Portugalija

Hidrografija


Rečna mreža u Portugaliji je gusta. Skoro svi rečni tokovi dolaze iz susedne Španije, a to su: Minjo, granična reka na severu, a zatim slede Lima, Douro, na čijem ušću leži Porto, Mondego, Težo, sa Lisabonom na samom ušću, Sado i Gvadijana, granična reka na jugu. Reke se delimično koriste za plovidbu. Imaju visok vodostaj zimi, a nizak leti. Planinske reke na severu raspolažu visokim hidropotencijalom.
Težo je najduža reka na Pirinejskom poluostrvu. Izvire u istočnoj Španiji i protiče na zapadu dužinom od 1.007 km do ušća u Atlantik, kod Lisabona. U Portugaliji protiče dužinom od 226 km. Samo donji tok reke Težo je plovan, dok je srednji tok veoma značajan za navodnjavanje. Brojne brane, izgrađene na reci Težo, koriste se za eksploataciju velikog hidropotencijala reke, a tri od njih su veliki rezervoari vode. Na samom ušću reke Težo nalazi se velika luka u Lisabonu.

Reka Douro protiče severnim delom Portugalije. Izvire u pokrajini Soira, (severni deo srednje Španije) protiče dužinom od 895 km i uliva se u Atlantski okean kod grada Porto. Najvećim delom reka protiče zapadno od granice Španije i Portugalije, zatim teče jugozapadno, čineći granicu dužine 97 km i na kraju protiče kroz Portugaliju do svog ušća. Dolina reke Douro specijalizovana je u uzgajanju vinskih sorti grožđa, a u njoj uspevaju i masline. Plovidba je moguća delimično na delu koji protiče kroz Portugaliju, na dužini od 200 km, pošto je mnogobrojni brzaci i povremene poplave sprečavaju. Osim toga reka Douro sa svojim pritokama zbog obilja vode važan je izvor hidroenergije. Na reci Douro nalazi se hidrocentrala Miranda, jačine 172 MWh. Od velikog ekonomskog značaja je i sistem navodnjavanja koji je izgrađen na ovoj reci. Duž obale su se nanizala brojna ribarska sela.

Gvadijana izvire kao Gornja Gvadijana u Španiji. Reka teče prema jugu, obrazujući grupe manjih jezera, zatim skreće u pravcu severozapada i ponire otprilike na udaljenosti 5 km od reke Zezere. Na pojedinim delovima reka čini prirodnu granicu Portugalije sa Španijom. Gvadijana donosi veliku količinu vode i materijala koji sedimentira odmah na ušću, ali jaka struja u Kadiskom zalivu zahvata taj materijal i suprotno smeru kazaljke prenosi ga prema zapadu. Zbog toga su se na ušću razvila dva naselja Isla Kristina i Ajamonte, važne izvozne luke za stoku iz Alenteža. Gvadijana se uliva u Atlantski okean, obrazujući široki estuar. Od ukupne dužine (829 km), plovna je samo 68 km od ušća.



Atlantska obala je niska, peskovita i slabo razuđena. Delovanje mora na portugalsku obalu, posebno plima i oseka, koje uzdižu i spuštaju duž obale visinu mora od 3,5 do 4,30 m, uticalo je na stvaranje estuara. Najduži deo ravne obale od skoro 100 km nalazi se uz Težo. Na stvaranje ostalih izrazitih oblika obale dosta utiču talasi, koji se dižu i do 10 m visine, a imaju udarnu snagu do 20 tona po m². Oni su znatno veći i jači nego na Mediteranu.

Pećine Algarvea



Obalu Ponta da Peidade, nedaleko od Lagosa u regiji Algarve, smatraju najlepšim od svih prizora u Portugaliji. Ovde je mesto odakle se pružaju fenomenalni pogledi na Atlantski okean, obala je ispresecana čudesnim formacijama stena, gde su talasi vekovima unazad napravili čudo prirode koje je ove sezone postalo apsolutni HIT među ljubiteljima turističkih lepota Evrope.



Uvale i pećine Ponta da Peidade kod Lagosa su definitivno „must see“ destinacija, dok krstarenje brodom ili veslanje čamcima koji vode do ovih skrovitih mesta, postaje primer najboljeg lokalnog krstarenja u Evropi. Svaki posetilac iznenađen je brojem peščanih plaža, a naročito onih skrivenih u magičnim pećinama.

columbo

Najzapadnija država kontinenta,najopuštenija zemlja Mediterana



NE možete upoznati Portugaliju dok u sumrak, slučajno, privučeni zvukom štimovanja gitare, ne zabasate u neugledni lokal negde u lisabonskom kvartu Alfama. I saznate da su mu vlasnici iseljenici iz nekadašnje portugalske kolonije Zelenortskih ostrva, i gledate kako jedan od njih gubi strpljenje dok komšiji, „domaćem“ Portugalcu, koji je u svojih pedeset i kusur odlučio da prosvira gitaru, objašnjava akorde „Kuće izlazećeg sunca“. I sa olakšanjem gledate kako ga, kada mu prekipi, kao pokunjenog prvačića pošalje kući, a on zasvira, onako, za svoju dušu.

I ne možete shvatiti fado dok ne vidite gazdaricu kafane kako izlazi iz kuhinje sa dopola očišćenom ribom u jednoj i nožem u drugoj ruci i počinje da peva nezemaljskim glasom. I šta god da zapeva - to je fado, jer fado i nije muzički žanr već emocija. Emocija koju Portugalci nazivaju „sodad“ i tvrde da je tu reč nemoguće prevesti na druge jezike. A ne znaju da baš u srpskom (i bošnjačkom i svim ostalim istim a različitim jezicima) postoji ta ista reč - sevdah.

Lisabon

POTPUNO drugu, a opet sličnu priču, od portugalske prestonice „priča“ trista kilometara severniji Porto. Manji, tradicionalniji, sa manje turista i više magije, Porto je za mnoge baš ono što su očekivali od Portugalije. Već prvi pogled na svuda načičkane crkve sa keramičkim pločicama (azuležosima) na fasadi, galebove koji neprestano nadleću grad, i ulice u kojima je svaka kuća obležena sa najmanje tri broja (jer su nekada imale tri ulaza) ostavlja goste zbunjenim pred Evropom drugačijom od one na koju smo navikli. U Portu se možda najbolje vidi ofucani i prašinom prekriveni sjaj nekada najbogatije evropske države koja je otvorila eru velikih geografskih otkrića ali i osvajanja, kolonijalizma i „uvoza“ robova iz Afrike.

Jednu od najstarijih evropskih prestonica, Lisabon, osnovali su još drevni Feničani nadenuvši joj ime Olispio, što u prevodu znači Luka sirena.
Ime koje danas nosi je dobio u 13.veku, kada je i postao glavni gradPortugalije.Baš kao i Rim i Instambul,Lisabon leži na sedam brežuljaka na kojima se vekovima stvarala civilizacija i bogatila istorija.

Tvrđava Svetog Đorđa, stara osam i po vekova,sa čijih se zidina pruža fantastičan pogled na ceo grad, jedna je od retkih građevina koje su preživele katastrofalan zemljotres 1755.godine koji je sravnio sa zemljom 75% grada. Na praznik Svih svetih, 1. novembra, kada je većina građana Lisabona bila u crkvama na misama, desio se snažan potres koji je uticao i na to da se reka Težo, koja protiče kroz centar grada i koja mu je uvek davala naročitu draž, naglo povuče, a zatim vrati kao talas visine 20 m, koji je odneo u smrt skoro 200. 000 ljudi. Markiz de Pombal, ondašnji premijer, inicirao je ponovnu izgradnju razorenog grada, vodeći ovoga puta više računa o izdržljivosti i čvrstini građevina. Danas, spomenik Markizu de Pombalu stoji u srcu grada, na Trgu slobode, na kome se održavaju sve važne manifestacije i sa koga se odvajaju svi važni putevi.

Još jedna od interesantnih građevina u Lisabonu je i manastir Žeronimo.  Sagrađen je na početku 16.veku na inicijativu Manuela Prvog, u pomorskom stilu, a u slavu Portugalije. Građevina duga 315 metara danas je grobnica Manuela Prvog, a tu je sahranjen i čuveni moreplovac Vasko de Gama.
 
Jedna od najstarijih četvrti u gradu je Alfama. U njoj se i dalje mogu naći ljupke, živopisne kućice još iz perioda ranog srednjeg veka. Bairo Alto je , takođe, stari deo grada na čijim se ulicama rodila karakteristična portugalska fado muzika, koja nostalgično govori o različitim ljudskim sudbinama. Danas postoje brojni fado klubovi u kojima se, uz vino i bakalar, može uživati u zvucima ove muzike.
 
Za sladokusce koji se nađu u Lisabonu, obavezna stanica je poslastičara Pasteis de Belem, koja postoji još od 1841.godine i koja po vlastitoj recepturi, do danas, priprema voćne i kremaste kolače specifičnog ukusa i mirisa.

Glavno odmaralište i šetalite u Lisabonu je jedan od najvećih parkova u Evropi, park Monsanto. On se prostire na čak 10 kvadratnih kilometara i stanište je narazličitijeg rastinja pa ga zbog toga mnogi smatraju najvećim ekološkim parkom. Udaljen je petnaestak minuta od centra grada i do njega se može doći fascinantnim metroom, koji se prostire na nekoliko nivoa i povezuje sve delove grada. Međutim, za najupečatljiviji doživljaj grada, potrebno je obići ga tramvajem 28, zaštitinim znakom Lisabona, koji svojim karakterističnim izgledom i trasom vraća svoje putnike na početak prošlog veka, kada je i on sam prvi put izašao na ulice ovog prelepog grada.