Jednačenje suglasnika po zvučnosti

Jednačenje suglasnika po zvučnosti je glasovna promena koja nastaje kada se u reči, jedan pored drugog, nađu šumni suglasnici koji se razlikuju po zvučnosti. Tada se prvi suglasnik jednači po zvučnosti sa drugim suglasnikom, tako što se on zamenjuje svojim zvučnim odnosno bezvučnim parnjakom.

Zvučni suglasnici B D G Z Ž Đ Dž - - -
Bezvučni suglasnici P T K S Š Ć Č C F H

Bezvučni suglasnici F, H, C nemaju svog zvučnog parnjaka, pa nema promene kada se oni nađu ispred zvučnog suglasnika (Vrhbosna, Salihbegović).

Promena zvučnog šumnog suglasnika u bezvučni naziva se obezvučavanje.

Primeri obezvučavanja:

☼ B prelazi u P: vrabac – vrapci, kobac – kopci, ljubak – ljupka

☼ D prelazi u T: gladak – glatka, pod + predsednik – potpredsednik,

☼ Z prelazi u S: nizak – niska, blizak – bliska, rezak – reska,

☼ Ž prelazi u Š: tronožac – tronošca, lažac – lašca, težak – teška,

☼ Đ prelazi u Ć: Bogovađa – Bogovaćki, rođak – roćko, riđ – rićkast

☼ G prelazi u K: drugo – drukčije, svakidašnji – svagdašnji

Promena bezvučnog šumnog suglasnika u zvučni naziva se ozvvučavanje.

Primeri ozvučavanja:

☼ P prelazi u B: top – tobdžija

☼ T prelazi u D: svat – svadba, ploviti – plovidba, primetiti – primedba

☼ S prelazi u Z: s + gurati – zgurati, s + bogom – zbogom

☼ Š prelazi u Ž: za + dušu – zadužbina

☼ Č prelazi u DŽ: svedočiti – svedodžba, vrač – vradžbina,

☼ K prelazi u G: burek – buregdžinica
ODSTUPANJA OD jednačenjA suglasnika po zvučnosti

Jednačenje suglasnika po zvučnosti u govoru se odvija uvek, ali u pisanju ima izuzetaka, tako da ne pišemo uvek onako kao što govorimo.

Odstupanja od jednačenja suglasnika po zvučnosti nastaje u sledećim slučajevima:

☼ kada se zvučni suglasnik D nađe ispred bezvučnih suglasnika S i Š

predsoblje, predstava, podsvest, presdednik, podstanar, podstanica, predstojeći, gradski, sudski, brodski, odsustvo, podsetiti, podsmejavati, odšteta, odšetati, odštampati, podšišati, odškrinuti, podšiti, predškolski,

☼ kada se zvučni suglasnik Đ nađe ispred bezvučnog suglasnika S

vođstvo

☼ u složenim rečima kada bi se jednačenjem dobila dva ista suglasnika

podtačka, subpolaran, predtakmičenje, podtekst, predturska, odtok, podtip, postdiplomac,

☼ u složenim rečima sa prefiksima iznad i ispod

iznadprosečan, ispodprosečan, iznadkoličinski, ispodkoličinski

☼ u složenim rečima stranog porekla

dragstor, nokdaun, brejkdens, gangster, transgresija, jurisdikcija, politbiro, štrajkbreher, adherencija, disgresija

☼ u vlastitim imenicama stranog porekla

Potsdam, Pitsburg, Vašington, Hongkong, Tbilisi, Jangce, Redford, Gibson, Mekdonald, Rascvetnikov, Velington, Švedska

☼ u ličnim imenima bošnjačkog naroda

Edhem, Midhad, Subhija

Jednačenje suglasnika po zvučnosti


Jednačenje suglasnika po zvučnosti jeste jedna od glasovnih promena u srpskom jeziku prilikom koje se šumni suglasnik jednači po zvučnosti sa šumnim suglasnikom koji se našao posle njega. Zvučni suglasnici u srpskom jeziku su B, D, G, Z, Ž, Đ i Dž , dok su njihovi bezvučni parnjaci P, T, K, S, Š, Ć, Č, C, F i H. Bezvučni suglasnici F, H i C nemaju svoj par, pa zato ne dolazi ni do kakve promene kada se iza njih nađe neki zvučni suglasnik.

Evo i nekoliko primera obezvučavanja:

zvučno B prelazi u bezvučno P: Srbija – srpski

zvučno D prelazi u bezvučno T: pod + predsednik = potpredsednik

zvučno Z prelazi u bezvučno S: uzan – uski

zvučno Ž prelazi u bezvučno Š: težak – teški

zvučno Đ prelazi u bezvučno Ć: smeđ – smećkast

zvučno G prelazi u bezvučno K: svaki – svagda



A tu su i primeri ozvučavanja:

bezvučno P prelazi u zvučno B: top – tobdžija

bezvučno T prelazi u zvučno D: svatovi – svadbarski

bezvučno S prelazi u zvučno Z: s + bogom = zbogom

bezvučno Š prelazi u zvučno Ž: duša – zadužbina

bezvučno Č prelazi u zvučno DŽ: vračati – vradžbina

bezvučno K prelazi u zvučno G: burek – buregdžinica

Međutim, kao što smo i navikli da u našem jeziku nailazimo na mnoštvo odstupanja od pravila, tako je i sa ovom glasovnom promenom. Tako se jednačenje suglasnika po zvučnosti neće izvršiti u sledećim slučajevima:

ako se zvučni suglasnik D nađe pred bezvučnim S ili Š: predstava, odšampati, gradski, podsetnik
ako se zvučni suglasnik Đ nađe pred bezvučnim S: vođstvo
kada je u pitanju složena reč u kojoj bi se, kada bi se izvršilo jednačenje suglasnika po zvučnosti , jedan do drugog našla dva ista suglasnika: postdiplomske studije, subpolarni
kada su u pitanju vlastite imenice stranog porekla: Bangkok, Mekdonald, Švedska
u složenicama stranog porekla: gangster, dragstor, brejkdens



navidiku