Parkovi i česme Beograda

Na gradskom području ima 39 javnih česama koje se snabdevaju vodom za piće iz Beogradskog vodovoda. Pored njih, 5 česama podignuto je na izvorima. Na gradskom području ima 18 fontana, a po veličini i dekoru izdvajaju se fontane na Trgu Nikole Pašića i Trgu Republike, kao i fontana ispred hotela "Interkontinental". Sam centar grada, Bezistan, od 1959. krasi fontana "Žena sa školjkom". Prva fontana izgrađena je 1927. na Terazijama kod tadašnje tramvajske okretnice, a uklonjena je 1947. prilikom rekonstrukcije trga.

Na teritoriji deset gradskih opština ima 65 javnih parkova ukupne površine 36,2 hektara. Najpoznatiji su Kalemegdanski park, Tašmajdanski park, Park prijateljstva, Hajd-park i Pionirski park. Prvi javni park uređen je 1860. na uglu ulica Kneza Miloša i Nemanjine, a nazvan je Finansijski park. Uređivanje zelenih površina počinje u 19. veku, a prvi drvoredi zasađeni su između 1840. i 1845.




PIONIRSKI PARK

Jedan od najlepših parkova u gradu, smešten između Bulevara kralja Aleksandra i ulica Kralja Milana, Kneza Miloša i Dragoslava Jovanovića. Do 1944. bio je opasan visokim zidom i služio je kao bašta Starog dvora (sada Skupština grada Beograda). Uklanjanjem zida park je predat na javno korišćenje i dobio ime Pionirski park, po istoimenoj organizaciji najmlađih. U čast velikana jugoslovenske književnosti i nobelovca Ive Andrića, između Pionirskog parka i ulice Kralja Milana uređeno je šetalište koje nosi naziv Andrićev venac, i podignut njegov spomenik.

TAŠMAJDAN



Između ulica Takovske, Ilije Garašanina, Beogradske i Bulevara kralja Aleksandra nekada je bio veliki kamenolom. Zbog toga je i dobio ime Tašmajdan (na turskom taš - kamen, majdan - mesto gde se vadi kamen). Po jednom starom svedočenju "može se slobodno reći da su u Beogradu sva stara zdanja... ozidana ovim ovde vađenim kamenom". U katakombama nastalim posle vađenja kamenih blokova, dugo su bila skladišta municije i vojni magacini, a služile su i kao skloništa i zavojišta za ranjene vojnike. Za vreme opsade Beograda, u jesen 1806. godine, Karađorđe se ovde ulogorio i podigao šator. Posle Drugog srpskog ustanka knez Miloš Obrenović, podižući srpsku varoš u Savamali, naredio je oko 1826. da se staro srpsko groblje sa Varoš-kapije preseli na Tašmajdan. Na tašmajdanskom platou sazidana je 1835. stara crkva Sv. Marka (srušena prilikom bombardovanja Beograda, 6. aprila 1941. godine). Na Tašmajdanu je 30. novembra 1830. pročitan Sultanov hatišerif o unutrašnjoj nezavisnosti Srbije. Godine 1909. ovde je izgrađena prva Seizmološka stanica koja postoji i danas. Na Tašmajdanu i oko njega danas se nalaze crkva Sv. Marka (nova, građena 1931-1936), Ruska crkva (1924), Glavna pošta (1934), SRC "Tašmajdan", hoteli "Taš" i "Metropol Palace", kafana "Madera", Radio-televizija Srbije, dečiji zabavni park...

ZOOLOŠKI VRT



Smešten u samom centru grada, Zoološki vrt Beograda, ili Vrt dobre nade, nalazi se na jednoj od najatraktivnijih gradskih lokacija - Kalemegdanskom parku. Osnovan je 1936. i jedna je od najstarijih kuća životinjskog carstva u Evropi.

Prostire se na površini od 6 hektara, poseduje 2000 životinja sa oko 200 životinjskih vrsta, a pored divljih obiluje i domaćim životinjama. Njegovom danas lepom izgledu doprinose i brojni izgrađeni objekti, infrastruktura, nove česme i fontane, Galerija skulptura u drvetu, rad vajara Vuka Bojovića, vrtić za prinove - Bebi zoo-vrt... Za 60. rođendan dobio je spomenik za svoga nekada najzanimljivijeg i najomiljenijeg stanovnika, majmuna Samija, prvog šimpanze koji je došao u Zoo-vrt.

Gotovo da ne prođe ni jedna nedelja u vrtu koju ne zabeleže mediji - od rođenja nekog mladučenta, preko različitih prigodnih promocija... Tako je ovaj vrt postao skoro svakodnevno prisutan u životu Beograda, oplemenjujući ga dahom svoje blagorodne atmosfere, ne bez razloga nazvan Vrtom dobre nade.

TERAZIJSKA ČESMA



Autor: FRANC LORAN, kamenorezac

Na Terazijama, pred hotelom "Moskva", kamen sa metalnom vazom na vrhu, ukupna visina oko 800 cm. Podignuta 1860.

Predstavlja jedan od najznačajnijih spomenika Beograda u 19. veku. U vreme radova na regulaciji Terazija 1911-1912. godine, odnesena je u Topčider. Tamo je stajala do 1976. godine, kada je vraćena na staro mesto.

ČUKUR-ČESMA



Autor: SIMEON ROKSANDIĆ

U Dobračinoj ulici, bronza 30 cm, ukupna visina 149 cm. Podignuta 1931.

Na toj nekadašnjoj česmi, 3. juna 1862. godine, jedan turski vojnik (nizam) udario je srpskog dečaka, šegrta Savu, jer je ovaj protestvovao što mu je Turčin sklonio krčag sa česme. Grupa Srba je preteći opkolila turske vojnike koji su se tu zatekli, ali su dragoman (tumač) srpske policije i terdžuman (posrednik kod turskih vlasti) odveli Turke s tog mesta. Međutim, pred zgradom policije Turci su ubili srpskog terdžumana Simu Nešića i smrtno ranili žandara Đorđa Nišliju. Ovi događaji bili su uvod u krvave sukobe između beogradskih Srba i Turaka, i povod za bombardovanje Beograda od strane Turaka 5. juna 1862. U spomen na te događaje, podignut je na tom mestu, iz sredstava Zadužbine trgovca Tome Vanđela, spomenik sa statuom dečaka.

Parkovi Beograda

Prestonica Srbije ima 65 parkova, najviše sagrađenih od druge polovine 19. do prve polovine 20. veka. Pored Karađorđevog, Studentskog, jedan od najreprezentativnijih je Park prijateljstva, u kome je više od 100 najuglednijih državnika sveta zasadilo drvo.

Autor monografije "Zaštićena prirodna bogastva Beograda" Hranislav Milanović rekao je da Beograd ima 65 parkova, a da ih je najviše izgrađeno u periodu od druge polovine 19. do prve polovine 20. veka.



Karađorđev park

Milanović je Tanjugu rekao da je Karađorđev park "začetak javnih zelenih površina u Beogradu", pošto su na mestu gde su sahranjeni poginuli u Prvom srpskom ustanku, 1806. godine, zasađeni bagremovi i kestenovi.

Među najstarijim parkovima u prestonici je Studentski park, poznat i kao Pančićev, po spomeniku tom velikom botaničaru, lekaru i prvom predsedniku Srpske kraljevske akademije.

PR "Gradskog zelenila" Dragana Tucović Baranac rekla je da je na tom prostoru sve do šezdesetih godina 19. veka bilo tursko groblje, a kasnije formirana pijaca koja je živela do 1927. godine, kada je zatvorena i na njenom mestu izgrađen sadašnji park.

"Ceo park izgrađen je u francuskom stilu, po uzoru na stubove mosta Aleksandra trećeg Parizu, a ograda oko parka napravljena je u rokoko stilu i njena izrada koštala je više nego sam park", dodala je Baranac.

U Studentskom parku pored spomenika Josifu Pančiću, podignutom 1897. godine, su i spomenici Dositeju Obradoviću iz 1930. godine i Jovanu Cvijiću iz 1994. godine.



Studentski park

"U popularnom 'Akademcu', koji je proglašen za prirodno dobro treće kategorije, postoji 21 vrsta drveća, a neke vrste datiraju od osnivanja parka", rekla je Baranac.

Prema njenim rečima, najstarije stablo bila je japanska sofora, stara 120 godina, koja je zbog starosti posečena 2008. godine, a na njenom mestu oblikovana klupa od njenog drveta.

Jedan od najreprezentativnijih parkova u Beogradu, Park prijateljstva, nalazi se na ušću Save u Dunav i obuhvata površinu od 14 hektara, a njegov arhitekta bio je Milan Pališaški.

"Izgradnja tog parka počela je 1961. godine na inicijativu organizacije 'Mladih gorana Beograda', u čast stvaranja Pokreta nesvrstanih i zbog toga je simbolički nazvan Park prijateljstva ili Park mira", objasnio je Milanović i dodao da je prvo drvo u parku, piramidalni hrast, zasadio tadašnji predsednik Mladih gorana.



Park prijateljstva

Prema njegovim rečima, za vreme Konferencije nesvrstanih u Beogradu, 1989. godine, državnici zemalja učesnica zasadili su 26 sadnica platana u centralnom delu parka koji je nazvan Aleja mira.

U parku je više od 100 najuglednijih državnika sveta zasadilo drvo, a među njima su Indira Gandi, Ričard Nikson, Kraljica Elizabeta Druga, Fransoa Miteran, a poslednji državnik koji je posadio drvo za vreme postojanja SFRJ bio je rumunski predsednik Jon Ilijesku, koji je 1991. godine zasadio 194. stablo.

"Tradicija sađenja drveća u tom parku nastavljena je i nakon raspada Jugoslavije pa su, osim državnih zvaničnika, drveće posadili i članovi američke grupe "Rolingstons" pre koncerta koji su održali u Beogradu 2007. godine", rekao je Milanović.

Povodom obeležavanja godišnjice početka NATO bombardovanja Srbije, u parku je 2000. godine otkriven spomenik "Večna vatra" visok 78 metara što simbolizuje broj dana bombardovanja.


rts.

Topčiderski park

Jedan od najstarijih parkova u Beogradu, Topčider, nalazi se u dolini Topčiderske reke.



Naziv Topčider potiče od turske reči topči – tobdžija i persijske der – dolina. Nekada je ovde bio artiljerijski logor u kom su Turci prilikom opsade Beograda 1521. godine lili topove za napad na Beograd. Kasnije je postao omiljeno izletište beogradskih paša. Na ovom mestu je u vreme vladavine kneza Miloša Obrenovića, 1830-ih, izgrađen Konak, kao glavna građevina rezidencijalnog kompleksa. Uporedo sa izgradnjom Konaka izgrađeni su i prilazni putevi, sadilo se drveće i ulepšavala okolina dvorskog kompleksa. U trski i rogozu, nikao je prvi park u Beogradu.



Postoji predanje kako je zasađen čuveni platan ispred Konaka. Francuz koji je rukovodio radovima na uređenju parka pitao je kneza Miloša, šta da uradi sa još jednom preostalom sadnicom platana. Knez je naredio da sadnicu postave u obližnju rupu krečane i zatrpaju. Tako je izrastao jedan od najstarijih i najlepših platana u Evropi, zaštićen kao prirodna retkost, star preko 170 godina.



Topčiderskom parku vremenom je promenjena namena. Izgrađen kao dvorski park za vladara, od 1903. godine postaje dostupan celokupnom stanovništvu. Najčešće se u Topčider dolazilo fijakerima, a uvođenjem električnog tramvaja, popularnog ''topčiderca'', koji je za Topčider polazio sa Terazija, ovaj prirodni kompleks postaje najposećenije izletište Beograđana.



U parku ispred Konaka nalaze se tri spomenika. Obelisk, postavljen 1859. godine, u čast drugog dolaska kneza Miloša na vlast, rad je kamenoresca Franca Lorana i jedan je od retkih sačuvanih spomenika iz sredine 19. veka. Skulptura ''Žetelica'' postavljena je 1852. godine i jedini je sačuvani i najstariji primerak ukrasne parkovske skulpture Beograda iz 19. veka. Predstavlja boginju zemljoradnje Cereru i rad je bečkog vajara Fidelisa Kimela. Spomenik Arčibaldu Rajsu, podignut 1931. godine u znak zahvalnosti Arčibaldu Rajsu, švajcarskom kriminologu, publicisti i počasnom kapetanu srpske vojske, rad je Marka Brežanina i postavljen je u neposrednoj blizini Rajsove kuće (u Bulevaru vojvode Mišića 73), dve godine posle Rajsove smrti.

KALEMEGDAN



Stvaranje Kalemegdanskog parka je počelo pošumljavanjem praznog prostora ispred tvrđave koju su napustili Turci (1867). Deo duž oboda ka Savi je nazvan Veliki Kalemegdan, a predeo do Dunava - Mali Kalemegdan. Danas je to najlepše beogradsko šetalište, oplemenjeno spomenicima i fontanama.

PARK MANJEŽ



Iz istog veka je park kod tadašnje škole jahanja - Manjež, u današnjoj Nemanjinoj ulici. Nedavno rekonstruisan, park sa mnogobrojnim spomenicima poznatim srpskim stvaraocima, predstavlja jednu od najlepših beogradskih zelenih oaza.



Na tom mestu je sve do 1931. bio smešten Gardijski konjički puk sa štalama i kasarnama. Park je podignut između 1931. i 1933. godine na osnovu postavke Generalnog plana iz 1923. Projektant parka, inženjer Aleksandar Krstić, pionir je moderne hortikulture na našim prostorima. Park predstavlja jednu od retkih zelenih površina užeg dela grada, podignutih između dva svetska rata, oblikovanu po principima klasičnog stila.

PARK ĆIRILA I METODIJA



Park Ćirila i Metodija, kod Vukovog spomenika, je jedini koji je sačuvao prvobitni izgled iz prve polovine prošlog veka. Spomenik dvojici prosvetitelja postavljen je tek u ovom veku.

HAJD PARK



Imenjak poznatog londonskog parka, Hajd park, na početku Topčiderskog brda, sadašnji izgled dobio je tridesetih godina prošlog veka. Tri decenije kasnije, nastao je park na najvišem delu Zvezdare oko astronomske opservatorije podignute 1933. godine. Radnim akcijama beogradske omladine su zasađene desetine hiljada sadnica topole, bagrema i javora.

NEIMARSKI PARK



Starim Beograđanima poznati i prilično dugovečan, u gradsko tkivo ušuškani Neimarski park, početkom trećeg milenijuma dobio je novo ime. Zvanični naziv mu je Park mira Jelena Šantić, po balerini, piscu, teoretičaru i značajnom mirovnom aktivisti, osnivaču nekoliko nevladinih organizacija za pomoć unesrećenima u ratovima tokom devedesetih godina.

Kalemegdanski park




Kalemegdan, sam po sebi predstavlja znamenitost i neprikosnoveno bogatstvo grada Beograda, a ujedno je i najznačajniji istorijsko – kulturni kompleks i najveći park na teritoriji grada. Pod terminom Kalemegdan, podrazumeva se površina kalemegdanskog parka, ali sa unutar njegove oblasti, nalazi i niz drugih znamenitosti, koje su nastajale i građene na površini Kalemegdana u različitim istorijskim razdobljima i zbog različitih potreba i naloga vlasti igrada. Jedna od tih znamenitosti na površini Kalemegdana, nalazi se na mestu iznad ušća Save u Dunav, a to je Beogradska tvrđava, koja je izgrađena još u I veku, da bi se tokom vekova menjala i razvijala, preoblikovala u rimski kastrum, a zatim i u vizantijski kastel i srednjevekovnu utvrđenu prestonicu srpske despotovine, sve dok na kraju u XVII i XVIII veku nije postala austrijsko-osmanlijsko artiljerijsko utvrđenje i ostala da traje sve do danas kao jedinstven i autentičan svedok prošlosti i istorije Beograda.

Ova tvrđava, svojstvena je po brojnim prolazima, zidinama, kulama i kapijama, koje je čine. Te kule su: Kula Nebojša, kula Jakšića, kula Mlinarica, Despotova kula i Sahat kula, a kapije su: dve Stambol kapije – spoljašnja i unutrašnja, zatim, Karađorđeva kapija, Sahat kapija, Leopoldova kapija, Zindan kapija, Despotova kapija, Defterderova kapija, Zapadna ili Kralj kapija, Vidin kapija, Mračna kapija, kapija Karla VI i Kornarova kapija.

Pored Beogradske tvrđave, na površini kalemegdanskog parka, nalaze se i brojne druge kulturno istorijske znamenitosti, kao što su: spomenik Pobednik, kapela Svete Petke, crkva Ružica i spomenik zahvalnosti Francuskoj.



Sam naziv Kalemegdan, potiče iz turskog perioda i turskih reči “Kale”, koja ima značenje “tvrđava”, i “Mejdan”, koja ima značenje “Bojište”. Sam park nastao je na mestu platoa oko tvrđave i to osamdesetih godina 19. veka. Pomenuti plato, na kome je kalemegdanski park nastao, služio je za osmatranje i sačekivanje neprijatelja.



mapabeograda

Univerzitetski park


Za vreme Turaka ovde je bilo njihovo groblje, koje je uklonjeno polovinom 19. veka. Potom je na jednom delu današnjeg parka napravljena najveća i najpoznatija pijaca. Prvi urbanista Beograda, Emilijan Josimović, smatrao je da ovom prostoru dolikuje nešto "estetičnije" od pijace, pa je posle 1869. godine, kada su počeli radovi na regulaciji, skratio za polovinu Veliku pijacu, a preostali deo pretvorio u park. Prve urbane konture park dobija krajem 19. veka, kada je u njemu otkriven spomenik Josifu Pančiću, a definitivno je uobličen 30-ih godina 20. veka prenošenjem spomenika Dositeju Obradoviću sa Kalemegdana i podizanjem sadašnje barokne ograde.