Danska

DANSKA

Danska - zemlja najsretnijih ljudi na svijetu


Danska i njeni stanovnici već se godinama izjašnjavaju kao najsretnijima na svijetu. Uzme li se u obzir da se radi o sjevernoj zemlji sa malim brojem sunčanih dana, da je stopa poreza od 26% među najvišima u svijetu, kao i ispod-prosječnog raspoloživog dohotka, vrlo je zanimljiva činjenica da su njeni stanovnici tako zadovoljni. To ćemo shvatiti ako, pogledavši statistiku, vidimo da Danska ima najjače razvijenu društvenu
zajednicu te se čak 97% građana izjašnjava kako se ima na koga osloniti u trenutcima nevolje. Nadalje, čak 16 sati tjedno potroše na neobavezne aktivnosti u slobodno vrijeme (rekreacija, druženje s prijateljima, hobiji...). Možda je upravo ta socijalizacija temelj zadovoljstva građana Danske. Oni tu životnu filozofiju nazivaju ''hygge'', koja je i
jedan od temeljnih aspekata danske kulture.






''Hygge'' znači opuštanje s dobrim prijateljima ili voljenima, dok se uživa u dobroj hrani i piću, a prijateljska atmosfera se nadopuni paljenjem svijeća čime se postiže ugoda i zajedništvo. Ovo vjerojatno potječe iz davnih vremena kada se zajedništvo stvaralo okupljanjem oko vatre uz jelo i piće. Božićno vrijeme, kada najmiliji sjede zajedno za
hladnih snježnih noći, je pravi ''hygge'' trenutak.

Danska


Danska je država u severnoj Evropi. Glavni grad je Kopenhagen. Kraljevina Danska (danski: Kongeriget Danmark) je najmanja država Skandinavije i deo je Evropske unije. Danska izlazi na Baltičko i Severno more, i sastoji se od poluostrva Jiland (danski: Jylland) i ostrva: Fin (Fyn), Seland (Sjælland), Bornholm i još puno manjih ostrvaca, koje se često nazivaju Danskim Arhipelagom. Danska se nalazi severno od Nemačke, jugozapadno od Švedske i južno od Norveške. Grenland i Farska ostrva su takođe teritorije Kraljevine Danske, svaka sa suverenom vlašću.

Istorija


Poreklo Danske je izgubljeno u praistoriji. Pre nego što je bila nastanjena Skandinavcima, Danska je bila dom Keltima - što je potvrđeno otkrićima ritualnih močvarnih ubistava i sahrana. Najstarije dansko pismo potiče iz sedmog veka, kada je nastao i nova runska azbuka. Najstariji grad je Ribe koji datira iz 810. godine.





Rekonstrukcija Vikinškog broda


Sve do 11. veka Danci su bili poznati kao Vikinzi, zajedno sa Norvežanima i Šveđanima,koji su kolonizovali, napadali i trgovali u svim delovima Evrope. Mnogi
arheolozi i istoričari veruju da su Vikinzi doprli čak do Amerike i da su je prvi pronašli. Putovali su od Skandinavije do Islanda, zatim dalje do Grenlanda i na kraju do Amerike.

U različitim dobima kralj Danske je vladao delovima Engleske i Irske, Norveškom, Švedskom, Finskom, Islandom, Francuskom, naročito Normandijom i delovima Devičanskih ostrva, Trankebarom u Indiji, delovima obala Baltičkog mora i današnjom severnom Nemačkom. Skanija, Bleking i Haland su bili delovi Danske većim delom njene rane istorije, ali su potpali pod švedsku vlast 1658. godine. Savez sa Norveškom je raskinut 1814. godine, kada je Norveška ušla u novi savez sa Švedskom, do 1905. godine.





Ustavotvorna skupština 1849.


Danski liberalni i nacionalni pokret postao je značajan 1830-ih godina i posle evropskih revolucija 1848. godine Danska postaje ustavna monarhija 5. juna 1849. godine.

Posle Drugog šlezvičkog rata 1864. godine, Danska je bila prisiljena da ustupi pokrajinu Šlezvig-Holštajn Pruskoj,što je bila posledica poraza koji je ostavio duboke tragove u danskom nacionalnom identitetu. Posle ovoga Danska je usvojila politiku neutralnosti, zbog čega ostaje neopredeljena u Prvom svetskom ratu. Zbog poraza Nemačke tokom sklapanja Versajskog mira Danskoj je ponuđeno vraćanje pokrajine Šlezvig-Holštajn. Bojeći se Nemačke odmazde ona je odbila da prihvati vraćanje Holštajna i insistirala je na plebiscitu o povratku Šlezviga. Godine 1920. je kao rezultat plebiscita severni Šlezvig vraćen Danskoj.

Uprkos neutralnosti Dansku su Nemci napali (operacija Veseribung), 9. aprila 1940. godine. Iako u početku sa sopstvenom vlašću (koja se završila 1943. zbog rastućeg otpora), Danska je ostala okupirana tokom celog Drugog svetskog rata. Posle rata Danska je postala jedna od osnivača NATO-a, i 1973. godine, pridružila se Evropskoj ekonomskoj zajednici (kasnije Evropska unija).

Vlada i politika


Kraljica Margareta II


1849. godine Danska je postala ustavna monarhija usvojivši novi ustav. Monarh je formalno na čelu države, što je uglavnom ceremonijalna uloga, pošto je izvršna vlast
u rukama kabineta ministara, sa premijerom kao prvim među jednakima (primus inter pares). Zakonodavnu vlast čine i vlada i Danski parlament,poznat kao Folketing, koji se sastoji od (ne više od) 179 članova. Dansko sudstvo je funkcionalno i administrativno nezavisno od izvršne i zakonodavne vlasti.

Parlamentarni izbori moraju se održavati najmanje svake četiri godine; ali premijer može da zatraži prevremene izbore, ako tako odluči. Ukoliko parlament
izglasa nepoverenje premijeru, celokupna vlada se raspada.

Geografija


Mapa Danske


Danska se sastoji iz poluostrva Jiland (Jylland) i 405 imenovanih ostrva. Od njih je 323 naseljeno, a najveća su Seland (Sjælland) i Fin (Fyn). Ostrvo Bornholm se nalazi nešto istočnije od ostatka zemlje, u Baltičkom moru. Mnoga od većih ostrva su povezana mostovima; Eresund most (Øresund) povezuje Zealand sa Švedskom, Most velikog pojasa povezuje Fin sa Selandom, a Most malog pojasa povezuje Jiland sa Finom. Manja ostrva su povezana linijama trajekta.

Danska je uglavnom ravna, najviša prirodna tačka je Melehej (Møllehøj), sa 170,86 metara nadmorske visine. Zime su blage, a leta sveža. Najznačajniji gradovi su prestonica, Kopenhagen (na Selandu), Arhus, Alborg (na Jilandu) i Odense (na Finu).

Oranice, pašnjaci i travnjaci zauzimaju oko ¾ površine i zasejane su u prvom redu krmnim biljkama. Više od polovine izvozne vrednosti daje stočarstvo. Izvoze živu stoku, meso, maslac, jaja, sir, med i mleko. Razvijen je i ribolov.

Okruzi


Danska je podeljena na 5 regija i ukupno 98 opština. Regije su formirane 1. januara 2007. godine kao deo danske opšte reforme koja je zamenila 13 tradicionalnih kantona. U isto vreme manje opštine (komune) kojih je bilo 270, su spojene u veće celine i sad ih ima 98. Najvažnije područje odgovornosti za nove regije je nacionalna zdravstvena služba. Za razliku od bivših kantona, regije ne smeju naplaćivati porez, a zdravstvene usluge se finansiraju prvenstveno iz nacionalnog 8% poreza u kombinaciji sa sredstvima iz obe vlade i opština. Svako regionalno veće sastoji se od 41 političara izabranih na danskim opštinskim izborima.

Većina novih opština ima populaciju od 20.000 stanovnika, iako su neke izuzeci ovom pravilu.


Grenland i Farska ostrva su delovi Kraljevine Danske, ali imaju autonoman status i uveliko samoupravan, a predstavljeni su svaki po dva mesta u parlamentu.

Demografija


Većina stanovništva Danske je skandinavskog porekla, uz male grupe Inuita (sa Grenlanda), Farana, i imigranata. Prema zvaničnim statistikama iz 2003. godine, imigranti su činili 6,2% ukupnog stanovništva.

Danski se govori u celoj zemlji, mada mala grupa blizu nemačke granice govori i nemački. Mnogi Danci tečno govore i engleski, posebno oni u većim gradovima, i omladina, koja je engleski učila u školama.

Od religija u Danskoj, po zvaničnim statistikama iz januara 2002, 84,3% Danaca su članovi Luteranske državne crkve, Danske narodne crkve (Den Danske Folkekirke). Ostatak pripada prvenstveno drugim hrišćanskim denominacijama uz oko 2% muslimana.

Književnost


Poznati danski pisac bajki Hans Kristijan Andersen


Danska književnost počinje sa runskim natpisima oko 300. godine. Sačuvani su epitafi kraljevima, ratnicima i sveštenicima, naročito iz perioda 800.- 1100, a to su kratki sadržajni natpisi o bitkama, o ratničkim i pljačkaškim podvizima Vikinga. Oko 1200. Sakso Gramatikus napisao je na latinskom jedno od najvećih dela srednjeg veka „Gesta Danorum“, istorijsku hroniku o junačkim delima Danaca. Poznata je zbirka koju je sastavio Svend Gruntvig, sa 539 balada u 3.000 varijanti. U njima se veliča sloboda danskog naroda, a najpopularnija je o Nilsu Ebesenu, plemiću sa Jilanda, i njegovoj pobedi nad nemačkim tiraninom i grofom Halstajnom, koji je 1340. pošao da pokori Dansku. Prva štamparija osnovana je 1842. Humanista Kristijern Pedersen prevodi Bibliju i Luterove pamflete protiv katoličke crkve.

U stvaranju Andersa Areba koji prevodi psalme i piše religiozni ep „Heksameron“ primećuje se pozni uticaj renesanse. Bording je pesnik didaktičar i predstavnik barokne poezije, a najveći pesnik sedamnaestog veka Tomas Kingo piše himne i pastoralne poeme. Najznačajnije prono delo "Spomen žalosti" (Jamers Minde) napisala je princeza Leonora Kristina Ulfelt (1621. - 1698). Ludvig Holberg je tvorac danske komedije. Johan H stekao je ime najboljeg humoriste osamnaestog veka komedijom „Ljubav bez čarapa“. Hans Kristijan Andersen donosi potpuno novi oblik u književnost, pisao je bajke i priče za decu. Henrik Pontopidan piše 3 velika ciklusa romana i nastoji da kaže pravu istinu o svojim zemljacima.

Dva najveća pisca prve polovine devetnaestog veka su Martin Andersen Nekse, pesnik gradskog proleterijata, i Johanes Jensen, esejista, pesnik.

Od savremenih danskih pisaca poznati su dramatičari Kaj Munk i Klejd Abel, a od pesnika Nis Petersen, Raul Lakur i Tove Ditlevsen.

Obrazovanje


Stara opservatorija u okviru Univerziteta u Kopenhagenu


Obrazovanje u Danskoj je besplatno i gotovo sva omladina je obrazovana. Devet godina obrazovanja za decu od 7 do 16 godina je obavezno. Predškolska nastava i vrtići su ostavljeni slobodnom izboru ali oko 60% dece ih pohađa. Posle završenih devet razreda 1/4 učenika napušta školu i počinje da radi. Takode postoji i deseti razred koji učenici mogu da pohađaju, ukoliko se ne osećaju spremni da se upišu u srednju školu. Dosta učenika pohađa deseti razred.

Približno polovina učenika ide na zanat i nešto malo više od 1/4 se upisuje u više srednje škole (gimnazija) ili druge institucije koje nude više obrazovanje. Posle gimnazije učenici najčešće nastavljaju sa univerzitetima ili akademijama. Većina učenika pravi jednogodišnju pauzu između srednje škole i fakulteta i putuju po svetu.

Većina učenika za vreme srednjeg obrazovanja radi otprilike po 6 sati nedeljno. Sa navršenih šesnaest godina učenici od države dobijaju školarinu, kako ne bi morali raditi prekovremeno i kako bi imali više vremena za učenje.

U svim školama postoje saveti učenika koji se brinu o svim problemima učenika i o njima raspravljaju na sastancima sa direktorima i profesorima. Svake godine od vlade dobiju određenu svotu novca sa kojom sami raspolažu. Najčešće sa tim parama prave školske priredbe, kupuju udžbenike. Dužina časa varira od škole do škole.

Privreda


Danska ima modernu tržišnu privredu. Životni standard je vrlo visok, danska kruna je stabilna i vezana uz evro (1 € = 7,42 DKK). Privreda zavisi od spoljne trgovine i izvoza (najviše se izvozi: svinjetina, riba i žitarice). Danci su odbili evro na referendumu 2000. godine. Privreda je vrlo sindikalizovana; više od 75% radne snage su članovi sindikata. Pravila o radu i plati većinom se dogovaraju između sindikata i poslodavaca, bez uplitanja države.

Zanimljivosti



Opera u Kopenhagenu


Skluptura Mala sirena, obeležje Kopenhagena, odnosi se na sirenu iz istoimene bajke Danca Hansa Kristijana Andersena.

Tačka Danske najudaljenija od mora nalazi se na samo 50 kilometara od obale.

Najviša tačka Danske nalazi se na samo 173 metara nadmorske visine.

Poznate „Lego“ kocke proizvode se u mestu Bilund u Danskoj.

Severna Danska



Pokrajina Severna Danska ili Severni Jiland (dan. Region Nordjylland) je jedna od 5 pokrajina Kraljevine Danske, smeštena u severnom delu države. Upravno sedište pokrajine je grad Olborg, istovremeno i najveći grad.


Položaj i granice pokrajine


Severna Danska obuhvata južni i severni deo Danske i mahom se prostire i na kopnu, a manje na ostrvima. Granice okruga su:


sever: moreuz Skagerak,
istok: moreuz Kategat,
jug: Središnja Danska,
zapad: Severno more.

Prirodni uslovi


Pokrajina Severna Danska je većim, zapadnim delom na kopnu, tj. na poluostrvu Jiland, dok je na istoku jedino značajnije "pravo" ostrvo, Lese. Zapravo najveće ostrvo je Severnojilandsko ostrvo, koje je od kopna odvojeno plitkim i uzanim unutrašnjim zalivom zalivom Severnog mora, Limskim fjordom. Dati zaliv je nastao tek u drugoj polovini 19. veka, provalom mora u dotadašnje jezero, pa je nekadašnje poluostrvo postalo ostrvo. Međutim, dati prostor je saobraćajno ostao povezan sa kopnom pa se u svakodnevici i dalje smatra njegovim sastavnim delom.

I kopneni i ostrvski deo su ravničarski, nadmorske visine do 40 m (jugoistok pokrajine). Na datom području nema značajnijih vodotoka. U priobalnom području ima dosta močvara, dok je veći deo pod poljoprivrednim uzgojem.


Stanovništvo


Olborg, glavni grad pokrajine


Opštine u okviru pokrajine


Po poslednjem popisu iz 2010. godine u pokrajini Severna Danska živi oko 580 hiljada stanovnika. Većina stanovnika su etnički Danci, a stanovništvo je više ruralno nego što je prosek za celu državu.

Gustina naseljenosti pokrajine je blizu 75 st./km², što je značajno manje od državnog proseka (127 st./km²). Jugoistočni deo pokrajine je bolje naseljen nego njen ostatak.

Središnja Danska


Pokrajina Središnja Danska ili Središnji Jiland (dan. Region Midtjylland) je jedna od 5 pokrajina Kraljevine Danske, smeštena u središnjem i zapadnom delu države. Upravno sedište pokrajine je grad Viborg, dok je najveći grad Orhus.



Položaj i granice pokrajine


Središnja Danska obuhvata središnji i zapadni deo Danske i mahom se prostire na kopnu, a manje na ostrvima. Granice okruga su:


sever: Severna Danska,
istok: moreuz Kategat,
jug: Južna Danska,
zapad: Severno more

Prirodni uslovi


Pokrajina Središnja Danska je pretežno na kopnu, tj. na poluostrvu Jiland, dok je malim istočnim delom na više manjih ostrva. Najveće ostrvo od njih je Samse, a Anholt je poznat po isturenom položaju u okviru moreuza Kategata. Zapadna obala (Severno more) je takođe razuđena, ali je u vidu laguna i priobalnih prevlaka.

I kopneni i ostrvski deo je ravničarski, nadmorske visine do 100 m (sever pokrajine). Međutim, ovde se nalazi i najviša tačka države, Melehej (170 m). Na datom području nema značajnijih vodotoka, a postoji mnogo malih jezera ledničkog porekla. U priobalnom području ima dosta močvara, dok je veći deo pod poljoprivrednim uzgojem.

Stanovništvo



Viborg, glavni grad pokrajine


Opštine u okviru pokrajine


Po poslednjem popisu iz 2010. godine u pokrajini Središnja Danska živi preko 1,2 miliona stanovnika. Većina stanovnika su etnički Danci, a stanovništvo je više ruralno nego što je prosek za celu državu.

Gustina naseljenosti pokrajine je blizu 95 st./km², što je osetno manje od državnog proseka (127 st./km²). Istočni deo kopna je bolje naseljen nego zapadni deo i manja ostrva.

Severno more





Severno more je ivično more Atlantskog okeana smeštno u basenu između ostrva Velike Britanije na jugozapadu i zapadu, južnog dela Skandinavskog poluostrva na istoku te obala Danske, Nemačke, Holandije i Belgije na jugoistoku. Sa Atlantskim okeanom je na severu povezano preko Norveškog mora, a na jugu preko Lamanša dok je preko Skageraka i Kategata povezano sa Baltičkim morem na istoku.

Od severa ka jugu proteže se dužinom od oko 970 km a u najširem delu široko je 580 km. Površina tako oivičene akvatorije iznosi oko 750.000 km². Prosečna dubina je oko 95 metara a maksimalna do 700 metara. Salinitet mu varira između 34 i 35 g/l i raste udaljavanjem od obala. Zbog uticaja tople golfske struje njegove obale se nikada ne mrznu. Istočne i zapadne obale su dosta razuđene što je posledica uticaja ledničke erozije dok su na južnim obalama akumulirane velike naslage glacijalnih sedimenata. U Skandinavskom delu obale planine se naglo spuštaju ka moru i formiraju brojne fjordove i arhipelage, a slično je i na obalama Škotske. Zapadnoevropski deo obale je dosta nizak i močvaran uz brojne peščane dine koje se protežu duž obala.

Najveće reke koje se ulivaju u Severno more su: Laba, Vezer, Rajna, Meza, Temza.

Od davnina Severno more je imalo veliki privredni značaj za stanovništvo sa njegovih obala počev od Vikinga, preko Hanzeatske lige do trgovačkih i osvajačkih baza Britanije, Holandije, Nemačke.

Severno more danas karakteriše izrazito gust brodski saobraćaj. Početkom šezdesetih godina prošlog veka u Severnom moru su otkrivene rezerve nafte i gasa sa čijom eksploatacijom se krenulo početkom sedamdesetih godina prošlog veka. Godine 2001. dnevno je vađeno 6 miliona barela (oko milion tona) nafte i 280.000.000 m³ prirodnog gasa.

Južna Danska


Pokrajina Južna Danska ili Južni Jiland (dan. Region Syddanmark) je jedna od 5 pokrajina Kraljevine Danske, smeštena u južnom delu države. Upravno sedište pokrajine je grad Vejle, dok je najveći grad Odense.



Položaj i granice pokrajine


Južna Danska obuhvata južni i jugozapadni deo Danske i istovremeno značajnim delom se prostire i na kopnu i na ostrvima. To je i jedina danska pokrajina koja izlazi na kopnenu državnu granicu (južna granica pokrajine, sa Nemačkom). Granice okruga su:


Prirodni uslovi


Pokrajina Južna Danska je zapadnim delom na kopnu, tj. na poluostrvu Jiland, dok je istočnim delom na više ostrva. Najveće ostrvo je ostrvo Fin, drugo po veličini u Danskoj. Značajna ostrva su i Langeland, Als i Ere, koja su sva na istočnoj obali, u okviru Baltičkog mora. Zapadna obala (Severno more) je takođe razuđena, ali su ostrva manja. Tu su Reme, Mande i Fane.

I kopneni i ostrvski deo je ravničarski, nadmorske visine do 80 m (sever pokrajine). Na datom području nema značajnijih vodotoka. U priobalnom području ima dosta močvara, dok je veći deo pod poljoprivrednim uzgojem.

Stanovništvo


Vejle, glavni grad pokrajine



Opštine u okviru pokrajine


Po poslednjem popisu iz 2010. godine u pokrajini Južna Danska živi oko 1,2 miliona stanovnika. Većina stanovnika su etnički Danci, a stanovništvo je više ruralno nego što je prosek za celu državu.

Gustina naseljenosti pokrajine je blizu 100 st./km², što je osetno manje od državnog proseka (127 st./km²). Ostrvo Fin i istočni deo kopna je bolje naseljen nego zapadni deo i manja ostrva.

Kopenhagen - glavni grad Danske

Položaj grada


Geografski položaj Kopenhagena je izrazito povoljan. Kopenhagen se nalazi na najužem moreuzu Oresund, koji odvaja Kategat i Skagerak, odnosno Baltičko i Severno more. Na taj način Kopenhagen se nalazi na sponi srednje i severne Evrope (Skandinavije).

Najbliži veći grad Kopenhagenu je švedski Malme, preko moreuza, 40 km istočno, spojen novim Oresund mostom-tunelom. Od drugog po veličini grada u državi, Orhusa, Kopenhagen je udaljen 300 kilometara istočno. Od Berlina Kopenhagen je udaljen 430 km severno, a od Stokholma 660 km jugozapadno.

Prirodni uslovi



Stari deo Kopenhagena sa Amagertskim trgom


Kopenhagen noću


Nova luka


Reljef: Kopenhagen se nalazi na istočnoj obali velikog danskog ostrva Sjeland, na mestu gde ono najbliže približava skandinavskom poluostrvu. Manji deo grada nalazi se na ostrvu Amager, koje je od Sjelanda razdvojeno tzv. Velikim kanalom. Nadmorska visina grada ide od 0 do 30 metara.

Klima: Klima u Kopenhagenu je umereno kontinentalna sa uticajem Atlantika i Golfske struje.Stoga grad odlikuje blaga klima. prosečna godišnja temperatura je 8ºC. Najniža prosečna temperatura je u februaru, -1ºC, a najveća je tokom jula i avgusta, 17ºC. Godišnja količina padavina je oko 613 milimetara.

Vode: Kopenhagen se razvio kao morska luka na moreuzu Oresund između Severnog i Baltičkog mora. More je i danas glavni činilac razvoja grada (privreda, gradski predeo sa mnogobrojnim kanalima i marinama).

Istorija


Srednji vek Područje grada bilo je naseljeno još u doba praistorije. Današnje naselje je oko 1000. godine osnovao Sven Rašljobradi. 1167. godine uz dotadašnje ribarsko i lučko naselje izgrađen je zamak, na mestu današnjeg dvorca Kristijanborg, pa ono dobija crte grada. Grad ubrzo postaje važna luka, što očuvalo u imenu grada (u prevodu Luka trgovaca). Stoga se 1167. godine smatra godinom osnivanja Kopenhagena. Poveljom episkopa Jakoba Erlandsena iz 1254. Kopenhagen i zvanično postaje grad. Istovremeno grad je važno trgovište, pa je i česta meta Hanze. Međutim, Kopenhagen postaje prestonica Danske tek u 15. veku, umesto dotadašnje prestonice Roskildea.

Novi vek: Od vremena premeštanja prestonice u Kopenhagen grad utvrđuje položaj stožera danske krune, ali i danske privrede i kulture. 1658–59. grad se uspešno odupro napadu Šveđana. Međutim, mnogo veći udarac gradu zadala je kuga 1711. godine, kada je broj pređašnjeg stanovništva (oko 65 hiljada) sveden na trećinu.

Savremeno doba: U dve bitke, 1801. i 1807. g. Dansko-norveška flota je doživela veliki poraz u bici kod Kopenhagena od strane britanske.U isto vreme grad je veoma stradao, a poginulo je i mnogo građana. I pored toga, sledećih decenija 19. veka grad i cela država beleže nagli razvoj, pa se gradsko stanovništvo brzo uvećavalo.

Tokom Drugog svetskog rata Kopenhagen je bio okupiran kao i ostatak države. I pored okupacije, Kopenhagen i Danska mnogo manje stradali nego mnoge druge okupirane oblasti.

Posle rata brzo je tekla obnova i osavremenjavanje grada. Od 1961. je otvorena prva pešačka ulica na svetu, Stroget, i od tada se radi na brzom razvijanju pešačkih zona.

Od 2000. godine Kopenhagen je povezan sa švedskim gradom Malmeom preko mosta-tunela Oresund.Poslednjih par decenija Kopenhagen se uvek uključuje među najbolje svetske gradove za život na svetu bez obzira na visoke troškove života.

Stanovništvo


U 17. veku Kopenhagen je bio jedan od najvećih gradova Evrope, ali je kasnije potisnut. Tokom druge polovine 19. veka i pre polovine 20. veka grad je brzo rastao, povećavši broj stanovnika nekoliko puta. Posle Drugog svetskog rata broj stanovnika je sporo rastao, a kasnije i stagnirao. U to vreme počela su rasti predgrađa Kopenhagena. Danas u gradskim granicama živi oko 540 hiljada stanovnika, a u široj gradskoj zoni oko 1,2 miliona.

Etnički sastav: Stanovništvo Kopenhagena je do pre par decenija bilo bilo gotovo isključivo etnički dansko.Međutim, brojni useljenici iz stranih zemlja izmenili su sastav stanovništva. Tako danas u Kopenhagenu preko 21% čini stanovništvo rođeno u inostranstvu (7% iz EU i 14% izvan EU), a to znatno više od proseka države.

Privreda


Kopenhagen je „privredno srce"Danske. Grad je i danas velika luka,a poslednjih decenijama posebno su se razvile delatnosti iz oblasti poslovanja, trgovine i usluga. Sve važnije svetske kompanije imaju svoje ispostave ili poslovnice u Kopenhagenu.

Saobraćaj: U Kopenhagenu pored S-voza i autobusa postoje i 2 linije podzemne železnice, tj. metroa.

Znamenitosti grada


Kopenhagen ima dobro očuvano staro gradsko jezgro sa prepoznatljivim „skandinavskim duhom" (jednostavne fasade u živim bojama, kanali, gotske crkve i sl.). Grad poseduje i jednu od najvećih pešačkih zona, koja je istovremeno i najstarija na svetu, pa je ponos grada.

Okrugli toranj
predstavlja jednu od glavnih turističkih znamenitosti Kopenhagena. Ona se nalazi u samom središtu grada. Zajedno sa njim je građena i Crkva Svete Trojice. Državna skupština je bio nekadašnji dvor danskih kraljeva,a u današnje vreme je sedište zakonodavstva i ministarstva spoljnih poslova. Monumentalna zgrada berze se nalazi na obali kanala Frederiksholm. Odlikuje je šiljati vrh spiralnog oblika, kojeg čine četiri upletena zmajeva repa.

Zbrika slika


Opera u Kopenhagenu



Gradska kuća


Kraljevska palata - Amalienborg


Parlament Danske u palati Kristijansborg


Dvorac Rozenborg


Ulazak u glavnu pešačku ulicu Stroget


Muzej lepih umetnosti


Kraljevska biblioteka

Spisak gradova u Danskoj


Karta Danske sa značajnim gradovima


Kraljevina Danska predstavlja visoko urbanizovanu evropsku državu sa dugom tradicijom gradskog života. U okviru države preovlađuje veličina i značaj glavnog grada Kopenhagena, u kome živi oko 25% danskog stanovništva.


Uslovi za zvanje grada


Po uslovima Danskog statističkog ureda da bi se neko naselje podvelo pod grad neophodno je:


najmanje 200 stanovnika na datom upravnom području i povezana izgrađena celina - najviše 200 metara između kuća, pri čemu se tu izuzimaju javne površi (npr. trgovi, groblja).

Značajni gradovi


Kopenhagen


Orhus


Odense


Olborg


Esbjerg


Vejle


Roskilde


Nestved


Kolding


Senderborg

Orhus



Orhus (dan. Århus) je po veličini drugi grad u Danskoj i najveći u kopnenom delu države, na poluostrvu Jiland. Stoga se i grad naziva „Prestonicom Jilanda“. Grad je najveći grad pokrajine Središnje Danske, gde sa okolnim naseljima čini jednu od opština, Opštinu Orhus.Orhus je glavna luka Danske, a pored toga je i važno privredno, kulturno i političko središte države sa veoma cenjenim Univerzitetom Orhus.


Prirodni uslovi


Staro jezgro Orhusa


Gradska luka


Orhus se nalazi u središnjem delu Danske, gotovo u geografskom središtu države. Od glavnog grada Kopenhagena, grad je udaljen 300 kilometara zapadno.

Reljef: Orhus se nalazi na istočnoj obali danskog poluostrva Jiland. Grad se smestio u dnu istoimenog Orhuskog zaliva.
Područje grada je brdovito za danske uslove, a blizu grada se nalaze i najviša brda u državi. Shodno tome, nadmorska visina grada ide od 0 do 60 m nadmorske visine.

Klima: Klima u Orhusu je umereno kontinentalna sa uticajem Atlantika i Golfske struje.

Vode: Orhus se razvio kao morska luka na u dnu istoimenog Orhuskog zaliva, koji je deo Kategata, većeg zaliva Severnog mora. Veći deo gradskog priobalja danas je luka, najveća u Danskoj.

Istorija


Prvi tragovi stalnog naselja na mestu današnjeg Orhusa javljaju se oko 750. godine. Episkopija na datom mestu osnovana je 951.godine, što je prvi važan pomen naselja. Uskoro se tu javio značajan grad, koji je zbog svog povoljnog položaja postao značajno trgovište u sledećim vekovima.

U 17. veku desila se privredna kriza i, kasnije, okupacija grada od strane Švedske. Ovo je veoma narušilo značaj grada.

Novi polet Orhus doživljava u drugoj polovini 19. veka, kada dolazi do industrijalizacije, pa, posredno, do naglog porasta stanovništva i širenja grada izvan srednjovekovnih zidina.

I pored petogodišnje okupacije Danske (1940-45.) od strane Trećeg rajha grad i njegovo stanovništvo nisu mnogo stradali.

Stanovništvo


Danas Orhus ima oko 250 hiljada u gradskim granicama, što je 3,5 puta više nego pre jednog veka. Grad sa okolnim predgrađima preko 310 hiljada. Metropolitensko područje ima oko 1,2 miliona stanovnika.

Etnički sastav: Stanovništvo Orhusa je do pre par decenija bilo bilo gotovo isključivo etnički dansko.Međutim, brojni useljenici iz stranih zemalja izmenili su sastav
stanovništva. Tako danas u Orhusu preko 11% čini stanovništvo rođeno u inostranstvu, a to je više od proseka države.

Privreda


Privreda Orhusa posebno se oslanja na veliku gradsku luku, jednu od najvećih u severnoj Evropi i najveću u Danskoj.

Okruženje Orhusa je veoma razvijeno poljoprivredno područje, pa je u gradu i okolini razvijena i prehrambena industrija. Poznata je i gradska pivara „Ceres“.

Znamenitosti grada


Orhus ima sačuvano staro gradsko jezgro u „skandinavskom duhu“, sa par trgova, više crava i mnogo palata i gradskih zdanja. Od njih najpoznatije su:


Orhuska saborna crkva, najduža crkva u državi sa najvišim zvonikom,Gradska kuća, savremeno zdanje arh. Arnea Jakobsena,Gradsko čitalište,
Glavno zdanje Orhuskog univerziteta,gradsko pozorište,Muzej umetnosti.

Jedna od najvećih turističkih prepoznatljivosti je Stari grad (dan. Den Gamle By),koji zapravo nije stari deo grada nego skupina starih zgrada napravljena po uzoru na zgrade iz danske istorije, koje se nalaze širom zemlje.

Zbirka slika



Gradska saborna crkva


Muzej umetnosti


Gradsko pozorište


Gradska kuća Orhusa

Odense



Odense (dan. Odense) je treći po veličini grad u Danskoj i najveći grad na ostrvu Fin. Grad je najveći grad pokrajine Južne Danske, gde sa okolnim naseljima čini jednu od opština, Opštinu Odense. Danas Odense ima oko 170 hiljada stanovnika u gradu i oko 190 hiljada u širem gradskom području.

Odense je poznat po svom najpoznatijem žitelju, čuvenom piscu Hansu Kristijanu Andersenu.


Prirodni uslovi


Središte Odensea


Gradska pešačka ulica


Odense se nalazi u središnjem delu Danske. Od glavnog grada Kopenhagena, grad je udaljen 165 kilometara zapadno.

Reljef: Odense se nalazi u središtu danskog ostrva Fin. Nadmorska visina središta grada je oko 15 metara.

Klima: Klima u Odenseu je umereno kontinentalna sa uticajem Atlantika i Golfske struje.

Vode: Odense je spojen sa Severnim morem, preko kanala, koji grad povezuje sa Odenskim zalivom.

Istorija


Odense je jedan od najstarijih danskih gradova. Osnovan je 988. Ime potiče od reči Odin Vi, što znači Odinovo svetilište. U Odensu se nalazi grob Knuta IV (zvanog i Sveti Knut), pa je veliki broj hodočasnika dolazio u Odense tokom srednjeg veka. Sveti Knut je svetac zaštitnik Danske. Zavaljujući tome Odense se razvio kao drugi po značaju grad u državi, što je i ostao do savremenog doba.

U 16. veku narodna skupština se više puta sastajala u Odensu.

U Odenseu se nalazio Odinov toranj, drugi toranj po veličini u svetu (iza Ajfelovog tornja). Izgrađen je 1935., a danski nacisti su ga srušili 1944. U obližnjem gradiću Munkebo nalazi se najveće brodogradilište u Danskoj.

I pored petogodišnje okupacije Danske (1940-45.) od strane Trećeg rajha grad i njegovo stanovništvo nisu mnogo stradali.

Stanovništvo


Danas Odense ima oko 170 hiljada u gradskim granicama i blizu 200 hiljada sa okolnim predgrađima.

Etnički sastav: Stanovništvo Odensea je do pre par decenija bilo bilo gotovo isključivo etnički dansko. Međutim, brojni useljenici iz stranih zemlja izmenili su sastav stanovništva.

Privreda


Privreda Odensea posebno se oslanja na veliko brodogradilište, jedno od najvećih u severnoj Evropi i najveće u Danskoj.

Okruženje Odensea je veoma razvijeno poljoprivredno područje, pa je u gradu i okolini razvijena i prehrambena industrija. Poznata je pivara „Albani“.

Saobraćaj: Most Velikog Belta je otvoren 1997. za železnički i 1998. za drumski saobraćaj i povezao je ostrvo Fin sa Sjelandom čime je omogućena brža veza sa Kopenhagenom.

Znamenitosti grada


Katedrala Svetoga Knuta je ranije bila povezana sa obližnjim benediktinskim manastirom. Izgrađena je od cigli u gotičkom stilu, između 1081. i 1093. Ponovo je građena u 13. veku. Pod oltarom katedrale leži telo sveca zaštitnika Danske, Knuta Svetoga, koji je planirao da osvoji Englesku. Ubijen je u Odensu tokom pobune 1086.

Palatu Odense je dao da se izgradi kralj Fridrih IV od Danske.

Poznate ličnosti

Hans Kristijan Andersen je rođen u Odensu 2. aprila 1805. U gradu se nalazi i njegov muzej.kompozitor Karl Nilsen kralj Knut IV (1043 - 1086), poznat i kao Sveti Knut Karl Fridrik Titgen, industrijalac, bankar i filantrop. Rođen je 19. marta 1829. u Odenseu. Osnovao je prvu privatnu banku kao i firme Tuborg i Danisko.

Zbirka slika



Gradska kuća Odensea


Palata Odense


Katedrala Svetoga Knuta


Rodna kuća Hansa Kristijana Andersena

Olborg



Olborg (dan. Aalborg) je četvrti po veličini grad u Danskoj i najveći grad severnog dela države. Grad je sedište i najveći grad pokrajine Severne Danske, gde sa okolnim naseljima čini jednu od opština, Opštinu Olborg. Danas Olborg ima oko 125 hiljada stanovnika u gradu i oko 200 hiljada u širem gradskom području.

Oloborg je u međunarodnim okvirima poznat po veoma čuvenom Olborškom univerzitetu.


Prirodni uslovi




Glavni gradski trg Nitorv


Olborg se nalazi u severnom delu Danske. Od glavnog grada Kopenhagena, grad je udaljen 410 kilometara severozapadno.

Reljef: Olborg se nalazi u severnom delu danskog poluostrva Jiland. Grad se obrazovao na ušću nekadašnje reke Lim u Severno more (Kategat). Gradsko područje je ravničarsko. Nadmorska visina središta grada kreće se od 0 do 25 metara.

Klima: Klima u Olborgu je umereno kontinentalna sa uticajem Atlantika i Golfske struje.

Vode: Olborg se obrazovao na ušću nekadašnje reke Lim u Severno more (Kategat). Donji deo toka date reke je doživeo provalu mora 1825. godine, posle čega je tu obrazovan morski rukavac i zaliv Limski fjord. Reka Lim deli grad na veći, južni i manji, severni deo.

Istorija


Područje Olborga bilo je naseljeno još u doba praistorije. Prvi pomen naselja pod današnjim nazivom vezuje se godinu 1035. Naselje je 1342. g. dobilo prava trgovišta.

Najvažniji datum u davnijoj istoriji je 1516. g., kada Olborg dobio ekskluzivna prava da bude jedina luka za uvoz soli iz Engleske u Dansku.

I pored petogodišnje okupacije Danske (1940-45.) od strane Trećeg rajha grad i njegovo stanovništvo nisu mnogo stradali.

Stanovništvo


Danas Olborg ima oko 125 hiljada u gradskim granicama i oko 200 hiljada sa okolnim predgrađima.

Etnički sastav: Stanovništvo Olborga je do pre par decenija bilo bilo gotovo isključivo etnički dansko. Međutim, brojni useljenici iz stranih zemlja izmenili su sastav stanovništva.

Privreda


Tradicionalne grane privrede Olborga su i danas veoma zastupljene. Ribolov je osnovno zanimanje ovih ljudi i najrazvijeniji je prihod dobara. Postoje i fabrike cementa, duvana, tekstila, hemijskih proizvoda, žestokih pića, brodogradnja.

Poslednjih godina privreda Olborga se sve više zasniva na polsovanju i uslugama. Takođe, postojanje velikog i međunarodno značajnog univerziteta doprinosi značajno gradskom blagostanju.

Znamenitosti grada


Olborg ima očuvano staro gradsko jezgro. Srednjovekovne građevine su katedrala i bolnica iz 15. veka.

Zbirka slika



Gradska saborna crkva, Budolfi crkva


Jomfru Ane gade, ulica boemske četvrti Olborga


Ostatak prošlih epoha


Gradsko brodogradilište