Moderna arhitektura

Manifest nove trezvenosti



Fabrika Fagus u Alfeldu smatra se pretečom industrijske arhitekture u Nemačkoj. Bila je to prva velika građevina arhitekte Valtera Gropiusa. Njegova arhitektura je prednost davala funkcionalnosti prostora fabričkih radionica, koje su većim delom bile okružene staklom. To je omogućilo prodor dnevnog svetla. S druge strane, skladišta su zidana od najobičnijih cigli.




Praktično i lepo

U kantini fabrike Fagus u Alfeldu, ruča se kao 1911. godine na vrlo jednostavnim drvenim klupama. Prostorom dominiraju jasne forme, čemu je težio začetnik Bauhausa Gropius. Na zidu se mogu videti fotografije, koje govore o istoriji ove fabrike cipela, čije su radionice i dalje u pogonu.

Muzej Gugenhajm - Španija



Iako neki kritičari tvrde da zgrada Muzeja Gugenhajm u severnoj Španiji u gradiću Bilbao podseća na otvarač za konzerve, ipak je ovo jedna od najupečatljivijih građevina moderne arhitekture. Vrpčastim trakama od titanijuma i isprepletenim blokovima ona podseća na tanjiraste kovrdže Gugenhajmovog muzeja u Njujorku.

Biblioteka Aleksandrija, Egipat





Najslavnija bibloteka svih vremena, bibloteka Aleksandrija u Egiptu izgorela je u požaru pre više od dve hiljade godina, a u znak sećanja na ovo zdanje koje je predstavljalo simbol vrhunskog znanja, naučnih dostignuća i slobode mišljenja, podignuto je novo. Ovo čudo moderne arhitekture smešteno je u Istočnoj luci, u aleksandrijskoj četvrti Selsela, pored univerzitetskog kompleksa u Šatbiju, neposredno uz more od kojeg je dele samo ulica i peščana plaža. Pretpostavlja se da se i drevna biblioteka nalazila baš na tom mestu u staroj kraljevskoj četvrti. Novu zgradu dizajnirao je mladi norveški arhitektonski studio Snoheta, a koštala je više od 215 miliona dolara. Aleksandrina je velelepno zdanje sa trinaest podzemnih spratova a procenjuje se da je njena ukupna površina 40.000 kvadratnih metara. Ovde je smeštena i najveća javna čitaonica na svetu, kao i specijalizovana dečja, čitaonice retkih knjiga, rukopisa, mikrofilmova, a njen sastavni deo je i muzej, takođe izgrađen po uzoru na antičko doba.

John Curtin School of Medical Research (Australia)

HARPA Koncertna dvorana, Rejkjavik


Autori: Henning Larsen Architects & Batteriið Architects & Olafur Eliasson

HARPA. Jedna od najprestižnijih nagrada u svetu arhitekture, nagrada Evropske Unije za savremenu arhitekturu – Mies van der Rohe Avard 2013., dodeljena je Harpa – Koncertnoj dvorani Rejkjavik, koja je dizajnirana od strane Henning Larsen Architects u saradnji sa Batteriið arhitektama i Studiom Olafur Eliasson


Rejkjavik, glavni grad Islanda, odlikuje novi simbol: koncertna dvorana i konferencijski centar Harpa. Uglasta građevina, smeštena u luci, svojom blistavom staklenom fasadom odražava raznoliku svetlosnu atmosferu dalekog severa. Ovaj kompleks, koji pokriva površinu od 28000m², predstavlja koncertnu dvoranu i konferencijski centar, kao i dom islandskog simfonijskog orkestra i islandske opere. Ipak, njegovo dovršenje je dugo bilo pod znakom pitanja. Upravo iz tog razloga, u obrazloženju nagrade Viel Arets, predsedavajući žirija je rekao: „Harpa je osvojila naciju Islanda – svesno je data prednost izgradnji objekta kulture i to u sred velike ekonomske krize. Transparentna i porozna „kvazi cigla“ Harpa koncertne dvorane, kroz igru obojene svetlosti promoviše dijalog između
grada Rejkjavika i unutrašnjeg života zgrade, postavši ikona koja daje identitet društvu dugo poznatom pre svega po svojim pričama.


Dizajn građevine koja nalikuje skulpturi proizvod je udruženog napora danske arhitektonske firme „Henning Larsen“ i islandske firme „Batteríið Architects“, koje su zajednički pobedile na takmičenju za dizajn 2005. godine. Naziv Harpa takođe je izabran putem konkursa. Tražilo se islandsko ime koje je lako izgovoriti na drugim jezicima. Među 4000 ponuđenih naziva, najzad je odabrano žensko ime Harpa (sa značenjem „harfa“). Kompleks visine 43m sadrži dve uglaste građevine, od kojih je jedna pod blagim nagibom u odnosu na drugu. Unutra se nalazi velika koncertna dvorana sa 1800 sedišta, ukrašena tamnocrvenim somotom, kao i tri manja koncertna prostora i konferencijski centar. Za regulaciju akustike koncertnih dvorana razvijen je potpuno automatizovan sistem koji optimizuje zvuk svih tipova muzike zahvaljujući, između ostalog, zidovima obloženim filcom. Nakon svečanog otvaranja zgrada je postala novi arhitektonski simbol Rejkjavika, sa svetlucavom fasadom koja dominira starom lukom. Iskričavu južnu fasadu projektovao je islandski umetnik Olafur Eliasson, inspirisan raznolikom igrom svetla svoje ostrvske zemlje. Staklena fasada je obgrlila zgradu i transformisala je u arhitektonsku atrakciju i vizuelni spektakl. Sačinjena je od preko 1100 pojedinačnih staklenih šestostranih strukturalnih okvira sa čeličnim ramovima, gde se prelama dnevna svetlost i odbija u različitim bojama i pastelnim tonovima.Kao i u većini svojih radova, Eliasson je udružio prirodnu lepotu sa sofisticiranim tehničkim rešenjima u uglastom građevinskom kompleksu Harpa. Dok su arhitektama neravne, strme priobalne litice poslužile kao inspiracija za oblik građevine, umetnik je zasnovao svoje staklene blokove na bazaltnim stubovima, večno prisutnim u ogoljenom, vulkanskom pejzažu Islanda. Smešten na granici između kopna i mora, Koncertni Hol Harpa izdvaja se kao velika, blistava skulptura koja odražava kako nebo i luku tako i život glavnog grada Islanda.


• Ljiljana Đurović

Gradski trg Sevilja



Gradski trg Sevilja. Fascinantni Metropol Parasol, čija je gradnja na gradskom trgu u Sevilji završena u aprilu 2011. godine, ne samo da se svojim izgledom razlikuje od svega postojećeg, već ponovo vraća veru u arhitektonske potencijale drveta kao jednog od najfleksibilnijih materijala.


Realizovan u formi krune koja natkriljuje trg La Encarnacion u Sevilji, novoizgrađeni gradski trg je zapravo pobednički rad na konkursu koji je gradska vlast raspisala 2004. godine.

Za konačnu realizaciju talasastog drvenog suncobrana ukupne površine 5.000 kvadra tnih metara i visine 28,5m, raspoređenih na četiri sprata, bilo je potrebno 7 godina i tone drveta, čelika i betona.


Realizovan kao jedno od najinventivnijih zdanja od drvene konstrukcije sa poliuretanskim premazom, ovaj džinovski suncobran raste iz arheoloških iskopina, pružajući se u savremeni orijentir i definišući jedinstven odnos između istorijskog i savremenog grada.

Realizovan u formi krune koja natkriljuje trg La Encarnacion u Sevilji, novoizgrađeni gradski trg je zapravo pobednički rad na konkursu koji je gradska vlast raspisala 2004. godine. Gradnja je počela 2005., a za konačnu realizaciju talasastog drvenog suncobrana ukupne površine 5.000 kvadratnih metara i visine 28,5m, raspoređenih na četiri sprata, bilo je potrebno 7 godina i tone drveta, čelika i betona. Zamišljen kao trg sa mnoštvom barova i restorana, Metropol Parasol po dizajnerskoj viziji arhitekte Jirgena Mejera podseća na vangalaktičku letelicu koja je sletela na trg La Encarnacion, postavši istog trenutka njena ikona, mesto identifikacije i više nego prepoznatljiv zaštitni znak koji Sevilju čini jednom od najinteresantnijih kulturnih destinacija. Metropol Parasol je realizovan od niza drvenih isprepletanih ploča u formi suncobrana koji natkriljuje šetalište. Baza objekta je od betonske osnove ojačane čelikom. Organski dizajn daje novu formu gradskom trgu, povećava njegove potencijale i omogućava mu da postane nov, moderan, savremeni urbani centar.


U sklopu gustog tkanja srednjevekovne seviljske arhitekture, ovaj objekat predstavlja začuđujuće zdanje u okviru koga se mogu obavljati najrazno- vrsnije aktivnosti. Posetioci, turisti i građani Sevilje, pod okriljem ovog arhitektonskog zdanja koje podseća na krunu, mogu se kao u košnici okupiti u ovom društvenom odnosno kulturnom centru. Realizovan kao jedno od najinventivnijih zdanja od drvene konstrukcije sa poliuretanskim premazom, ovaj džinovski suncobran raste iz arheoloških iskopina, pružajući se u savremeni orijentir i definišući jedinstven odnos između istorijskog i savremenog grada. Pored barova i restorana, u okviru Metropol Parasola predviđeno je i otvaranje gradske pijace, arheološkog muzeja i panoramske terase na višim spratovima. Ovakav jedinstveni miks multikul- turalnog programa doprineo bi dinamičnom kulturnom razvoju i trgovini u srcu Sevilje. Inspiracija za ovaj objekat Gradskog Suncobrana proistekla je iz seviljske katedrale. „Želeo sam da napravim katedralu bez zidova, koja će biti podjednako užvišena i demokratska. U isto vreme da pruža hlad šetačima i priliku da se predstavi svo kulturno bogatstvo ovog grada.“ Upravo iz tog razloga, pri gradnji objekta se strogo vodilo računa da rimske ruševine na kojima je podignut objekat ostanu netaknute i vidljive. Metropol Parasol, kao i ranija ostvarenja Jirgena Mejera, predstavlja spoj umetnosti i skulpture u okviru arhitekture.


Postulate koje su mnogi arhitekti zaboravili pretvarajući ovu kraljevsku profesiju u običan inženjerski zanat, on zahvaljujući kompjuterskim programima pretvara u realnost. Kao rezultat nastao je fantastičan, smeo i inovativan projekat, koji je istovremeno omogućio da se ispitaju sve mogućnosti drveta stvaranjem najveće drvene konstrukcije na svetu.


„Želeo sam da napravim katedralu bez zidova, koja će biti podjednako užvišena i demokratska. U isto vreme da pruža hlad šetačima i priliku da se predstavi svo kulturno bogatstvo ovog grada.“


enterijermagazin

GUANGDŽOU TOČAK, Kina


Nekome liči na krofnu, a nekome na običan „krug za bogataše“, kako su ga prozvali stanovnici Guangdžoua. U svakom slučaju reč je o najvišem okruglom oblakoderu na svetu (132 metra).

Zgrada u Šangaju koja se stalno pokreće

U pitanju je novi kulturni centar najvećeg grada Kine koji je sastavni deo nove finansijske četvrti u priobalnom delu Šangaja. Zgrada nosi naziv "Fosun Foundation", centralni je deo stambeno-poslovnog kompleksa "Bund Finance Center" i nalazi se pored čuvene šangajske ulice Bund.

Projekat su zajednički realizovale poznate firme u svetu arhitekture "Foster+Partners" i "Heatherwick Studio" koje su jedinstvenu fasadu ovog zdanja opisale kao "pokretni veo, koji se prilagođava promenama u zavisnosti od toga šta se dešava u zgradi".
Sama zgrada ima 4.000 kvadratnih metara, a pored glavne pozorišne sale sadrži i niz izložbenih dvorana i sala za različita kulturna događanja, uključujući i jednu na krovu.

The Steve Jobs Theater - Foster + Partners, 2017.

The Steve Jobs Theater je nastao u okviru osmogodišnju saradnju između Apple-a i Foster + Partners u okviru projekta Apple Park.

Pozorište je pozicionirano na vrhu malog brda u okviru parka. Krov je u obliku sočiva koje je oslonjeno na staklenom cilindru 6,6metara visokom, 41.1-metra u prečniku. Krov je izveden kao najveći krov od ugljeničnih vlakana u svetu, težak 80,7 tona. Stakleni omotač se sastoji od 44 identičnaradijalna panela, koji su montirali na licu mesta i pažljivo Instalacije zgrade kao što su električni vodovi i sprinkler cevi su , se nevidljivo integrisani u tanke silikonske spojeve između zakrivljenih staklenih panela.
Čista forma ulaznog hola je ostvarena formiranjem staklenog lifta. Dva -kamena stepeništa omogućavaju lagani silazak u unutrašnjost pozorišta. Sala pozorišta ima 1000 mesta za sedenje. Velika pažnja je posvećena geometriji i rasporedu sedenja u cilju da obezbedi najbolju vezu između izvođača i publike. Ova zgrada je značajna kao inovacija i na njoj su primenjeni novi materijali, tehnologije i statički principi.

Rotirajuća Zgrada,koja se okreće oko svoje ose,zahvaljujući centralnom stubu.Delo je italijanskog
arhitekte Roberto Rossi a nalazi se u Riminiju Italija

Grupa arhitekata modernog pravca, osnovana 1928, čiji su vodeći članovi bili osim Zlokovića i Dubovija, takođe Branislav Kojić i Dušan Babić. Sama grupa nije bila čvrsto ideološki pozicionirana ali je članovima pružala platformu za razmenu mišljenja, uglavnom bez zajedničkih stavova o osnovnim pitanjima modernih tendencija u arhitekturi. Kako je Kojić objasnio: "Grupa nije zauzimala stav prema nekim pravcima kod nas koji su i dalje pokazivali izvesne karakteristike prošloga, samo u novoj formi: nedovoljna funkcionalnost i konstruktivnost uz kompromise sa dekorom." Već 1932. grupa ulazi u krizu, ali na prelasku iz treće u četvrtu deceniju nastaju u Beogradu prve moderne građevine, među kojima Kojić posebno ističe Opservatoriju na Zvezdari Jana Dubovija, kao "prvi spomenik čistog modernizma u Beogradu".
Posebno mesto u ovoj studiji ima ličnost i rad Nikole Dobrovića. Postoji konsenzus da je Dobrović naš najznačajniji moderni arhitekta iako je u Beogradu realizovao samo jedan objekat, i to pri kraju karijere sa velikim zakašnjenjem u odnosu na ideje koje je zastupao dvadesetih i tridesetih godina. Ovaj objekat, završen tek 1963, danas je najčuvenija beogradska ruševina: Generalštab na uglu Miloševe i Nemanjine. Počev od nekoliko izuzetnih manjih građevina koje je realizovao u Pragu nakon studija, zatim preko većih nerealizovanih i manjeg broja realizovanih projekata iz tridesetih, kao što je hotel na Lopudu kod Dubrovnika, Dobrović se posvetio pitanju koje je i dan-danas nerešeno i predstavlja rak-ranu beogradskog urbanizma: projekat Terazijske terase. Dobrovićevo rešenje, njegov "sinematografski kognitivni karakter" koji Blagojevićeva ubedljivo obrazlaže, temeljno bi izmenilo izgled grada otvarajući ga ka reci Savi i budućem Novom Beogradu. Do realizacije nije došlo ni posle Drugog svetskog rata kada je Dobrović imenovan za direktora Urbanističkog instituta i kada je svoju energiju uložio u planiranje novog grada na drugoj obali Save, iako je od njegovog originalnog plana veoma malo ostalo u današnjem izgledu Novog Beograda. Jedino će se u projektu za Generalštab sačuvati nešto od Dobrovićevog plana za Terazijsku terasu, ali će ova građevina ostati spomenik sudbini modernizma u Srbiji kog pre svega karakterišu odloženost i nepravovremenost.

Bez obzira na društveno stanje koje će modernu arhitekturu u Beogradu osuditi na status "nerazvijenog" ili "nezavršenog modernizma", ova knjiga nas ubedljivo upućuje (uz izuzetno bogat vizuelni materijal kojim je ilustrovana) na mnoga antologijska dela arhitekture pored kojih i danas prolazimo često primorani da konstatujemo njihovo loše stanje usled nemarnog održavanja i neadekvatnih intervencija. To su Zlokovićeva Univerzitetska dečija klinika u Tiršovoj i nekadašnji "Fijatov" servis na Autokomandi; Brašovanova Državna štamparija (sada BIGZ) i Dom vazduhoplovstva u Zemunu; kao i 28 realizovanih stambenih zgrada Momčila Belobrka koje su postale simbol Beograda tridesetih itd. Tu je i niz uspešnih porodičnih vila u kojima se možda na najbolji način očituje delimični prodor novog vremena u srpsku građansku klasu koja je trebalo da postane nosilac ovog prodora mada je često ostajala zarobljena u anahronim fantazmima istorijskih stilova, dekorativnosti, sentimentalnosti i mentalnoj zatvorenosti. U mnogim slučajevima, naročito kada se radi o odnosu enterijera i eksterijera, dominatni građanski ukus je "deradikalizovao originalni tekst avangarde i modelovao ga tako da odgovara društvenom i kulturnom prostoru i aspiracijama srednje klase".

INTERPRETACIJA GRADA: Uz uvažavanje istorijskog narativa, može se reći da teorijski pristup Ljiljane Blagojević najviše duguje Benjaminovoj interpretaciji modernog grada kao perceptivne mašine, a uključuje i savremene debate u arhitekturi, istoriografiji, pa i psihoanalitičkoj teoriji. Tako ova knjiga odstupa od dosadašnjih pregleda srpske arhitekture jer razvija specifičnu diskurzivnu praksu koja se ne praktikuje u našim akademskim institucijama ali je bliska profilu i radu beogradske Škole za istoriju i teoriju umetnosti gde su neke ideje ove knjige prvi put bile predstavljene. Značaj ove knjige daleko prevazilazi usko interesovanje za istoriju arhitekture jer postavlja ključna pitanja modernizacije srpskog društva i generalnog otpora ovog društva prema temeljitom sprovođenju ovog procesa. U svom domenu knjiga analizira mnoge protivrečnosti odnosa lokalne sredine i internacionalnog modernističkog hoda. Izuzetne su refleksije o odnosima modernista prema regionalnim paradigmama shvaćenim u otklonu u odnosu na ideologiju nacionalnog stila (posebno u poglavlju o Zlokoviću, ali i kod Kojića i Brašovana), kao i o sudaru proklamovanog modernizma sa nepostojanjem adekvatnih tehnoloških uslova za gradnju, što od modernizma ovde nije stvorilo novu epohu u arhitekturi, već još jedan stil zidan "crnotravskim" metodom. Nedovršeni modernistički projekat odlikuje se formalizmom i površnošću jednog novog stila ili kanona, a često i strukturalnim simbolizmom, što su primećivali Dobrović i Kojić u svojoj kritici Brašovana, na primer.

Konačno, ova knjiga je izuzetno aktuelna jer govori o jednom gradu koji nikada nije izašao na kraj sa nužnošću sopstvenog razvoja, u kom se prečesto zaboravljaju pojedinci koji su pokušali da promene regresivnu svest, i u kom je domen arhitekture neretko doživljen na devetnaestovekovni način, u vidu "kuće kolektiva koji sanja" (Benjamin), a što će danas reći kao crkva ili tržni centar, ali i novobogataška privatna vila koja liči i na jedno i na drugo.


Josif Klek: Vila Zenit, 1924-25.