Ratni brodovi i najveće pomorske bitke

Ratni brod je brod koji je sagrađen i namenjen prvenstveno za rat, odnosno za djelovanje u oružanim sukobima.

Ratni brodovi su obično sagrađeni sasvim drugačije od civilnih, tzv. trgovačkih brodova. Osim što su naoružani (najčešće s topovima i mitraljezima), ratni brodovi su u stanju podneti veću štetu, te su brži i imaju bolje manevarske sposobnosti od trgovačkih brodova. Za razliku od njih obično nose oružje, municiju i druge zalihe za svoju posadu (umjesto običnog tereta). Ratni brodovi obično pripadaju ratnim mornaricama, iako u prošlosti nije bio redak slučaj da pripadaju privatnim osobama ili tvrtkama.

U doba rata često zna nestati razlike između ratnog i trgovačkog broda. U ratu se trgovački brodovi znaju često koristiti kao pomoćni ratni brodovi, kao što su u Prvom svetskom ratu bili Kju-brodovi, odnosno pomoćne krstarice u Drugom svetskom ratu. Sve do 17. veka bila je uobičajena praksa da se trgovački brodovi rekviriraju za potrebe rata, tako da su znali činiti više od polovine sastava nečije ratne mornarice. Do 19. veka, kada su pirati uglavnom nestali s važnijih mora, bilo je uobičajeno za veće trgovačke brodove da budu naoružani.

Ratni brodovi su, s druge strane, nekada služili za snabdijevanje, odnosno za prevoz trupa.

Kratka istorija ratnih brodova


Prvi ratni brodovi - sagrađeni u svrhu pomorskog ratovanja - nastali su na Mediteranu. Najčešće su to bile galije, dugački brodovi s pogonom na vesla, koji su kao glavno oružje imali kljun kojim bi se pokušavali zariti u neprijateljski brod. Ipak je najpopularnije sredstvo pomorskog ratovanja bio abordaž.

Ratne galije su ratni jedrenjaci počeli istiskivati s mora tek sa razvojem brodske artiljerije, koja je postala glavno oružje na moru. Dugi redovi vesala su postali nepraktični u tim uslovima, te se promijenila taktika i dizajn brodova. U tom periodu, poznatom kao Doba jedrenjaka, morima je zavladao linijski brod kao najveći i najbolje naoružan od svih plovila. Fregate i korvete su bile manje i brže, ali su uglavnom služile za izviđanje i prepade.

Izum parnog stroja je polako promijenio pomorsku taktiku, jer su brodovi postali brži i pokretljiviji. Eksplozivna zrna su, pak, dovela do stavljanja oklopa na brodove, odnosno prvih oklopnjača sredinom XIX veka. Izum pomorskih mina je doveo do stvaranja minopolagača i minolovaca. Izum torpeda je doveo do stvaranja novih klasa brodova - torpiljarki, koje će poslije evoluirati u manje, ali brže torpedne čamce - te razarača, lakog broda čija je svrha ispočetka bila borba protiv torpiljarki.

Početkom XX veka morima su vladali bojni brodovi i oklopni krstaši, te nešto slabije oklopljene krstarice čija je svrha bila borba protiv neprijateljske trgovačke mornarice odnosno tzv. krstarički rat. Bojni brodovi su vrhunac svoje evolucije dobili kao drednoti, nazvani po britanskom brodu HMS Drednot. Oklopne krstaše su zamijenili nešto brži, ali slabije oklopljeni bojni krstaši.

Pojava podmornice je u Prvom svjetskom ratu dovela do povratka fregata i korveta, čiji je zadatak sada bio protivpodmornička borba i zaštita trgovačkih konvoja.

Između dva rata se pojavljuje i nosač aviona, koji će se u drugom svjetskom ratu pokazati kao najefikasniji i najmoćniji od svih ratnih brodova.

Iza rata je uvođenje projektila kao oružja dovelo do stvaranja novih klasa kao raketnih krstarica, raketnih razarača, raketnih topovnjača i raketnih čamaca. Pojavili su se i nosači helikoptera, a već prije su postojali specijalizovani desantni brodovi.

Većina današnjih mornarica, pogotovo u manjim zemljama od ratnih brodova posjeduje uglavnom patrolne čamce.

Ratni broj je plovilo koje je napravljeno sa glavnim ciljem da učestvuje u pomorskim borbama. Pored toga što su naoružani, ratni brodovi su obično brži i mogu izdržati jače udare, a takođe i lakše manevrisati od običnih trgovačkih ili ribolovačkih brodova.


Za razliku od trgovačkog broda koji prenosi teret ratni brod obično prenosi samo oružje, municiju i zalihe za posadu. Ratni brodovi pripadaju mornarici kao delu vojske jednog naroda, iako su ih posedovali i pojedinci, udruženja i kompanije.

Prva plovila bili su obična izdubljena debla tzv. monoksili, kanui i splavovi.

U doba Mesopotamije, stare Persije, Grčke i Rima najčešći tip ratnog broda bile su galije (poput birema, trirema i kvinkverema), duga uska plovila koja se kreću snagom veslača, a koja su napravljena tako da potapaju protivnička plovila ili da priđu drugim brodovima radi zauzimanja i napada posade borbom prsa u prsa. Međutim, izumom katapulta u 4. veku p.n.e. Ratni brodovi su postali artiljerijsko i opsadno oružje.

Stari Egipćani koristili su manje lađe i čamce za ratovanje duž toka reke Nil.


Ovakve brodice zvane trščane, bile su relativno jednostavne građe od upletenih i stegnutih snopova trske, sa četvrtastim jedrom. Od trščane brodice razvio se klasični Nilski brod sa jednim krmilom na krmi. Prvi egipatski pomorski veći brodovi bili su bez kobilice i sasvim nestabilni pri jakom vetru. Ovakvim plovilima Egipćani su ipak stigli do rta Dobre Nade.

Kasnije su Filistinci uneli novinu u vidu kobilice što je znatno stabilizovalo plovila.

Stari Grci su izumeli pentekontere, pokretljive dugačke brodove koji su korišćeni za trgovinu, gusarenje i ratovanje. Pentekonkter su pokretala 50 veslača u dva reda od po dvadeset pet na svakoj strani broda. Novina u vidu jarbola na sredini broda omogućavala je lakše upravljanje brodom pod povoljnim vetrom.

Feničani su preuzeli Grčki pentekonter i smislili unapređenu verziju—biremu, koja je imala dva reda vesala sa obe strane, duplo dužu od pentekontera, sa 120 veslača.

Trireme, na kojima je uveden i treći red veslača sa obe strane, koristile su sve pomorske sile Mediterana, Grci, Kartaginjani i Rimljani.

Kvinkvireme, koje su nastale razvojem trirema preko kvadrirema, bile su najpoznatije i najkorišćenije galije helenističkog perioda. Rimljani su preuzeli koncept kvinkvirema od Kartaginjana, dodali svoj izum—kuku za hvatanje brodova, pod nazivom korvus (vrana) i porazili ih njihovim oružjem u čuvenoj pomorskoj bici kod Mila. Od tog trenutka Rimljani kontrolišu ceo Mediteran koji nazivaju Mare nostrum—naše more.

Mediteranske galije uglavnom su se oslanjale na snagu veslača u svrhe manevrisanja. Ali na rekama i severnijim morima snaga matice i vetra obilno se koristila za pokretanje plovila. Vikinzi su jedan od naroda koji su postali poznati po izradi brodova sa jedrima. Njihovi dugi brodovi (eng. Longships) sejali su strah i trepet Baltičkim, Severnim morem, priobaljem Atlantskog okeana, kao i na plovnim rekama koje su sa Severa ulazile u kopnena središta Evrope i Rusije. Tehnički usavršeni dugi brodovi pojavili su se negde oko 10. veka n.e.

Duge brodove karakteriše elegantni, dugački i uzan trup, sa plitkim gazom, smišljen tako radi što veće brzine. Plitak gaz je omogućavao plovidbu i u rekama dubine tek jedan metar, kao i prilaz na bukvalno svakom mestu, a simetrični oblik krme i pramca omogućavao je brzu i jednostavnu izmenu smera kretanja.


Dugi brodovi uglavnom nisu bili ratni sami po sebi, već su služili za prevoz ratnika. Nekoliko dugih brodova moglo je da se poveže platformama radi stabilnijeg kretanja pešadije u slučaju bitke na vodi.

Dugi brod Vikinga bio je u to vreme mnogo napredniji od mediteranskih plovila, posebno što se tiče navigaconih osobina, stabilnosti i hidrodinamičnosti.


net76

Bizmark

Nemački bojni brod Bizmark najverovatnije je najpoznatiji ratni brod Drugog svetskog rata. Dobio je ime po nemačkom kancelaru iz XIX veka Otu fon Bizmarku, a postao je poznat nakon što je potopio zastavni brod i ponos britanske Britanske kraljevske mornarice, bojni krstaš HMS Hud 1941. Nakon lova koji je trajao tri dana "Bizmark" je potopila Britanska kraljevska ratna mornarica.


Projektovanje i izgradnja počeli su tokom tridesetih godina 20. veka. Međutim, porinuće drugog francuskog bojnog broda klase Denkerk navelo je projektante Bizmarka da izvrše određene izmene u projektu zbog čega je prvobitni deplasman broda od 35.000 t povećan na 42.600 t iako je prvobitna cifra i dalje korišćena u zvaničnoj upotrebi kako bi se izigrale odredbe Vašingtonskog pomorskog sporazuma kojim je ograničena maksimalna tonaža bojnih brodova. Prototip predloženog bojnog broda zamišljenog u skladu sa borbenim planom Z, trebalo je da operiše u ulozi ometanja i uništavanja pomorske trgovine zbog čega je imao iste, velike rezervoare goriva kao i brodovi koji su pravljeni za operacije u Pacifiku. Bez obzira na prvobitnu namenu, Bizmark je bio sposoban da se ravnopravno suprotstavi bilo kom bojnom brodu koji se u to vreme nalazio u naoružanju ratnih mornarica širom sveta.

Bizmarkova kobilica je 1. jula 1936. god. položena u Blom i Fos (Blohm & Voss) brodogradilištu u Hamburgu. Porinut je 14. februara 1939. god. dok je u operativnu upotrebu uveden avgusta 1940. god. pod komandom pomorskog kapetana Kapitän zur See Ernsta Lindemana.

Borbena istorija



Prodor u Atlantik

Bizmark je 18. maja 1941. god. isplovio u pratnji teške krstarice Princ Eugen, na svoju prvu i poslednju misiju pod tajnim nazivom Rheinübung. Preostali teški ratni brodovi Nemačke ratne mornarice koji su trebali da učestvuju u ovoj misiji nisu isplovili zbog mehaničkih problema i borbenih oštećenja. Uprkos početnim teškoćama operacija je ipak nastavljena pod komandom nemačkog admirala Gintera Litjensa (-{Günther Lütjens}-).

Nemačka flota je imala nekoliko ciljeva; uništenja što većeg broja trgovačkih brodova kako bi se Britanija prinudila da suspenduje konvoje, makar i privremeno; pojačati slabo prisustvo nemačkih podmorničkih snaga u Atlantiku; skrenuti pažnju britanskih pomorskih snaga sa Mediterana kako bi se olakšao nemački napad na Krit i prebacivanje Romela i njegovih jedinica u Libiju.

Sumnje Britanskog admiraliteta o mogućem proboju nemačkog bojnog broda Bizmark u Atlantik potvrđene su preko obaveštajnih podataka koje je prikupila Ultra, izveštaja švedske krstarice i obaveštenja koje je prikupio norveški pokret otpora. Tri dana kasnije, britanski izviđački avion, Supermarin Spitfajer, fotografisao je Bizmarka ukotvljenog u jednom od norveških fjordova. Britanski bombarderi, koji su poleteli sa zadatkom da bombarduju Bizmarka, mogli su samo da izveste da je nemački bojni brod napustio fjord u kojem je bio ukotvljen.

Nemačka flota nastavila je neometano napredovanje na severo-zapad u pravcu Danskog tesnaca, pomorskog prolaza između Islanda i Grenlanda, koji je predstavljao kapiju Severnog Atlantika. Dok se nalazila u severnim vodama, nemačka pomorska borbena grupa ostala je nezapažena od strane britanskog izviđačkog vazduhoplovstva koje ih je tražilo znatno južnije. Sa namerom da napadne britanske konvoje u Atlantiku, Litjens se nadao da će uz pomoć magle i lošeg vremena uspeti da se nesmetano probije kroz Danski tesnac, ali su se njegovi planovi ubrzo izjalovili. U sumrak 23. maja, britanske teške krstarice HMS Norfolk i HMS Safolk, koje su patrolirale Danskim tesnacom u očekivanju pokušaja nemačkog prodora u Severni Atlantik, uspostavile su radarski kontakt sa Lutjensovom pomorskom grupom. Posle kraćeg artiljerijskog duela britanske teške krstarice mudro su se, zadržavajući radarski kontakt, povukle izvan dometa nemačkih topova u iščekivanju dolaska britanskih bojnih brodova.

Bitka za Danski tesnac


Umetnička slika na kojoj je prikazano kako HMS Hud tone nakon što ga je pogodila salva sa Bizmarka.

U subotu, 24. maja, oko 05:50 izjutra, britanska pomorska borbena grupa pod komandom kontraadmirala Lanselota Holanda, sastavljena od bojnog broda HMS Princ od Velsa i bojnog krstaša HMS Hud, napala je nemačku pomorsku borbenu grupu na izlasku iz Danskog tesnaca. HMS Princ od Velsa je tek nedavno bio završen i njegovo opremanje je još uvek bilo u toku (dok je plovio u susret Bizmarku, na njemu su se još uvek nalazili radnici brodogradilišta koji su privodili posao kraju). HMS Hud koji je tokom Prvog svetskog rata izgrađen kao brzi bojni krstaš opremljen je, između dva rata, dodatnom oklopnom zaštitom kako bi mogao da se suprotstavi drugim bojnim brodovima ali je njegov palubni oklop još uvek bio relativno tanak. Nemački admiral Lutjens, koji je nakon susreta sa britanskim krstaricama očekivao prisustvo britanskih brodova na izlazu iz tesnaca, bio je iznenađen kada je pred sobom video dva kapitalna ratna broda Britanske kraljevske ratne mornarice.

Britanski ratni brodovi zaputili su se direktno u pravcu Bizmarka kako bi ušli u tzv. „sigurnu zonu“. Sa smanjenjem razdaljine u odnosu na nemačke brodove, smanjivao se i ugao pod kojim su padale nemačke granate čime je HMS Hud, umesto svoje slabo oklopljene palube, neprijateljskoj vatri izlagao jako oklopljene bokove. Takođe, na malim razdaljinama smanjivala se prednost koju su Nemci, zahvaljujući svojem odličnom sistemu upravljanja vatrom, imali u borbi na velikim razdaljinama. Loša strana ovakve taktike bila je ta što su britanski brodovi, zbog kretanja u pravcu neprijatelja, mogli da otvore vatru na nemačke brodove samo iz prednjih topovskih kula zbog čega je od ukupno 18 britanskih teških topova, samo 10 moglo da dejstvuje. Dodatna otežavajuća okolnost bila je i velika brzina kojom su se britanski brodovi kretali, kao i vodena izmaglica koja se pri tom stvarala u vazduhu oko broda, zbog čega je bila znatno smanjena preciznost britanske vatre.

Fatalna Holandova greška bila je to što je odlučio da sa dva broda manevriše kao sa jednom jedinicom, koje su bile udaljene samo 800 metara jedna od druge tako da su dim iz Hudovih dimljaka i vodoskoci od granata koje su padale oko njega mutili i zaklanjali pogled Pricu od Velsa.

Hud i Princ od Velsa su prvi otvorili vatru. Holand je naredio da se vatra otvori na vodeći nemački brod Princ Eugen, zamenivši ga greškom za Bizmarka. To mu je bila druga, veoma opasna greška, jer su Nemci pravilno indetifikovali britanske brodove i otvorili vatru na Hud. Međutim, kapetan Princa od Velsa je ubrzo uočio grešku i naredio da se promeni meta. Holand je takođe izmenio svoje prvobitno naređenje za dejstvo ali njegovo novo naređenje nije stiglo do centra za upravljanje vatrom pre prve salve.

Tokom prva dva minuta bitke, admiral Litjens je oklevao da se upusti u borbu sve dok kapetan Lindeman nije preuzeo inicijativu i naredio da se otvori vatra na vodeći britanski brod Hud.

Zbog mehaničkih kvarova samo je jedna glavna topovska kula na Princu od Velsa bila sposobna za dejstvo. Posle bitke koja je trajala jedva 20 minuta Bizmark je uz pomoć svog saborca uspeo da uništi jedan kapitalni britanski ratni brod i da natera drugi na povlačenje. Britanska kraljevska ratna mornarica se prvi put u istoriji suočila sa ovakvim porazom zbog čega je kasnije bio formiran poseban komitet koji je imao zadatak da utvrdi uzroke koji su do njega doveli. Bizmark i Princ Eugen su zatim počeli sa manevrima za izbegavanje torpeda zbog pogrešno protumačenih šumova pripisanih neprijateljskim torpedima kao i zbog pojave britanskog aviona Šort Sanderlend. Iako je kapetan Lindeman hteo da krene u poteru i dokrajči oštećeni PoV, admiral Litjens je ignorisao njegov predlog smatrajući da bi dalje zadržavanje u reonu bitke otvorilo mogućnost za nove sukobe sa Britanskom kraljevskom ratnom mornaricom, čime bi osnovna misija uništenja neprijateljskih konvoja bila dovedena u pitanje.

U času kada je Hud eksplodirao sve opasnosti ulasku u tzv. opasnu zonu su bile prošle i on je počeo da gađa svim topovima. Njegova zadnja salva još je bila u vazduhu kada je smrtno pogođen. Previše brzo potanja je bila posledica „pucanja kičme“ broda od 42000 tona u punoj brzini. Princ Eugen je bio neoštećen a Bizmark je bio pogođen sa tri pogodtka koja su došla kada je Hud već bio potopljen.

Pogrešni obaveštajni podaci naveli su Nemce da poveruju da PoV još uvek nije spreman za akciju zbog čega je u izveštaju sa Bizmarka navedeno da je u borbi učestovao HMS Kralj Džordž V, prvi bojni brod iz te klase koji je bio u operativnoj upotrebi već nekoliko meseci.

Bizmark još uvek nije bio na sigurnom. Britanci su znali njegovu poziciju; njegov prednji radar je bio oštećen i neupotrebljiv (posledica kratkog sukoba sa britanskim krstaricama); tokom Bitke za danski tesnac pogođen je tri puta, zbog čega je došlo do prodora vode u jedan od prednjih rezervoara sa gorivom. Zbog toga je kapetan Lindeman bio prinuđen da smanji brzinu na 20 čvorova kako bi uštedeo gorivo - 1000 tona goriva je postalo nepristupačno, a samim tim i dugotrajno krstarenje više nije dolazilo u obzir - dok je pogođeni brod ostavljao veliku masnu mrlju iza sebe. Lutjens je na kraju doneo odluku da Princ Eugen, koji je bio neoštećen, nastavi dalje sa svojom misijom, a da se Bizmark uputi ka suvom doku u francuskoj luci Sent Nazer radi popravki. Zbog toga se Bizmark još jednom za kratko okrenuo ka svojim progoniteljima, PoV i Norfolku kako bi omogućio Princu Eugenu, kojeg je ispratio uz poruku „dobar lov“ da se neopaženo izvuče i nastavi svoju misiju u Atlantiku.

Potera


Britanski torpedni bombarder Feri Svordfiš koji je učestvovao u napadu na Bizmarka.

Odlučni da osvete potapanje Huda, britanci su uključili svaku moguću jedinicu za poteru za Bizmarkom. Tokom rane večeri 24. maja izvršen je napad od strane male grupe Svorfiš dvokrilnih torpednih aviona sa nosača aviona Viktorijus. Jedan pogodak je uspeo, ali samo lako oštetivši Bizmarkov oklop.

Na neko vreme, Bizmark ostaje na dalekometnom promatranju od Britanaca. Oko 03:00 sata 25. maja, brod koristi svoju prednost zbog krivudavog kretanja neprijatelja i radi okret od tri četvrti u smeru kazaljke na satu iza Britanaca kako bi pobegao prema istoku i jugoistoku. Kontakt je tada izgubljen na oko četiri sata. Svejedno, možda u strahu od britanski radarskih mogućnosti, izgleda da Nemci nisu osećali da su imali sreće. Iz još uvek nejasnih razlika, Litjens transmituje 30-minutnu radio poruku generalštabu, koju presreću Britanci, čime dobivaju na vremenu da otkriju gde je brod krenuo. Greška u proračunima na britanskom King Džordž V dovela je do netačne procene Bizmarkove pozicije i usmerila je poteru previše na sever. Bizmark tako uspeva da dobije na vremenu 25. i 26. maja u svom putovanju prema Francuskoj i podršci iz vazduha i pratećim razaračima. Ali od sada, gorivo postaje problem na obe strane.

Taj 26. maj je za Britance bio srećan dan. Ujutro, jedan avion tipa PBY Katalina, koji je letio preko Atlantika iz svoje baze u Lou Ernu, u Severnoj Irskoj preko malenog koridora omogućenog od irske vlade, uočio je Bizmarka i admiralitet o njegovom položaju. Od tog momenta nadalje, pozicija nemačkog broda bila je poznata Britancima, iako je za napad teškim jedinicama a van dosega nemačkih aviona bilo potrebno neprijatelja prilično usporiti. Sve nade sada su bile usredotočene na Snagu H, čije su glavne jedinice bili nosač aviona Ark Rojal, bojni krstaš Rinoun i krstaš Šefild. Ova borbena grupa, pod zapovedništvom admirala Džejmsa Somervila, poslana je na sever iz Gibraltara.

Nakon zalaska sunca te večeri, i u teškim vremenskim prilikama, avioni Svorfiš s Ark Rojala pokrenuli su napad. Prvi talas je greškom napao Šefilda. Iako je na taj incident izgubljeno mnogo dragocenog vremena, na kraju se to pokazalo pozitivnim jer je ustanovljeno da su magnetni detonatori na torpedima neispravni. Za sledeći napad na Bizmark zamenjeni su kontaktnim detonatorima (koji se aktiviraju pri kontaktu). U poslednjem napadu, oko 21:00, pogodak jednog torpeda onesposobio je Bizmarkovo kormilo. To ga je učinilo da bude u nesposobnim da manevriše, tj. mogao je da putuje jedino u širokom luku u smeru Kralja Džordža V i Rodnija, dva bojna broda koji su ga napadala sa zapada. Najveći i najmoćniji bojni brod na moru u trenutku je onesposobljen od strane jednog jedinog aviona. Nakon teških pokušaja da osposobe kormila, Bizmarkova posada javlja mornaričkom glavnom štabu o svojoj nemogućoj poziciji.

Tokom te noći, Bizmark je bio cilj neprestanih napada torpeda sa razarača klase Trajbal Kosaka, Sika, Maorija i Zulua, zajedno sa poljskim Piorunom. Nijedna strana nije zabeležila pogodak ali ta taktika doprinela je padu morala i umoru nemačke posade.

Potapanje Bizmarka

Ujutro, utorka 27. maja 1941., Rodni i Kralj Džordž V približili su se Bizmarku, koji je bio lepo osvetljen jutarnjim suncem u pozadini. Rodni se okreće prema severu kako bi topovi udarali po celoj dužini neprijateljskog broda. Otvorili su vatru malo pre 09:00. Bizmark odgovara na vatru, ali je njegova nemogućnost da se okreće znatno naškodila njegovim vatrenim mogućnostima. Takođe, njegova sporost učinila ga je lakom metom, te je ubrzo pogođen više puta, sa Norfolkom i Dorsetšajrom koji se pridružuju sa svojom vatrenom moći. Jedna salva uništila je prednji kontrolni toranj, ubivši većinu viših oficira.

Bizmark je nastavio da drži na palubi borbenu zastavu. Gorivo i municija na britanskim brodovima bilo su pri kraju - što ukazuje na činjenice kako je teško bilo bojnom brodu da potopi sličnu jedinicu u ravnopravnom sukobu. Ipak, kada je postalo očigledno da Nemci neće uspeti da stignu u luku, Rodni, Kralj Džordž V i razarači su poslati u matične luke. Norfolk je potrošio svoja torpeda pa je naređeno Dorsetšajru da dokrajči neprijatelja sa jednim torpedom. Mada je gornji Bizmarkov deo bio kompletno uništen, oklop mu je dalje izdržavao udarce. Tada Lindeman naređuje miniranje i napuštanje broda, tako da spreči zauzimanje od strane neprijatelja. Bizmark nestaje pod talasima Atlantika u oko 10:45 časova tog jutra, sa gubitkom od preko 2,200 nemačkih mornara. Ne znajući sudbinu broda, nemačka zapovedna baza nastavila je da šalje signale još nekoliko sati, sve dok Rojters nije izvestio da je Bizmark potopljen.

Dorsetšajr i Maori prekinuli su sa spasavanjem preživelih kada je podmornički alarm doveo do toga da napuste mesto potapanja sa samo 110 preživelih. Idućeg jutra, U-74 i nemački brod Zahsenvald pokupili su još petoricu. Niko od posade iz donjih delova broda se nije spasio.


Rasprava oko potapanja nastavlja se i danas: da li je to bio torpedo sa Dorsetšajra; da li su bili bitni pogoci ranijih torpeda; da li je topovska vatra bila stvarno tako nebitna; da li je to bila kombinacija svih ovih faktora?

Potpomognuti informacijama dobijenim razbijanjem šifri, Britanci su sistematski lovili i uništavali sve brodove koji su asistirali Bizmarku. Nemci nisu više nikad slali kapitalne brodove u Severni Atlantik.

Istraživanje olupine

Tokom godina brod je stekao skoro mitološki status, a 1960. godine bio je čak opevan i u hit pesmi Džonija Hortona iz pod naslovom „Potopiti Bizmark“. Bizmarkovu olupinu otkrio je 8. juna 1989. godine pomorski arheolog dr. Robert Balard koji je takođe zaslužan i za pronalaženje olupine RMS Titanika. Bizmark leži na dubini od 4.700 m (15,500 stopa), na oko 650 -{km}- zapadno od luke Brest u Francuskoj. Ispitivanjem olupine ustanovljena su znatna oštećenja na nadgrađu broda koja su posledica artiljerijskog duela sa britanskim brodovima, dok su na trupu broda ustanovljena samo manja oštećenja od torpeda, što navodi na zaključak da je posada namerno potopila brod iako ova pretpostavka nije uvrštena u zvanični nalaz (mada su je potvrdili preživeli članovi posade Bizmarka). Balard je tačnu lokaciju olupine držao u tajnosti kako bi sprečio lovce na suvenire da očerupaju brod. Ovakvu pojavu, koja je naročito došla do izražaja nakon lociranja olupine Titanika, Balard smatra svojevrsnom oblikom „pljačke grobova“.

Kasnije je olupina ponovo locirana od strane ekspedicije koju je finansirao britanski 4. kanal, a koja je snimala dokumentarac o Bizmarku i HMS Hudu.

Tokom 2002. godine snimljen je i dokumentarni film „Ekspedicija: Bizmark“ koji je režirao Džejms Kameron, a koji opisuje događaje koji su doveli do potapanja Bizmarka.

Razarač


Razarač je naziv za vrstu ratnog broda koji je sagrađen i opremljen u svrhu odbrane većih, odnosno kapitalnih brodova ili konvoja od raznih vrsta napada.

Razarači su se razvili u drugoj polovici XIX veka kao odgovor na pojavljivanje torpiljarke te mu i ime dolazi od engleskog naziva torpedo boat destroyer (razarač torpiljarki) koji mu je dala britanska mornarica. Zadaća razarača je bila da plove oko bojnih brodova i krstarica i motre na eventualne napade manjih brodova.

U XX veku se kao ozbiljna prijetnja mornaricama pojavila podmornica, pa su razarači dobili opremu za borbu protiv njih.

Istovremeno se pojavila potreba za zaštitom trgovačke mornarice od neprijateljskog krstaričkog rata, odnosno podmornica. To je dovelo do evolucije razarača u dva pravca, Na jednoj strani su se počeli razvijati laki, tzv. eskortni razarači, čija je svrha bila zaštita konvoja odnosno protupodmornička borba. Oni su danas poznati pod nazivima fregata i korveta. Na drugoj strani su razarači dobijali sve više oružja i opreme, te s vremenom i sposobnost vršenja borbenih zadataka koji su prije toga bili u domeni kapitalnih brodova.

Veličina ima je od 1200 do 2600 tona, a glavno naoružanje topovi od 120 do 140 mm. Pored toga imali su i više torpednih cevi radi napada na bpojne brodove i krstarice.


Razarači su zato danas po svojoj tonaži vrlo često iznad nekadašnjih krstarica, a njihova vatrena moć - koju simboliziraju dalekometni projektili brod-brod i brod-zemlja - se ne može usporediti s ničim prije. Stoga danas razarač predstavlja kapitalni brod kod gotovo svake svjetske mornarice (jedini izuzetak su Rusija i SAD koje posjeduju krstarice, odnosno države koje raspolažu s nosačima avionima).

Krstarica je tradicionalni naziv za vrstu ratnog broda koji je sposoban obavljati samostalne borbene operacije na svetskim morima.

Krstarice su nastale u drugoj polovici XIX veka nakon što je uvođenje parnog stroja, eksplozivnih granata i oklopa učinilo zastarelim dotadašnje fregate. Krstarice su uvedene kao zamena zamišljena da obavlja iste one uloge koje su dotada obavljale fregate - patroliranje oceanima, izviđanje, borba protiv pirata odnosno krstarički rat.


Dugo vremena su krstarice predstavljale srednju klasu između kapitalnih brodova koje su tada predstavljale oklopnjače, odnosno bojni brodovi te lakih brodova kao što su torpiljarke.

Krstarice su s vremenom počele dobijati oklop, tako da su se pojavile prvo zaštićene krstarice, zatim nova klasa poznata pod nazivom oklopni krstaš. Istovremeno su se po tonaži i jačini naoružanja počele deliti na lake i teške krstarice.

Početkom XX veka nastojanje da se bojni brodovi učine bržima na štetu oklopa dovela je do stvaranja hibrida bojnog broda i krstarice poznatog kao bojni krstaš.

Pojava aviona i potreba flota da se štite od njih stvorila je posebnu klasu krstarica poznatu kao protuavionske krstarice.

Nakon drugog svetskog rata su krstarice kao naoružanje dobile projektile, te postale raketnim krstaricama. No, danas ih ima relativno malo, jer su se u međuvremenu manji razarači dobili jednako moćno naoružanje. Tako danas jedino Rusija i SAD imaju krstarice u svojim mornaricama.

Razarač je naziv za vrstu ratnog broda koji je sagrađen i opremljen u svrhu odbrane većih, odnosno kapitalnih brodova ili konvoja od raznih vrsta napada.


Razarači su se razvili u drugoj polovici XIX veka kao odgovor na pojavljivanje torpiljarke te mu i ime dolazi od engleskog naziva torpedo boat destroyer (razarač torpiljarki) koji mu je dala britanska mornarica. Zadaća razarača je bila da plove oko bojnih brodova i krstarica i motre na eventualne napade manjih brodova.

U XX veku se kao ozbiljna prijetnja mornaricama pojavila podmornica, pa su razarači dobili opremu za borbu protiv njih.

Istovremeno se pojavila potreba za zaštitom trgovačke mornarice od neprijateljskog krstaričkog rata, odnosno podmornica. To je dovelo do evolucije razarača u dva pravca, Na jednoj strani su se počeli razvijati laki, tzv. eskortni razarači, čija je svrha bila zaštita konvoja odnosno protupodmornička borba. Oni su danas poznati pod nazivima fregata i korveta. Na drugoj strani su razarači dobijali sve više oružja i opreme, te s vremenom i sposobnost vršenja borbenih zadataka koji su prije toga bili u domeni kapitalnih brodova.

Razarači su zato danas po svojoj tonaži vrlo često iznad nekadašnjih krstarica, a njihova vatrena moć - koju simboliziraju dalekometni projektili brod-brod i brod-zemlja - se ne može usporediti s ničim prije. Stoga danas razarač predstavlja kapitalni brod kod gotovo svake svjetske mornarice (jedini izuzetak su Rusija i SAD koje posjeduju krstarice, odnosno države koje raspolažu s nosačima avionima).


Torpedni čamac je naziv za mali i brzi ratni brod kojemu je glavno oružje torpedo. Nastao je početkom XX veka zahvaljujući razvoju motora sa unutrašnjim sagorevanjem koji mu je dao veću brzinu i manju veličinu u odnosu na parnim strojem terane torpiljarke. Zbog toga se torpedni čamci ponekad nazivaju motornim torpiljarkama po uzoru na britansku ratnu mornaricu koja je tim brodovima dala naziv Motor Torpedo Bout.

Torpedne čamce su prvi put s uspehom koristili Italijani za vrijeme Prvog svetskog rata, od čega je najspektakularnije potapanje austro-ugarskog bojnog broda SMS Sent Ištvan kod ostrva Premude.


Taj je događaj potakao druge mornarice da počnu graditi torpedne čamce, a između rata se stvorio standard torpednog čamca kao malenog broda od 15-30 m dužine, te brzine od 30 do 50 čv, naoružanog s jednom, dvije ili četiri torpedne cijevi te s nekoliko mitraljeza ili lakim protuavionskim topom za zaštitu. Torpedne čamce su zbog jednostavnosti njihove izgradnje preferirale države iz različitih razloga lišene jake oceanske mornarice, kao što je SSSR, odnosno Kraljevina SHS. Potonja je u saradnji s britanskim brodograditeljima napravila nekoliko hvaljenih primjeraka iz klase Uskok i Orjen.

Za vreme Drugog svetskog rata je izgrađeno na stotine torpednih čamaca, te su ti brodovi odigrali važnu ulogu u celom nizu pomorskih operacija. Osim napada na neprijateljske brodove su se bavili i izviđanjem, kurirskom službom, odnosno spasavanjem oborenih pilota na moru.

Nakon uvođenja projektila brod-brod, mornarice su postupno izgubile potrebu za torpednim čamcima, koje je zamienio raketni čamac. No, i danas se ta vrsta broda može sresti u obavljanju niza pomoćnih zadataka, odnosno suzbijanja krijumčarenja, piratstva i pomorske gerile.

Kratka istorija ratnih brodova

Prvi ratni brodovi - sagrađeni u svrhu pomorskog ratovanja - nastali su na Mediteranu. Najčešće su to bile galije, dugački brodovi s pogonom na vesla, koji su kao glavno oružje imali kljun kojim bi se pokušavali zariti u neprijateljski brod. Ipak je najpopularnije sredstvo pomorskog ratovanja bio abordaž.

Ratne galije su ratni jedrenjaci počeli istiskivati s mora tek sa razvojem brodske artiljerije, koja je postala glavno oružje na moru. Dugi redovi vesala su postali nepraktični u tim uvjetima, te se promijenila taktika i dizajn brodova. U tom periodu, poznatom kao Doba jedrenjaka, morima je zavladao linijski brod kao najveći i najbolje naoružan od svih plovila. Fregate i korvete su bile manje i brže, ali su uglavnom služile za izviđanje i prepade.

Izum parnog stroja je polako promijenio pomorsku taktiku, jer su brodovi postali brži i pokretljiviji. Eksplozivna zrna su, pak, dovela do stavljanja oklopa na brodove, odnosno prvih oklopnjača sredinom XIX veka. Izum pomorskih mina je doveo do stvaranja minopolagača i minolovaca. Izum torpeda je doveo do stvaranja novih klasa brodova - torpiljarki, koje će poslije evoluirati u manje, ali brže torpedne čamce - te razarača, lakog broda čija je svrha ispočetka bila borba protiv torpiljarki.

Početkom XX veka morima su vladali bojni brodovi i oklopni krstaši, te nešto slabije oklopljene krstarice čija je svrha bila borba protiv neprijateljske trgovačke mornarice odnosno tzv. krstarički rat. Bojni brodovi su vrhunac svoje evolucije dobili kao drednoti, nazvani po britanskom brodu HMS Drednot. Oklopne krstaše su zamijenili nešto brži, ali slabije oklopljeni bojni krstaši.


Pojava podmornice je u prvom svjetskom ratu dovela do povratka fregata i korveta, čiji je zadatak sada bio protupodmornička borba i zaštita trgovačkih konvoja.


Između dva rata se pojavljuje i nosač aviona, koji će se u drugom svjetskom ratu najefikasniji i najmoćniji od svih ratnih brodova.

Iza rata je uvođenje projektila kao oružja dovelo do stvaranja novih klasa kao raketnih krstarica, raketnih razarača, raketnih topovnjača i raketnih čamaca. Pojavili su se i nosači helikoptera, a već prije su postojali specijalizirani desantni brodovi.

Većina današnjih mornarica, pogotovo u manjim zemljama od ratnih brodova posjeduje uglavnom patrolne čamce.

Oklopni krstaš je naziv za tip ratnog broda koji se razvio krajem XIX veka, kada je na krstarice stavljen oklop u svrhu zaštite od neprijateljske artiljerije srednjeg dometa. Za razliku od zaštićene krstarice, oklopni krstaši su imali oklop na trupu.

Zadatak oklopnog krstaša bio je da se bori s neprijateljskim krstaricama, odnosno da samostalno operira po oceanima i udaljenim morima.


Prvi oklopni krstaši su obično imali deplasman od 6000-12000 t, odnosno brzinu od 18-20 čv.

Iskustva iz rusko-japanskog rata, gdje su oklopni krstaši igrali važnu ulogu, natjerala je mnoge mornarice da povećaju kalibar topova, odnosno debljinu oklopa.

No, već nakon nekoliko godina oklopni krstaši su postali zastarjeli s pojavom novog tipa bojnog broda zvanog drednot te bojnog krstaša. Tada su se prestali graditi, iako će u nekoliko pomorskih bitaka prvog svjetskog rata igrati važnu ulogu.

Oklopnjača


Oklopnjača u najširem smislu označava svaki ratni brod koji na sebi ima gvozdeni oklop u svrhu zaštite od neprijateljske brodske ili obalne artiljerije.

Pazvoj

Iako su se prve oklopnjače pojavile u Koreji krajem XVI veka obliku tzv. brodova-kornjača upotrebljenih u imjinskom ratu, pod tim izrazom se najčešće podrazumijeva tip broda razvijen sredinom XIX veka zahvaljujući novim dostignućima u metalurgiji, brodskom pogonu i proizvodnji eksploziva.

Poticaj za razvoj oklopnjača bila je pobjeda Rusa u bici kod Sinopea na početku krimskog rata, kada su Pajhanovi topovi i eksplozivne granate u potpunosti uništile otomansku flotu. Kada su Britanija i Francuska krenule Turskoj u pomoć, bojali su se da bi se njihova flota isto tako provela prilikom bombardiranja ruskih obalnih utvrđenja na obali Crnog mora. Zato su bombardiranja umesto neoklopljenim linijskim brodovima vršena u tu svrhu posebno sagrađenim plovećim baterijama zaštićenim oklopom.

Uspeh tih baterija je Francuze naveo da pokušaju stvoriti oklopljeni brod koji bi se mogao koristiti na otvorenom moru. Rezultat tih napora je 1859. godine stigao u obliku La Gloar, prve moderne oklopnjače, koja se danas često naziva i prvim modernim bojnim brodom. Britanci su na to godinu dana kasnije odgovorili s brodom HMS Vorijor.

Oklopnjače su svoju prvu borbenu primenu imali u američkom građanskom ratu, pri čemu je ispočetka na njihovoj izgradnji insistirao Jug, nastojeći nadoknaditi nadmoć Severa u broju brodova. Prvo takvo plovilo je bilo CSS Manasas, koje je u oktobru 1861. uspešno napalo sjevernjačke brodove na reci Misisipi. Severnjaci su na to, između ostalog, odgovorili izgradnjom vlastite oklopnjače USS Monitor, po kojoj će kasnije dobiti posebna klasa brodova. USS Monitor se u martu 1862. sukobio s južnjačkom oklopnjačom CSS Merimak u čuvenoj bici kod Hampton Roadsa, koji se smatra prvim sukobom oklopnjača u istoriji.

Oklopnjače su vrlo brzo prihvatile sve mornarice svijeta, tako da su samo četiri godine kasnije igrale ključnu ulogu u viškoj bitci - najvećem pomorskom okršaju XIX veka. Iskustva iz tog okršaja su utjecala na brodograditelje da budućim oklopnjačama pridodaju brodski kljun u svrhu izvođenja kljunovog udara na neprijateljske brodove.

Oklopnjače su se u drugoj polovici XIX vijeka počele specijalizirati i klasificirati. Tako su se razvile tzv. zaštićene krstarice, oklopni krstaši i bojni brodovi-preddrednoti, odnosno nešto manje oklopne topovnjače i monitori.

Torpiljarka


Torpiljarka ili torpiljerka u najširem smislu je naziv za svaki površinski ratni brod kojemu je glavno oružje torpedo.

U užem smislu torpiljarka ili torpedni brod je naziv za vrstu ratnog broda koja se razvila u drugoj polovici XIX veka nakon pronalaska torpeda.

Torpiljarke su predstavljale prvi ozbiljniji odgovor na razvoj oklopnjača kao novih kapitalnih brodova. One su u pravilu bile male veličine, s malom ili nikakvom brodskom artiljerijom i bez oklopa. Međutim, oklopnjačama su se mogle suprotstaviti svojim torpedima kao i većom brzinom koja im je, u zato pogodnim uvjetima, omogućavala da se oklopnjači prikradu, ispale torpedo i pobegnu.

Razvoj torpiljarke je krajem XIX veka potakao francuske mornaričke stratege da razviju strategije tzv. Mlade škole koja je naglasak stavljala na masovnu proizvodnju i upotrebu torpiljarki umjesto skupih bojnih brodova.

Strah od torpiljarki je natjerao mnoge mornarice da svoje kapitalne brodove oprskrbe topovima manjeg kalibra i dometa, ali veće brzine paljbe kako bi se mogli suprotstaviti njihovom napadu. U svrhu zaštite bojnih brodova je razvijen i poseban tip ratnog broda koji će kasnije postati poznat pod imenom razarač.

Razvoj motora s unutrašnjim sagorijevanjem je početkom XX veka doveo do toga da torpiljarke postanu daleko manje, ali i brže. Otada su poznate kao motorne torpiljarke, odnosno torpedni čamci.

Stare klasične torpiljarke su nakon Prvog svetskog rata počele nestajati s mora i biti zamenjivane modernijim razaračima koji su dobili torpeda.

Patrolni čamac


Patrolni čamac je naziv za mali ratni brod čiji je zadatak odbrana obale, odnosno kontrola teritorijalnih voda. U praksi se patrolni čamci danas uglavnom koriste u svrhu borbe protiv krijumčara, pirata, odnosno pomorske gerile.

Obično imaju oko 30 m dužine, te su naoružani jednim lakim protuavionskim topom ili s nekoliko mitraljeza. Često su po svom dizajnu prilično slični torpednim i raketnim čamcima.

Patrolni čamci se osim na morima, koriste i na rekama, odnosno jezerima.

Osim ratnih mornarica ih koriste organizacije poput Obalne straže, carine i policije.

Teška krstarica


Teška krstarica je naziv za vrstu krstarice koja je po svojem naoružanju (a ponekad i oklopu) jača od lake krstarice, ali slabija od bojnih brodova i bojnih krstaša.

Razlika između lake i teške krstarice su jasno formulirane tek pomorskim ugovorom iz 1922. godine. Njime je ustanovljeno da se teškom krstaricom smatra svaka krstarica čije glavno naoružanje čine topovi kalibra većeg od 155 mm.

S obzirom da je isti ugovor ustanovio da krstarica može imati maskimalni deplasman od 10000 t, to je u praksi prilično ograničilo dimenzije, oklop i naoružanje teških krstarica, te stvorilo standard koji se često naziva vašingtonska krstarica.

Taj standard mnoge države nisu bile u stanju prihvatiti, pa su se teške krstarice gradile jedino u državama koje nisu potpisale ugovor, odnosno u doba neposredno i u toku samog Drugog svetskog rata, kada su ograničenja postala bespredmetna.

Teške krstarice su se prestale graditi nakon Drugog svetskog rata. Neke su ostale u službi do 1970-ih nakon konverzije u raketne krstarice.

Laka krstarica


Laka krstarica je naziv koji dolazi od izraza "laki oklopni krstaš", i njime se označava vrsta oklopljene krstarice koja se početkom XX veka kao hibrid zaštićene krstarice i oklopnog krstaša zamenila ta dva tipa.

Lake krstarice su svoj koren imale u brodovima koje je krajem XIX veka gradila Njemačka u svrhu krstaričkog rata, odnosno nastojanja da se napadima na trgovačko brodovlje na udaljenim morima u eventualnom ratu ugrozi pomorska dominacija Britanskog imperija. Njihov dizajn je naglašavao brzinu na štetu naoružanja i oklopa, ali kasnije dobile isti oklop kao i oklopni krstaši.

Razlika između lakih i teških krstarica je bila prilično nejasna sve do Vašingtonskog pomorskog ugovora iz 1922. godine, kojim je ustanovljen standard prema kojem su teške krstarice postale sve one s glavnim topom čiji je kalibar veći od 155 mm.

TAJNA ISTORIJA: Čerčil uvukao Ameriku u „Svetski rat“ izrežiranim potapanjem broda „Luzitanija“


Čerčil se oslanjao na Vilsonovu naivnost po pitanju pomorskog ratovanja. Iako je američki predsednik bio upozoren od strane nemačkih diplomata o opasnosti po Amerikance ako nastave da putuju na britanskim brodovima, on nije učinio ništa da ih odvrati.

Na početku Prvog svetskog rata, cilj Amerike bio je da ostane neutralna dok su se evropske sile borile jedne protiv drugih. Tadašnji predsednik, Vudro Vilson, izjavio je: „Neutralnost je negativna reč. Ona ne izražava prava osećanja Amerike. Mi ne pokušavamo da se držimo podalje od nevolje, mi pokušavamo da održimo temelje na kojima se može ponovo izgraditi mir“.

Međutim, iako je pokušao, Vilson nije sprečio Ameriku da uđe u rat 1917. godine. Kap koja je prelila čašu i promenila stav Amerike bilo je potapanje RMS Luzitanije 1915. godine, kada je 128 Amerikanaca (među kojim dosta uticajnih ljudi) izgubilo živote.

Ipak, to izgleda nije bio samo nasumičan ratni čin Nemačke u pravcu Amerike, več je Čerčil znao da bi takav incident mogao da se dogodi i da bi nakon toga Amerika ušla u rat. Izgleda da je Čerčil znao tačno šta treba da uradi.

Pre ulaska Amerike u Prvi svetski rat, često se dešavalo da su Britanci prerušavali vojne brodove u putničke ili trgovačke brodove. Čak se dešavalo i da Velika Britanija modifikuje postojeći putnički ili trgovački brod sa tajnim tovarom i skrivenim oružjem. Upravo s ovim modifikacijama je Luzitanija započela svoju karijeru u Kraljevskoj mornarici.
Evgen Vindči, autor knjige „Dvanaest američkih ratova od kojih je devet moglo biti izbegnuto“, navodi da su modifikacije Luzitanije uključivale postavljanje skrivenih pregrada za granate i municiju, ali i instalaciju okretnih topova.

Pored ovih tajnih modifikacija, Kraljevska mornarica je uputila posadu Luzitanije da spusti zastave u vodama proglašenim za ratnu zonu. Ova uputstva su predstavljala direktno kršenje Pravila o pomorskim plovilima.

Brodovi poput Luzitanije su korišćeni kako bi namamili nemačke podmornice da izrone na površinu. Kada su Nemci tek počeli da koriste podmornice, one bi se podizale na površinu da upozore brodove na napad. Svrha je bila očuvanje municije.

Međutim, ovo upozorenje je takođe davalo vremena posadi da napusti brod. Dakle, Čerčilov plan je bio da iskoristi Luzitaniju (i slične brodove) da namame Nemce na površinu. Kada bi se podmornice pojavile, prerušeni brodovi bi otkrili svoje oružje i osuli paljbu na podmornice.

Znajući tačno šta radi, Čerčil je doveo Luzitaniju i svu njenu posadu u opasnost.

Čerčil se takođe oslanjao na Vilsonovu naivnost po pitanju pomorskog ratovanja. Iako je američki predsednik bio upozoren od strane nemačkih diplomata o opasnosti po Amerikance ako nastave da putuju na britanskim brodovima, on nije učinio ništa da ih odvrati.

Ova opasnost se odnosila na činjenicu da su nemačke podmornice počele da napadaju britanske brodove čim ih vide kao odgovor na Čerčilovo iskorišćavanje isplovljavanja podmornica. Pored sveg tog znanja, Vilson i dalje nije izdao javno upozorenje Amerikancima da ne putuju na britanskim brodovima.

Bez upozorenja predsednika, Luzitanija je napustila luku Njujorka sa velikim brojem američkih putnika koji nisu imali pojma šta se krije ispod palube, sakriveno među tovarom. Američki civili su takođe delili palubu sa kanadskom vojskom prerušenom u civile. U suštini, Amerikanci su se slučajno ukrcali na brod britanske Kraljevske mornarice za vreme rata kada je postojala velika šansa da će brod napasti Nemci.

Iako je Luzitanija trebalo da plovi severno, plovila je malo južnije, ka vodama punim nemačkih podmornica kojima je izdato naređenje da pucaju čim vide britanski brod.

Upravo se to i dogodilo 7. maja 1915. godine. Luzitanija je naišla na nemačku podmornicu, koja je pucala čim je uočila brod. Torpedo je najverovatnije pogodio tovar koji je sadržao skrivenu municiju, te je nastala ogromna eksplozija.

Sve u svemu, Luzitanija je potonula za manje od 20 minuta, a 1.198 od 1.959 ljudi na brodu je poginulo, uključujući 128 Amerikanaca.

Upravo ovaj incident je uvukao Ameriku u Prvi svetski rat i pružio Čerčilu mnogo potrebnog saveznika.

Webtribune.rs

Лака крстарица "Köln"


Лака крстарица Köln била је ангажована на поморској блокади Шпаније током Шпанског грађанског рата. У Другом светском рату узела је учешће у операцијама у Балтику и операцији “Weserübung” (напад на Норвешку). Након инвазије на Норвешку, извршавала је задатке полагања минских препрека и напада на савезничке конвоје. Заједно са тешком крстарицом “Адмирал Хипер” (Admiral Hipper) бива оштећена у нападу подморнице фебруара 1943. године када и једна и друга излазе из оперативне употребе за извесно време. “Köln” остаје ван строја у времену од марта 1943. до марта 1944. године, када поново улази у оперативнму употребу. Овај пут као брод за обуку кадета.

У ваздушном нападу 12. децембра 1944. године бива тешко оштећена, када јој страдају леви главни мотор и помоћни мотори за производњу електричне енергије. Тада је тегле до Вилхелмсхафена, где доживљава још 2 ваздушна напада. Трећи ваздушни напад 3.марта 1945. године у Вилхелмсхафену био је погубан за лаку крстарицу “Köln“, када задобија тешка оштећења и тоне на равну кобилицу. Топовске куле су остале изнад воде и наставиле су да гађају надолазеће Савезничке јединице.

Лака крстарица “Köln” је изрезана у старо гвожђе 1946. године.