više od 800 vrsta biljaka od kojih su posebno značajne sledeće: beli lokvanj (Nymphaea alba), žuti lokvanj (Nuphar luteum), testerica (Stratiotes aloides), lokvanjić (Nymphoides peltata), močvarna kopriva (Urtica kioviensis), iđirot (Acorus calamus).


Gljive: više od 160 vrsta je nađeno u Rezervatu. Neke od njih su: judino uvo (Auricularia auricularia-judae), rudnjača (Agaricus campestris), šumski šampinjon (Agaricus silvicola), sunčanica (Macrolepiota procera), velika gnoištarka (Coprinus comatus), velika puhara (Lycoperdon giganteum), lisičarka (Cantarellus cibarius), škripavac (Polyporus squamosus), šumsko pile (Polyporus sulphurous).


Insekti: do sada je više od 300 vrsta nađeno u Rezervatu, od kojih je 15 vrsta zaštićeno kad Prirodne retkosti u Srbiji: jelenak (Lucanus cervus), nosorožac (Oryctes nasicornis), bukova strižibuba (Morimus funereus), veliki guseničar (Calosoma sycophanta), mali guseničar (Calosoma inquisitor), trčuljak (Carabus gigas), Carabus violaceus, Osmoderma eremita. Ukupno 42 vrste nosorožaca Curculionidae je zabeleženo istraživanjem, od kojih su 2 vrste nove za teritoriju Srbije. Do sada je pronađeno 55 vrsta dnevnih leptira od kojih je 6 vrsta na Evropskoj Crvenoj Listi, i jedna na Svetskoj Crvenoj Listi. Neke od vrsta koje su nađene u Rezervatu:lastin repak (Papilio machaon), panonska prelivalica (Apatura metis), modri prelivač (Apatura iris),žiličasti kupusar (Pieris napi), mali kupusar (Pieris rapae), veliki kupusar (Pieris brassica). Zasavica je jedno od najboljih mesta za posmatranje vilin konjica budući da je tamo registrovano čak 34 vrste od kojih su neke: kraljevski vilin konjic (Anax imperator), Anax parthenope, Calopteryx splendens, Caloperyx virgo,crveni vilin konic (Crocothemis erythraea), Somatochlora flavomaculata.



Ribe: u Zasavici živi 16 autohtonih i 4 unešene vrste: mrguda (Umbra krameri), crvenrepka (Scardinius erythrophthalmus), kesega (Abramis ballerus) i šaran (Cyprinus carpio) su ranjive (VU), dok su crnooka deverika (Abramis sapa), gavčica (Rhodeus sericeus), karaš (Carassius carassius), čikov (Misgurnus fossilis) i som (Silurus glanis) retke vrste.


Vodozemci: šareni davdežnjak , veliki mrmoljak, podunavski mrmoljak, mali mrmoljak, obična češnjarka, velika krastača, zelena krastača, žuto trbi mukač, gatalinka, šumska žaba, grčka žaba, velika zelena žaba, zelena žaba.

Gmizavci: barska kornjača, zelembać, livadski gušter, zidni gušter, slepić, stepski smuk, smuk, ribarica, belouška, smukulja, šarka.


Ptice: ukupno 182 vrste su zabeležene u Rezervatu. Neke od posebnih vrsta su: mali gnjurac, mali vranac, čapljica, gak, mala bela čaplja, bela roda, patka njorka, belorepan, eja močvarica, jastreb, lastavičar, grlica, kukavica, kukuvija, mala ušaa (utina) kukumavka, zelena žuna, seoski detlić, mali detlić, ćubasta ševa, stepska trepteljka, crnoglava žuta pliska, slavuj, crna crvenorepka, obična travarka, obična grmuša, trstenjak rogožar, veliki trstenjak, običan cvrčić, žuti voljić, siva muharica, senica vuga, dugokljuni puzić, rusi svračak, vuga, vrabac pokućar, poljski vrabac, žutarica, batokljun, velika strnadica.

Sisari: oko 50 vrsta naseljava Rezervat i neke od njih su: obični puh, vodena voluharica, zec, belogrudi jež, vodena rovčica, divlja mačka, obični tvor, vidra, dabar, kuna belica, divlja svinja.




Zasavica predstavlja močvarno područje u Mačvi, nedaleko od Sremske Mitrovice. Sastoji se od reke Zasavica i njene pritoke, potoka Batar, koji su zajedno dugi oko 33 kilometra. Močvara na mahove prelazi u delove poplavljenih šuma i livada, a preko kanala Boaz povezana je i sa rekom Savom.

U rezervatu Zastavica postoji centar za posetioce, drvena građevina sa visokim tornjem, okružena močvarom i pašnjacima. U centru postoje dve sobe sa ukupno sedam ležajeva, a ispred nje nalazi se drveni dok za koji su privezani čamci.


Zasavicu možete obilaziti peške, čamcem ili turističkim brodićem, a pruža i odlične mogućnosti za ribolov. Pošto je u pitanju plitka stajaća voda, najbolje je da iznajmite drveni čamac sa motkom za odgurivanje, i sami lično istražite močvaru i okolne rukavce.




zasavica.org

Legende


Razmišljajte o budućnosti i sećajte se starih vremena.

Istorija beleži da su u ovim močvarnim predelima severne Mačve oko 5000 godina pre nove ere ljudi pravili aleje u močvari, odvodnjavali i navodnjavali mačvansko tlo. Tako su se menjali tokovi Save i plahovite Drine, stvarali se meandri, menjao se izgled predela. Vreme je prolazilo, a legende i mitovi ostavili su tragove u svesti ljudi da su džinovi stvarali ova džinovska dela, ili su to u stvari tragovi zmajeva,
njihove loge, koje su zemlji donosile snagu i plodnost.

A da su ovde nekada živeli zmajevi zapisano je i na keltskim kartama.Takvih mesta na Balkanu je bilo osam, uključujuci i Zasavicu. Po tim kartama ste, eto, doputovali na krila zmajeva – došli ste u očuvanu prirodu. Očuvali su je zmajevi, svojom snagom čuvari neizmernih legendarnih blaga, ili su to ipak učinili ljudi koji su ponekad zmajeviti…


Nekada je ovaj simbol predstavljao kružni tok i povezanost procesa u prirodi




Priča se da na Zasavici i dan danas obitavaju zmajevi. Pa, kako ih prepoznati? Kažu: „Odozdo je crn i rutav, a odozgo gladak i sjajan, baš kao vidra.“

Nedavno je na bari Zasavici nakon mnogo godina ponovo viđena vidra. Pokret Gorana Sremske Mitrovice raspisao je nagradu za onoga ko kamerom ulovi vidru.

A možda je to ipak bio zmaj….?

izvor:zasavica.org.rs

Značajne vrste


Zasavica je zaštićena kao specijani rezervat prirode radi očuvanja prirodnog vodotoka i vlažnih staništa sa značajnom raznovrsnošću flore i faune i prisutnim prirodnim retkostima i ugroženim vrstama.Na ovom području do sada je zabeleženo preko 600 biljnih vrsta.

Najveći broj pripada grupi taksona širokog rasprostranjenja (kosmopolitske i eurivalentne vrste), međutim, značajno je prisustvo retkih i reliktnih vrsta koje na ovim prostorima rastu na granicama svojih disjunktnih areala.

Posebno je značajno prisustvo:

• belog i žutog lokvanja (Nymphaea alba, Nuphar luteum),
  
• testerice (Stratiotes aloides),
  
• lokvanjića (Nymphoides peltata),
  
• močvarne koprive (Urtica kioviensis) i
  
• iđirota (Acorus calamus),
  

prirodnih retkosti koje su, pored mešinke (Utricularia australis) i zuke trostrane (Schoenoplectus triqueter), istovremeno i vrste sa spiska za Crvenu knjigu flore Srbije. Na Zasavici rastu borak (Hippuris vulgaris), rebratica (Hottonia palustris), jezičasti ljutić (Ranunculus lingva) i panonski različak (Centaurea sadlerana)
– endemska vrsta Panonske nizije. Ove vrste su uvršćene u prvi tom
„Crvene knjige flore Srbije“ kao krajnje ugroženi taksoni u flori
Srbije. Prisutne biljne vrste izgrađuju različite tipove vegetacije.
Glavno obeležje vegetaciji ovog područja daju bogate, vrlo često
monodominantne sastojine testerice. Na lokalitetu pašnjak Valjevac
zabeležena je retka i sve više ugrožena, močvarna zajednica Acoro-Glyceretum maximae.

izvor:zasavica.org.rs

Gljive



Gljive su dugo vremena bile smatrane biljkama, da bi se po savremnim klasifikacijama svrstale u posebno carstvo Mycota- gljiva. Ono što gljive razlikuje od ostalih carstava je specifična ćelijska struktura -hife koje povezivanjem daju miceliju. Za razliku od biljne ćelije ćelijski zid gljiva izgrađuje hitin sastojak ćelijskih struktura insekata), i prisustvo melanina koji je karakteri-stičan za životinjske ćelije.

Istraživanja gljiva na Zasavici su do 2005. godine vršena sporadično i jedini podaci do tada nalaze se u dve publikacije (Zbornika radova Monografija Zasavica 2001–grupe autora: Matavulj et.al. i Vodić kroz živi svet Zasavice, autora: Stanković,M. 2006) i tu je opisano oko 30-ak vrsta. Od 2006 god. uspostavlja se monitoring istraživanja gljiva u Rezervatu (Cvijanović i Stanković) da bi sa 2007
godinom broj determinisanih vrsta iznosio 152 vrste a spisak je objaveljen u zborniku radava Naučnog skupa Zasavica 2007. Nakon opsežnog letnjeg istraživanja tokom 2008 godine broj determinisanih vrsta sada iznosi 250 vrsta gljiva

izvor:zasavica.org.rs

Flora



Niksica / Fam. Lamiaceae - Scilla bifolia


Kozlac / Fam. Araceae - Arum maculatum


Ljubičica / Fam. Violaceae - Viola riviniana


Mlađa / Fam. Papaveraceae - Corydalis cava


Šumski zvončić / Fam. Campanulaceae - Campanula trachelium


Orhideja / Fam. Orchideaceae - Cephalantera alba


Orhideja / Fam. Orchideaceae - Cephalantera alba


Rasadnik / Fam. Equisetaceae - Equisetum maximum



Breberina / Fam. Ranunculaceae - Anemone ranunculoides



Breberina / Fam. Ranunculaceae - Anemone ranunculoides


Ledinjak / Fam. Ranunculaceae - Ficaria verna


Mišjakinja / Fam. Caryophyllaceae - Stellaria holostea


Ljuskavac / Fam. Solanaceae - Physalis alkekengii


Potajica / Fam. Scrophulariaceae - Lathraea squamaria


Zečji trn / Fam. Fabaceae - Ononis spinosa


Iđirot / Fam. Araceae - Acorus calamus


Iđirot / Fam. Araceae - Acorus calamus


Kaljužnica / Fam. Ranunculaceae - Caltha palustris


Žabogriz / Fam. Hydrocharitaceae - Hydrocharis morsus - ranae


Lokvanjić / Fam. Menyanthaceae - Nymphoides peltata


Strelac / Fam. Alismataceae - Sagittaria sagittifolia


Močvarna kopriva / Fam. Urticaceae - Urtica kioviensis


Vodeni ljutić / Fam. Ranunculaceae - Ranunculus circinatus


Mešinka / Fam. Lenthibulariaceae - Utricularia vulgaris

Nacionalni park Kopaonik


Kopaonik,najveća planina Centralne Srbije pruža se razgranatim grebenom u dužini
od 82 kilometra, pravcem od podbrđa iznad Kosovske Mitrovice, na sjeverozapad preko niza vrhova viših od 1600 metara, do najvišeg dijela masiva tzv. Ravnog Kopaonika sa vrhovima: Gobelja (1934 m), Karaman Vučak (1936 m), Suvo Rudište (1976 m) i Pančicev vrh (2017 m).Sjeverna granica masiva odvojena je od masiva planine Željin Jošaničkom rijekom i Kozničkom rijekom.



Sa zapadne strane duž cijelog grebena Kopaonika duboko je usječena dolina rijeke Ibar. Istočna strana omeđena je dolinom rijeke Rasine i Toplice. Obrisi reljefa Visokog Kopaonika stvoreni su kroz geološko vrijeme od prije 70 miliona godina kada su starije sedimentne stijene zahvaćene snažnim tektonskim pokretima i isprobijane vulkanskom aktivnošcu sa utiskivanjem i izlivanjem magmatskih stijenskih kompleksa. Zbog toga Kopaonik karakteriše raznovrsna geološka građa sa stijenama različitog nastanka i starosti (graniti, serpentiniti, škriljci, mermeri, andeziti,krečnjaci).



Kasniji procesi erozije i spiranja kroz protekle milenijume stvorili su današnje oblike reljefa Kopaonika. Klima Kopaonika obiljležena je sa blizu 200 sunčanih dana godišnje zbog čega sa pravom nosi naziv „planina sunca".Južni položaj masiva, zaravnjenost i otvorenost terena sprečava dugotrajno zadržavanje oblačnosti nad planinom. Hladni i teži vazduh kreće se okolnim dolinama i kotlinama tako da zimske temperature nisu mnogo niske. Kopaonik ima subalpsku klimu. Srednja godišnja temperatura Ravnog Kopaonika je 3,7°C.



Snjegovi padaju krajem novembra i traju do mjeseca maja, prosječno 159 dana
godišnje. Padavine su u prosjeku veće od 1000 mm godišnje. Rudna bogatstva
podarila su ime Kopaoniku, gdje se odvajkada kopala ruda. Vulkanska aktivnost i proboji vrelih mineralnih rastopa izazvali su promjene na okolnim starijim stijenama usled visokih temperatura i snažnih pritisaka. Tako je nastala "Kopaonička rudna oblast" sa velikim brojem rudnika od najstarijih vremena.



Pored već poznatih ruda metala gvožđa, olova i cinka, u njedrima Kopaonika ima i
rijetkih metala srebra i zlata i rijetkih minerala: volastonita, fluorita, azbesta i drugih.Termomineralni izvori - banje javljaju se u širem i neposrednom podgorju Kopaonika. Pored poznatih lječilišta Vrnjačke
Banje, Mataruške Banje, Sijarinske Banje u području Kopaonika nalaze se
izvori Jošaničke Banje (t° 78°C), Lukovska Banja (t° 36°-56°C) i
Kuršumlijska Banja (38° -57°C).Pored termalnih voda na Kopaoniku se nalaze hladne lako mineralizovane vode. To su prije svega blago radioaktivni izvori Krčmar vode i Marine vode na visinama od 1700 -1950 m.


Nacionalni park





Nacionalni park je osnovan i proglašen 1981. godine, na površini od 11.800 ha, sa
zaštitnom zonom od 19.985 ha. Pod posebnom zaštitom je 698 ha rezervata.Park obuhvata najviše djelove planine. Osnovu parka čini visoko-planinski, relativno zaravnjeni predio srednje nadmorske visine oko 1700 m. Najniža tačka je na oko 640 mnv. Najveća tačka je Pančićev vrh (2017 m).
Prema zakonima Republike Srbije o zaštiti prirode, na području Nacionalnog parka Kopaonik izdvojen je niz objekata prirode, prirodnih i stvorenih vrijednosti koji su svrstani prema različitim stepenima zaštite. Odluka o osnivanju preduzeća za zaštitu i razvoj NP Kopaonik, doneta je 1989 godine. Osnovni zadatak joj je – zaštita i unapređenje prirode i životne sredine Kopaonika.
Zaštita parka sprovodi se na osnovu Zakona o Zaštiti životne sredine i Zakona o nacionalnim parkovima, kao i odgovarajućih međunarodnih konvencija. Uređenje i korišćenje prostora usmjerava se na osnovu Prostornog plana područja posebne namjene i odgovarajućih urbanističkih uređajnih osnova. Nadzor nad sprovođenjem Zakona i Plana vrši Ministarstvo zaštite životne sredine, Ministarstvo građevine i Zavod za zaštitu prirode Srbije.
Nacionalni Park Kopaonik organizovan je sa sjedištem na Kopaoniku i ima ukupno 33 zaposlenih. Od toga 10 sa visokom stručnom spremom. Zaštita prirode i kulturno istorijskih vrijednosti obezbijeđena je prisutnošću i angažovanjem stručnjaka iz različitih oblasti.

izvor:prepustise

Nacionalni park Kopaonik









Nacionalni park „Kopaonik“ prostire se na najvišim i najočuvanijim delovima planine Kopaonik, koja se uzdiže u središnjem delu južne Srbije. Zaštićen je 1981. na površini od 11.809 ha, oko koje je zaštitna zona površine od 19.985 ha.

Iako počinje na visini od oko 800 m, najveća površina Parka obuhvata centralni i najšumovitiji deo kopaoničkog masiva, prostrani, relativno zaravnjeni predeo visok oko 1700 m, poznat kao Ravni Kopaonik. U planinskom reljefu dominira najviši, Pančićev vrh sa 2017 m nadmorske visine.

Kopaonik odlikuje visoki stepen biološkog i predeonog diverziteta. Na ovom masivu pronađeno je preko 1600 vrsta biljaka.Samo visokoplaninsku floru gradi 825 vrsta, od kojih je 91 vrsta endemičnog, a 82 vrste subendemičnog karaktera. Tu se ističu tri lokalnakopaonička endemita: kopaonička čuvarkuća, kopaonička ljubičica, i Pančićeva režuha. Na Evropskoj crvenoj listi četiri, na Crvenoj listi flore Srbije nalazi se 50 vrsta, a na spisku prirodnih retkosti Srbije 30 vrsta biljaka ovog masiva. U odnosu na endemsku visokoplaninsku floru Balkanskog poluostrva, 11,9% endema raste na Kopaoniku, što ga čini jednim od najznačajnijih centara endemizma u
Srbiji i na Balkanu.

Na Kopaoniku su prisutni svi vegetacijski pojasevi visokih planina centralnog dela Balkana, koji odražavaju vegetacijsko bogatstvo ovog područja. Kopaonik odlikuju
velike površine sa izuzetno vrednim i očuvanim ekosistemima. Ekološka raznovrsnost uslovila je i bogatstvo životinjskog sveta. Bogata fauna insekata (jedini poznati lokalitet na kome je nađena endemična i reliktna vrsta dnevnog leptira, veći broj vodozemaca i gmizavaca, prisutno 170 vrsta ptica od kojih je 90% gnezdarica, i 39 vrsta sisara, čine izuzetno prirodno bogatstvo ovog Nacionalnog parka.

izvor:.srbija.travel

Nacionalni park Fruška gora





Nacionalni park Fruška gora se nalazi u Vojvodini, u Srbiji, nedaleko od Novog Sada. Proglašen je 1960. godine. Najviši vrhovi su Crveni čot (539 m), Orlovac (512 m) i turistički centar Irišli venac (490 m).

Pruža se duž desne obale Dunava, duga 80, a široka 15 km. Stvaranje planine počelo u mezozoiku, prije 90 milijuna godina; znanstvenici je nazivaju „ogledalo geološke prošlosti“; 164 životinjske fosilne vrste, procjenjuje se, stare su oko 123 milijuna godina. Bogata šumama hrasta, graba, bukve, lipe i drugog drveća; zaštićeno preko 50 biljnih vrsta. Mnoštvo divljači. Više arheoloških nalazišta (neolit, bakarno, brončano i rimsko doba); stari fruškogorski manastiti (ukupno 17), nastali od kraja 15. do 18. stoljeća, poznatih po specifičnoj arhitekturi, bogatim riznicama, bibliotekama i freskama. Središte uprave Nacionalnog parka je u Sremskoj Kamenici.

Naziv nacionalnog parka potječe od naziva istoimene planine, a naziv Fruška gora u svom pridjevskom obliku nosi etnik "Frug" u značenju "Roman", te na taj način ime ove planine čuva uspomenu na etničku zajednicu davno nestalu iz ovih krajeva.


Zemljopis

Park čini usamljena otočna planina u Panonskoj nizini. Prema jugu i sjeveru Fruška gora je jako razuđena planinskim i riječnim tokovima, pri čemu se od glavnog uskog grebena pružaju pojedinačni, bočni grebeni, najčešće sa vrlo strmim padinama.

Pašnjaci i plodno zemljište, vinogradi i voćnjaci, ukrašavaju padine i niže dijelove Fruške gore, dok su površine koje se nalaze visinama iznad 300 metara nadmorske visine pokrivene gustim, listopadnim šumama.

izvor:prepustise

Nacionalni park Fruška gora










Najstariji domaći Nacionalni park „Fruška gora“ proglašen 1960. godine, čuven je po svojim pitomim padinama, stoletnim šumama i nadaleko poznatom vinogorju. Zbog
složenosti svog geološkog sastava, i građe od stena iz gotovo svih geoloških perioda, predstavlja svojevrsno ogledalo geološke prošlosti ovog područja.

Obuhvata najviše grebenske delove brdskog masiva Fruške gore, najdominantnijeg uzvišenja u Vojvodini, koje se kao zeleno ostrvo uzdiže na južnoj granici Panonske nizije, uz samu obalu Dunava. Prostire se na površini od 25.393 ha, sa zaštitnom zonom od 66.090 ha.

Frušku goru odlikuje bogat i raznovrstan živi svet. Nekada ostrvo u Panonskom basenu, Fruška gora je još od davnog pliocena ostala pogodno stanište za mnoge mediteranske i submediteranske vrste. Šume zauzimaju 90% površine Parka, a dominiraju šume lipe, hrasta i bukve. Najinteresantnije su šume kitnjaka i graba sa
kostrikom, i reliktne mešovite šume hrastova sa grabićem. Floru Fruške gore čini oko 1500 biljnih vrsta, među kojima preko 40 ima status prirodnih retkosti Srbije (npr. tercijarni relikti: lovorasti jeremičak, kadivka, zvončić; od relikata stepe: tatarsko zelje, velika sasa, gorocvet i babaluška). Od prisutnih preko 30 vrsta orhideja, 18
vrsta je od međunarodnog značaja.

U bogatoj fauni ističu se zaštićene vrste insekata, 14 vrsta vodozemaca i gmizavaca na Crvenoj listi ugroženih vrsta, i oko 211 vrsta ptica,među kojima je 130 vrsta gnezdarica. Fruška gora, jedno od najznačajnijih područja za gnežđenje retkih ptica u Panonskoj niziji i Srbiji, za sada je jedina tačka u Srbiji na kojoj se nalaze aktivna gnezda orla krstaša, najugroženije vrste sa Svetske crvene liste. Među brojnim vrstama sisara, izdvaja se zaštićena grupa slepih miševa, tekunica i slepo kuče, ali tu su i druge prirodne retkosti.

Pored izuzetnih prirodnih vrednosti, ovo područje karakterišu i brojni spomenici kulture, gde se izdvaja 16 pravoslavnih manastira sagrađenih u periodu od 15. do 18. veka.


izvor:srbija.travel

Nacionalni park Fruška Gora Fruska

Gora je usamljena ostrvska planina Panonskoj niziji. Prema jugu i severu Fruska gora je jako razudjena planinskim i recnim tokovima, pri cemu se od glavnog uskog grebena pruzaju pojedinacni, bocni grebeni, najcesce sa vrlo srtmim padinama.



Naziv nacionalnog parka potiče od naziva istoimene planine, a naziv Fruska gora
nosi u svom pridevskom obliku etnik Frug u znacenju "Roman", te na taj nacin ime ove planine cuva uspomenu na jednu etnicku zajednicu koja je davno nestala iz ovih krajeva.

Fruska gora je proglasena nacionalnim parkom 1960. godine, u cilju obezbedjnja trajne zastite i unapredjenja njenih prirodnih vrednosti i lepota.

Lokacija, specificna geoloska istorija, razliciti mikro-klimatskim uslovi, cine ovu planinu veoma interesantnom i vaznom za razlicite naucne oblasti.


Zahvaljujuci jedinstvenim i veoma brojnim fosilnim ostacima flore i faune, Fruska gora se naziva i "ogledalom geoloske proslosti".

Osnovna karakteristika ove oblasti je postojanje brojnih ugrozenih, retkih i zasticenih biljnih i zivotinjskih vrsta. Pasnjaci i plodno zemljiste, vinogradi i vocnjaci, ukrasavaju padine i nize delove Fruske gore, dok su povrsine koje se nalaze
visinama iznad 300 metara nadmorske visine pokrivene gustim, listopadnim sumama. Posebnu vrednost i biser Fruske gore predstavlja 17 pravoslavnih
manastira, poznatih po specificnoj arhitekturi, bogatim riznicama, bibliotekama i freskama. Fruska gora takodje krije i brojne arheoloske lokalitete
iz praistorijskog i istorijskog perioda.

Zahvaljujuci bogatstvu prirodnih resursa, predivnim pejzazima, izuzetnom sarmu i lepoti ove planine, Fruska gora je idealno mesto za odmor i rekreaciju koje ce vas pribliziti prirodi.

Nacionalni park Fruska gora je clan Federacije nacionalnih parkova Evrope

Do Nacionalnog parka Fruska gora moze se doci iz tri pravca:

- Iz pravca Novog Sada, put za Rumu vodi kroz Petrovaradin i Sremsku Kamenicu ka Iriskom vencu (udaljenom 16 km od Novog Sada), poznatom izletistu
odakle se lako moze stici do Zmajevca, Hopova, Krusedola, Popovice i drugih izletista.

- Put koji prolazi kroz Sremsku Kamenicu ide uzvodno pored Dunava ka Beocinu, prolazi kroz Cerevic (udaljen 18 km od Novog Sada) i nakon par kilometara stize na Testeru i Andrevlje - cuvena turisticka mesta na Fruskoj gori.

- Na putu Novi Sad - Beograd postoji odvajanje ka Sremskim Karlovcima, cuvenom istorijskom mestu, cesto zvanom i srpska Atina. Iz Karlovaca put vodi kroz zivopisne predele ukrasene vinogradima, vocnjacima i sumom, do Strazilova, jednog od najpopularnijih i najposecenijih izletista.

LOV

Loviste Nacionalnog parka Fruska gora obuhvata povrsinu od 22420 ha i sastoji se od zatvorenog (rezervat Vorovo) i otvorenog dela. Karakteristika lovista je slozena i vrstama brojna fauna, sto je u skladu sa opstim prirodnim, klimatskim i orografskim uslovima terena, kao i raznolika i floristicki bogata vegetacija. Pored toga, veci
deo lovista raspolaze pravilno rasporedjenim izvoristima vode, sto dodatno pospesuje uzgoj divljaci na ovom podrucju.

Loviste je brdskog tipa u kome se pored autohtonih vrsta (evropski jelen, divlja svinja, srna i zec) nalaze i alohtone vrste divljaci (muflon i jelen lopatar) koje se uzgajaju u rezervatu Vorovo.

Lov je organizovan u skladu sa Zakonom o lovstvu.


RIBOLOV

Na podrucju Nacionalnog parka Fruska gora nalaze se tri vestacke akumulacije. “Sot” kod naselja Sot (22 ha) koja je delom u okruzenju sume lovnog
rezervata Vorovo, “Bruja” kod naselja Erdevik (15 ha) cija voda delom potice od izdani termalne vode 200 m od akumulacije i “Moharac” (60 ha) takodje kod naselja Erdevik.

Nacionalni park u cilju ocuvanja kvaliteta voda ovih akumulacija, kao i ocuvanja i unapredjivanja postojeceg fonda ihtiofaune i flore u njima, organizuje sportsko-rekreativni ribolov, putem prodaje ribolovnih dozvola preko udruzenja sportskih ribolovaca, odnosno cuvarske sluzbe na akumulacijama.

Vode akumulacija bogate su saranskim i drugim vrstama riba (saran, deverika, crvenperka, karas, amur, som, stuka, bodorka, linjak ...)

izvor:yuta.rs

Nacionalni park Fruška gora

Nacionalni park (1960.g.) (Zakon o nacionalnim parkovima, Službeni glasnik RS, 3/93)

I kategorija, Prirodno dobro od izuzetnog značaja
V kategorija, Zaštićeni kopneni ili morski predeo (Protected Landscape or Seascape)

Položaj: Južni obod Panonske nizije; teritorija grada Novog Sada i opština Sremski Karlovci, Beočin, Bačka Palanka, Šid, Sremska Mitrovica, Irig i Inđija
Površina: 25.393 ha

Osnovne vrednosti:

* Izolovana geomorfološka celina na južnom obodu Panonske nizije (najviši vrh Crveni čot 539 m).
* “Ogledalo” geološke prošlosti – reprezentuje istorijat formiranja masiva; brojna nalazišta bogate i specifične fosilne flore i faune
* Visoki stepen biodiverziteta sa visokovrednim šumskim, livadskim i stepskim ekosistemima
* Raznovrsnost flornih elemenata različitih biljnogeografskih područja sa velikim učešćem relikata i endema (preko 1.500 vrsta viših biljaka; oko 30 vrsta orhideja)
* Šumske fitocenoze zauzimaju 90% ukupne površine i odlikuju se visokim stepenom diverziteta.
* Prisutvo lipe na preko 30% površine pod šumama (jedinstven slučaj koncentrisanog prisustva ove vrste u Evropi)
* Preko 60 vrsta sisara, 23 vrsta vodozemaca i gmizavaca.
* Bogata ornitofauna sa oko 200 vrsta od kojih su brojne na nacionalnoj, evropskoj i svetskoj Crvenoj listi.

Kulturna baština od nacionalnog značaja - manastirski kompleks od 17 pravoslavnih manastira (srpska “Sveta gora”)
Međunarodni status: 1989. g. - IBA područje, a od 2000. godine na površini od 42 000 ha, što obuhvata širu uticajnu zonu
Članstvo u međunarodnim organizacijama: 1996. g. - Federacija parkova prirode i nacionalnih parkova Evrope, FNNPE (Federation of Nature and National Parks of Europe)

Aktuelno stanje:

* Kao posledica NATO bombradovanja velika oštećenja na lokalitetima u centralnom i istočnom delu (Iriški venac, Kraljeve stolice, Crveni čot, Dubočaš, Ravne, Paragovo). Ukupna šteta pruzrokovana bombardovanjem područja procenjena je na 3.225.446.000 dinara. U strukturi ukupnih šteta preovlađuju štete na biodiverzitetu koje iznose 3.183.323.000 dinara (98.7 %). Ostale štete (šumsko zemljište, šume, građevinski objekti, materijalni troškovi i izgubljeni dohodak) iznose 42.123.000 dinara (1.3%). Od toga, štete nastale na šumama i šumskom zemljištu, procenjuju se na oko 9.825.000 dinara. Više od 12 ha područja apsolutno degradirano i zahteva hitnu rekonstrukciju; najviše su uništena područja II stepena zaštite (11.21 ha), zatim III (0.83 ha) i I stepena zaštite (0.25 ha). Površina potpuno uništenog šumskog staništa iznosi 5.28 ha; na mestima gde je došlo do delimičnog ili potpunog otvaranja šumskog, vegetacijskog sklopa ili razaranja zemljišta izuzetno su otežani uslovi za sukcesiju i obnovu šumske vegetacije koja je prethodila (štete u šumskom fondu iznose 4733 m3 drvne mase). Direktne štete sa gotovo potpunim nestankom populacija, pretrpelo je 8 zaštićenih biljnih vrsta, koje se nalaze na nacionalnoj Crvenoj listi flore; velike štete su pretrpele šumske orhideje, čije su populacije bile izuzetno male, pojedine samo sa nekoliko primeraka. Ukupna ratna šteta na fauni ptica obuhvata 42 vrste, od kojih je 18 zaštićenih, prirodnih retkosti u Srbiji, a procenjeno je da je 2852 jedinki usmrćeno ili nerođeno.

*
U nacionalnim parkovima je zakonom zabranjena eksploatacija mineralnih sirovina, osim za privremena pozajmišta u zoni režima III stepena, ako je to određeno prostornim planom područja. Na području NP Fruška gora, odnosno u zaštitnoj zoni, eksploatišu se kamen (trahit), krečnjak i laporac na četiri aktivna površinska kopa (Beočin, Rakovac, Srednje brdo, Mutalj). Prisutni su veliki napušteni kopovi Beli kamen i Srebro i preko 10 manjih napuštenih kamenoloma. U toku je rekultivacija kamenoloma Beli kamen kod Bešenova. Takodje je u toku realizacija Programa rekultivacije, koji se kontinuirano sprovodi od 1996. godine i obuhvata rekultivaciju 11 manjih, napuštenih kamenoloma. Najnovije akcije na obustavljanju eksploatacije kamena odnose se na kamenolom Srebro u kome je prestankom rada od 1996-1999. godine nastalo veštačko jezero. Delatnosti na eksploataciji kamena drastično su narušile osnovne elemente životne sredine (geološka podloga, reljef, mikroklima, vegetacija, biljni i životinjski svet, režim površinskih i podzemnih voda i dr). U toku je izrada projekta sanacije i rekultivacije kamenoloma Srebro, kojim se predviđaju mere na ekološkoj revitalizaciji kompleksa kamenoloma sa konceptom uređenja narušenog prostora kao turističko-rekreativnog i edukativnog centra.

Zaštita: Trostepeni režim zaštite

* 35 zaštićenih delova prirode pod posebnom zaštitom
* 16 delova prirode predviđeno za zaštitu
* Prostor oko 17 fruškogorskih manastira zaštićena okolina, koja se štiti i na osnovu Zakona o zaštiti kulturnih dobara
* U toku je izrada Prostornog plana područja posebne namene NP Fruška gora i turističke regije Fruške gore

Predlaže se proširenje granica na okolna stepska i šumo-stepska područja fruškogorskog lesnog platoa kao staništa retkih biljnih i životinjskih vrsta, u cilju zaštite ukupnog biodiverziteta Fruške gore, kao i zaštite kulturno-istorijskog nasleđa sa manastirima, banjskog kompleksa Vrdnika, pejsažnih karakteristika i dr.

Korišćenje:

* Edukativni programi:
1. “Eko”-kampovi ”Opstanak - kako preživeti u prirodi” i ”Ekološka istraživanja Fruške gore”
2. Škole u prirodi (Testera i Letenka)
* Proizvodni programi:
1. Program proizvodnje visokokvalitetne hrane i lekovitog bilja
2. Program revitalizacije sela (razvoj voćarstva, vinogradarstva i stočarstva, sakupljanje sporednih šumskih proizvoda, očuvanje i unapređivanje ihtiofaune ribolovnih voda Nacionalnog parka)
* Atraktivna destinacija za razvoj eko-turizma

izvor:eko.vojvodina

Fruška gora okupirana slobodom freebikera

Tekst i fotografije: Igor Bardić


Fruška gora okupirana slobodom freebikera? Kako neka planina može da bude okupirana slobodom? Šta su to freebikeri? Hajde da pokušam da objasnim… Slobodna vožnja biciklom nije ništa novo, to može svako da uradi – jednostavno sedne na bicikl i vozi ga, uvidi da za dana može više toga da obiđe i vidi nego da ide peške; to mu se svidi, i počne da istražuje. U sve mora da se uključi priroda, jer freebikeri čeznu za njom, uživaju u njoj, istražuju je, i uvek joj se vraćaju. Tu nema
nikakvih takmičarskih ambicija, trkanja, prolaznih vremena… ali je potrebna kondicija. Kondicija da možete da osvojite neki vrh, da se popnete na neku visoravan, da vidite dalje, da dotaknete horizont koji vas vuče napred. Znači, akcenat je na onome free – slobodi u svakom smislu, pa čak i od bicikla. Bicikl je tu kao omiljeno prevozno sredstvo, sredstvo da dosegnemo slobodu koju možemo da udahnemo punim plućima.

Iz perspektive bicikliste, freebiker će biti isuviše sklon da sjaše sa bicikla i nekamo odluta pešice, previše će zverati unaokolo i zastajkivati svaki čas, zanimaće ga i razne stene, rečice, pećine, trešnja u cvatu ili džanarike pored puta u avgustu… Sve će mu to biti iz nekog „čudnog“ razloga mnogo važnije nego da ispuni dnevnu normu i postigne brzinski prosek bolji od jučerašnjeg, disciplinovano zagledan u
stazu pred sobom i prepreke koje ona donosi.

Opijen sjajnim tekstovima i očaran predelima u Srbiji za koje nisam ni čuo, pridružio sam se Freebikerima pre par godina i počeo zajedno sa njima da istražujem. Obišli smo dosta toga zajedno, družili se i red je bio da i ja njih pozovem na svoj teren, a to je Fruška gora. Pripremio sam im dva dana druženja, iscrtao trek, stavio najavu na sajt i čekao. Počeli su da se javljaju prijatelji, rezervišu smeštaj u mojoj vikendici; neki su želeli da spavaju u svom šatoru u dvorištu ispod trešnje… ali su svi želeli da za vikend pobegnu iz grada i provedu ga u dobrom druženju i prirodi. Okupljanje je počelo u petak – trebalo je stići iz Kraljeva, Požarevca, Beograda, neki su prvi put došli u Novi Sad, tako da smo obišli Petrovaradinski tvrđavu, centar grada, kao i Sremske Karlovce.



Pred polazak prvog dana


Za prvi dan (subota) bilo je planirano 55 km i 1300 m uspona na interesantnoj trasi, i obilazak čak 5 fruškogorskih manastira. No, krenimo redom.

Polazak sa vikendice bio je oko 9 sati, i ubrzo smo se priključili na grebenski put koji preseca celu Frušku goru u dužini od oko 50 km. Fruška gora nije visoka planina (ustvari i nije planina), njen najviši vrh je Crveni Čot (539 mnv), ali je vrlo zahtevna za vožnju. Sa grebenskog puta vodi bezbroj spustova ka severnom ili južnom delu, ali se zato treba vratiti na grebenski put i ponovo uživati u spustu. Mi smo prvi spust imali ka Brankovom grobu (Branko Radičević je bio najznačajniji pesnik srpskog romantizma i pohađao je Karlovačku gimnaziju, gde je i zavoleo Stražilovo) i preko sjajnih serpentina, do izletišta Stražilovo. Tu nas je čekao uspon do planinarskog doma Stražilovo i prva pauza, gde su nam se priključili i Novosađani. Dalje smo krenuli preko poljana i vidikovca Ksena sa koga se vidi pola Vojvodine, uzbrdo, do TV tornja, koji je najmarkantnija tačka na Fruškoj gori. Neko će kasnije prokomentarisati da smo se stalno vrteli oko TV tornja – TV toranj vam je uvek na vidiku i imate utisak da stalno idete ka njemu.



Grebenski put Fruške gore



Serpentine i spust ka Stražilovu

Sledeća tačka na našem putu je bio spomenik na Iriškom vencu, kao i Informativni centar Nacionalnog parka „Fruška gora“, koji je, kao prvi u Srbiji proglašen za nacionalni park još 1960. godine.

Ovde je došlo do malog razmimoilaženja, ali to su već „uobičajene“ stvari za freebikere – svako ide svojim tempom, uživa u prirodi, fotografiše; neko ide jačim tempom, pa se grupa podeli na više delova. Obično se skupljamo i prebrojavamo, i uvek vodimo računa o svim članovima; na skretanjima obeležavamo granama put, ali sada već dosta ljudi poseduje GPS, što mnogo olakšava kretanje kroz prirodu, smanjuje mogućnost za lutanje, a povećava samopouzdanje pri istraživanju novih
terena. Takođe vam daje mogućnost da sami krenete putevima kojima su
neki prošli pre vas.



Izazov kraj puta




Slatka pauza

Čekao nas je jedan od lepših spustova ka manastiru Novo Hopovo, gde smo napravili pauzu za ručak, a zasladili se trešnjama koje su bile uz put. U blizini je i mali, ali veoma simpatičan manastir Staro Hopovo, koji ima svoj zaštitini znak – izvor sa hladnom vodom, a tu je i umiljati magarac.



Pred manastirom Staro Hopovo



Manastir Grgeteg

Posle spusta, obično dođe uspon, a to je baš sada sledilo – vraćanje na greben i prolazak pored TV tornja. Odvojili smo se ponovo južnom stranom i spustom, koji je u svom donjem delu prilično ekstreman, krenuli ka manastiru Grgeteg. Preporučujem da ga posetite, ali morate biti prikladno obučeni, pa je savet da ponesete dugačak donji deo odeće.Tu možete i zaviriti u dno panonskog mora, videti koju školjku u geološkom profilu lokaliteta Grgeteg od pre 11 miliona godina.



Vijugavi put ka manastiru Krušedol


Krećemo dalje vijugavim putem ka manastiru Krušedol, koji je prošle godine proslavio 500 godina od osnivanja, i tada je detaljno obnovljen. Nemamo mnogo vremena, pa nastavljamo dalje ka manastiru Velika Remeta, čiji je toranj od 38, 6 m najviši u Sremu, a nalazi se u najmanjem selu u Vojvodini koje, po popisu iz 2002. godine, broji 42 stanovnika. U njemu ima više vikendica i vikendaša – selo puno kontradiktornosti!

Bio je to prvi dan, pun prelepih vidika, manastira, dobrog druženja, a na vikendici smo spremali zasluženi roštilj…



Spust od Crvenog Čota



Prepreke nisu problem za freebikere

Za drugi dan (nedelja) čekao nas je sasvim drukčiji plan – lagana vožnja od oko 35 km i 900 m uspona. Spakovali smo se u kola, i otišli na zapadni deo Fruške gore do odmarališta Osovlje, gde su nas čekali i neki Novosađani… Krenuli smo žestok uspon do najvišeg vrha Crvenog Čota, od kojeg je vodio sjajan šumski spust, tehnički zahtevan zbog brojnih grana, ali i jednog neplaniranog rova koji se stvorio niotkud. Samo zahvaljujući dobroj reakciji sprečen je pad u rov, a događaj se dugo prepričavao… Ta prepreka nije bila problem za freebikere – navikli su oni na vožnje koje su tek naslućivali – malo nošenja bicikla, malo prolaska kroz koprive i duboku travu, ali to je sve sastavni deo prirode. Pojavili smo se u dečijem odmaralištu Testera, koje nas iz Novog Sada podseća na školu u prirodi, gde smo sa radošću dolazili… Kraći uspon do Andrevlja i nedavno renoviranog CEPTOR-a (Centar za
privredno-tehnološki razvoj Vojvodine) – objekta za odmor, održavanje seminara i kongresa, kao i uživanja u prirodi, završili smo pauzom za osveženje.



Odmor na Andrevlju

Okrepljeni, krenuli smo dalje dobrim putem do starog kamenoloma, koji je zatvoren i rekultivisan pre neku godinu (nasuta je zemlja i vraćen je u prvobitno stanje) a koje sada koristi Nacionalni park kao zimsko hranilište za orlove i druge ptice. Napravljena je čeka, kao i video nadzor, tako da možete, naoružani strpljenjem i dvogledom, uživati gledajući u nebo u potrazi za letećim prijateljima.



Panorama u starom kamenolomu

Izlazimo na grebenski put i krećemo dalje zapadno do područja prvog stepena zaštite Papratskog dola, i odvajamo se za vilu Ravne – objekat napravljen još davno za Tita, koji je tu, kako kažu, jedanput proveo sat vremena… Da li mu se nije svidelo, ili je imao previše mesta koja je morao posetiti, sada nije toliko bitno, ali šuma u kojoj se nalazi je prelepa. Visoke bukve, kitnjak i grab postali su skrovište za evropske jelene u projektu Nacionalnog parka „Fruška gora“, reintrodukcije jelenana ove prostore. Ukoliko budete dovoljno tihi i ako vas sreća posluži, možda i vidite prekrasne jelene i košute.



Grupna u crvenom kamenu

Da li treba, posle toliko interesantnih stvari, da prenosim utiske učesnika? Svako je izlet doživeo na svoj način, uživao na svoj način, i poželeo da se ponovo vrati. A vama ostaje samo jedno – da i vi krenete našim ili svojim putem, i vaše utiske podelite sa nama – jer lepota je cela jedino ako se podeli sa nekim!

izvor:freebiking.org