Prirodnjački muzej

[You must be registered and logged in to see this image.]


Istorija Muzeja

Prirodnjački muzej u Beogradu osnovan je 1895. kao Jestastvenički muzej Srpske zemlje. Pre osnivanja muzeja, još u prvoj polovini 19. veka u tadašnjoj Kneževini Srbiji postojao je veliki broj prirodnjačkih zbirki, koje su čuvane u Prirodnjačkom kabinetu Velike škole (Liceja).

Josif Pančić je veoma značajna ličnost iz oblasti prirodnih nauka ne samo kod nas već i u svetu. Bio je prvi predsednik Srpske Kraljevske Akademije i profesor Velike škole. Njegov naučni rad je značajan za skoro sve biološke discipline, a njegov doprinos u botanici je od neprocenjive vrednosti. Iako je njegov rad pionirskog karaktera, to je ujedno bilo i zlatno doba botanike u Srbiji. Detaljno je istražio floru tadašnje Srbije, a otkrio je i opisao oko 50 i danas validnih, za nauku novih vrsta (Picea omorica, Ramonda sebica, Eryngium serbicum, Centaurea derventana i druge). Smatra se utemeljivačem Prirodnjačkog muzeja, jer je sa grupom svojih saradnika i učenika sistematski prikupljao i proučavao primerke iz prirode.

Pančićevi učenici i naslednici: mineralozi, geolozi, botaničari i zoolozi su svojim radom na proučavanju prirode u Srbiji doprineli obogaćivanju budućih zbirki muzeja. Zbirke ovih prirodnjaka i danas se čuvaju u Muzeju, a pored naučne imaju i veliku istorijsku vrednost.

Prva izložba muzeja otvorena je 1904. godine u Beogradu u prisustvu Kralja Petra I i zvaničnika, a prvo gostovanje prirodnjačkih eksponata u inostranstvu bilo je iste godine na Svetskoj izložbi u Parizu.

Prvi upravnik Muzeja bio je akademik Petar Pavlović, geolog i predavač na Velikoj školi. Na mestu upravnika proveo je trideset godina, potpuno posvećen svome radu, tako da Muzej predstavlja njegovo životno delo.

Tokom Prvog i Drugog Svetskog rata mnoge zbirke muzeja su oštećene ili uništene, i nepovratno su izgubljeni jedinstveni prirodnjački predmeti, arhiva i deo biblioteke. Nakon Drugog Svetskog rata Muzej je pokušao da otkloni posledice rata.

Muzej danas

[You must be registered and logged in to see this image.]

Danas muzej ima 117 zbirki sa preko 1 500 000 predmeta.

Značaj fonda prirodnjačkih zbirki je ogroman, jer dokumentuje prirodu ne samo Srbije već i susednih balkanskih područja i prikazuje njihov razvoj, od drevnih vremena do danas. U muzeju se čuvaju primerci vrsta biljaka i životinja koje se više ne mogu naći na terenima Srbije jer su usled uticaja čoveka iščezle ili migrirale u druge predele.

Muzej uživa svetsku reputaciju jer se u zbirkama nalazi nekoliko stotina holotipova i unikatnih primeraka minerala, stena, botaničkih i zooloških predmeta.

Prirodnjačkom muzeju je 1972. godine pripojen Muzej šumarstva i lova, sa svojim zbirkama lovačkih trofeja i lovačkog oružja.

Muzej ima četiri sektora: Geološki sektor (koji se bavi mineralogijom, petrologijom i paleontologijom), Biološki sektor ( koji se bavi botanikom, zoologijom i mikologijom), Sektor za edukaciju i odnose s javnošću i Sektor zajedničkih službi.

Prirodnjački muzej je jedan od retkih muzeja kod nas, u čijem sastavu je i Naučno-istraživačka jedinica.

Jedna od značajnih zbirki Muzeja je Generalni herbarijum Balkanskog poluostrva, koji predstavlja bazu podataka flore regiona bivše Jugoslavije, uključujući i primerke iz Bugarske, Grčke i Albanije. Procenjuje se da ima oko pola miliona primeraka viših biljaka.

Još neke od značajnih zbirki se nalaze u muzeju: zbirka minerala Trepče, zbirka minerala i ruda Srbije, zbirka meteorita, bogate zbirke paleoflore i paleofaune Srbije, zbirka vodozemaca, gmizavaca, ptica, sisara, entomološka zbirka i druge.

U okviru muzeja je i specijalizovana naučna biblioteka, koja sadrži preko 22 000 naslova knjiga, rukopisa, naučnih časopisa, geografskih i geoloških karata.

Pedagoška služba muzeja sarađuje sa brojnim školama u Beogradu i Srbiji.

U sastavu Muzeja je Galerija, koja se nalazi u sklopu Beogradske tvrđave Kalemegdan, i u kojoj se održavaju izložbe, prezentacije, predavanja i promocije.

Godišnje se pripremi 5 do 7 postavki različitih izložbi. Muzej svake godine ima intenzivan multimedijalni program, pri čemu se obeležavaju značajni ekološki datumi: Dan vlažnih staništa, Dan biodiverziteta, Svetski dan vode, Evropska noć slepih miševa, Dani evropske baštine.

Pre osnivanja Muzeja, jestastveničke (prirodnjačke) zbirke nalazile su se u Velikoj školi u Kapetan-Mišinom zdanju, a delom i u Ministarstvu privrede. Odobrenjem Ministra prosvete Andre Đorđevića, od 28. oktobra 1899. Muzej je zajedno sa etnografskim zbirkama Narodnog muzeja privremeno, dok se ne izgradi nova zajednička zgrada (Akademija/Muzej/Biblioteka), smešten u Zadužbinskoj kući Stevče Mihajlovića. Nakon 40 godina privremenog smeštaja Muzeja, zgrada zadužbine Stevče Mihajlovića je srušena da bi se na istom mestu izgradila nova muzejska zgrada. Muzej je 1939. ponovo privremeno, prema Rešenju Ministra prosvete Dimitrija Magaraševića od 3. maja 1938. smešten u prostorijama Prve ženske gimnazije.

Kako namenska zgrada na placu zadužbine Stevče Mijhajlovića nikada nije izgrađena, a do sada nije nađeno ni neko drugo odgovarajuće rešenje za smeštaj, Muzej se i dalje nalazi u svakom pogledu nepodesnim zgradama nekadašnje Prve ženske gimnazije. Površina od oko 1200 m2 apsolutno je nedovoljna za potrebe i aktivnosti Prirodnjačkog muzeja, za odgovarajući smeštaj i bezbedno čuvanje zbirki, kao i za radne prostorije. Shodno tome Muzej nema uslove za realizaciju stalne izložbene postavke i nije u mogućnosti da javnosti pokaže bogatstvo zbirki koje poseduje. Galerija Prirodnjačkog muzeja na Kalemegdanu, površine 196 m2, podesna je samo za manje tematske izložbe.

Zbirke

Muzej poseduje 117 većih i manjih zbirki

Pre nego što je Muzej formalno osnovan, bilo je uobičajeno da se zbirke Jestastveničkih (prirodnjačkih) kabineta Velike Škole nazivaju Jestatsveničkim muzejem, jer je već bila postignuta opšta saglasnost da će one predstavljati osnovni fond budućeg novog muzeja. To je ozvaničeno odobrenjem Ministra prosvete od 19. aprila 1901. i do 1903. prenete su u Stevčinu zgradu za ono vreme vrlo bogate i značajne prirodnjačke zbirke koje su obuhvatale blizu 4000 predmeta. Vrlo brzo Muzej je u vidu poklona dobio još oko 1000 primeraka. Ukupan broj obrađenih predmeta procenjuje se danas na preko 1.300000. Tačnu specifikaciju nije moguće dati iz nekoliko razloga. U zavisnosti od organizacije zbirki dokumentacione jedinice su različito definisane, pa je na primer u Herbarijumu jedinica herbarski list u kome se najčešće nalazi više od jednog primerka. Oko 400000 predmeta samo zbirno zavedenih u knjigu ulaza (kolektorska knjiga) usled nedostatka prostora nije moguće razvrstati i inventarisati, dok oko 100000 predmeta nije inventarisano jer u zemlji nema specijalista koji bi mogli da izvrše kompetentnu identifikaciju. U Muzeju se čuva više stotina holotipova i unikatnih mineroloških, petroloških, botaničkih i zooloških primeraka od izuzetnog naučnog značaja.

Delatnost muzeja

Kultura, nauka, obrazovanje

Kao ustanova specijalizovana za prikupljanje, čuvanje, proučavanja i izlaganje pokretnih kulturnih dobara prirode Muzej ima 3 osnovne delatnosti: kulturnu, naučnu i obrazovnu, koje su tesno povezane i u procesu rada neodvojive. Sakupljanje i čuvanje predmeta iz prirode dobijaju punu vrednost i ostvaruju svoju svrhu tek nakon proučavanja i naučnog vrednovanja, a tek tada predmeti mogu da ispune i svoju kulturno-prosvetnu ulogu.




nhmbeo.

Novo u Bazaru prirode

[You must be registered and logged in to see this image.]

Dvobojni ahat

Ogrlice od poludragog kamenja: granata, ahata, jaspisa, kalcedona, karneola, lapis lazulija, ametista, aventurina, providnog ružičastog i dimljenog kvarca i još mnogih drugih minerala, dekorisanog srebrom, čekaju vas u Galeriji Prirodnjačkog muzeja na Kalemegdanu.

Perle potiču sa dalekih kontinenata, iz Brazila, Afrike, Kine, u Beograd su stigle iz Grčke. Za vaše uživanje i zadovoljstvo nanizala ih je Olja, naš kustos botaničar.

Dođite i recite nam da li vam se dopadaju.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Pink ahat

[You must be registered and logged in to see this image.]

Ahat i gorski kristal

[You must be registered and logged in to see this image.]

Zeleni ahat

[You must be registered and logged in to see this image.]

Lapis

[You must be registered and logged in to see this image.]

Plavi kalcedon

Prirodnjački muzej još uvek nema odgovarajući prostor za kompleksno izlaganje prirode Srbije, a svoje postavke organizuje u Galeriji na Kalemegdanu. Zato se kustosi Muzeja trude da i u tom malom prostoru ograničenih mogućnosti svaka izložba bude atraktivna i da na zanimljiv način pokaže suštinu neke od mnogobrojnih tema iz prirode.

Zgrada na Kalemegdanu u kojoj se nalazi Galerija pojavljuje se prvi put na jednom turskom planu iz četrdesetih godina XIX veka označena kao Karaula. Služila je za smeštaj straže koja je čuvala glavni prilaz tvrđavi iz pravca Stambol kapije. Fotografija Anastasija Jovanovića iz 1867. prikazuje izgled zgrade iz tog doba. Kao izraz vremena u kome je sagrađena, zgrada ima i odlike turske arhitekture i predstavlja prelaz od balkansko-turskog ka evropskom graditeljstvu.

U periodu 1957-1973. u zgradi se nalazio Muzej šumarstva i lova koji je zatim, kao posebna organizaciona jedinica, pripojen Prirodnjačkom muzeju. Do početka devedesetih godina prošlog veka izložbenu postavku činili su lovački trofeji Jevgenija Demidova-grofa San Donato koje je poklonio Knez Pavle, kao i manja izložba pod nazivom NAŠE ŠUME. Nedostatak odgovarajućeg prostora u zgradama u Njegoševoj 51 i Knjeginje Zorke 57, prinudio je Prirodnjački muzej da svoju izložbenu delatnost preseli na Kalemegdan. Predmeti sa stalne postavke na Kalemegdanu preneti su u depoe Muzeja, a zamenile su ih mnogobrojne izložbe sa različitom tematikom.

Posle renoviranja i adaptiranja zgrade (1992-1994), kao najava proslave 100 godina od osnivanja Prirodnjačkog muzeja (1895-1995), Galerija je zvanično otvorena 19. decembra 1994. izložbom IZ RIZNICA PRIRODNJAČKOG MUZEJA. Tokom sledećih godina u Galeriji je održano na desetine izložbi među kojima su najznačajnije: POKLONI PRIRODNJAČKOM MUZEJU 1895-1995, VEK LOVA 1896-1996, FLORA OČIMA MARIJE KARLOVIĆ-GABRIĆ, STAKLENA MENAŽERIJA, ODRAZI PRIRODE: PRIMENJENA UMETNOST, PRINOVE U PRIRODNJAČKOM MUZEJU, PRIRODA NA MARKAMA 1988-1998, LEPOTA KAMENA, AJKULE I RAŽE, LOVNA DIVLJAČ 2000, MOLUSCA: PUŽEVI, ŠKOLJKE, GLAVONOŠCI, PTICE – VREDNOST I ZNAČAJ, PČELARSTVO U SRBIJI, SVET NA KOME ŽIVIMO, RAZNOVRSNOST PRIRODE, PRINOVE ZBIRKAMA PRIRODNJAČKOG MUZEJA, ZMIJE I ZMIJSKI CAR, AJKULE I RAŽE JADRANA, DODIRNIMO PRIRODU, BRAZILSKA BAJKA - 111 MINERALA, LETENJE, LEDENO DOBA, ISTORIČAR PRIRODE – NIKOLA PANTIĆ, PUTOVANJE SA DARVINOM, SKELETI UŽIVO.

Pored izložbi, u Galeriji se održavaju predavanja, promocije, kreativne radionice, tribine i seminari. Organizuju se i programi vezani za obeležavanje međunarodnih manifestacija kao što su: Noć muzeja, Dani evropske baštine, Dan biodiverziteta, Dan planete Zemlje, Dan Ramsarske konvencije, Noć slepih miševa. Međunarodni dan osoba sa invaliditetom (3. decembar) obeležen je prvi put 2005. godine izložbom DODIRNIMO PRIRODU koja je prilagođena specijalnim potrebama hendikepiranih osoba.

U Galeriji se nalazi i BAZAR PRIRODE koji nudi različite suvenire izrađene od prirodnih materijala ili sa prirodnjačkim motivima, kao i predmete iz prirode.

Posebnu izložbenu celinu u okviru galerije čini ZELENI SALON, prostor predviđen za predstavljanje pratećih sadržaja izložbi ili nezavisnih mini izložbi.

Galerija ima i ulaz koji osobama sa posebnim potrebama omogućava bezbedan i lak pristup.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Svedoci prošlosti

[You must be registered and logged in to see this image.]