Drevna arhitektura

Prastari most na rijeci Usumacinta kojeg su sagradile Maje, od njega su danas ostali samo potporni stupovi.

O’Kon je došao do zapanjujućeg otkrića: Maye su izgradili najduži raspon mosta u drevnome svijetu. Kad je završio svoje izračune i kompjutorizirane modele, pokazalo se da je most imao raspon od sto osamdeset metara, bio je viseća konstrukcija od konopca, s dva stupa i tri raspona. Spajao je Yaxchilan u Meksiku s poljoprivrednim područjem u Petenu (danas Gvatemala), gdje je smješten Tikal.

Pokazalo se da je ono što su arheolozi smatrali nevažnom hrpom kamenja, zapravo dio velikog otkrića: stup visok tri i pol metra i promjera deset metara. Snimke iz zraka ukazale su na drugi potporni stup smješten na suprotnoj strani rijeke. Oba su stupa izgrađena od betona i obložena kamenim pločama, jednako kao što su Maye gradili piramide.

O’Kon, koji je trideset godina proučavao drevne Maye, u intervjuima je rekao: ‘Maye su bili veoma sofisticirani matematički i znanstveno.’ Tvrdio je da su uvjeti gradnje majanskoga mosta jednaki kriterijima za gradnju mostova u dvadesetom stoljeću.

Kanadsko-Ruski oceanolog Paulina Zelitsky koja je otkrila kubanski potopljeni grad.



Budući da su tri četvrtine planeta pokrivene vodom, rečeno je da više znamo o površini Venere nego o onome što se nalazi ispod mora. Ipak, to se možda mijenja. U proljeće 2001., arheološki je svijet zapanjilo otkriće nečega što bi moglo biti izgubljeni grad ispred zapadne obale Kube. Izvještaji iz Havane govorili su o masivnim kamenim blokovima složenim na dubini od šesto četrdeset metara u okomitim i kružnim formacijama, a nešto od toga podsjećalo je na piramide. Istraživači u minijaturnoj podmornici opisali su područje kao urbano naselje, s ostacima nečega što su nekad mogli biti mostovi i ceste.



Snimke koje je napravio sonar Pauline Zelitsky koja je otkrila potopljeni grad pored Kube

Ako izgubljeni grad u Karipskome moru nije bio dovoljan, otprilike u isto vrijeme došlo je do podjednako zapanjujućeg otkrića četrdeset kilometara ispred obale Gujarata, Indija. Do otkrića je došlo u dijelu Arapskog mora poznatom kao zaljev Cambay. Indijski Nacionalni institut oceanske tehnologije (NIOT) došao je do nekih neobičnih sonarnih podataka u dubinama zaljeva dok je u vodama mjerio razine zagađenja.

Koristeći se opremom koja prodire kroz morsko dno, stručnjaci su na morskome dnu u dužini od osam kilometara otkrili jasne pokazatelje o formacijama napravljenim ljudskom rukom.



Prema izvještajima objavljenim diljem svijeta, NIOT-ova sonarna tehnologija otkrila je nešto što se doimalo poput kamenih stupova i srušenih zidina najmanje dva grada. Nalazište je opisano kao dio drevne civilizacije u riječnoj dolini, donekle sličnoj dolini rijeke Saraswati iz Rig Vede, za koju se mislilo da je mitska, ali – prema novijim neovisnim otkrićima indijskih znanstvenika – dokazano je da je rijeka tekla Gujarati. Ronioci, koji su ronili do nalazišta u zaljevu Cambay, poslije su s dubina od trideset šest metara izvadili dvije tisuće artefakata, uključujući lončariju, nakit, skulpture, ljudske kosti i dokaze o zapisima, pisalo je u novinama The Times of London.



Slike snimljene sonarom, izgubljenog grada Cambay u Indiji.

‘Podvodne građevine koje su pronađene u zaljevu Cambay, Gujarat, ukazuju na drevni grad koji može potjecati iz razdoblja prije ili tijekom civilizacije Harappan’, svijetu je rekao ministar znanosti i tehnologije, Murli Manohar Joshi, na tiskovnoj konferenciji u svibnju 2001.

Joshijeva početna pretpostavka bila je da je osam kilometara dugo nalazište bilo staro četiri do šest tisuća godina, a potopio ga je iznimno snažan potres. Ali u siječnju 2002. datiranje izotopom ugljika otkrilo je da je jedan artefakt s nalazišta nevjerojatno star, od osam i pol do devet i pol tisuća godina (najstarija poznata civilizacija na svijetu). To je vrijeme kad je Indija, prema stajalištima ortodoksne arheologije, trebala biti nastanjena primitivnim lovcima i skupljačima plodova, uz nekoliko naseobina, a ne izgubljenom civilizacijom.



Pisac i podvodni istraživač Graham Hancock rekao je da su građevine na nalazištu dugačke stotine metara, a duž ulica se pružaju odvodni kanali. ‘Ako se dokaže (starost podvodnih gradova), znači da je arheologija ostala bez svojih temelja’, rekao je Hancock.

O Kini:

U novije je vrijeme priznata činjenica da su izvanzemaljski događaji također imali važnu ulogu u razvoju ljudske kulture u veoma dalekoj prošlosti. Izdanje časopisa Science od 3. ožujka 2000. sadrži članak o kamenom oruđu iz južne Kine, čija je starost procijenjena na oko osamsto tisuća godina. To je oruđe posebno zanimljivo po tektitima, kristalima sličnim staklu, a zapravo su djelići rastaljene stijene dobivene nakon meteorskog udarca (kad se komet ili asteroid sudario s našim planetom). Čini se da je udarac spalio krajolik, dramatično promijenio lokalno okruženje, razotkrio stijene od kojih je na koncu izrađeno oruđe i utabao put za pradavne inovacije. Iz razaranja tijekom i nakon sudara, iznikle su nove prilike za civilizacijski razvoj.

Gobekli Tepe



Prema istoriji koju znamo, najstarije civilizacije su sumerska i grčka. Međutim, onda se desi da vredni arheolozi iskopaju neko tamo kamenje i procene da je duplo starije od najstarijih civilizacija. I šta onda? Shvatili smo da zapravo, nemamo pojma ni ko smo, ni odakle smo, ni od kada smo.
Ne tako davno, devedesetih godina, turski pastir je na području blizu drevnog grada Urfa (jugoistočni deo Turske), primetio kamene obrise koji vire iz zemlje. Za to je ubrzo saznao službenik muzeja iz Sanliurfa, na nekih 50 kilometara odatle. Malo nakon toga, informacije stižu do ogranka nemačkog arheološkog instituta u Istanbulu. I tako počinju istraživanja 1994.godine, koja predvodi nemački arheolog Klaus Šmit (Schmidt). Istraživanja traju i dan danas, a otkrića su zapanjujuća.



Na ovom nalazištu, nazvanom Gobekli Tepe, radio karbonskom analizom je utvrđena starost iskopina na minimun 12000 godina. Šta to znači? Da je nalazište starije bar za 5000 godina od prvih gradova Sumera ili za 7000 godina od Stonhendža. Dakle, pada u vodu priča o najstarijoj, sumerskoj civilizaciji.

Na lokaciji Gobekli Tepe je pronađen veliki broj ravnih kamenih megalita. Većina ih je u obliku slova “T” poslaganih u krug. Neverovatno je sto imaju na sebi veliki broj uklesanih životinja, insekata, ptica i dosta stilizovanih figura koje podećaju na žene. Do sada ih je otkopano preko 40 komada, a visina im ide od jednog do četiri metra (otkopani deo). Ukupna visina im je do 6 metara. Krugovi u koje su poređani su prečnika i do 65 metara. Do danas je otkopano manje od 5% područja, a skeniranjem je utvrđeno da se u okolini nalazi bar još dvadesetak ovakvih formacija.

Da li je gradnja ovako izgledala?



S obzirom da je Gobekli Tepe star i više od 10000 godina, sa početka neolita,  pitanje je kako su praistorijski ljudi mogli da izgrade jedan ovakav kompleks.
Klaus Šmit je mišljenja da se radi o lovačkim grupama, koji su se sporadično okupljale u toku višedecenijske konstrukcije kompleksa.  Uokolo je pronađeno mnoštvo kamenih vrhova za strele, što bi potvrdilo ovu tezu. Arheolog smatra da je kompleks neka vrsta hrama, prvi oblik spiritualnog izražavanja naših pra-predaka. Prvo hram, pa onda grad? Možda.




Ipak, za sada niko ne može konkretno da objasni kako je Gobekli Tepe zapravo izgrađen. Nisu pronađeni dokazi da je ovo područje bilo uopšte naseljeno većim brojem ljudi. Osim par kamenih alatki, nema dokaza o nekoj velikoj radnoj snazi koja je sve ovo izgradila. Ipak, i ako se u budućem periodu ustanovi da je na tom potezu bilo više naselja, teško je objasniti koliki broj njih bi morao biti uljučen u premeštanju blokova od 10-50 tona težine. Ipak je to bio istorijski period malih ljudskih zajednica koje su živele od lova i sakupljanja hrane.



Najzad, najveća zagonetka je, zašto je Gobekli Tepe zatrpan? Ceo kompleks i jeste dobro očuvan jer je nakon njegove izgradnje tonama zemlje zatrpan. Zašto? Kako?

“Gobekli Tepe je oko 7000 godina stariji od prvog pisma.  Više je vremena prošlo između Gobekli Tepe i Sumera, nego između Sumera i današnjice“, kaže Gary Rollefson, arheolog iz Washingtona.  “Pektoglife prikazane na megalitima nije moguće pročitati.  Zašto dakle arheolozi Gobekli smatraju hramom?”



Jedan od arheologa koji su posjetili Gobekli Tepe rekao je: “Gobekli Tepe menja sve”!
Istraživanja ovog mega kompleksa su tek na početku. Po Šmitovim rečima, “Čovek ovde da kopa i istražuje sledećih 50 godina, tek će zagrebati po površini.” Poređenja radi, jedan hektar ovih iskopina je tek, približno, jedan procenat kompleksa koji treba istražiti. O ovom nalazištu već su pisali Science magazin i Smithsonian. Da li će se ubrzo menjati teze o nastanku prvih civilizacija, o postanku čoveka? Da li smo opet pred nečim gde shvatamo koliko zapravo malo, ili ništa ne znamo.



wordpress.

Pustinjske tvrđave Jordana

U nepristupačnim predelima severoistočnog Jordana nalaze se građevine mahom nastale tokom ranoislamskog perioda, čiji ruševni ostaci, danas gotovo zaboravljeni, leže razbacani u tišini pustinje. Neke od njih, svojom lepotom i arhitektonskim dometima spadaju u sam vrh umetnosti islama i kao takve svakako zaslužuju daleko veću pažnju, jer imaju potencijal da postanu mnogo veća turistička atrakcija nego što to danas jesu.



U severoistočnom delu Jordana, omeđenim Sirijom, Irakom i Saudijskom Arabijom, nalazi se desetak pustinjskih tvrđava, koje bez sumnje predstavljaju potencijalno jednu od najvećih turističkih atrakcija ove bliskoistočne zemlje. Čitavim ovim delom zemlje, istočno od Amana, dominira predeo nalik pustinjskom, poznat kao badia, a zapravo je neka vrsta stepe prekrivene bazaltnim stenama. Ipak, njegov strateški položaj na putu za Bagdad i Meku, uslovio je, počevši još od rimskog perioda, nastanak tvrđava, hanova, karavansaraja, lovačkih paviljona, amama i palata, poznatih pod zajedničkim imenom "pustinjske tvrđave". Danas, drevne trgovačke i hodočasničke puteve zamenjuje autoput 10, koji spaja Aman sa Bagdadom. Jedini stanovnici ovog, takoreći pustinjskog predela su beduini, koji i dalje žive tradicionalnim, nomadskim načinom života, a koji danas čine svega nekoliko procenata populacije Jordana.

Ipak, čitav ovaj region sasvim je drugačije izgledao u doba nastanka "pustinjskih tvrđava", jer je bio močvaran i prekriven vegetacijom, a njegova prostranstva bila su staništa mnogih životinjskih i ptičijih vrsta. Naime, ekološka katastrofa desila se u ne tako davnoj prošlosti, kada je za potrebe Amana i Irbida, tada gradova u velikoj ekspanziji, šezdesetih godina prošlog veka ispumpana sva voda iz močvara Azraka.

Tvrđave ili nešto drugo?



Pre svega, trebalo bi razjasniti sam pojam "pustinjskih tvrđava" ili "Omajadskih pustinjskih zamkova". Ovakav naziv, odomaćio se još krajem 19. veka, kada su neke od ovih građevina "otkrili" evropski putopisci, a zatim i arheolozi, koji su ih tako krstili, predstavivši ih pri tome u skladu sa svojim romantičarskim doživljajem arapskog sveta i islamske kulture i umetnosti, u to vreme aktuelnim u Evropi.

Kao što je već pomenuto, većina ovih građevina zapravo i nisu tvrđave, već su to nekadašnji lovački paviljoni, letnje rezidencije, amami, karavansaraji, čak i reprezentativne palate. U njih se ubrajaju Kazr al-Halabat (Qasr al-Hallabat), Kazr al-Azrak (Qasr al-Azraq), Hamam as-Sarah (Hammam as-Sarah), Kazr Karana (Qasr Kharana), Kazr al-Mušhata (Qasr al-Mushatta), Kazr Amra (Qasr Amra), Kazr Asejkin (Qasr Aseikhin), Kazr Mušhaš (Qasr Mushash), Kazr Burku (Qasr Burqu) i još nekoliko drugih. Ipak, većina navedenih objekata očuvana je jedino u vidu ruševina i gotovo je nepristupačna. Iz ove grupe izdvajaju se tri, za posetu najjednostavnije, a po stepenu očuvanosti i arhitektonsko-umetničkim vrednostima najznačajnije "pustinjske tvrđave": Kazr al-Azrak, Kazr Amra i Kazr Karana.



Kazr al-Azrak

"To mora da je bio Alijev prvi susret sa Azrakom, jer tada pohitasmo uzbuđeni prema tom stenovitom grebenu, pričajući o ratovima, pesmama i strastima drevnih nomadskih vladara, čija imena bejahu poput muzike, a koji su voleli ovo mesto; kao i o rimskim legionarima koji su tu osnovali svoj garnizon u još davnijoj prošlosti", napisao je Lorens od Arabije, u svojoj knjizi "Sedam stubova mudrosti".



Ukoliko u obilazak tvrđava krenete iz Amana, svakako ćete krenuti sa Abdali (Abdali) ili Ragadan (Raghadan) autobuske stanice, odakle polaze brojni minibusi u pravcu Zarke (Zarqa). Naime, preko ovog krajnje nezanimljivog radničkog gradića, u kome su utočište našle i hiljade palestinskih izbeglica, čija je arhitektura obeležena haotično građenim, uglavnom nedovršenim betonskim objektima, a čije ime je postalo poznato po čuvenom teroristi Abu Musab al-Zarkaviju, put vodi dalje ka istoku, prema Azraku.

Kazr al-Azrak, jedina je od tvrđava do koje se iz Amana relativno jednostavno može doći korišćenjem javnog prevoza. Posle presedanja na stanici u Zarki, putuje se stotinak kilometara prema istoku, autoputem 10, kroz predeo nalik pustinjskom. Sam Azrak, (što na arapskom znači plav), po oazi koja se u izvesnom obliku i danas zadržala u njegovoj okolini, sastoji se od južnog dela, koji su osnovali Čečeni izbegli početkom prošlog veka iz Rusije, i severnog, naseljenog uglavnom Druzima, u kome se i nalazi tvrđava. Ovo mesto vekovima je služilo kao usputna stanica trgovcima na putu za Bagdad, kao i brojnim hodočasnicima koji su se kretali u pravcu Meke.

Kazr al-Azrak, jedina tvrđava među "pustinjskim tvrđavama", u pravom smislu te reči, vezuje se, pre svega, za čuvenog Lorensa od Arabije (T. E. Lawrence), engleskog vojskovođu, koji je u njoj, predvodivši arapske pobunjenike boravio nekoliko meseci 1917. godine i koji je pominje u svojoj knjizi "Sedam stubova mudrosti". Naime, tokom zime 1917 - 1918, zajedno sa Huseinom ibn Alijem iz ove tvrđave planirao je proboj prema Deri i dalje, prema Damasku, tokom arapske pobune protiv Turaka. U svom delu opisao je strahovitu hladnoću koja je te zime vladala, od koje su se branili zapušavajući pukotine u zidovima glinom, a natkriveni jedino palminim granama. Tokom perioda od nekoliko vekova pre pomenutog ustanka, tvrđavu su koristili upravo Turci, a pre njih Mameluci, dok je njena najranija istorija vezana za doba Vizantije i Rimskog carstva, o čemu svedoče i pronađeni natpisi iz 300. godine, koja se i smatra okvirnom godinom nastanka tvrđave.

Na današnji izgled Kazr al-Azraka umnogome je uticao zemljotres iz 1927. godine, koji ga je, nažalost, u velikoj meri oštetio. Ipak, tvrđava se već izdaleka prepoznaje i zahvaljujući svojoj monumentalnosti i karakterističnoj tamnosivoj boji bazaltnih blokova od kojih je načinjena i dalje deluje impozantno. Pri ulasku u Kazr al-Azrak, dočekaće vas srdačni čuvar, koji pripada trećoj generaciji čuvara ovog objekta, koji će vas, uz simboličnu novčanu nadoknadu od dva jordanska dinara, koliko košta karta, rado kroz njega provesti. Spisak atrakcija u samoj tvrđavi relativno je skroman i svodi se na "Lorensovu sobu" - prostoriju iznad ulazne kapije, prostorije u kojima su se nekada nalazile konjušnice, kuhinju, trpezariju i skladišta, kao i na minijaturnu džamiju smeštenu u središtu prostranog dvorišta, okrenutu, naravno, u pravcu Meke.

Kako prevoz iz Azraka prema Amanu autoputem 40, pored koga se nalaze, preostale dve najatraktivnije "pustinjske tvrđave" Kazr Amra i Kazr Karana ne postoji, ukoliko nemate sopstveni prevoz, jedina opcija da do njih dođete je da stopirate neki od mnogobrojnih kamiona ili pik-apova koji njime saobraćaju, a što će, bez sumnje, pridodati jedan sasvim novi momenat vašem izletu i pretvoriti ga u pravu avanturu.

Kazr Amra

Arapski naučnici iz perioda dinastije Omajada verovali su da ljudi pri odlasku na kupanje u značajanoj meri gube na snazi, te su savetovali da se dekoracije amama Kazr Amre izvedu jarkim, veselim bojama. Kada je tematika u pitanju, bili su mišljenja da bi one trebalo da sadrže predstave lova i bitaka, ljubavnika i bašti sa cvećem i drvećem, kako bi se stimulisala tri vitalna principa tela - životinjski, duhovni i prirodni.



Kako je narod, naročito u pustinjskim predelima Jordana, Sirije i Saudijske Arabije izrazito prijateljski raspoložen prema malobrojnim stranim turistima, a gostoljubivost tradicionalni deo nacionalne psihe, veoma je jednostavno zaustaviti neko vozilo, koje će vas odbaciti tridesetak kilometara u pravcu zapada, do Kazr Amre, jedne od najmanjih, ali po umetničkim vrednostima, svakako najznačajnije od svih "pustinjskih tvrđava", jedine uvrštene na listu svetske kulturne baštine UNESCO-a. Ova tvrđava i danas, baš kao i pre više od jednog veka, kada su je "otkrili" evropski istraživači, deluje kao fatamorgana, nestvarno kao neko priviđenje usred pustinje.

Kakav li je utisak tada na njih ostavljao enterijer ovog malog zdanja, sa svojim fantastičnim freskama, jedinstvenim u ranoj islamskoj umetnosti. Vekovima, sve do sedamdesetih godina prošlog veka, kada je španski tim arheologa i restauratora otpočeo sa radovima na Kazr Amri, veličanstveni enterijer je propadao, a u njemu su do tada utočište nalazile zalutale gazele i nomadi, čije su vatre, vekovima paljene unutar njega, teško oštetile pojedine freske. Zahvaljujući višedecenijskom angažovanju ovog stručnog tima, čitav kompleks Kazr Amre danas je veoma lepo sređen, počevši od glavnog objekta, sve do malog centra za posetioce, u okviru koga se nalaze izložbena sala, biletarnica i toalet.

Kazr Amri, možda i najmanje pristaje etiketa "pustinjske tvrđave". Sagrađena početkom 8. veka, u vreme najvećeg uspona vladara dinastije Omajada, sa sedištem u Damasku, imala je funkciju, po mišljenjima stručnjaka, lovačkog paviljona sa parnim kupatilom - amamom. Bilo je to mesto za odmor i uživanje mladih prinčeva, mesto u kome bi na izvesno vreme našli mir, sklonivši se od prestoničke vreve. Mišljenja u vezi sa tim po čijem je nalogu ova mala pustinjska palata podignuta su podeljena. Mogao je to biti kalif Valid I, ili pak neki od prinčeva - Valid II ili Jazid III, obojica upamćena po pijančenju i raskalašnom životu. Neki čak misle kako je Kazr Amra i izgrađena specijalno za ovakve prilike, kako bi se mladi prinčevi mogli, daleko od Damaska, u potpunosti predati radostima ovozemaljskog života: jelu, piću, ženama, poeziji, muziciranju i lovu.



Unutrašnjost ovog nevelikog zdanja, izgrađenog od žućkastog peščara deluje svedeno, skromno, kao stvorena za intimni ugođaj. Ulaz vodi u glavnu salu, prostoriju natkrivenu trostrukim bačvastim svodom, u kojoj su se mogle odvijati društvene aktivnosti, poput prijema, večera i raznih gozbi. Od nje, levo ulazi se u apoditerijum (sobu za presvlačenje), zatim tepidarijum (mlaku sobu), dok se na kraju nalazi kaldarijum (topla soba) sa sistemom podzemnog grejanja, nalik rimskom hipokaustu, u koji je upumpavana voda iz obližnjeg bunara. Najbolji pokazatelj u kojoj su meri omajadski neimari 8. veka bili napredni je sakija, neka vrsta pumpe koju je pokretao magarac, izgrađene za potrebe snabdevanja ovog amama vodom, koja se nalazi pred ulazom u Amru, nad bunarom.

Ipak, najveće bogatstvo Kazr Amre ogleda se u njenom fresko-slikarstvu, koje je veoma nalik spektakularnim mozaicima Velike džamije Omajada u Damasku. Slikarski maestralno izvedene, one svojim stilom objedinjuju helenističko, rimsko, vizantijsko i persijsko nasleđe Levanta. Tako se u glavnoj sali nižu predstave omajadskih kalifa okruženih najvećim vladarima ondašnjeg sveta, scene lova, kompozicije sa polunagim ženskim figurama i žanr scene sa prikazima zanatlija - graditelja Amre. Svaki pedalj prostorija amama takođe je bogato ukrašen freskama, tako da se u apoditerijumu nalaze čuveni prikazi medveda koji svira žičani instrument i majmuna koji igra, okruženih gazelama i drugim životinjama. U svodu kaldarijuma nalazi se velika astrološka karta, jedna od najstarijih.



Ipak, najveću pažnju među freskama Amre i najveću turističku atrakciju svakako predstavljaju prikazi polunagih igračica, sa "tangama", izvedeni u slikarskom maniru pozne antike. Postoje mišljenja da neka od njih predstavlja ljubavnicu vladara graditelja Amre, ali u svakom slučaju predstavljaju kuriozitet, jer je opšte poznato da islamska umetnost najstrože zabranjuje svaku vrstu figuralnog slikarstva, a kamoli nagog ženskog tela.

Kazr Karana



Petnaestak kilometara u pravcu zapada, prema Amanu, autoputem 40 stiže se do Kazr Karane, građevine koja, iako na prvi pogled svojim izgledom, u odnosu na prethodne dve najviše podseća na tvrđavu, ipak to nije. Iako zahvaljujući svojoj arhitekturi ovaj objekat deluje moćno i monumentalno, on je zapravo veoma mali. Sa planom poput rimskog kastruma i uzanim prorezima po zidovima koji deluju kao puškarnice, Kazr Karana zapravo je imala funkciju hana, odnosno karavansaraja.

Na osnovu natpisa nad glavnim ulazom iz 710. godine, zaključujemo da je i ova građevina nastala u vreme dinastije Omajada. U središtu ovog dvospratnog, nedavno restauriranog i konzerviranog zdanja nalazi se dvorište sa bunarom u sredini, a po čijim obodima su se nalazile štale. Na prvom i drugom spratu nalazi se 60 odaja - beitova (beit) koje su služile za smeštaj gostiju. Do njih se dolazi pomoću dva zasvođena spiralna stepeništa sa fragmentima gipsanih i glinenih medaljona. Ovakve dekoracije, koje su uočljive i u drugim delovima Karane, veoma su zanimljive, jer upravo one odaju jake uticaje umetnosti Mesopotamije.

Svakome ko, nakon Azraka i Amre uspe da u sopstvenoj režiji, stopirajući dođe i do Karane, povratak u Aman svakako neće predstavljati problem. Poseta "pustinjskim tvrđavama", iako skopčana sa problemima kada je transport u pitanju, svakako je nešto što nijedan posetilac Jordana i njegove prestonice ne bi trebalo da propusti. Ostaje nada da će ovi neotkriveni biseri u narednom periodu zauzeti zapaženije mesto u turističkoj ponudi Jordana, koje im bez sumnje pripada. Da li će, ukoliko se to jednog dana zaista i ostvari, pod najezdama turista iz svih delova sveta oni izgubiti nešto od svog današnjeg šarma zaboravljenih remek-dela rane islamske umetnosti usred pustoši badie, ostaje da vidimo.


B92

Prokupačke Zlatne kale zbunile arheologe



Naučnici su otkrili ostatke velikog grada iz ranovizantijskog perioda u selu Zlata kod Prokuplja. Prema njihovim rečima, Zlatne kale su do sada najveće nalazište iz tog perioda u Srbiji, verovatno veće i od poznatog Caričinog grada, koji je gradio Justinijan Prvi.

Ministarstvo kulture odobrilo je početna sredstva i podržalo arheološka istraživanja ostataka velikog grada iz ranovizantijskog perioda u selu Zlata kod Prokuplja, nedaleko od Caričinog grada, do sada najvećeg nalazišta iz tog perioda otkrivenog u Srbiji.



„Ovde smo na površini od 15 hektara, na lokalitetu Zlatne kale, uz pomoć sredstava koje nam je Ministarstvo odobrilo, započeli kampanju i postavili četiri sonde“, objasnio je vođa arheološkog tima Mihailo Milinković.

Prema njegovim rečima, tokom prve faze otkriveni su zidovi impozantnih razmera građeni opekom i neobično čvrstim vezivom i da se pretpostavlja da su bili visoki više od 10 metara.

Brana neverovatnih razmera

Na nalazištu Kale arheolozi su pronašli i branu za akumulaciju odakle se grad najverovatnije snabdevao vodom.

„Ona je takođe zidana opekom i neverovatnih je razmera, 100 metara dužine i 6,5 metara visine, a zidovi su debeli 4,4 metra“, kaže arheolog Mihailo Milinković.

To potvrđuje da je reč o velikom nalazištu, možda i većem od poznatog Caričinog grada, koji je gradio Justinijan Prvi na samo 14 kilometara od sela Zlate.

Pronađeni su, navodi vođa tima arheologa, i ostaci crkve bogato ukrašene mozaicima, a na satelitskom snimku tog terena jasno se vide dve ulice koje se ukrštaju u veliki trg.

„Na putu smo da otkrijemo drugi grad po veličini na tlu Srbije iz ranovizantijskog perioda“, rekao je Milinković.

Engleski arheolog Evans i austrijski Kanic su u 19. veku pronašli i nacrtali vidljive ostatke rimskih starina kod sela Zlata, nedaleko od poznatog nalazišta Caričin grad, ali ono do danas nije istraživano.

Rts.

Trulli Alberobella



Trulli Alberobella su jedinstven primjer prapovijesne gradnje bez veziva, isključivo od nepravilnih komada vapnenačkog kamenja iz okolnih polja, karakterističnog piramidalnog oblika, kupolastih ili kupastih krovova prekrivanih vapnenačkim pločama. S obzirom da je ova skupina građevina jedna od rijetkih tako netaknutih primjera prapovijesne arhitekture koja je preživjela do modernog doba trulli iz grada Alberobello su dospjeli na UNESCO-v popis mjesta svjetske baštine u Europi 1996. godine.

U Alberobellu, vrhovi kupastih krovova trullija su zašiljeni, kako bi mogli nositi neki simbol, dok je i sam kupasti oblik građevine imao simbolično značenje. Krovovi trullija su često ukrašeni crtežima simbola planeta, urokljivog oka (malochio), križa, srca, polumjesec i zvijezda, i brojnih drugih simbola.

Krovovi su građeni u dva sloja: unutarnji sloj lomljenog vapnenca, slagan u redove kupastog oblika i zapečačen ključnim kamenom, i vanjski sloj vapnenačkih ploča koje su ga činile vodootpornim. Izvorno je krivulja kupastog oblika građevine započinjala odmah s tla, ali su kasnije dodani okolni zidovi na kojima je počivao krov.

Iako postoje mnoge teorije o opstanku ovih oblika građevina, najpopularnija je ta da su zbog velikog poreza na nekretnine, stanovnici Apulije koristili gradnju bez veziva kako bi mogli rastaviti svoje građevine u slučaju posjeta poreznika.

Danas su sačuvani trulliji veoma popularni među Britanskim i Njemačkim turistima koji ih često kupuju i obnavljaju kao svoje ladanjske kuće. Pri tome moraju restaurirati trullo u skladu s brojnim UNESCO-vim zakonima o čuvanju svjetske baštine.

Trulli se mogu naći u u Rheinhessenu u Njemačkoj, gdje su građeni na isti način kao oni u Apuliji, ali kao kolibe vinogradara u 18. stoljeću.

Slične građevine se mogu naći širom Hrvatske, poput dalmatinske bunje i istarskog kažuna, gdje su služile kao pastirska skloništa još od prapovijesti.



svetokonas

Tradicionalni način hlađenja u Indiji je bio Stepwell, ribnjak ukopan u zemlju ili okružen zidovima iznad tla, tako da se zrak hladi isparavanjem vode.

Sacsayhuamán

U Peruu, ova tvrđava prikazuje znanje o obradi kamena koji suvremeni čovjek jednostavno ne može ponoviti. Ovi zidovi od kamena su izrezali i složeni na takav način i tako čvrsto da komad papira ili žilet ne može da stane između. Kamenje može biti mase do 360 tona, i nije poznato kako je ovo kamenje moglo biti podignuto u zrak, niti na koji način je rezan u nepravilnim puzzle oblicima, a zatim slagano sa takvom savršenom preciznošću.

Šibam (Shibam) je drevni grad u Jemenu, prvi na svetu koji je imao zgrade koje izgledom i funkcionalnošću dosta podsećaju na današnje, odnosno, on je najstariji grad zasnovan na vertikalnoj gradnji. Prvi put je spomenut još u 3. veku pre nove ere, kada je bio glavni grad Hadramautskog Kraljevstva.



Grad se nalazi u pustinji u jemenskoj muhafazi Hadramau, a na zapadu je postao poznat kao ”Pustinjski Menhetn”, i kao ”Najstariji grad nebodera na svetu”.

Ovaj gradić se prostire na površini od 400 x 500 metara, ima 7.000 stanovnika i oko 500 drevnih gusto zbijenih zgrada koje imaju od 5 do 11 spratova, visokih i do 30 metara.

Sve zgrade su napravljene od sušenih opeka (gline i slame), a unutrašnja konstrukcija je napravljena od drveta. Poslednji spratovi su premazani posebnim slojem kako bi se sprečila šteta od retkih kiša, a taj sloj mora da se obnavlja svakih svakih 10 do 15 godina.

Većina građevina koje u Šibamu danas vidimo potiču iz 16. veka. Nažalost, ovaj grad je bio žrtva velike poplave u 1532-33 godini kada je veliki broj starih zgrada potpuno uništen. Ipak, neke su se uspele da bude sačuvane i da se obnove, a jedna od njih je Velika džamija izgrađena od gline koja datira iz 753. godine.

Šibam je 1982. godine uvršten na UNESCO-v popis Spomenika svetske kulturne baštine, a sigurno mesto za turiste je postao tek 2000. godine. U 2008. godini grad je ponovo pogodila monsunska oluja koja je uzrokovala poplavu, i teško oštetila drevne građevine kojima zbog toga preti urušavanje.