Skandalozne ljubavne afere slikara

Man Rej i Kiki de Monparnas
Kiki de Monparnas je bila, u najmanju ruku, slobodan duh. Kao tinejdžerka počela je da pozira naga i bila je čest gost pariskih kafea i noćnih klubova. Fotografa Mana Reja privukao je njen boemski život, te je Kiki postala ne samo njegov model nego i ljubavnica.

Iako u vreme kada je upoznao Kiki više nije bio sa belgijskom pesnikinjom Adonom Lakroa, Man je još uvek zvanično bio oženjen. Kasnije je ostavio i Kiki i prešao na mlađi model Li Miler, ali pre nego što ju je ostavio stvorio je nekoliko dela sa njom kao modelom, uključujući i čuveno delo Engrova violina.

Pablo Pikaso i Marija Tereza Valter
Dobro je poznato da je Pablo Pikaso bio „ženskaroš“. Upoznao je Mariju Terezu kada je ona imala svega 17 godina, a on 45 godina. Brzo i ozbiljno se zaljubio u ovu mladu lepoticu koja je inspirisala mnoga njegova dela.

Zašto je ova ljubavna afera bila toliko skandalozna, osim razlike u godinama? Pikaso je bio oženjen Olgom Koklovom, koja nekoliko godina nije znala za ovu aferu, a sa Marijom Terezom je imao i dete.

Pablo Pikaso i Fransoaz Gijo
Kako je već rečeno, Pablo Pikaso je zaista voleo žene. Bio je i sa Dorom Mar – ženom koja je došla posle Marije Tereze – da ne pominjemo da je još uvek zvanično bio u braku sa Olgom.

U pravom Pikasovskom maniru upoznao je dvadesetjednogodišnju Fransoaz Gijo i zbog nje ostavio Doru Mar. Dora je završila sa nervnim slomom. Fransoaz i Pikaso bili su zajedno nekoliko godina i imali su dvoje dece.

Filipo Lipi i Lukrecija Buti
Filipo Lipi je bio firentinski slikar, siroče koje je odraslo u karmelićanskom muškom manastiru Santa Maria del Karmine. On je i sam bio karmelićanski monah. Međutim, to nije bio put kojim je on želeo da ide.

Zaljubio se u Lukreciju Buti koje je inspirisala mnoga njegova dela. Ovo je predstavljalo veliki skandal jer je i ona bila monahinja. Nakon što su se oboje razmonašili venčali su se i dobili sina.

Rembrant i Hendrike Stofels
Rembrantova žena Saskija van Ulenburg umrla je mlada sa svega 29 godina, ostavljajući za sobom sina Titusa. U svom testamentu je navela da Rembrant ne može ponovo da se oženi ukoliko želi da ima pristup fondu koji je ostavila na ime njihovog sina Titusa.

To velikog slikara svakako nije sprečilo da ima ljubavnicu. Hendrike, 20 godina mlađa od Rembranta, ušla je u njegov život kao kućna pomoćnica, postala je njegova muza, a vremenom i njegova ljubavnica. Ostala je u drugom stanju, a za ljude tog doba oni su živeli u grehu

Rafaelo i Margareta Luti
Rafaelo Santi bio je poznati „ženskaroš svog doba“. Bio je veren sa Marijom Bebienom, a uporedo je imao niz ljubavnica.

Jedna od njegovih najpoznatijih ljubavnica bila je Margareta Luti, poznata i kao La fornarina. Iako se o njenom životu ne zna puno toga, ona je zaista pozirala za mnoga Rafaelova dela, uključujući i malopre pomenuto čuveno delo La fornarina (Pekareva kći). Rafaelo je umro kao neoženjen sa svega 37 godina. Veruje se da je umro od sifilisa.

Džekson Polok i Rut Kligman
Džekson Polok je bio oženjen umetnicom Le Krazner sve do svoje smrti 1956. Ipak, zbog svog opijanja i svoje ljubavne afere sa mlađom ženom, Rut Kligman, Le Krazner ga je napustila i otišla u Evropu 1956.

Rut Kligman, takođe umetnica, bila je u vezi sa još jednim poznatim umetnikom, Vilijemom de Kunigom. Rut je bila u kolima sa Polokom kada se zabio u drvo nakon celonoćne pijanke – ona je jedina preživela.

Džon Raskin, Efi Graj i Jon Evert Mile
Skandalozni ljubavni trougao viktorijanske ere, Eufemija Čalmers Grej, poznatija kao Efi Grej, sa dvadeset godina se udala za Džona Raskina. Posle nekoliko godina braka Efije je dobila poništenje braka jer nikada nije bio konzumiran. Ipak, pre poništenja braka, Efije je bila model Mileu, što je dovelo do zaljubljivanja. Godinu dana nakon rastanka sa Raskinom Efi i Mile su se venčali i dobili decu.

ucijan Frojd i lejdi Karolin Blekvud
Još jedan ženskaroš, slikar Lucijan Frojd (bio je unuk čuvenog psihologa Sigmunda Frojda) je imao popriličan broj afera tokom svog života. Mnoge od njih su mu donele decu, najmanje njih 14, sa nekim procenama da je imao čak oko 40 naslednika.

Stoga nije uopšte čudno da je bio upleten u skandalozne ljubavne afere. Dok je bio u braku sa Kiti Garman upoznao je osamnestogodišnju Karolin Blekvud, i kao mnogi umetnici sa ovog spiska, zaljubio se i okončao svoj brak sa Kiti. Karolina i Lucijan tajno su se venčali 1953. godine. Nikakvo iznenađenje nije činjenica da ni taj brak iz strasti nije dugo potrajao.

Pegi Gugenhajm

Poznata kolekcionarka i članica visokog društva, Margarita Gugenhajm, poznatija kao Pegi, poznata je i po tome što je tokom života imala puno ljubavnih afera. Na primer, tokom braka sa Lorensom Vejlom, započela je svoju vezu sa piscem Donom Holmsom – vezom koja je potrajala do njegove iznenadne smrti. U jednom trenutku bila je udata za Maksa Ernsta, brak je bio poprilično nestabilan i nije potrajao dugo. Iako je često njen ljubavni život viđen kao skandalozan, Pegi je svoj život živela po svojim uzusima.

Majušni biserni broš deluje kao bezopasan detalj na Rafaelovom tajnovitom portretu 'Pekareve kćeri', ali za jednu grupu istoričara on je ključ za skandaloznu ljubavnu aferu koja je vekovima bila najčuvanija tajna. Sudeći prema novim istraživanjima od prošlog meseca, biser prikačen na turban deo je mreže aluzija na tajni brak renesansnog slikara sa prelepim modelom, pekarevom kćeri - uprkos veoma javnoj veridbi sa nećakinjom moćnog vatikanskog kardinala. Zvanično, Rafael (1483-1520) umro je u 37. godini kao neženja.

'Bila je to nemoguća ljubavna afera', kaže Mauricio Kuruz, urednik specijalizovanog časopisa 'Stajl' koji je godinu dana pokušavao da razreši ovu Rafaelovu romantičnu zagonetku. 'Teško da možemo preterati kada govorimo o Rafaelovom statusu u Rimu - on je bio superzvezda. Razlika između njega i pekareve kćeri bila je ista kao, recimo, između Džordža Klunija i njegove čistačice.' Biser, koji se nalazi i na portretu 'Velata' nagoveštava da je ime modela bilo Margarita (latinska reč za biser), a ne Marija Bibijena, ime umetnikove verenice. U 'Fornarini' postoji još niz bračnih alegorija koje možemo povezati sa Margaritom, od trake na ruci koja nosi slikarevo ime do burme na njenom prstu, koji su kasnije preslikali Rafaelovi učenici. Priča da je Margarita bila Rafaelova ljubavnica nije sasvim nova - inspirisan 'Fornarinom' Engr je u 19. veku naslikao muzu kako sedi u slikarevom krilu, a vek kasnije Pikaso je prikazao njihove randevue u seriji eksplicitnih crteža. Onore de Balzak takođe je pominjao dvoje ljubavnika. Ali Kuruz i njegov tim otišli su dalje od mita, tragajući za raznim simbolima i dokumentima kojima bi dokazali da su se ovo dvoje venčali na tajnoj ceremoniji, što je u to vreme bilo relativno uobičajeno. Istoričari su nedavno dokazali da je Margarita naslikana i na 'Fornarini' i na 'Velati' (Portretu s velom), koju je jedan slikarev savremenik opisao kao sliku žene 'koju je Rafael voleo do smrti'. Prenošenjem lica sa jedne slike_arhiva na drugu, kompjuterskom tehnologijom je utvrđeno više od jedne prolazne sličnosti. A Bernardeli Kuruz kaže da Margaritu možemo pronaći i na drugim Rafaelovim radovima, od 'Atinske škole' do zidova na palati Farnezini u Rimu. Ali uprkos njenom liku na Rafaelovim slikama, Margaritino prisustvo izgleda da je čuvano pod velom tajne, ako ne od strane Rafaela, onda od strane njegovih učenika.

Da bi ućutkali glasine, oni su na Rafaelovoj nadgrobnoj ploči napisali 'U sećanje na moju večnu verenicu Mariju Bibijenu', dok je crnokosa Margarita poslata u manastir Svete Apolonije gde je, četiri meseca posle Rafaelove smrti, u registrima ubeležen dolazak 'udovice Margarite', kćerke pekara iz Sijene.

Leonardo da Vinci
edno od najtežih iskustava u Leonardovom životu se desilo 1476. dok je još živeo u Verokijevoj kući. Podignuta je anonimna prijava protiv njega i još trojice momaka u vezi sa navodnim seksualnim odnosima sa 17-togodišnjim muškim modelom.

Posle dva ročišta optužnica je odbačena zbog tehničkih nedostataka. Iako nije pravosnažno osuđen, ove optužbe će ga proganjati ceo život.

Iako je homoseksualnost bila široko rasprostranjena u tadašnjoj Firenci, optužbe za sodomiju su bile vrlo ozbiljne. Takođe, izrazito negativan publicitet mogao je jako da naškodi karijeri umetnika koji zavisi od mecena, a naročito onih koji su radili pod pokroviteljstvom Crkve.

Nema sumnje da su traumatska iskustva koja su proistekla sa ovih suđenja prouzrokovale Leonardovu težnju da svoj privatni život sačuva tajnim. Kao direktna posledica toga, činjenica je da je vrlo malo je poznato o njegovom emocionalnom životu.

I pored toga postoje brojni dokazi koji potvrđuju pretpostavku da je glavnina njegovih erotskih težnji bila upućena ka osobama muškog pola. Tokom celog svog života, Leonardo je bio okružen lepim muškarcima, dok sa druge strane ne postoji ni jedan dokaz da je Leonardo bio intimno povezan sa nekom ženom ili barem da je imao prijateljice.
Štaviše, Leonardovo nepoznavanje žena postaje očigledno kada se pogledaju njegova dela. Dok postoje brojne njegove studije nagog muškog tela, često veoma detaljna u predelu genitalija, Leonardo je retko koju ženu nacrtao od vrata naniže. A i kad bi ih nacrtao, genitalije su bile veoma netačno predstavljene i izobličene.

Leonardo je takođe razvijao i prisne odnose sa svojim (muškim) učenicima i mnoge stavke u njegovim spisima daju nagoveštaje koji se mogu protumačiti kao ljubav prema njima. Skoro dvadeset godina su kružile glasine o njegovoj vezi sa „kovrdžavim dečkom“, Đan Đakomom de Kaprotijem čiji je nadimak bio Salai (jagnje Satanino) zbog njegovog nedoličnog ponašanja.

Poslednjih deset godina Leonardovog života, mladi lombardijski aristokrata Frančesko Melci postaje njegov pratilac i na kraju čak i izvršilac njegovog testamenta
Sigmud Frojd 1910. sprovodi opsežnu psihoanalitičku studiju o umetnikovoj seksualnosti na osnovu Leonardovih beleški. Frojd povezuje Leonardovu homoseksualnost sa njegovim odnosom sa majkom i odsutnim ocem. Po njemu, Leonardo je sublimirao svoje seksualne žudnje u vidu svojih dela. Psihoanalitičar je tvrdio da su umetnikova brojna nezavršena dela znak Leonardovih jakih seksualnih frustracija.

Ova analiza se zasnivala na pretpostavkama koje su mnogi osporavali i danas se u najboljem slučaju smatraju sumnjivim. Značajna stavka u analizi je bila analiza interpretacije jednog Leonardovog sna za koju se zna da je prepuna grešaka u prevodu. Zbog svega toga mora se prići Frojdovoj analizi sa rezervom, mada moramo pohvaliti Frojda što se uhvatio u koštac sa nečim što je u to vreme smatrano materijalom za najprostije tračeve.

Francuski slikar i grafičar Pjer Bonar je imao dvadeset šest godina kada je upoznao Martu. Ona je postala njegova dugogodišnja ljubav i inspiracija za mnoga najlepša dela. Kada su kupili malu kuću na padini iznad Sene u Vernonu u Normandiji, Bonar oduševljen svojim dnevnim šetnjama kroz bujnu prirodu je kupio i mali čamac. To mu je dalo priliku da oko 1907. godine naslika uobičajenu scenu na slikama impresionista, sliku U čamcu, koja se danas nalazi u muzeju Orsej u Parizu.

Slika U čamcu prikazuje suprugu Martu i dvoje dece sa njihovim psom u čamcu. Porodična atmosfera je detinjasta, idilična i prijatna. Postavljena na sredini slike, mlada žena je prikazana od struka, nosi cvetni šešir i drži crnog psa u rukama, a oboje su prekinuti od donje ivice okvira. Nežna svetlost izlazi sa neba iznad, a topli sjaj u udaljenom horizontu se postiže krpljenjem krivina na drveću. Prirodno okruženje, koje okružuje centralnu scenu dopunjuju srećne figure: tri putnika, mali veslač, patke na vodi i dečak koji peca na obali.
Pomak Pjera Bonara nazad na impresionizam nakon perioda sa grupom Nabis je vidljiv na slici U čamcu. Međutim, on je zadržao stil Nabisa za dekorativno slikarstvo, blizak stilu tapiserije, neku vrstu spoja između čoveka i prirode. Korišćenje boje je neobično i daleko od prirodnog. Svetlonarandžasti čamac i žuti pas imaju crvene ili plave refleksije, zasićene boje se mešaju sa prigušenim tonovima. Prošireni prostor i konfuzija između prvog i pozadinskog polja takođe su neuobičajeni. Stvarnost se tretira direktno, ali na način koji dodaje osećaj misterije na izgled stvari.

Kad je Edouard Manet predstavio svoju sliku “Olimpija” u Parizu 1865., izazvao je ogroman skandal. Ovaj prikaz gole žene na krevetu bio je previše eksplicitan za tadašnje društvene norme. Podjednako šokantna bila je i “Gola Maja” Francisca Goye, koja se pojavila gotovo pola stoljeća prije Manetove “Olimpije”.

No postoji jedan rad koji je jednako bitan i kontroverzan kao ova dva spomenuta, a gotovo nikad se ne spominje. Riječ je o slici iz 1910. godine naziva “White Azaleas”. Ovaj senzualni prikaz gole žene koja leži na kauču u svojoj kući i čije oči izbjegavaju pogled promatrača ističe se od ostalih sličnih djela iz tog perioda zbog jedne stvari; autor je žena.
Romaine Brooks rođena je 1874. u Rimu kao Beatrice Romaine Goddard, dijete vrlo bogatih roditelja. Otac je napustio obitelj dok je bila vrlo mala, pa se majka brinula o njoj i bratu. Imala je vrlo teško djetinjstvo, obilježeno majčinim zlostavljanjem. Romaine je shvatila da je jedini način da pobjegne od svakodnevnih trauma taj da se posveti crtanju, iako joj je i to majka branila. Kad je imala 7 godina majka ju je ostavila da živi u malon stanu njihove kućne spremačice u New Yorku, kako bi ona mogla mlađeg brata odvesti u Europu na liječenje. Romaine je krenula u školu Episkopalne crkve, a kasnije u samostan u Italiju.

NIJE MARILA ZA KONFORMIZAM
Ubrzo je shvatila da tamo nema što raditi te se preselila u Rim gdje je počela studirati umjetnost na fakultetu gdje je bila jedina žena. Za vrijeme studiranja trpila je često seksualno uznemiravanje. Jednom prilikom kolega student je na njenom stolu ostavio otvorenu knjigu u kojoj su bili podcrtani pornografski sadržaji. Romaine je reagirala tako da je uzela tu knjiga i s njom ga opalila po glavi.

Očito je da nije puno marila za konformizam i ponašanje u skladu s društvenim očekivanjima. Povezala se s umjetnicima koji su također voljeli kontrirati normama i od kojih su većina bili boemi i homoseksualci.

Kad su početkom 20. stoljeća u kratkom periodu preminuli njezin brat i majka, Romaine je nasljedila obiteljsko bogatstvo i zbog te financijske slobode mogla se preseliti u Pariz. Tamo se udala za svog gay prijatelja, pijanista Johna Ellingtona Brooksa. Iako gotovo nikome nisi bili jasni razlozi njihova braka, neki pretpostavljaju kako je ona samo htjela društvo i kako se bojala za financijsko stanje svog prijatelja.

WHISTLER PROMIJENIO NJENO POIMANJE SLIKARSTVA
No njihov brak je bio kratkog vijeka. John Brooks nije bio sretan s njenom kratkom kosom i muškobanjastim stilom. Romaine je postala ogorčena njegovim pokušajem da cenzurira njeno ponašanje i način na koji se oblači, i njih dvoje su se zauvijek razišli.

Negdje u to vrijeme Romaine Brooks je došla u doticaj s radovima Jamesa Abbott McNeill Whistlera, američkog slikara koji je živio u Velikoj Britaniji. Oduševila se s načinom na koji je on u svojim djelima koristio isključivo zagasite boje, za razliku od većine drugih slikara fauvizma koji je bio vrlo popularan pravac u to vrijeme i kojeg su karakterizirale vesele boje.

Ona je prihvatila Whistlerov stil slikanja, i 1910. je u Parizu prvi put predstavila svoje radove. Najupečatljviija slika bila je već spomenuta “White Azealeas”, koja je bila portret njene kratkoročne ljubavnice i dugogodišnje muze Ide Rubinstein. Brooks je u njoj vidjela utjelovljenje njena umjetničkog ideala.

Usprkos opsesije ljepotom Ide Rubinstein, Romaine Brooks je najdužu ljubavnu vezu ostvarila s Natalie Barney, američkom spisateljicom koja je živjela i djelovala u Parizu. Njih dvije su zajedno provele 50 godina. Romaine je bila fascinirana njenim radikalnim idejama koje je prakticirala kroz tradicionalne forme.
Kroz svoju karijeru Brooks je uglavnom slikala žene, i na taj način nesvjesno oblikovala život lezbijki u 21. stoljeću; nekad nabijene seksualnošću, nekad hladne, nekad muškobanjaste, nekad potpuno ženstvene. Ali kakve god, sve su bile neopterećene tuđim mišljenjem. Slikala je stvarne ljude, a ne fantazije.

Danas je seksualnost i ljubav između istog spola svakodnevni motiv kod umjetnika. U vrijeme kad je stvarala Romaine Brooks to je bilo potpuno drukčije. Žene kao objekti požude drugih žena se gotovo nikad nisu vizualizirale na platnu. Brooks je to samostalno promijenila i na taj način utjecala na povijest umjetnosti i jednakost spolova.

Inspiracija poznatog slikara umrla je u bedi psihijatrijske klinike
Fani Kornfort, riđokosa lepotica i jedna od glavnih muza britanskog slikara Dantea Gabrijela Rosetija kraj života
dočekala je u siromaštvu, na jednoj psihijatrijskoj klinici.
Detalji o tome gde i kako je preminula Fani Kornfort iz Zapadnog Saseksa u Engleskoj, koja je bila Rosetijev
model i ljubavnica, bili su obavijeni velom tajne sve dok njen biograf, istoričarka Kersti Stonel Voker, nije
pregledala bolničku dokumentaciju i saznala da je rođokosa lepotica, čije lice krasi mnoga umetnička dela
njenog ljubavnika, preminula u siromaštvu na psihijatrijskoj klinici "Grejlingvel".

Podaci otkrivaju da je umrla 24. februara 1909, u 74. godini, da je patila od “senilne demencije, rastrojenosti,
mentalne zaostalosti i nesposobnosti za razumnu konverzaciju, slabog pamćenja i nesanice”.


Protivnik Leonarda i Mikelanđela

Roseti je bio član umetničkog bratstva Prerafaeliti. Ovo bratstvo bilo je posvećeno stvaranju dela koja odbacuju
maniristički pristup koji su usvojili Rafael i drugi renesansni slikari. Roseti, Hant i Mile su smatrali da su Rafael,
Mikelanđelo i Leonardo da Vinči negativno uticali na umetnost i želeli su da vrate intenzivne boje i kompozicije
sa puno detalja, karakteristične za italijansku umetnost 15. veka.

Rođena 1835. kao Sara Koks, Fani je Rosetija upoznala 1858. i postala jedna od žena koje su mu bile
ljubavnice i modeli. Pozirala mu je za najmanje 60 umetničkih dela.
Zahvaljujući medicinskoj dokumentaciji psihijatrijske klinike "Grejlingvel" u Čičesteru koja se danas čuva u arhivu
Zapadnog Saseksa, Stonel Vokerova je našla mesto na kome je Fani sahranjena i položila cveće na njen
neobeleženi grob.
“To je veoma tužna priča, mada bolnica nije bila užasno mesto, zapravo, imala je napredan pristup
mentalno obolelima. Sahranjena je zajedno s nekolicinom ljudi, ali ne na groblju za najsiromašnije”,
izjavila je za “Gardijan” Stonel Vokerova.
Roseti je bio sin italijanskog slikara Gabrijela Paskvalea Đuzepea Rosetija i njegove supruge
Frensis Polidori. Rođen je u Londonu 1828. i poznat je po slikama, ilustracijama, prevodima i poeziji.

Godine 1848. osnovao je Prerafaelitsko bratstvo sa savremenicima Vilijamom Holmanom Hantom
i Džonom Everetom Mileom. Najpoznatije slike su mu “Beata Beatriks”, “Devojaštvo Device Marije” i
“Kako su se upoznali”.

FRANSISKO GOJA I KAJETANA DE SILVA…
Fransisko Goja, veliki španski slikar, crtač, portretista, grafičar, poslednji među starim majstorima i prvi među modernim, umro je na današnji dan, 16. aprila 1828. u Bordou.
Tokom dugogodišnje karijere predstavljao je istaknutog hroničara i komentatora svoje ere, te ga otud smatraju za najvažnijeg španskog umetnika s kraja 18. i početka 19. veka.

Fransisko Hose de Goja i Lusijentes, svoj životni put počeo je 30. marta 1746. godine u skromnoj porodici u zabačenom aragonskom selu Fuendetodos u Španiji.

Detinjstvo provodi u Saragosi gde dobija prva znanja o slikarstvu od lokalnog slikara Hozea Luzana. Njegovi „rani“ radovi su uglavnom imitacija radova velikih slikara poput Rembranta i Velaskeza. Nakon toga se preselio u Madrid gde uči i radi sa braćom Baje u njihovom studiju. Rad sa Frensiskom i Ramonom pored napredovanja u slikarstvu, omogućava mu i susret sa Hazifom, njihovom sestrom i budućom suprugom, kojom se oženio 1775. godine. Te godine dobija i poziv da radi za kraljevsku porodicu.

Goja je postao dvorski slikar na španskom dvoru i ta rana porcija njegove karijere je obeležena portretima španske aristokratije i kraljevske porodice, i rokoko stilom tapiserijskih slika dizajniranih za kraljevsku palatu.

U privatnom životu, za razliku od slikarskog ne odvija se sve kako valja. U braku sa Hazifom rađaju se deca, ali i umiru jedno za drugim, njih šestoro. Tek jedno, sedmo po redu, sin Ksavier preživljava detinjstvo. Goja se teško razboleo 1792. godine, a posledica bolesti je bila potpuna i trajna gluvoća, koja opet donosi bitne promene u načinu života, ali i u izboru tema i stila slikanja.

PLATONSKA LJUBAV OŽIVLJENA U SLIKAMA…
Francisko Goja bio je dvorski slikar španskog kralja Karlosa IV i njegove žene, kraljice Marije Luize. Kraljevski dvor u ono vreme posećivala su mnoga poznata lica španske države, među kojima je bila i Kajetana de Silva, 13. vojvotkinja od Albe.

GUSTAV KLIMT I NJEGOVE ŽENE…
Izložba „Klimt i žene zlatnog doba Beča 1900-1918“ u njujorškoj „Novoj galeriji“ (Neue Gallerie) ove jeseni je na jednom mestu okupila 12 slika, 40 crteža i 40 dela dekorativne umetnosti u kojima glavnu ulogu imaju senzualne, zapanjujuće lepe žene koje su, prema Gustavu Klimtu, bile „otelovljenje Beča s kraja veka“ – ili je, barem, taj izraz koristio kad ih je nagovarao da mu budu muze.

U središnjem delu postavke su dva čuvena portreta Adele Bloh-Bauer, prvi put zajedno posle više od decenije. Adele je jedina žena koju je Klimt zvanično dvaput slikao (njen lik se najverovatnije nalazi i na Klimtovoj toples verziji Judite i na čuvenom „Poljupcu“).
Adele Bauer je rođena u Beču 1881, kao ćerka direktora banke i železnice i imala je privilegvano detinjstvo. Sa 19 se udala za Ferdinanda Bloha, 17 godina starijeg šećernog magnata iz Češke.

Adele i Ferdinand su bili mecene umetnosti, ne samo da su skupljali slike već su ih i naručivali, a čudesan Gustav Klimt (1862-1918) bio im je jedan od omiljenih umetnika.

Prvi Adelin portret naručio je njen suprug Ferdinand kao poklon Adelinim roditeljima za godišnjicu braka, nekoliko godina pre nego što je Klimt osnovao Bečku secesiju, i nedugo pošto su ga njegovi skandalozni, navodno, pornografski murali na Bečkom univerzitetu stavili na crnu listu umetnika od kojih su državne institucije naručivale dela.

Taj prvi portret, poznat i kao „Žena u zlatnom“, izložen je 1907. Načinjen u ulju i zlatnim listićima i inspirisan vizantijskim mozaicima, predstavlja Adele koja, razgolićenih ramena, sedi na stilizovanom tronu i gleda u posmatrača sa ranjivošću i ponosom.

Pozadina je bujna eksplozija svetlucavog orijentalnog i erotskog simbolizma – trouglovi, oči, jaja…

– Zlatni prizor Adele Bloh-Bauer me je opčinio još kao studenta – kaže Tobijas Nater, istoričar umetnosti iz Beča i kustos izložbe u Njujorku.

– Za mene je to simfonija u zlatnom, jedinstven trijumf simbola. Danas se smatra remek-delom ar nuvoa (art nouveau) – ističe Nater.

Adelin lik bio je posleratni simbol bečke kulture a nazivali su ga i austrijskom Mona Lizom.

Njen drugi portet dramatično je drugačiji.

– Kako je Klimt uopšte mogao da nadmaši onu prvu sliku? – pita se Nater.

– Na drugom portretu, pet godina kasnije, on radi nešto sasvim drugačije, stilska evolucija je očigledna i to zahvaljujući moćnom koloritu – ističe kustos.

Bloh-Bauerova preminula je od meningitisa 1925, kada je imala samo 43 godine. Posle njene smrti njena soba je postala neka vrsta svetilišta, sa Klimtovim portretima u prvom planu.

Osim Adele, na izložbi su predstavljene i druge pripadnice jevrejske buržoazije, koje su demonstrirale društvenu i intelektualnu moć kao domaćice svojih salona: svečanih večera na koje su dolazili čuveni umetnici, kompozitori, naučnici, pisci…

Nakon 1900. Gustav Klimt je slikao isključivo žene. Na njegovim slikama one ne zrače samo očiglednom erotičnošću već i snagom i sampouzdanjem. Likovni kritičari i istoričari umetnosti su Klimtovu umetnost decenijama opisivali kao „frauenversteher“ – onaj koji razume žene – a u Beču se šuškalo da je sa mnogim svojim modelima imao ljubavne afere.

Gertrud Lev

60ektkqturbxy9imdvlodjhm2y0mgixmja1otvlzwuxnzdjyzjmytliny5qcgvnk5uczqmuamldlqlnadyawsovb9kyl3b1bhnjbxmvturbxy8xzdc0y2i0mtcwntk1mdqznjyyownhymq2mdzmntbmni5wbmchwga
Foto: Wikipedia Gertrud Lev, 1902.

Prelepa 19-godišnjakinja na slici je Gertrud, ćerka čuvenog doktora Antona Leva koji je u Beču vodio privatni sanatorijum (tu su se lečili kompozitori Gustav Maler i filozof Ludvig Vitgenštajn).

Slika je ostala u Beču, kao deo obinme kolekcije Levovih koji su pobegli u SAD dok se obruč nacista stezao oko grada.

U vreme kad je napustila Beč 1939, žena sa slike je bila poznata kao Gerta Felsovanji, jednom razvedena, jednom udovica. Iako joj je sin Antoni već živeo u Americi, njoj je jedva dopušteno da se iskrca sa broda i tek posredstvom Elenor Ruzvelt dobila je dnevnu propusnicu, da sa sinom provede Božić. Američku vizu dobila je 1940, pošto se zaposlila u Kolumbiji kao učiteljica. Preminula je 1964. u Kaliforniji, u 81. godini.

Gertina unuka rekla je jednom prilikom:

– Portret predstavlja hrabru i odlučnu prirodu moje bake. Slika se nalazila u hodniku iza ulaznih vrata porodične kuće mog oca i bila je istaknuta na štafelaju, okrenuta ka vrtu, nije visila na zidu. Otac mi je govorio da Gerta nikad nije spomenula sliku ni duge dragocenosti koje je ostavila u Beču. On je, pak, po dolasku u SAD, u kući držao reprodukciju njenog portreta.

Originalna slika prodata je 2015. na aukciji u Londonu za skoro 35 miliona evra.

Meda Primavezi

Meda je bila devetogodišnja ćerka bankara i industrijaliste Ota Primavezija i glumice Eugenije Buček, koju je Klimt takođe naslikao.

Serena Lederer

Rođena je 1867. u Budimpešti kao Serena Pulicer, a kasnije se udala za industrijalca Augusta Lederera.

Ledererovi su bili najveći patroni Klimta od koga su naručili barem 15 portreta raznih članova familije.

Serena je najverovatnije ovaj portret naručila sama za sebe. Bela pozadina ne daje nam nikakve naznake o njenoj ličnosti a bela haljina nesputanog kroja, bez korseta, otkriva da je bila moderna Bečlijka. Zapravo, oni koji su je poznavali nazivali su je najbolje obučenom ženom u Beču.

Elizabeta Bahofen-Eht

Serenina kćer Elizabeta imala je između 20 i 22 godine kad je portret nastajao. Morala je satima da pozira dok ju je Gustav skicirao u raznim pozama i odeći i uvek bi bila nezadovoljna krajnjim rezultatom. Između nje i umetnika često je dolazilo do varnica a Klimt je na kraju urliknuo: „Ja slikam moju devojku onako kako ja hoću i to je to!“

Posle tri godine poziranja Elizabeta je konačno izgubila strpljenje. Otišla je u Klimtov atelje, skinula sliku sa štafelaja i odnela je kući. Kada ju je Klimt ugledao izloženu u porodičnom salonu Ledererovih, ljutito je prokomentarisao: „To uopšte ne liči na nju“.

Ria Munk

Kada je Ria Munk izvršila samoubistvo 1911, zbog ljubavne svađe sa piscem Hansom Hajncom Eversom, njena majka Aranka Munk, sestra Serene Lederer, naručila je od Klimta tri posthumna portreta. Prve dve verzije Munkovima se nisu dopale, a na trećoj Klimt je predstavio devojku postrance, sa licem okrenutim ka posmatraču i smirenim osmehom.

Dok su lice i detalji u pozadini dovršeni, haljina i pod su urađeni kredom u stilu „non finito“, što pokazuje da je Klimt u ovoj fazi svoje karijere bio impulsivan i spontan, te da je crtao direktno na platnu, bez uobičajenih brojnih pripremnih skica.

Klimt je preminuo 1918. u Beču od moždanog udara i upale pluća, kao posledice svetske epidemije gripa. Posle njegove smrti slika je završila u posedu Aranke Munk, u njenoj vili na jezeru Bad Ausze gde se nalazila do 1941. kada su nacisti konfiskovali svu imovinu porodice Munk.

Delo je završilo kod dilera Vilijama Gurlita i on ga je poklonio Novoj galeriji u Lincu 1953. Portet je 2009. predat naslednicima Aranke Munk koji su ga prodali 2010. na aukciji za skoro 25 miliona dolara.