Pirati

Pirati (engleski Pirates) su pljačkaši koji vrše razbojništva na moru, ponekad i na obali. Piratstvo (engleski Piracy) je nastalo još u antičkim vremenima ali se najviše raširilo tokom 17. vijeka. Danas pirati najviše djeluju na Tihom i Indijskom okeanu.

Antički i srednjovjekovni pirati

Antičko doba je obilovalo piratima, grčkim i rimskim. Nakon pada Zapadnog Rimskog carstva kao pirati su se najviše isticali Vikinzi, pomorski narod sa sjevera Evrope.

Piratstvo na Karibima

Nakon Kolumbova otkrića Amerike 1492. najveće pomorske sile toga vremena Španijaa i Portugalija krenule su da stvaraju kolonije u Južnoj i Srednjoj Americi (iliti Zapadnoj Indiji, kako ju je Kolumbo nazvao). Najviše kolonija je osnovala Španija dok se Portugal više orjentisao na trgovinu s Indijom i dalekim Istokom. Porobivši srednjoameričke domorodačke narode Inka, Maja i Asteka Španci su stekli kontrolu nad brojnim rudnicima plemenitih metala. Zbog velikog rasta španskog bogatstva i druge evropske države počinju osnivati kolonije na Karibima radi iskorištavanja prirodnih bogatstava Novog svijeta. Krajem 16. i početkom 17. vijeka širom Kariba nastaju kolonije Engleske, Francuske i Nizozemske a krajem 17. vijeka i Danske. No u poređenju sa španskim kolonijama sve su druge bile malobrojne i slabo razvijene.

Veliko klasično doba piratstva trajalo je od 1560. do 1720. Pirati su najuspješniji bili od 1640. do 1680. Suparništvo među kolonijama i želja za trgovačkom premoći dovodili su do čestih ratova. Dva najpoznatija piratska sjedišta na Karibima su bili ostrvo Tortuga nakon 1640. te grad Port Rojal na otoku Jamajka nakon 1655.

Tortuga

Tortuga (španski Kornjača) je otok smješten uz sjevernu obalu otoka Hispanjola. 1625. engleski i francuski kolonisti odbjegli iz vjerskim ratovima zahvaćene Evrope naselili su se na Tortugi i bavili se poljoprivredom no 1629. Španci su napali Tortugu pobivši gotovo sve stanovnike da bi ga zatim odmah napustili. Preživjeli stanovnici željni osvete udružili su se sa bukanirima s Hispanjole i počeli s napadima na španske brodove.

Bukaniri su bili bivši robijaši, razbojnici, odbjegli robovi i obični ljudi prognani iz Evrope koji su se naselili uglavnom na Hispanjoli. Živjeli su od lova na divlje životinje čije su meso sušili na vatrama zvanima boucan (odatle dolazi i njihov naziv) koje su prodavali brodovima u prolazu. Neki su uzgajali duvan koji je na tom zemljištu izvrsno uspijevao. Neki su se željni brze i velike zarade otiskivali na more u čamcima i u velikim grupama napadali španske brodove s dragocjenim teretima postavši pirati. Francuski bukanir Pierre le Grand (francuski Veliki Pier) je oko 1650. sa jednim brodićem i 30-ak ljudi zauzeo admiralski brod španske flote koji je prevozio zlato. Nakon 1630. većina bukanira prelazi na Tortugu i ona postaje stjecište najgoreg evropskog ološa koji se želio brzo obogatiti.

1633. Francuzi su pokušali na Tortugi organizirati trgovinu crnim robljem dovedenim iz Afrike no ona nije zaživjela i 1635. se potpuno ugasila. Iste godine Španci su ponovo osvojili Tortugu da bi ju opet napustili jer je ostrvo bilo premalo da bi za njih imao stratešku važnost. Engleski i francuski pirati su tada ponovno naselili ostrvo a uskoro su im se pridružili nizozemski. Španci su zbog toga 1638. ponovno napali ostrvo ali ovoga puta su bili poraženi. Od 1640. pirati i bukaniri na Tortugi su se međusobno nazivali Bratstvo obale . 1654. Španci su ponovo napali i osvojili Tortugu no pirati i bukaniri su se vratili već slijedeće godine s namjerom da nastave svoje pljačkaške poduhvate. 1660. iz Francuske je na Tortugu stigao guverner koji je preuzeo vlast na otoku. 1670. vrijeme bukanira je počelo prolaziti a Tortuga se pod francuskom vlašću počinje okretati zakonu. Pirati s Tortuge prelaze u službu francuskog kralja i do 1685. vrijeme bukanira je završilo.

Port Rojal

Port Rojal je bio centar trgovačke aktivnosti na otoku Jamajka sve do zemljotresa 7. juna 1692. koji ga je potpuno razrušio i uzrokovao da dvije trećine grada potone u Karipsko more. Preživjeli stanovnici Port Rojala su kasnije izgradili grad Kingston. Bio je popularno mjesto za pirate koji su ondje trošili svoja blaga.

Nakon što su Englezi preoteli Špancima otok Jamajku 1655. i osvojili glavni grad Speniš Taun nisu imali dovoljno vojnih snaga da se odupru u slučaju španskog ili francuskog napada. Zbog toga je 1659. guverner Jamajke pozvao pirate i bukanire da se nasele na ostrvu i brane ga u slučaju potrebe. Rezultat je bio nastanak grada na južnoj obali Jamajke, Port Rojala. Pirati i bukaniri su osnovali Port Rojal iz više razloga. Nalazio se u blizini puteva španskih trgovačkih brodova pa je bio savršena baza za brze napade. Luka je bila dovoljno velika i prostrana za smještaj velikog broja brodova te njihovo popravljanje i opskrbljivanje. Bio je početna tačka za mnoge piratske napade na španska naselja. Iz Port Rojala, engleski gusar Henri Morgan je napao Panamu, Portobelo i Marakaibo. Džon Dejvis, Roš Brasiliano, Edvard Mensfild i ostali čuveni pirati su se naselili u Port Rojalu.

1660. Port Rojal je bio poznat kao "Sodoma Novog svijeta" gdje većinu stanovništva čine pirati, koljači i prostitutke. Zahvaljujući bogatstvu koje su pirati oteli Špancima Port Rojal je izrastao u jedan od najvećih gradova Novoga svijeta i bio je ekonomski najvažnija engleska kolonija. Svega nekoliko godina nakon nastanka Port Rojal je od Speniš Tauna preuzeo funkciju glavnog grada Jamajke. Na vrhuncu popularnosti grad je imao po jednu krčmu na svakih deset kuća. Tokom dvadesetogodišnjeg razdoblja koje je završilo 1692. u Port Rojalu je živjelo 6500 ljudi. U gradu su se poćeli naseljavati trgovci, plemići, zanatlije i kovači koji su živjeli u dvije stotine izgrađenih zgrada. 1688. Port Rojal je posjetilo 213 brodova a gradsko bogatstvo se povećavalo iz dana u dan.

Nakon što je Henri Morgan postao zamjenik guvernera Jamajke Port Rojal se počeo mijenjati. Pirati više nisu bili potrebni za odbranu grada. Trgovina robljem postizala je sve veću važnost. Ugledni građani su izjavili da je dobar glas grada narušen. 1687. Jamajka je donijela anti-piratske zakone. Umjesto da bude sigurno mijesto za pirate Port Royal je postao mjesto njihovih smaknuća. Mnogi pirati su završili na vješalima u Port Rojalu.

1692. razarajući zemljotres je pogodio Port Rojal. S obzirom da je većim dijelom bio smješten na pješčanom grebenu dvije trećine grada je završilo na dnu mora. U kataklizmi je poginulo oko 2000 ljudi. Nakon potresa Speniš Taun je ponovo postao glavni grad Jamajke. Rađeni su pokušaji da se Port Rojal obnovi jer je trećina grada još uvijek bila čitava ali 1704. grad je poharao požar. Nekoliko uragana tokom prve polovine 18. stoljeća dokrajčilo je Port Rojal a njegovo mijesto je kasnije zauzeo grad Kingston.

Gusari

Gusari (engleski Privateers) su bili bivši pirati ili civili koji su posjedovali brodove kojima su napadali trgovačke brodove ili kolonije one zemlje koja je trenutno u ratu sa zemljom koja im pruža zaštitu. Za svoje napade su dobijali dozvole u obliku Kraljevskog iliti Gusarskog pisma (engleski Letter of Margue) koja su ima jamčila da u slučaju zarobljavanja neće biti obješeni nego da će se prema njima odnositi kao prema ratnim zarobljenicima koji će biti pušteni uz otkup ili razmjenu. Kraljevskim pismom gusari bi se također obvezali da će dio plijena koji steknu predati kralju i zemlji koja im pruža zaštitu. Najpoznatiji engleski gusari bili su Frenis Drejk (1540.-1596.) i Henri Morgan (1635.-1688). Francuski gusar Rene Duguay Trouin (1673.-1736.) je 1711. sa flotom od 17 brodova i posadom od 5700 ljudi zauzeo portugalsku koloniju u Južnoj Americi Rio de Žaneiro. Za vrijeme američkog rata za nezavisnost Škot Džon Pol Džouns je vodio gusarski rat protiv Engleza. Tokom Francuske revolucije francuski gusari su zarobili ili uništili 5500 engleskih trgovačkih brodova dok su engleski gusari zarobili ili uništili 1000 francuskih trgovačkih brodova.

Na Jadranskom moru Ulcinj je bio grad turskih gusara. Ulcinjski gusari su u toku ratova uglavnom pljačkali mletačke trgovačke brodove i mletačke gradove.

Piratstvo u 18. i 19. vijeku

Iako su evropske države krajem 17. vijeka uspostavile veću kontrolu nad Karipskim morem pirati su i dalje djelovali.

Izvor: Wikipedia

Nju Providens

[You must be registered and logged in to see this image.]

Jedna od najboljih prirodnih luka na Karibima poćetkom 18. veka postala je utočište pirata i krijumčara. Piratske delatnosti u New Providenceu su trajale otprilike od 1710. do 1725. Pirati sa New Providencea su svoj plen sa opljačkanih španjolskh i francuskih brodova prodavali u slabo razvijenim i potrepštinama gladnim engleskim kolonijama na jugoistočnim obalama Severne Amerike. U tome treba tražiti razloge za tako dugačak opstanak jednog od posljednjih piratskih gnezda na Karibima. Najčuveniji među poslednjim karipskim piratima – Charles Vane, Benjamin Hornigold, Edward Teach Crnobradi, Stede Bonnet, John Rackham, Samuel Bellamy i mnogi drugi su živjeli na New Providenceu. Polovinom dvadesetih godina 18. veka britanske vlasti postavljaju guvernera u gradiću Nassau na New Providenceu. Guverner Woodes Rogers, engleski gusar i bivši pirat objavio je amnestiju za sve pirate koji odustanu od pljačkanja i stave se u službu engleskoga kralja. Većina pirata je tako i učinila dok su oni koji nisu prihvatili amnestiju ili otplovili za Indijski okean na otok Madagaskar ili uhvaćeni i obešeni.

Piratstvo na Indijskom okeanu

[You must be registered and logged in to see this image.]

Indijski okean je takođe bio privlačan piratima kao veliko i bogato lovište. Oko krajnjeg juga Afrike redovno su plovili brodovi engleske, nizozemske i portugalske Istočnoindijske trgovačke kompanije.

Nizozemska Istočnoindijska kompanija osnovana 1602. bila je jedna od prvih evropskih trgovačkih udruženja koje se trgovale s Indijom, Kinom i Japanom. Istočnoindijske komapanije, nakon što su postigle monopol u trgovini s Istokom počele su prema Evropi upučivati brodove s bogatim tovarima svile, začina, duhana, plemenitih metala i dragulja. Jedan od prvih pirata koji su svoju delatnost sa Kariba proširili na istok je bio Henry Avery. Najveće piratsko utoćište na Indijskom okeanu bio je otok Madagaskar uz jugoistočnu obalu Afrike.

Madagaskar

Madagaskar su još 1614. kao bazu koristili francuski gusari koji su djelovali na Crvenom moru. Oko 1650. ratne mornarice su napustile otok i on je postao odmorište piratskih posada.

Zlatno doba pirata

[You must be registered and logged in to see this image.]

Mada ima raznih viđenja, obično se za zlatno doba pirata smatra period od 1660. do 1720. godine, kad su brojne piratske posade harale Karibima, ali i uz obale Amerike, po Indijskom okeanu i uz zapadnu obalu Afrike. U to doba su se okončali veliki evropski sukobi za prevlast na moru, tako da je veliki broj bivših mornara tražio posao. Moć Španije na Karibima je dramatično opadala, tako da su pirati lako osvajali čitave gradove i zasnivali svoje baze na kopnu, što je bio ključ njihovog bujanja.
Sa druge strane, gusarenje je samo nekoliko decenija ranije, tokom XVII veka, podsticano kao unosan državni posao. U borbi Engleske i Španije, gusari su opremani kako bi napadali neprijateljske trgovačke brodove. Najslavniji gusar iz te epohe državnih gusara je čuveni Henri Morgan (1635–1688). Ovaj mornar iz Velsa se skoro trideset godina borio za Englesku, napadajući španske konvoje, da bi u međuvremenu postao izuzetno bogat. Posebno se proslavio osvajanjem utvrđenog grada Paname, a na kraju karijere, odlikovan i proglašen lordom, Morgan se povukao na veliku plantažu šećera na Jamajci, gde je za razliku od većine drugih gusara preminuo u krevetu.
Kako su pirati izmicali državnoj kontroli, postajali su sve okrutniji i opasniji. Jedan od najčuvenijih pirata svih vremena koji je gusarenje vodio kao čisto privatni poduhvat ostao je zapamćen po nadimku Crnobradi. Navodno rođen 1680. godine kao Edvard Tač, Tič ili Dramond, Crnobradi se proslavio u periodu 1714–1718. godine kad je harao obalama Amerike. Orobio je na desetine brodova, a o njemu su ispredane raznovrsne legende, čak i da je poslat direktno iz Pakla. Njegov brod "Osveta kraljice Ane" imao je dve stotine tona i četrdeset topova. Sa Crnobradim je plovio i slavni pirat Sted Bone, često kao saborac, a još češće kao zatočenik, koji nije imao mornarskog iskustva – pre nego što se odao gusarenju radio je na plantaži. Kako bi bio zaustavljen u svojim pljačkaškim misijama, Britanci su na njega poslali celu flotu koja ga je najzad ulovila – Crnobradog je u žestokom sukobu ustrelio britanski poručnik Robert Majnard navodno sa pet hitaca, koji uz dvadeset drugih rana jedva da su bili dovoljni da ga usmrte.
Drugi poznati pirati, uglavnom sa Kariba, su Pier Gerlofs Donia, koji je samo u jednoj bici potopio 28 holandskih brodova, kao i Vartolomej Roberts, koji je svoje pohode započeo iz Gvinejskog zaliva i orobio više od 400 brodova. Najokrutnijim među piratima se smatra Edvard Lou, koji je ubio u mukama više stotina ljudi, sve dok ga 1724. godine nije u pobuni ubila sopstvena posada. Među piratima su zapamćene i dve žene, Ana Boni i Crvena Meri, kojima je suđeno 1720. godine u vrlo zapaženom procesu.

Zašto su pirati nosili povez preko jednog oka?

Nekada je brodski prevoz bio jedini način da se dođe sa jedne obale na drugu. Brodovi su sa sobom nosili veliko bogatstvo, u robi koja se nosila za trgovanje. Međutim, na otvorenom moru su vrebali razbojnici, pirati od kojih su se svi plašili, jer se u slučaju napada, nije imalo gde skloniti i preživeti. Pirate je bilo na svim morima i okeanima, pa je uz svaki brod uvek morala da ide i oružana pratnja, ma koliko bilo kratko putovanje. Danas je daleko sigurnije, uz moderne brodove i tehnologiju praćenja, mada i danas ima morskih pirata, uglavnom kod obala Afrike.

Kada pomislimo na morske pirate, u mozgu nam se stvori slika mornara koji ima povez preko jednog oka. Uglavnom se do sada mislilo da razlog leži u činjenici što su se oni stalno borili, pa su gubili oči u tučama i bitkama. I onda je povez preko oka bio mnogo prijatniji prizor, umesto da se gleda lice bez oka.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Međutim, nedavno su naučnici otkrili pravi uzrok. Naime, sigurno svi znate neprijatan osećaj kada noću upalite svetlo, pa ne možete da gledate, ili kada iz svetla uđete u mrkli mrak, pa vam je potrebno neko vreme da se oči prilagode, pa počnu da razaznaju predmete.

Za potpunu adaptaciju oka na promenu osvetljenosti okoline, potrebno je oko 20 minuta. Ako je oko zatvoreno, onda nema nikakve adaptacije.

Pirati su često morali da silaze sa palube u unutrašnjost broda. Na palubi je bilo svetlo, dok je u unutrašnjosti broda bio mrak. Tada nije bilo savremenih načina osvetljivanja, pa su lampe morale da se štede.

A pošto su pirati morali da brzo reaguju na situacije, pa im je dobar vid bio prilično bitan, nisu imali vremena da čekaju stalno po 20 minuta da se oči adaptiraju na okolinu. Lakše im je bilo da odrede koje će oko da im služi za svetlo, a koje za mrak, pa su onda ono drugo oko držali zatvoreno.

Na primer, kada su na osvetljenom, otvorili bi oko koje im služi za svetlost, a stavili povez na oko koje im služi za mrak. I obrnuto.

Morate se složiti da je ovo bila pametna ideja, zar ne?

Gusari su jednom prilikom zarobili Gaj Julije Cezara i držali ga kao taoca 38 dana. Za njega su tražili otkupninu od 20 talenata zlata (Talent = tadašnja mjerna jedinica), a on im se nasmijao i rekao da očigledno ne znaju ko je on, te ih posavjetovao da zatraže 50 talenata. Kasnije je naredio da se sve i jedan gusar koji ga je zarobio pronađe i razapne na križu.

Prije samog pogubljenja 1730. godine, gusars Oliver Levasseur je poručio okupljenoj gomili, vičući: “Pronađi moje blago, onaj ko ga može razumjeti!” Ljudi još uvijek traže.

Većina stvari koje danas znamo o gusarima dolaze iz knjige “Opća istorija pljački i ubojstava najzloglasnijih gusara” koju je 1724. godine napisao i objavio Kapetan Charles Johnson u Engleskoj. S obzirom da je ovo bio pseudonim, pravi autor nikada nije otkriven.

1800-tih godina, SAD je izdvajala oko 20% državnog buđeta kako bi platiti gusarima da ne napadaju njihove brodove (tada su već bili neovisna država, zbog čega su ih Britanci prestali štititi).


1553. godine, Kina je pozvala 120 monaha da napuste svoj mirni život meditacije i da se obračunaju sa gusarima. Ovi monasi su su bili sve samo ne mirni – oni su bili vrhunski Kung Fu borci koji su iste godine u 4 bitke ubili sve i jednog gusara, sa samo par žrtava na svojoj strani. Kasnije su izgubili interes za rat, a gusari su ponovo preuzeli more.

Priče o gusarima koji zakopavaju zlato su ipak samo mitovi. Doduše, samo mali broj njih je to i učinio, kao na primjer Kapetan William Kidd, koji je na taj način pokušao sakriti svoju gusarsku prošlost i vratiti se u New York.


Gusari su imali jako kratke karijere. Čak i najpoznatiji na svijetu, poput Blackbearda ili Bartholomew Robertsa, uspješno su gospodarili morem samo par godina. Roberts, čija se karijera smatrala dugačkom i uspješnom – trajala je samo tri godine.

William Dampier (1651-1715) bio je gusar koji je u svoj dnevnik zapisivao sve geografske i prirodne detalje. Njegovi zapisi su bili toliko bogati da su stoljeće kasnije poslužili kao temelj za legendarno putovanje Charles Darwina.

Gusarske zastave nisu uvijek bile crne sa lubanjom i prekriženim kostima. Na primjer, na Blackbeardo-voj zastavi je bio cijeli skelet i srce koje krvari. Zastava koje su se svi najviše bojali bila je „Bloody Red“, zastava na kojoj je pisalo “no quarter” – što je značilo da nijedan život neće biti pošteđen.

Gusari su rijetko otimali “blago” (zlato, dragulje..). Većina plijena je bila hrana, voda, alkohol, oružje, odjeća i ljudi.


Tokom 17. stoljeća, alžirski pirati su zarobili i prodali kao roblje više od milion Evropljana.

Samo su dva gusara poznata sa drvenim nogama, i to čak se ni oni ne smatraju ‘pravim’ gusarima (François Le Clerc, poznat kao Jambe de Bois i Cornelis Corneliszoon Jol).


Ne postoje istorijski zapisi o tome da je neki gusar imao papagaja kao ljubimca.



Arrrr! Poznati gusarski uzvik uopšte nije gusarski. Njega je izmislio glumac Robert Newton u filmu Treasure Island (1950).

Većina gusarskih posada je imala kodeks pravila koji su svi članovi morali priznati ili potpisati. Ova pravila su uključivala kazne za laganje, krađu ili međusobne borbe na brodu (borba na obali je bila dozvoljena).

Karibi su bili idealno mjesto za gusare: tu je bilo malo ili nimalo zakona, bilo je dosta nenaseljenih otoka za skrovišta, a mnogi trgovački brodovi su prolazili tom regijom. Ali gusari “zlatnog doba” nisu djelovali samo tu. Mnogi su prešli ocean i organizovali napade na zapadnoj obali Afrike. Drugi su plovili sve do Indijskog oceana kako bi pljačkali brodove u blizini južne Azije.

Iako se rijetko dešavalo, ali i žene su bile gusari. Najpoznatiji primjeri su Anne Bonny i Mary Read, koje su plovile s “Calico Jack” Rackhamom 1719. godine. Bonny i Read su se oblačile kao muškarci, a navodno su se borile jednako dobro ili bolje od muškaraca. Kad su Rackham i njegova posada zarobljeni, Bonny i Read su izjavile da su oboje trudne – što ih je spasilo od vješanja.

Nisu svi gusari “zlatnog doba” bili okorjeli neobrazovani siromašni kriminalci. Neki od njih su došli i iz viših društvenih slojeva i bogatih porodica. Jedan od najpoznatijih primjera bio je Major Stede Bonnet koji je bio bogati vlasnik plantaže na Barbadosu prije nego što je opremio brod i postao gusar 1717. godine. Legenda kaže da je to učinio kako bi pobjegao od svoje supruge koja mu je stalno nešto prigovarala.

Nisu svi gusari bili krvoločni pljačkaši i varvari, neki su bili sposobni i za VELIKA DOBROČINSTVA


Gusari su umeli da budu izvanredni stratezi, koji su umesto brutalne snage radije koristili inteligenciju i lukavstvo, poput čuvenog Edvarda Tiča, poznatijeg po nadimku Crnobradi.

Kao i svi ostali ljudi i gusari su se povremeno razboljevali ili su bivali ranjeni u borbi, te im je bila potrebna medicinska nega, o čemu svedoči otkriće do kojeg je došla ekipa arheologa koja je učestvovala u istraživanju olupine „Osveta kraljice Ane", najpoznatijeg broda gusarske flote.

Potopljena 1718. godine tako što je naletela na sprud ili ju je sam Crnobradi poslao na dno u pokušaju da sakrije tragove, "Osveta kraljice Ane" je pronađena 1996. u vodama nadomak Severne Karoline.

Prema pisanju Hafington posta, nekoliko delova broda izvučeno je na površinu pre tri godine, a nedavno su arheolozi pronašli jedan broj predmeta koje su Crnobradi i njegovi ljudi koristili u medicinske svrhe.

Među njima je jedan uretralni špric koji je najverovatnije služio u lečenju sifilisa, dve medicinske pumpe kao i jedna činija koja se po mišljenju arheologa koristila za terapijsko ispuštanje krvi.

– Svi ti predmeti pokazuju da se Crnobradi brinuo za zdravlje svoje posade kako bi bila snažna i efikasna – zaključila je Linda Carns-Meknoton, jedna od učesnica istraživanja.

Čuveni gusari


Kapetan Kid, bar tako veruju mnogi, nije imao vremena da se vrati po svoje blago koje i danas leži zakopano na nekom pustom ostrvu. Proslavio se kao zvaničan pirat britanske krune – brodom "Avantura" koji je 1695. dobio od Vilijema III, presretao je neprijateljske brodove, zarobljavao ih i pljačkao. Na svojoj poslednjoj plovidbi za Ameriku zarobio je nekoliko francuskih brodova i domogao se bogatog plena u zlatu. Kad je stigao u Njujork, uhapšen je i osuđen na smrt, ali ne zbog pljačke već što je kofom ubio jednog buntovnog člana svoje posade.

Major Bonet, ugledni britanski oficir sa ostrva Barbadosta naprečac je odlučio da postane gusar. Kupio je brod, okupio posadu, pa iako ništa nije znao o moreplovstvu, krenuo u avanturu. Već na prvoj plovidbi opljačkao je 4 lađe i, verujući da je postao pravi gusar, udružio se sa Tičem. Ali Crna Brada je ubrzo preuzeo novajlijin brod, a Boneta okovao. Bonet je ipak uspeo da pobegne. Uhvaćen je i posle nekoliko godina i obešen. Bonet je bio poznat po tome što je svoje zarobljenike osuđene na smrt terao da hodaju po dasci sve dok ne padnu u more.


Crna Brada – pod tim nadimkom bio je poznat gusarski kapetan Tič. Plovio je uz obalu Severne Amerike. Pošto je potopio mnoge lađe i opljačkao silno blago, zatražio je pomilovanje od guvernera Severne Karoline davši basnoslovan mito. Englezi nisu priznali to pomilovanje i gonili su ga sve dok u jednoj bici Crna Brada nije pao sa 25 rana. Sâm izgled ovog gusara uterivao je strah u kosti: bio je ogroman, a svoju dugu crnu bradu pred svaku bitku uplitao u kikice vezane šarenim mašnicama. Uvek je bio naoružan sa po dva para pištolja.

Luj Mison verno je služio na francuskom ratnom brodu "Pobeda" sve dok u jednoj bici nisu poginuli kapetan i većina oficira. Posada se tada pobunila i izabarala Misona za gusarskog kapetana. Pod njegovim uticajem gusari su odlučili da plove pod zastavom boraca za ljudska prava i osnuju prvu gusarsku državu koju bi nazvali Libertalija. Neobični gusari opljačkali su mnoge brodove, ali su se tako pristojno ponašali da su se sa svojim žrtvama rastajali gotovo kao prijatelji. Država koju su osnovali na Madagaskaru raspala se posle Misonove smrti.

Ana Boni, ćerka bogatog advokata koji se naselio u Karolini, još je od rane mladosti pokazivala svoju neukrotivu narav. U nastupu besa izbola je nožem svoju služavku, tajno se udala za nekog mornara, zbog čega ju je otac izbacio iz kuće i najzad, preobučena u muškarca ukrcala se na gusarski brod. Njena slava gusarske kraljice raste i ona niže uspehe sve dok se 1720. nije sukobila sa jednim ratnim brodom sa Jamajke. U borbi prsa u prsa njeni gusari su se kukavički sakrili pod palubu, a ona je nastavila junački da se bori sa sabljom u ruci sve dok nije uhvaćena.

Džon Averi, poznat pod nadimkom Dugački Ben, još prvih dana svog života na moru uspeo je da pobuni svoje ddrugove mornare i preuzme komandu nad brodom. Proslavio se više lukavstvima nego bitkama. Varao je svoje protivnike, pa čak i prijatelje. Uz obalu Gvineje dizao bi englesku zastavu, namamljivao domoroce na brod, oduzimao im zlato, a njih prodavao kao robove. Čak je uspeo da prevari mnoge gusarske kapetane nagovorivši ih da mu predaju svoje blago na čuvanje. Naravno, više ga nikada nisu videli. I pored ogromnog bogatsva umro je u krajnjoj bedi.

Henri Morgan je stekao slavu napadom na Panamu. Panamski zemljouz, ispresecan močvarama i džunglom, prešao je neprimećen i iznenada napao glavni grad zemlje.
Na povratku je morao da upotrebi 200 mula da bi poneo opljačkano zlato i srebro. Kada je ovo ogromno blago ukrcao na brod, većinu gusara ostavio je na obali i krišom, u gluvo doba noći, otplovio ne ostavivši svojim drugovima ni hranu, ni brodove. Najzad je, posle više godina, uhvaćen i odveden u Englesku. Ali umesto ga mu se sudi kao gusaru, Čarls II ga je proizveo za viteza i naimenovao za viceguvernera Jamajke.

Kapetan Koklin se nalazio kod Bahama kada je 1717. Britanija obećala slobodu svim gusarima koji se predaju. Predao se i on, ali samo da bi se ukrcao na veliki jedrenjak koji je preoteo od kapetana i pretvorio ga u gusarski brod. Namamljeni izgledom trgovačkog broda, gusarski kapetan Devis i La Buš napali su Koklina da bi, kad su izmenjali prve plotune, uvideli zabludu. Da bi proslavili ovaj susret, tri kapetana su priredili pijanku koja je trajala dva dana i dve noći. Sa gusarskih brodova orila se pesma sve dok i poslednji gusar nije pao od umora.

Na pučinu umesto vešala!


Oktobra meseca 1698. jedan jedrenjak stajao je danima ukotvljen na pučini kraj Angvilje, ostrvca na severu Karipskog mora. Bez zastave na krmi i građe koja je ukazivala da nije iz ovog dela sveta, brod je delovao tajanstveno, a takav je bio i posao koji su mornari neumorno obavljali: prebacivali su sa broda sanduke, pa prevozili do ostrvca i vraćali se po nove.
Sa komandnog mosta ovaj posao nadgledao je zapovednik, okom kopca, ali lica koje nije odavalo zabrinutost. Bio je to Vilijem Kid, čuveni gusarski kapetan Kid, a njegovi ljudi su, šta bi drugo, sakrivali blago!
Vilijem Kid nije počeo karijeru kao gusar, naprotiv. Bio je uvažen moreplovac kojeg je grupa trgovaca iz Londona uposlila da štiti njihove brodove krcate dragocenim teretom na putu iz Indijskog okeana do Britanije. Neustrašiv i gvozdene volje, ko bi bolje nego Kid mogao da rastera gusare?
Kad, gle! Nekoliko meseci posle Kidovog odlaska na dužnost do Londona je stigla neverovatna i zapanjujuća vest: brodovi koji su se kretali Indijskim okeanom napadnuti su i pokradeni negde kod Madagaskara, a napadač je bio – kapetan Kid! Kid je prisvojio jedan jermenski brod, natovario na njega opljačkano blago i krenuo put Kariba da, kako smo već videli, sakrije sve na Angvilji.

Nož u oficira


Pre nego što ispričamo priču o Kidu do kraja, recimo ipak da nisu svi postali gusari – što znači morski razbojnici – na ovakav način. Gusari su, u stvari, bili odmetnici. Oni su postojali, valjda, od kako ljudi plove morima, ali zlatno doba kada su bili strah i trepet svih pučina počelo je kada i osvajanje Amerike.
Amerika je bila puna zlata i dragocenosti koji su na krcatim španskim i portugalskim galionima plovili put Evrope. Naravno, bilo je i drugih zastava na brodovima: Englezi, Holanđani, Francuzi, sve su to bile pomorske sile i utrkivale se ko će više i ko će brže dopremiti blaga i cenjene robe iz dalekih zemalja.
Te su plovidbe bile i te kako mukotrpne, pogotovo za posadu. Ponekad bi trajala mesecima. I, događalo se sledeće: more urla, ogromni talasi razbijaju se preko ograde i treskaju na palubu "planine" mutne, slane vode. Od vetra se jedva čuje i urlanje "boska", šefa posade koji neprekidno izdaje naređenja. Većina mornara polumrtvih od bacanja tamo-amo, leže u potpalublju, a ono malo sposobnih, mokri do kože, nastoje da održe "orahovu ljusku" da se ne prevrne i svi potonu.
Nevreme traje danima, ali najzad sviće mirno jutro. Posada nema odmora. Svi skaču na noge, podižu jedra, krpe pocepano i nastavljaju pokidano, plovidba traje kao da ništa nije bilo. Oko podneva mornari dobijaju ručak: po komadić poluotopljenog sala i malo dvopeka. Užas! Voda više nije za piće, hrana polucrvljiva. Jedan mornar skače na noge, prilazi oficiru i unosi mu se u lice:
- S nama postupate gore nego sa životinjama!
Šamarčina kao bič pukne preko mornarevog obraza, ali ovaj munjevito izvlači nož i probada oficira. Svi skaču uz urlik:
- Na kulu!

Pravda je neumoljiva


Kula, to je ona kitnjasta građevina na krmi svakog jedrenjaka u kojoj se nalaze kapetanove odaje, gde su sefovi, gde su mape i gde je život mnogo udobniji nego u potpalublju.
Pobunjena posada nadire u kulu, što znači da mora da zarobi svog kapetana jer sada više nema natrag. Gvozdena disciplina i takvi isti zakoni nalažu da je kapetan jedini gospodar posle Boga, ko u njega takne ima da se rastane od života, pobunjenike čekaju samo vešala. Oficiri staju u odbranu broda i kapetana – jer ni njima ne preostaje drugo: pobunjenici neće ni njih. Gušenje, krici, krv šiklja... Pobunjenici najzad savladavaju oficire i kapetana koji će, ako ga ne smaknu, biti vezan i iskrcan negde, na neko pusto ostrvo.
Mornari preuzimaju brod i sve što je na njemu. Biraju za svog kapetana najsposobnijeg među njima. Bacaju i pale zastavu... Sada su postali još jedna gusarska banda, a to znači da im nema povratka ni na jedno kopno, jer sve gusare čeka konopac.
Vreme je da se vratimo Kidu, gusaru koji je to postao na sasvim drugačiji način i po tome postao čuven u istoriji gusarenja! Kid je znao da povratak u Englesku znači omču oko vrata. Možda u to nije verovao? Tek, umesto da ostane u Indijskom okeanu gde je bio siguran, Kid je okrenuo kljun prema Antilima. Dospeo je do Angvilje i zakopao blago, pa zaplovio ka domovini!
Kid se sâm predao vlastima. Izgleda da je čvrsto verovao u to da će ga spasti njegovi uticajni i ugledni prijatelji. Ali, ništa od toga. Na suđenju je pokušao da objasni zašto se preobratio u gusara. Zakon je zakon, a tako je u Engleskoj oduvek bil i Kid je, baš kao i svaki gusar, bio on kapetan ili običan mornar, morao da visi.
Presuda je izvršena u maju 1701. godine. Njegovo telo bilo je prvo premazano smolom, pa potom obavijeno lancima kako se ne bi brzo raspalo! Obešeni Kid visio je dugo na ušću Temze kao strašna opomena svim pomorcima koji se otiskuju na pučinu...

Strašna smrt na dasci

Omiljeni gusarski plen bili su španski galioni koji su krcati zlatom plovili iz Amerike, duž obala Antila kako bi se domogli Iberijskog poluostrva. U lučicama, zalivima i skrovitim uvalama Kube, Santo Dominga ili Jamajke vrebali su pirati vredno osmatrajući nailazak jedrenjaka. A onda, za tili čas, bili bi kraj njega. Na svojim lakim i brzim lađama piratima nije bilo teško da munjevito i gotovo nečujno doplove do teških galiona.
Pirati su obično koristili takozvane ostrvske barke, lake lađice dugačke 25m i široke 6 koje su imale samo jednu katarku sa trouglastim jedrom. Voleli su i tip broda zvani brigantin, izdužen i šiljat čije je građa omogućavala da se čak i uz vetar veoma brzo prikradu nekom galionu. Od nešto težih brodova gusarima je bila pogodna samo mala fregata na kojoj se nalazilo čak do deset topova i koju su gusari u XVIII veku koristili za prepade dalje od obale, na otvorenom moru.
Na piratskim lađama lepršale su, naravno, piratske zastave, svima dobro znane zastrašujuće crne ili crvene sa mrtvačkim glavama, ukrštenim kostima ili kamama, ponekad sa celim kosturom! Već i sâm pogled na te zastave ledio je krv u žilama, pa sada zamislimo one na napadnutom brodu! Zastave sa lobanjama obavljale su pola posla i pre nego što bi gusari ispalili prvi hitac: posada galiona, paralisala bi se videvši da su se gusari okomili na nju...
A gusari su znali za sva moguća lukavstva, pa se dešavalo i to da privuku galion sebi, a onda odmorni nasrnu na njega. Kako?


Vatra na glavi, urlik iz grla

Svoj na prvi pogled "jadni", mali brod gusari su "maskirali" tako da izgleda kao da je pretrpeo brodolom: plutao bi "napušten", polomljene katarke i pocepanih i spuštenih jedara. Nekoliko žena mahalo je maramama; neki starac podizao svoj štap – sve to, naravno, kada bi se pojavio galion. I veliki brod prišao bi da pomogne "brodolomnicima". Čim bi njegov snažni bok dodirnuo onaj mali, razlegao bi se urlik iz mnogih grla, sevnuli bi bodeži i sablje, a "jadne žene" i "starac" skakali bi na noge lagane i bacali lažnu odeću... Ostali posao gusari su lako obavljali pored na smrt prepadnutih mornara koji su se brzo predavali.
Znalo se već unapred šta koga čeka. Mornari su morali da pođu sa piratima i postanu njihovo pojačanje, oficiri u more, a za kapetana bila je određena strašna smrt. Sa broda bi se isturila jedna daska prema moru, a vezanih ruku i sa maramom preko očiju kapetan je morao da hoda po njoj. Naravno, to se završavalo samo jednim: gubljenjem ravnoteže i padom, uz urlike radosti gusara koji su bili najsrećniji ako bi se dole našla i ajkula.
Među najokrutnije gusarske kapetane spada Crnobradi koji je punih deset godina, 1708-1718, terorisao brodove koje je put nanosio između američkih država Karoline i Virdžinije. Crnobradi je bio toliko strašan i činio takva zla da je sujeveran narod tog vremena, a pogotovo mornari, smatrao kako je on glavom i bradom – đavo!
Crnobradi je bio džinovska stasa, odeven od glave do pete u jarko crveno. Na šeširu je nosio snopove zapaljene slame! Dodajmo tome njegovu gustu, kao gavranovo perje crnu bradu upletenu u dve debele vitice uvezane mašnama, pa jezive urlike koje je ispuštao kada bi jurnuo u napad, satansko cerekanje, psovke i sasvim je jasno zašto su ljudi padali u nesvest ugledavši ga.

Uštirkani pirat tužnog lika

Ipak, kako kaže stara izreka da i nad popom ima pop, našao se jedan engleski poručnik koji je u borbi prsa u prsa ubio Crnobradog. Taj podvig bio je do te mere neverovatan da nijedan mornar nije verovao u smrt "đavola"! Vlasti su onda mrtvo telo Crnobradog prenosile od luke do luke i izlagale ga kako bi se svi uverili da je taj užasan čovek ipak pobeđen.
Svaki gusarski kapetan imao je svoju "masku", pa kao što je Crnobradi "predstavljao" đavola, tako je Bartolomju Roberts bio "Tužni pirat". Kada bi ga neko video na ulici, pomislio bi – gle kako fini, pobožan gospodin! Roberts je u svako doba dana i noći imao na sebi besprekornu i otmenu odeću na kojoj se posebno isticao bogati žabo beo kao sneg od uštirkane čipke, a preko njega je visio brilijantski krst na zlatnom lancu od kojeg se Roberts nikada nije odvajao.
Svojoj posadi ovaj savršeni zapovednik zabranjivao je i kap alkoholnih pića, o kocki nije bilo govora, baš kao ni o zabavljanju sa lučkim devojkama. Umesto toga, Bartolomju Roberts priređivao je svojoj posadi s vremena na vreme koncerte, a nedelje su imali da provode u molitvama.
Taj i takav kapetan imao je samo jednu manu: bio je najuspešniji gusar u istoriji! Opelješio je, zamislite, tri stotine brodova pre nego što je ubijen u trista prvom napadu!
Među najslavnije pirate spada i Henri Morgan, sigurno jedini pripadnik ove fele koji je postao – baron i umro kao viceguverner Jamajke, okružen svim mogućim počastima. Morgan je u stvari bio toliko moćan, prosto kao car na talasima, pošto je ukupno četvrt veka "operisao" u Karipskom moru, plenivši isključivo španske brodove. On je odlazio i u kopnene pohode, pa je tako opustošio Panamu. Čak su i britanske vlasti zazirale od ovog svog sunarodnika i da bi, valjda, i same izbegle zlo, postavile su ga da upravlja Jamajkom. Henri Morgan je tek pod stare dane prestao da plovi i sigurno je jedini gusar koji je umro u svom krevetu 25. avgusta 1688. godine...


Skrovišta postoje!

I danas kruže legende o piratskom blagu koje leži skriveno ko zna gde. Još ima ljudi koji uporno tragaju za mapom ili beleškom koja bi ih uputila na pravo mesto. A da nije reč samo o pustim pričama pokazuju slučajevi kada su retki srećnici – pronašli gusarsko blago.
Gde je Crnobradi sakrio svoje blago? Celo stoleće posle njegove pogibije 1718. godine šuškalo se da to mora biti negde duž severne Karoline ili Virdžinije i celo stoleće tragači su bezuspešno prekopavali pedalj po pedalj tih obala. A onda se dogodilo čudo. Kapetan Semjuel Hejli otkrio je na ostrvu Benks, koje leži na pučini naspram Nju Hempšira, pet zlatnih poluga: mora biti, smatralo se, da je to deo plena onog čuvenog Crnobradog...
godine 1942. vlada SAD najednom se zainteresovala za dotle neotrkiven ostatak blaga i na Benks uputila ekipu ljudi koja je čak imala i nekakav dokument pronađen u arhivi u kojem je stajalo da blago leži "na granici najveće plime na jednoj plaži istočno od lukobrana Smatinoz". Ispostavilo se da bi kopanje na tom mestu ispalo toliko skupo da je vlada digla ruke od blaga. Onda je jedna grupa istraživača 1950. godine otkupila koncesiju nad celim ostrvom, pa načinila snimke iz aviona na infracrvenom filmu. Pokazalo se da na njemu zaista ima metalnih predmeta.
Tragači su poskakivali od sreće. Prvi njihov korak bio je da u mesnoj banci iznajme sef koji je držan danonoćno u pripravnosti. Rezultat? Posle godinu dana odustali su od daljeg traganja, u dugovima preko glave... Kao da se Crnobradi ponovo zacerekao, a imao je običaj da kaže: "Samo đavo i ja znamo...!"
Ko zna, možda neko jednog dana, ipak otkrije ovo blago koje još čeka srećnika.