Katoličke crkve

Crkva Sv. arhanđela Mihaila, Arača



U istorijskim izvorima nema pouzdanih podataka o vremenu nastanka crkve Sv. arhanđela Mihaila, osim da je početkom 18. veka, po odlasku Turaka iz Banata, ostala u ruševinama.

Impozantna građevina nalazi se nedaleko od Novog Miloševa (nekadašnja Beodra), opština Novi Bečej. Svojom osnovom kao i prostornim rasporedom karakterističnim za benediktinske crkve u prelaznoj varijanti romanogotičkog stila (polukružni, blago prelomljeni luci i uzani, polukružno završeni prozori) upućuje na mogućnost da je gradnja započeta krajem 12. ili početkom 13. veka. Krajem 14. veka dozidan je gotički zvonik.

Bogat arhitektonski ukras na fasadama u vidu slepih arkada, pilastara, koloneta i velike rozete na zapadnoj fasadi sačuvan je u fragmentima. Prilikom iskopavanja u 19. veku otkrivena je nadgrobna ploča sa predstavom svetitelja, ukrašena tročlanom prepletnom trakom, koja se datuje u 11. vek. Novija arheološka istraživanja potvrđuju da su sa severne strane crkve postojali konaci.

Rimokatolička crkva Ime Marijino, Novi Sad



Godine 1891. doneta je odluka da se stara katolička crkva u centru Novog Sada poruši i na istom mestu izgradi nova. Arhitekta Georg Molnar izradio je besplatno planove 1892. godine, a crkva mu se odužila tako što je postavila njegovu bistu u crkvi, što je neobično za jedno svetovno lice. Iste godine stara crkva je porušena, a 1893. preduzimači Stefan Gusek i Karl Lerer,pod nadzorom projektanta Molnara, završavaju građevinski deo posla. U oktobru 1894. podignut je na toranj osvećeni pozlaćeni krst.

Toranj je visok 72 metra. Crkva je dugačka 52, široka 25, visina krova iznosi 22 metra. Fasada je urađena od žute fasadne cigle, a sama crkva, kao i unutrašnja rezbarija je urađena u neogotskom stilu. Ovu crkvu na Trgu slobode Novosađani ponekad nazivaju i katedrala.

U crkvi ima četiri oltara. Glavni je u apsidi gde je velika slika Majke Božije, sa ugarskim kraljevima i svetiteljima Ištvanom (Stefanom) i Laslom (Ladislavom). U drvetu je rezan lik Boga Oca, a ispod su likovi jevanđelista i motivi iz Biblije. Levo od apside je oltar Uskrsnuća Isusova sa figurama u drvetu svetih Petra i Pavla. Treći oltar je posvećen sv. Florijanu, zaštitniku vatrogasaca, gde su u drvetu izgrađene figure svetih Emerika i Elizabete, a tu je i slika sv. Porodice. Četvrti oltar smešten je ispod hora i posvećen je Hristovom grobu sa figurama četiri anđela. Skulpture na svim oltarima su kolorisane ili su rađene u imitaciji kamena (mramorizacija).

Ispod hora u plićoj niši smeštena je bista arhitekte Georga Molnara. On je radio sa majstorima i umetnicima iz Budimpešte, Temišvara, Subotice, kao i iz Tirola, ali najviše s majstorima iz Novog Sada.



INFO

Rimokatolička crkva Sv. Gerharda, Vršac



Najviša i najupečatljivija građevina Vršca svakako je njegova Katedrala, čija se dva tornja lako mogu uočiti još izdaleka. Ova impresivno neogotičko zdanje posvećeno Svetom Gerhardu podignuto je 1860-63. i nalazi se na mestu ranije crkve koja je bila posvećena istom svetitelju. Građena je na osnovu planova arhitekte Franca Brandajsa, čiji se projekat do detalja oslanja na srednjovekovnu gotičku kulturu.

Bogata skulptoralna dekoracija nalazi se uglavnom tek u višim zonama tornjeva kao i oko portala i prozora. U unutrašnjosti, tri broda crkve završavaju trima oltarima od kojih je središnji 1863. oslikao Karl Gajger, profesor Bečke akademije lepih umetnosti. Jedna je od najlepših i najvećih katoličkih crkava na ovim prostorima.

Građevina je komponovana kao trobrodna bazilika sa snažno razvijenim transeptom na istoku koji osnovi daje oblik latinskog krsta. Na zapadnoj strani je plitka priprata sa dva vitka, visoka zvonika pokrivena šiljatim krovom. Enterijer crkve bogato je opremljen izrezbarenim nameštajem, ukrašen zidnim i oltarskim slikama, vitražima i skulpturama.



INFO

Rimokatolička crkva Sv. Trojstva, Čoka


Sagrađena je 1808. trudom plemičke porodice Marcibanji. Koncipirana je u duhu klasicizma, kao jednobrodna izdužena crkvena građevina sa polukružnom oltarskom apsidom na istoku i visokim zvonikom koji se uzdiže iznad zapadne fasade. Reprezentativan izgled postignut je bogatom arhitektonskom dekoracijom na zapadnom pročelju.

Slikarski radovi u trojičkom hramu, izvedeni u duhu najboljih baroknih ostvarenja, pripisuju se radionici Paula Trogera, profesora bečke akademije i jednog od vodećih bečkih slikara s početka 18. veka. Predstave apostola Pavla i petra, izrađene u retko korišćenoj tehnici gipsozaiku, rad su Trogerovog saradnika Kepa Volfanga.

U unutrašnjosti crkve izgrađena je kripta porodice Marcibanji. Nadgrobne stele članova porodice, nastale između 1812. i 1870, delo su nepoznatih klasicističkih majstora iz Beča ili Pešte.

INFO

Bazilika Svetog Petra, Vatikan


Bazlika svetog Petra je crkva u Vatikanu. To je najveličanstvenija crkva u kršćanskom svijetu i crkva sa najvećom unutrašnjosti u svijetu koja može primiti oko 60.000 ljudi.

Iznad groba sv. Petra, u 16. vijeku, sagrađena je bazilika njemu u čast. Najbolji graditelji i najznamenitiji umjetnici Italije radili su 120 godina kako bi usavršili Petrovu crkvu na čijem glavnom oltaru papa kao glava katoličke crkve služi misu, objavljuje dogme i proglašenja svetaca.

Jedan zapis na tlu srednje lađe navodi koliko je čitava građevina dugačka 194 m (vanjska dužina iznosi, zajedno s trijemom, 211,15 metara), a svod je visok 44 metra. Crkveni prostor zauzima površinu od 15.160 m2, kupola je do vrha križa visoka 133 m, a nose je četiri pilastra nosača, svaki obima od 71 metra.


Staru baziliku sv. Petra, sagradio je car Konstantin Veliki na molbu pape Silvestra I. još 326. godine na mjestu mučeništva sv. Petra, u blizini Neronovog cirkusa.

Bazilika je bila na uzvišenju do kojega je vodilo stubište s 35 stuba. Atrij ili otvoreno dvorište na istoku imalo je baldahinom natkriti cantharus (česmu), a od njega vodio je kroz narteks, ulazni hodnik s pet vrata, do glavnog dijela bazilike. Iako je golemi središnji prostor bio dug oko 60 metara – crkva je bila konstruktivno jednostavna i imala je otvoreno krovište. Redovi gusto postavljenih stupova dijelili su zgradu u glavnu i četiri pobočne lađe. Glavna lađa (brod) i pobočne na zapadu su završavale s pet lukova od kojih je središnji bio trijumfalni luk (slavoluk). Iza toga nalazila se bema, prostor iz kojeg se možda razvio transept u kasnijim crkvama kružnog tipa (u bemi ili povišenom dijelu svetišta nalazila se, iza baldahina, grobnica sv. Petra). Iza nje je bila apsida iz koje su biskupi i visoko svećenstvo održavali službu Božju.

Ispred glavnog oltara bili su okrunjeni mnogobrojni carevi, tako je na Božić 800. godine okrunjen Karlo Veliki kojega je papa Lav III. okrunio krunom Svetog Rimskog Carstva.

U 15. stoljeću stara bazilika sv. Petra je bila stara više od 1100 godina i pokazivala je znakove starosti, pa je papa Nikola V. htio staru baziliku nadograditi i pretvoriti je u katedralu dostojnu veličine i snage katoličke crkve.


Glavni brod

"Građevinu, koja svoju slavu u prvom redu zahvaljuje svojoj veličini i sjaju svoje opreme teže je opisati riječju od bilo koje druge građevine", pisao je Carl Lutzow u svojem prije stotinu godina napisanom djelu o umjetnosti crkvene gradnje, "a taj posao je tim teži budući da su temeljni oblici, u kojima se postavila gradnja i stil u kojem je izvedena po svojoj prirodi lišeni svake osobine i obilježja, streme prema nekoj sveobuhvatnoj općenitosti." Kao i kasniji kritičari Lutzow žali što su se odrekli Bramanteovog tlorisa forme grčkog križa. "Jasno se osjeća kako je prvotna jedinstvena zamisao žrtvovana zahtjevu za masovnim razvijanjem raskoši." Jacob Burckhardt je, naprotiv, mislio da utjecaj crkvenog prostora odlučujuće djeluje na rasvjetu i na broj ljudi. "U uskršnje jutro svatko zna da se nalazi u najvećoj zemaljskoj prostoriji na svijetu."

Općeniti utisak crkvenog prostora sa svojim izjednačenim razmjerima, sa svojim efektima perspektive, boje i strujanjem svjetla djeluje fascinirajuće na neiskusnog promatrača. Onaj koji se obraća pojedinačnim dijelovima građevine, spomenicima i umjetninama - na njega će ta građevina ostavljati još veći utisak. Ali crkva Svetog Petra nije samo crkva i majstorsko djelo građevinske umjetnosti već ponajprije simbol univerzalnosti Crkve.


Oltar sv. Petra s Berninijevim brončanim baldahinom i apsidom iza