Najveće pustinje na svetu

Pustinja je područje (biom) koje usled velike oskudice vlage ima slabo razvijenu vegetaciju. Iako su pustinje najpoznatije po održavanju veoma malo života, one zapravo pružaju utočište mnogim živim bićima koja obično ostaju sakrivena (posebno tokom dnevnog svetla) kako bi sačuvala vlagu. Približno jednu trećinu Zemljinog kopna čine pustinje.

Pustinjski krajolici imaju zajednička obeležja. Pustinjsko tlo je često sastavljeno većinom od peska, a u takvim pustinjama postoje peščane dine. Izgled stenovitog terena je tipičan i odražava minimalan razvoj tla i razasutost vegetacije. Najniži delovi zemlje mogu biti ravnice pokrivene solju. Eolski proces (delovanje vetra) je glavni faktor u oblikovanju pustinjskih krajolika.

Pustinje ponekad sadrže vredna ležišta minerala koja su se oblikovala u aridnoj okolini ili su bila izložena eroziji. Budući da su pustinje suva područja, one su idealna mesta za očuvanje fosila i ljudskih rukotvorina.

Vrste pustinja

Većina klasifikacija pustinja temelji se na kombinaciji broja kišovitih dana, ukupne količine godišnjih padavina, temperature, vlažnosti ili ostalih faktora. Peveril Migs je 1953. godine podelio pustinjska područja na Zemlji u tri kategorije prema količini primljenih padavina. U tom sada široko prihvaćenom sastavu ekstremno aridne zemlje imaju najmanje 12 uzastopnih meseci bez padavina, aridne zemlje imaju manje od 250 milimetara godišnje, a poluaridne zemlje imaju srednju godišnju količinu padavina između 250 i 500 milimetara. Aridne i ekstremno aridne zemlje čine pustinje, dok se poluaridni travnjaci uopšteno odnose na stepe.

Ipak, sama aridnost ne može omogućiti pouzdan opis šta je to pustinja. Na primer, Feniks u Arizoni primi manje od 250 milimetara padavina godišnje, pa se odmah vidi da je smešten u pustinji. Džordž Bruks na Aljasci takođe primi manje od 250 milimetara padavina godišnje, ali se ipak ne prepoznaje kao pustinjsko područje.

Razlika leži u nečemu nazvanom „potencijalna evapotranspiracija“, tako da bi jednostavna definicija pustinje bila: mesto gde je količina isparenja veća od količine padavina.

Postoje različiti oblici pustinja. Hladne pustinje mogu biti pokrivene snegom; takva mesta ne primaju mnogo padavina, a ono što padne ostaje smrznuto u snežnom pokrivaču; takve se pustinje obično odnose na područja prekrivena tundrom ako postoji kratko razdoblje s temperaturama iznad smrzavanja, ili na ledenu kapu ako temperatura ostaje ispod tačke smrzavanja tokom cele godine, ostavljajući tako zemlju gotovo potpuno beživotnom.

Većina nepolarnih pustinja su vruća područja zbog malih količina vode. Voda ima rashlađujući ili barem ublažavajući učinak u okolinama gde je ima u izobilju. U nekim delovima sveta pustinje su nastale efektom kišne sene, u kojoj vazdušne mase gube većinu svoje vlage dok se kreću preko planinskog lanca. Ostala su područja aridna zbog velikih udaljenosti od najbližih dostupnih izvora vlage (u nekim delovima u unutrašnjosti kontinenata na umerenim širinama, posebno u Aziji).

Pustinje se takođe svrstavaju po svom geografskom položaju i preovladavajućem vremenskom podneblju na:

Pustinje pasatnih vetrova
Pustinje umerenog pojasa
Pustinje kišne sene
Priobalne pustinje
Monsunske pustinje
Planinske pustinje
Polarne pustinje

Nekadašnje pustinje koje se danas nalaze u nearidnim okolinama nazivaju se paleopustinje, dok se ekstraterestričke pustinje nalaze na drugim planetama.

Klasifikacija pustinja

U morfogenetskoj klasifikaciji pustinja, prema tipu podloge, izdvajaju se sledeće:
kamenite pustinje
peskovite pustinje
glinovite pustinje
šljunkovite pustinje

wikipedija

Sahara je najveća pustinja na svetu, sa preko 9.000.000 km² i se nalazi u severnoj Africi. Proteže se preko severne trećine Afričkog kontinenta. Njena veličina je približno velika kao 50 država SAD. Ime, Sahara, je srpski izgovor arapske reči pustinja (arap. صحراء  arapski izgovor (pomoć·info)). Sahara, onakva kakva je danas, postoji preko 3.500 godina.

Gobi ili Šamo (kin: 戈壁(沙漠; mongolski: Govь) je pustinja u centralnoj Aziji i najveća pustinjska oblast Azije. Obuhvata teritorije u Kini i Mongoliji. Proteže se lučno dužinom od 1609 kilometara a široka je između 500 i 1000 kilometara. Površina joj je 1.300.000 kilometara kvadratnih. Veći deo pustinje Gobi pokriven je stenama a samo manji deo je peskovit. Basen Gobi na severu se graniči sa Altajskim planinama i mongolskim stepama, na jugozapadu se nalazi Tibetanska visoravan a na jugoistoku Severna kineska ravnica.
Tokom istorije Gobi je uglavnom bila deo Mongolske imperije a u njoj se nalazilo nekoliko važnih gradova na Putu svile.

Patagonija je najjužniji dio Južne Amerike između Magellanova prolaza i Río Negra, i između Anda i Atlantskog oceana, koji pokriva površinu od oko 800 000 km².

Patagoniji se često pribraja i Ognjena zemlja (Tierra del Fuego). Sastoji se od visoravni, ispresijecane paralelnim tokovima rijeka (Chubut, Río Colorado, Deseado, Chico, Río Negro, Neuquén), koja se stepeničasto spušta prema Atlantskom oceanu. Na području Anda nalaze se velika jezera (Nahuel Huapi, Viedma, Argentino), glacijalnog podrijetla. Suha i hladna klima povoljna je za ovčarstvo. Oko grada Comodoro Rivadavia nalaze se ležišta nafte, a tu je koncentrirano 4/5 argentinske proizvodnje nafte. Patagonija je rijetko naseljena, dok se veći gradovi nalaze na obali Atlantskog oceana: Punta Arenas, Comodoro Rivadavia, Neuquén.

Patagonija, dakle, obuhvaća dio Južne Amerike koji se nalazi južno od 42° S. Čileanski dio obuhvaća južni dio regije Los Lagos, te regije Aysen i Magallanes (izuzevši dio Antarktike pod Čileom). Argentinski dio Patagonije nalazi se istočno od Anda i uključuje provincije Neuquén, Río Negro, Chubut, Santa Cruz i Tierra del Fuego kao i južni vrh provincije Buenos Aires.

Rub' al Khali (arapski: الربع الخالي) u prijevodu Prazni prostor, jedna je od najvećih pješčanih pustinja na svijetu, prostire se na jugu Arapskog poluotoka, i obuhvaća; južni dio Saudijske Arabije, sjeverni dio Omana, istočne dijelove Ujedinjenih Arapskih Emirata i sjever Jemena. Rub' al Khali pokriva oko 650.000 km² (područje između koordinata: 44 ° 30 '-56 ° 30' geografske dužine, te 16 ° 30' -23 ° 00' geografske širine), za usporedbu to je veći prostor nego teren Nizozemske, Belgije i Francuske zajedno.

Pustinja je duga oko 1.000 km i oko 500 km široka, potpuno je nenastanjena, njom danas čak ni beduini ne krstare.

Otkriće i istraživanja

Prvi Evropljanin koji je izvjestio o pustinji bio je portugalski jezuit Pedro Páez pri kraju 16. stoljeća. Prve pisane izvještaje o toj pustinji napravili su engleski istraživači Bertram Thomas 1931 i St. John Philby 1932 godine. Prvo veće i temeljitije istraživanje obavio je engleski istraživač Wilfred Thesiger između 1946 i 1950 godine. On je prošao teren Rub' al Khalija nekoliko puta i uspio geografski locirati dobar dio terena uključujući u to i planine Omana.

Suvremena istraživanja pustinje Rub' al Khali

Najnoviju naučnu ekspediciju koja je istraživala pustinju, organiziralo je Saudijsko geološko društvo. U timu je bilo 89 ekologa, geologa i drugih naučnika iz Saudijske Arabije, te stručnjaka iz inozemstva. Ekspedicija je krenula u istraživanje pustinje 25. februara 2006 Ekspedicija je otkrila brojne fosile te meteorske stijene u naizgled praznom prostoru pješčanih dina. Ekspedicija je također otkrila 31 novih vrsta i sorti bilja, te 24 vrsti ptica koje nastanjuju pustinju. Sve to duboko je impresioniralo naučnike, kako te vrste uspjevaju preživjeti pod tako teškim uvjetima u Praznom prostoru, zbog toga su u šali prezvali pustinju u Rub 'al-Ghali (dakle ne Rub 'al-Ghali (Prazni prostor) već - Vrijedni prostor.

Suhe bezvodne ravnice nekoć su Aboridžinima bile sveta mjesta snivanja. Mjesta koja su za njih stvorili davni preci. Sve je nastalo u Vrijeme snivanja: svaki kamen, drvo i izvor, svaka životinja, ptica, insekt i cijelo nebo iznad njih. Stvoritelji su još tu, na skrovitim mjestima, u rijekama, špiljama i pustinjama. Tako se ovdje tisućljećima vjerovalo, sve do dolaska bijelih kolonizatora.

Australija je nakon Antarktike najsušniji kontinent, a najveći dio Zemlje pokrivaju pustinje ili polupustinje. Površina australskih pustinja odgovara, otprilike, površini Njemačke, Francuske i Španjolske zajedno. Australci ova pusta područja danas zovu „outback“ što znači zaleđe ili još točnije zabit. Do prije dolaska bijelih farmera ova su područja bila još pustinja, jer su starosjedioci Aboridžini živjeli uglavnom od lova i skupljanja hrane, nisu obrađivali zemlju.

Velika Viktorijina pustinja se nalazi u južnom delu Australije u državama Zapadna Australija i Južna Australija. Zahvata površinu od oko 424.000km², što predstavlja oko 7,5% ukupne površine Australije. Prema tipu podloge spada u peskovite pustinje. Nalazi se na nadmorskoj visini 150-300 metara, između Stjuartovih planina na istoku i slanih jezera na zapadu.

Prvi evropski istraživač koji je prošao kroz pustinju bio je Englez Ernest Džajls 1875., a pustinji je dao naziv po britanskoj kraljici Viktoriji. U pustinji dominiraju longitudinalne dine visoke 10-30 metara, sa pravcem pružanja severozapad-jugoistok. Ovde žive autohtona plemena — Kogara i Mirning.

Jedan od najznačajnijih pustinjskih regiona u Severnoj Americi je Chihuahuan pustinjski region (CPR), koji se proteže na površini od 500 000 km2 (radi poredjenja - ovo je duplo više od čitave bivše SFRJ ili šest puta veće od sadašnje Srbije). Veći deo se nalazi u Meksiku gde čini preko 20% teritorije ove države. Takodje ulazi i u tri države u SAD: Texas, New Mexico i Arizona.


Prema skoro objavljenim podacima u ovom regionu živi 329 vrsta kaktusa što predstavlja 22% ukupnog broja vrsta ove familije. Ovako veliki broj vrsta i veliki procenat endemizma (preko 70% ovih vrsta živi samo ovde i to na veoma malim površinama) čini Chihuahuan pustinju najbogatijim regionom kaktusima u svetu.

Chihuahuan pustinja je ispresecana brojnim planinskim lancima što joj daje nešto veću nadmorsku visinu (od 600 do 1700 m.n.v.) nego na primer Sonora. Zbog toga su leta nešto manje vruća (temperature leti idu od 35 do 45 stepeni) a zavisno od nadmorske visine zime su umerene ili hladne sa čestim mrazevima. Sneg je redak osim na planinama. Padavina ima više nego u Velikoj Pustinji, Sonori ili Mojave ali ipak ne prelaze 250mm godišnje. Poredjenja radi prosečna godišnja količina padavina u Srbiji je oko 900 mm, a u Beogradu je oko 670 mm. Šta uzrokuje tu relativno malu količinu padavina? Ima nekoliko razloga. Prvi je što je ovaj region dosta udaljen od velikih vodenih površina koje donose kišu - Atlanskog i Tihog Okeana. Nalazi se u unutrašnjosti kontinenta pa se kiše ispadaju pre nego dodju dovde. Drugi razlog je što ovaj region ima takvu geografsku širinu na kojoj se velike vazdušne mase sa severa i juga spuštaju, postaju gušće i zbog toga se zagrevaju, što smanjuje relativnu vlažnost. Treći razlog je što je ovaj region sa istoka i zapada ograničen najvećim planinskim lancima u Meksiku: Sierra Madre Oriental i Sierra Madre Occidental. Kada se topao i vlažan vazduh sa okeana pokrene prema kontinentu on nailazi na ove prepreke pa se podiže, širi i hladi. To dovodi do padavina iznad ovih planina pa za Chihuahuan pustinju ostane malo vlage tj. kiše. Četvrti i možda najvažniji razlog zbog koga je ovaj region pustinja je što oko 80% padavina padne u kasno leto - julu i avgustu. Zbog visokih temperatura ova vlaga brzo ispari tako da biljke imaju malo koristi od tih letnjih oluja. Plodno tlo je plitko ispod čega se nalazi uglavnom krečnjačka podloga, što ukazuje da je ceo ovaj teren nekada bio morsko dno.

U Chihuahuan pustinji živi oko 3500 vrsta biljaka od kojih 1000 vrsta živi samo ovde i nigde drugde u svetu (endemiti)! Ovo je tzv. ‘pustinja žbunova’. Pošto su zimski mrazevi ovde česti, prostorom dominiraju zimootporne vrste. Zbog toga uglavnom nema stubastih vrsta kaktusa osim u južnom delu. Juke i agave zajedno sa travom, akacijom i žbunovima biljke Larrea tridentata (koja ima ne baš prijatan specifičan ‘miris’) daju ovoj pustinji karakterističan izgled. Od juka prisutne su Yucca elata, Yucca filifera i Yucca torreyi koje često hibridizuju i nazivaju ih ‘španski noževi’ zbog oštrih vrhova listova. Na nešto višim terenima nalazi se biljka slična jukama – Dasylirion koju lokalno zovu ‘Sotol’. U nizinama pored sezonskih reka česta je Euphorbia antisyphilitica, lokalno ‘candelilla’ jer se sa nje tradicionalno skida vosak za sveće. Agava ima više vrsta ali Agave lechuguilla je vrsta koja odredjuje severne i južne granice ove pustinje – indikatorska vrsta. Lako se uočava još jedna sukulentna vrsta – ‘ocotillo’ tj. Fouquieria splendensčiji se lepi crveni cvetovi na dugim granama vide izdaleka.

Od kaktusa najbrojnije su razne vrste opuncia, ehinocereusa, ferokaktusa ali i Echinocactus texensis i E.horizonthalonius.

Ova pustinja je i dom brojnih interesantnih životinja: tarantule, škorpioni, zvečarke, kojoti, bizoni, pume i dr. Ona je dom mnogih leptirova, paukova, škorpiona, guštera i zmija koji žive samo ovde.

Sve je to čini jednim od tri najbogatija pustinjska regiona u svetu (uz Veliku Peščanu Tanmi pustinju u Australiji i Namib-Karoo regionom u Africi) a istovremeno i najugroženijim. I pored svoje gotovo neverovatne veličine Chihuahuan pustinja trpi intenzivne negativne ljudske uticaje. Agrokultura i stočne farme su uništili velike površine pustinjske vegetacije. Suvišno ispumpavanje vode iz reka ostavlja pustinjske biljke ‘na suvom’ a ispašom se uništavaju brojne biljne vrste. Urbanizacija oko velikih gradova (ima ih nekoliko sa preko milion stanovnika) je takodje veliki pritisak na ovaj region. Oko 99% vode iz reka se ispumpava i koristi za snabdevanje gradova ili navodnjavanje njiva!
Ilegalno vadjenje i prodaja kaktusa ostavlja brojne stanovnike pustinje bez hrane i sklonista. Stručnjaci smatraju da preterano uklanjanje kaktusa za pustinju može da bude katastrofalno kao seča drveća u šumama! Zašto su baš kaktusi toliko osetljivi na ljudske aktivnosti? Prvo je visok stepen endemizma tj. situacija da mnoge vrste možemo naći samo ovde i to na svega par km2 ili čak na jednoj padini i nigde više na Zemlji. Takodje imaju dug životni ciklus (od semena do cvetanja) i sporo se oporavljaju. Iako se odavde kaktusi komercijalno odnose još od polovine prošlog veka, tokom poslednjih nekoliko godina to je poprimilo ogromne razmere. Procenjuje se da je za poslednjih deset godina odavde ukradeno blizu pola miliona biljaka – kaktusa, juka, agava i okotila! Pri tome vlasnici imanja sa kojih se uzimaju kaktusi su zadovoljni jer se na taj način rešavaju smetnje za stoku i pri tom dobiju par dolara po biljci.

Razloga ovolikoj kradji biljaka ima više. Jedan je da je postalo ‘moderno’ i praktično gajiti sukulentne biljke u pustinjskim delovima USA (na primer u Feniksu, Tuksonu i Las Vegasu je to milionski posao). Pronalažnje i zaustavljanje ovih kradljivaca ometa i to što je pustinja ogromna i što ‘prelazi’ medjunarodnu granicu USA i Meksika, pa čak i više državnih granica unutar svake od ovih zemalja. Važan razlog je i to što je u Meksiku svega 2% ove teritorije pod nekim vidom zaštite dok je u USA nešto bolje (60%). Sve ovo je dovelo do toga da i pored visokih kazni (u USA do deset godina zatvora ili do 250 000$ kazne) krijumčarenje kaktusa cveta. Nemačke vlasti su, na primer, objavile da su 2000. godine zaplenile 614 kaktusa koji su doneti iz prirode (uglavnom iz Meksika) a bili su na CITES listi I. Smatra se da veliki deo švercovanih biljaka završi u Holandiji, Japanu, Kini i Českoj republici.

Možda bi se ovaj pritisak smanjio da je više odgajivačnica kaktusa koje bi pružile dovoljan broj biljaka. Upravo to se pokušava sa pilot-projektom u kome zajednički učestvuju Meksiko, USA i Austrija – sakuplja se seme ugroženih vrsta i pokušava umnožavanje i formiranje novih, registrovanih uzgajivačnica kaktusa. Takodje lokalnom stanovništvu se na brojne načine objašnjava značaj kaktusa za pustinjske ekosisteme. Meksička vlada je poslednjih nekoliko godina značajno povećala finansiranje lovočuvarske službe na ovom području.

Sve ove aktivnosti bi trebalo da pruže šansu ovom važnom regionu da zadrži bogatstvo vrsta i bude mesto koje će i dalje rado da posećuju brojni ljubitelji prirode - i kaktusa naravno.

Neke od vrsta kaktusa koje naseljavaju ovaj region a uključene su u Appendix I CITES-a (1990) (spadaju u najugroženije vrste):

Aricarpus bravoanus, A.kotschoubeyanus, A.retusus, A.scaphirostris, Astrophytum asterias, A.capricorne, A.myriostigma, A.ornatum, Aztekium hintonii, A.ritteri, Cephalocereus senilis, Coryphantha odorata, C.poselgeriana, C.pseudoechinus, C.werdermannii, C.pulleineana, Echinocactus grusinii, E.parryi, E.platyacanthus, Echinocereus delaetii, E.knippelianus, E.longisetus, E.nivosus, E.palmeri, E.pulchellus, Epithelantha micromeris, Escobaria aguirreana, E.laredoi, E.roseana, Ferocactus latispinus, F.macrodiscus var. septentionalis, F.pilosus, Geohintonia mexicana, Hamatocactus crassihamatus, Leuchtenbergia principis, Lophophora diffusa, L.williamsii, Mammillaria albicoma, M.aureilanata, M.candida, M.carmenae, M.hahniana, M.herrerae, M.lenta, M.longimamma, M.pilispina, M.schiedeana, M.surculosa, M.theresae, Neobuxbaumia euphorbioides, N.polylopha, Obregonia denegrii, Opuntia megarrhiza, Pelecyphora aselliformis, P.strobiliformis, Peniocereus gregii, Sclerocactus intertextus, S.mariposensis, S.uncinatus, S.unguispinus, Stenocactus coptonogonus, Strombocactus disciformis, Thelocactus macdowellii, T.tulensis, Turbinicarpus gautii, T.gielsdorfianus, T.knuthianus, T.pseudopectinatus, T.schmiedickeanus, T.valdezianus, T.viereckii.

Takla Makan (srp. Uđeš, a ne izađeš) je azijska pustinja smještena u regiji Središnje Azije, tačnije u Tarimskoj kotlini između mladih nabranih planina; Kven Luna na jugu, Tian Šana na sjeveru i Pamira na zapadu. Ukupna površina pustinje iznosi otprilike 270.000 km². Politički pripada NR Kini. Na istoku se Tarimska zavala otvara, te je u ivičnom dijelu pustinje smješteno slano jezero Lop Nur u koje se uliva rijeka Tarim.

Na ovom području, naravno, prevladava B-pustinjska klima, a na nju utiče više činilaca: izrazita kontinentalnost (tj. velika udaljenost od mora), reljefna zatvorenost (visoke planine uzrokuju skretanje vazdušnih masa, stoga na ovom području padne vrlo malo padavina) i dr. Malobrojno nomadsko stanovništvo uglavnom živi uz ivične dijelove pustinje, te na visoravnima i bavi se stočarstvom. Poljoprivreda je zbog sušnog tla nerazvijena, a gustina naseljenosti rijetka.

Kalahari pustinja je pustinja u južnoj Africi. Površina pustinje je oko 900.000 km² i prostire se na većem delu Bocvane i delovima Namibije i Južneafričke Republike. Basen oko pustinje se prostire na oko 2,5 miliona km², zahvatajući i delove teritorija Angole, Zambije i Zimbambea. Jedina reka koja prolazi pustinjom je Okavango, koja teče sa severozapada prema jugoistoku i nestaje u pustinji u vidu močvarne unutrašnje delte koja je bogata biljnim i životinjskim svetom.

Kalahari pustinja je bogata rezervama uglja, nikla i uranijuma. Jedan od najvećih rudnika dijamanata u svetu nalazi se kod grada Orapa u Bocvani, u severoistočnom delu pustinje.

Pustinja Tar smeštena je na zapadu Radžastana, najveće savezne države Indije. Kilometri peska ispod sunca koje prži obeležje su ove pustinje, a njena lepota leži u slikovitim stanovnicima.

Pustinja Tar (takođe poznata pod imenom Velika indijska pustinja) oblikuje značajan deo zapadne Indije. Prostire se kroz četiri države u Indiji - Pendžab, Harajanu, Radžastan i Gudžarat, i pokriva površinu od 208.110 км². Pustinja se nastavlja u Pakistanu gde se naziva pustinja Čolistan. Većina pustinje Tar nalazi se u Radžastanu i pokriva 61% njegove površine. Pustinja je većinom stenovita, dok je njen mali deo na krajnjem zapadu peskovit.

Poreklo pustinje Tar je nesigurno. Neki geolozi smatraju da je pustinja stara od 4.000 do 10.000 godina, dok ostali tvrde da je aridnost u ovoj regiji započela mnogo ranije. Područje karakterišu ekstremne temperature koje leti prelaze 45 °C, a zimi se spuštaju ispod 0 °C. Padavine su nepredvidljive i nepravilne, i kreću se od ispod 120 мм na krajnjem zapadu do 375 мм na istoku. Nedostatak padavina je uglavnom posledica jedinstvenog položaja pustinje u odnosu na lanac Aravali. Pustinja leži u zaklonjenom području od padavina koju stvara grana jugozapadnog monsuna iz Bengalskog zaliva. Paralelni položaj lanca Aravali s ogrankom Arapskog mora takođe uzrokuje da pustinja ne prima puno padavina.

Pustinja se može podeliti u dve regije, Veliku i Malu pustinju. Velika pustinja se proteže severno od kraja regije Kač u Gudžaratu. Mala pustinja se prostire od reke Luni između gradova Džodpura i Džejselmira sve do severnih područja. Tla u aridnoj regiji su uglavnom peskovitog do peskovito-glinovitog sastava (ilovača). Postojanost i dubina se razlikuju prema topografskim obeležjima. Dublji slojevi ilovače su teži i mogu imati izdvojene čvrste delove gline, kalcijum-karbonata ili gipsa. Zbog slabe gustine naseljenosti efekat stanovništva na okolinu manji je u odnosu na ostatak Indije.

Kiša u Sahari pada jednom u 15 godina.Stanovnici Sahare
sa sigurnošću tvrde da je kiša neuporedivo opasnija od bilo

kakve suše i nestašice vode i da više ljudi pogine u bujicama

nego što ih umre od žeđi.



Snijeg je pao u alžirskoj pustinji Zapadnoj Sahari 21.1.2012




Kilmatske promjene osjećaju se i u pustinji.

U zapadnom dijelu alžirske pustinje Sahare pao je snijeg.

Snježne padavine u pustinjskom području Bečar počele su nakon kiše, praćene vjetrom od 35 kilometara na sat.

Snježne pahuljice izazvale su radost kod većine stanovnika, koji su po prvi put vidjeli snijeg.

Osim toga, vjeruje se da snijeg uništava štetočine na palmama.

Ipak, snijeg se ne zadržava dugo u pustinji.

Velike snježne padavine u Sahari posljednji put su zabilježene 1979., a u nekim područjima padao je i 2009. godine.

Bijela pustinja, prekrasan prirodni rezervat


Egipat je zaista prekrasna turistička meka za turiste diljem svijeta. Gotovo svi znaju za najznačajnije egipatske znamenitosti poput piramida u Gizi i brojne povijesne hramove. No malo tko zna da je Egipat osim povijesnim spomenicima bogat i mnogim značajnim prirodnim fenomenima koji zaslužuju biti u turističkim vodičima.


Jedno od takvih mjesta zasigurno je "Bijela pustinja" koja je također poznata i po originalnom nazivu "Sahara el Beyda". Nalazi se pokraj najmanje oaze u Egiptu, oaze Farfara. Kao što većina nas zna, pijesak u pustinji je žute boje, dok je onaj u Bijeloj pustinji, a po kojem je i dobila ime - bijele boje. Za vrijeme noći krajolik zbog odsjaja izgleda kao da je prekriven snijegom.



Bijela pustinja postala je popularna kod turista u proteklih nekoliko godina, a tome je pomogla i činjenica da nije previše udaljena od popularne "Crne pustinje" i "Kristalnih planina".



Poznata je kao mjesto gdje se mogu naći neobične stijene od krede. Stijene su oblikovane zbog puhanja niskih vjetrova. Jedna od najpoznatijih stijena koja se može vidjeti je ona u obliku gljive, a popularno nazvana "Gljiva - stijena".



Iako je pustinja zaštićeni rezervat prirode, posjetitelji koji dolaze iz raznih dijelova svijeta nisu baš svjesni te činjenice pa ponekad naprave ogromnu i nepovratnu štetu stijenama.



klinfo.

Veličanstvena pustinja Vadi Rum



Zapadnoj civilizaciji pustinja Vadi Rum postala je zanimljiva zahvaljujući Tomasu Edvardu Lorensu, britanskom pukovniku, arheologu, obaveštajcu, pustolovu i piscu, poznatom kao Lorens od Arabije. Ovaj zagonetni čovek bio je opčinjen lepotom pustinje u kojoj je boravio u periodu od 1916. do 1918. godine, i koja mu je bila utočište u vreme Prvog svetskog rata, kada su Britanci forsirali ustanak Arapa protiv Osmanlijskog carstva.



Veličanstvena i istovremeno surova pustinja slovi za jednu od najlepših na našoj planeti. Njena lepota, bezgranično prostranstvo i grandioznost zadivljuje ljubitelje prirode



Iako je opevana u mnogim pesmama i pričama koje su se prenosile od usta do usta, tek kroz avanture koje je Lorens opisao u knjizi „Sedam stubova mudrosti”, i kasnije još više kroz film „Lorens od Arabije”, pustinja Vadi Rum postaje poznata i izazovna ostatku sveta. U svojoj knjizi Lorens je u epskom tonu opisao začaranu pustinju, čija divlja lepota danas zanemele posetioce ostavlja bez daha.



Pustinja Vadi Rum nalazi se u Kraljevini Jordan, 300 km južno od prestonice Aman i 50 km severno od luke Akaba i pored Petre i Đeraša, jedno je od najpoznatijih i najomiljenijih pohodišta u ovoj zemlji. Kao odgovor Jordana moćnom Grand kanjonu koji se nalazi u SAD, kamene formacije Vadi Ruma su neosporno najveće i najvrednije prirodno bogatstvo ove zemlje.



Pesak i prašina

Vadi Rum je prekrasan svet tišine, vanvremenska čarolija i očaravajuća prirodna lepota, koja živi u srcu svakog Jordanca kao otelotvorenje pustinjske romanse i stvarne poezije pustinje. Posetioci uklešteni između jedinstvenih kamenih formacija koje se izdižu iz crveno-ružičastog peska, pustinju često upoređuju sa površinom Meseca, ne bez razloga, s obzirom da Vadi Rum nazivaju i „Mesečevom dolinom”. Vadi Rum je posebna i po tome što je jedina crvena pustinja koja se nalazi izvan afričkog kontinenta.



Pustinja je duga oko 100 i široka oko 60 kilometara, okružena je visokim „zidovima”, zatim stenama i piramidalnim gromadama ružičastih tonova, razbacanim po pesku. U daljini, iz pustinje uzdižu se dva vrha, Đebel Rum masiv visok 1754 metra i nešto niži Đebel Um Išrin. Vadi Rum je vekovima bio prolaz koji je povezivao Arabiju sa Sirijom i Palestinom i što je neverovatno, ali istinito, jeste činjenica da u pustinji postoje izvori sveže vode, oko kojih se prostire vegetacija.

To je bio dovoljan razlog da su se na takvim mestima zaustavljali i odmarali karavani koji su prenosili začine i tamjan iz Saba kraljevstva, današnjeg Jemena, do luka u Sredozemlju. Jedan od najposećenijih izvora danas u Vadi Rumu je Aš Šalala, znan kao Lorensov izvor, na kome je Lorens od Arabije rado provodio vreme slušajući njegovo klokotanje i kupajući se u njegovoj „zdravoj”, bistroj i prijatno hladnoj vodi. Ipak, nisu Nabatićani prvi otkrili dragocene izvore Vadi Ruma, koje su kasnije koristili i Rimljani, već su to bili prastanovnici koji su na ovom području živeli u doba paleolita.



O tome da je Vadi Rum još u praistoriji bio naseljen ljudskim kulturama, svedoče mnogobrojni petroglifi, hramovi, crteži i grafiti ispisani na glatkim stenama, koje su kroz vekove za sobom ostavljali putnici koji su pohodili pustinju. Potomci antičkih žitelja Vadi Ruma su beduini, koji su se bavili uzgajanjem koza i dromedara, odnosno arapskih jednogrbih kamila, a njihovi naslednici se pak smatraju jezgrom legendarne pustinjske patrole. Danas pustinjske patrole spadaju u rod jordanske vojske, zovu se Shurtat al Badiya, „crvene marame”, a njeni pripadnici jašu kamile i sviraju gajde. Inače se u Vadi Rumu nalaze jordanske rezerve pijaće vode, dovoljne za sledećih 40 godina. Čak i prilično udaljeni glavni grad Aman, snabdeva se vodom iz ovog područja. U jedinstvenu pustinju Vadi Rum krenula sam starim izraubovanim vozilom preostalim od saudiarabijske vojske. Mada mi ni staro vozilo, a ni njegov mladi vozač sa znanjem samo arapskog jezika, nisu ulivali poverenje, kada se preda mnom otvorila bizarna, tajanstvena, netaknuta pustinja, sve brige su nestale.



Kad sam kod filmskih naslova, saznala sam da se u Vadi Rumu snimalo nekoliko filmova. Osim čuvenog „Lorensa od Arabije”, snimani su još i „Crvena planeta”, „Strast u pustinji”, „Lice” i još neki manje poznati naslovi. Jezdeći kroz crvenu pustinju, preko prekrasnih grudolikih dina i mesečevog krajolika, na nekim mestima primetila sam delove pruge koji pripadaju čuvenoj Hedžaz železnici. Gradnja železnice započela je 1900. godine za potrebe transporta muslimanskih hodočasnika za Meku.

Železnica hodočasnika



Železnička mreža povezivala je Damask u Siriji sa Medinom u današnjoj Saudijskoj Arabiji i odvajala se ka Haifi na Mediteranu i ka unutrašnjosti do Busre i Nablusa. Mada zbog izbijanja Prvog svetskog rata deo pruge do svetog grada Meke nije izgrađen, železnička mreža duga preko 1300 km nazvana je „železnicom hodočasnika”. Danas su u funkciji delovi stare trase pod nazivom Jordanska Hedžaz železnica koja povezuje Aman i Damask i Akaba železnica koja služi za prevoz fosfata. Tokom boravka u pustinji stalno sam imala utisak da tu negde, među stenama Vadi Ruma, luta duh Lorensa od Arabije. Zato me je rastužila poseta kući u kojoj je boravio, od koje su ostali temelji i hrpa kamenja naslonjena na kamenu gromadu.



Preostalo mi je samo da nekoliko minuta oćutim kraj ostataka doma legendarnog Lorensa. Neraspoloženje mi je popravila sveža voda koju sam popila iz njegovog bunara, a zatim i fenomenalan pogled na planinu znanu kao „Sedam stubova mudrosti” kojoj je Lorens kumovao i koja mu je poslužila kao inspiracija za naziv istoimene knjige.



Posle kratkog predaha ponovo sam krenula u vožnju preko plameno crvenih dina, sve do beduinskog logora, u kome sam u društvu ljubaznih domaćina popila osvežavajući čaj od mente.

Kada sam izašla iz šatora, prišao mi je dečak koji me je odveo do mesta sa kojeg se najbolje vidi zalazak sunca. U želji da ne zakasnimo, a trebalo se popeti na jednu uzvišicu, vukao me je za rukav uzvikujući „jala, jala”. Iako su mi stopala do članaka upadala u pesak, stigla sam na vreme da bih prisustvovala svečanom činu zalaska sunca u pustinji Vadi Rum. Kada je započela igra svetlosti, sunčevih zraka, boja i senki, zavladala je neverovatna tišina, koja skoro da je mogla da se opipa. Dok sam obamrla od lepote, sedela na pesku, u ušima su mi odzvanjale reči Tomasa Edvarda Lorensa: ...„večernje rumenilo obavija moćne stene i klisure purpurnom vatrom”...



Kako je nastala

Ime pustinje Vadi Rum proizlazi iz arapske reči vadi, što znači dolina, isušeno rečno korito, klisura, ostatak vodenog toka, dno praokeana, i reči iram, što znači visok, podignut, izdignut. Naučnici veruju da je pustinja nastala od velike raspukline na zemljinoj površini, koja je tokom svog enormnog izdizanja, lomila ogromne komade granita i kamena peščara sa planina afro-arapske ploče.







B92

Bela pustinja, Novi Meksiko



Bela pustinja u Tularosi u Novom Meksiku je poznata po belom pesku i njenim belim pescanim dinama. Nalazi se na 1.185 metara nadmorske visine i to je najveca pustinja sa belim peskom na svetu u kojoj se cak 442 kvadratna kilometra nalaze pod dinama.

Atakama

Na skoro bezvodnom platou, gde se smenjuju slana zemlja, pesak i okamenjena lava stotinama godina nije padala kiša, čak nema ni mikroba, ali ima najviše gejzira na planeti

Kad bi pustinja mogla da sanja, onda bi čileanska pustinja Atakama (Atacama desert) sanjala kišu. Stara je 15 miliona godina i 50 puta suvlja od Doline smrti. U nekim njenim delovima kiša nikad nije padala, a u nekim padne jedan milimetar godišnje. Zato je ona najsuvlja pustinja na svetu. Bezvodni plato gde se smenjuju slana zemlja, pesak i okamenjena lava. Neplodna zemlja prostire se od Anda do Pacifika, velika je kao Engleska, a proteže se 1.000 kilometara uz obalu severnog Čilea.



Mapa lokacije pustinje Atakama

Ona je toliko sušna da su planine koje koje dostižu visinu od 6.885 metara potpuno bez glečera. Najsušniji deo Atakame naziva se Dvostruka kišna senka.

Put slavne ptice

Pre četiri godine jedan tim istraživača objavio je izveštaj u naučnom magazinu pod naslovom "Marsovski predeli u Atakami, Čile i granica života mikroba". Oni su ponovili test koji su koristile letelice "Viking 1" i "Viking 2", koje su se spustile na Mars da bi otkrile život. Dotične svemirske letelice u Atakami nisu uspeli da otkriju bilo kakav znak postojanja mikroba. Zato je Atakama jedinstvena na Zemlji. A bogata je šalitom, bakrom i solju.

Srcem pustinje, od podnožja Anda, teče samo jedna reka – Loa, a korito joj je tako duboko usečeno da je putnici ne vide dok joj se sasvim ne približe. Narod Atakamenjos, nekadašnji gospodari pustinje, pokorili su Inke iz Perua na pragu XVI veka kad su došli Španci.



Atakama

Gradili su terasaste bašte na planinskim padinama koje su veštački navodnjavali i đubrili balegom od lame. Odmah posle Španaca stigli su kopači zlata i srebra. Pričali su da ih je vodila legendarna ptica Alikante, koja je imala boju zlata i srebra. No Alikante bi nestajala kad joj se ne bi dopali kopači, pa bi ih ostavljala, izgubljene i gladne, da se znoje danju i drhte od hladnoće noću.



Mesto gde ni mikrobi ne žive

U Atakami i danas žive ljudi i indijanskog su porekla. Kroz nju ide Panamerički autoput. U oazama usred pustinje na visini od oko 2.000 metara nalazi se selo San Pedro de Atakama. U njemu su Španci sazidali crkvu 1577. godine, a arheološki nalazi pokazuju da je bio centar paleolitske civilizacije koja je zidala kamena utvrđenja na strmim planinama koje su okruživale dolinu.



San Pedro de Atakama – crkva

San Pedro de Atakama ima samo 2.500 stanovnika, ali i kampove, krčme, stanice za mauntin bajkove i centralni gradski trg sa crkvom i muzejom "Gustavo La Pez", gde se u jednoj vitrini šćućurila mumija devojčice koja je stara oko 1.200 godina. Pustinja ju je mumificirala sa nedostižnom perfekcijom. Čak i tragove automobilskih guma Atakama pamti decenijama.



Mumija devojčice koja je stara oko 1.200 godina

Džemper i bikini

Iz San Pedra se džipom stiže do Salar de Atakame, slane pustinje. Gde god se uputi pogled, vidi se samo so. Možete sresti i nekog rudara koji lopatom nabacuje čist litijum. On će vas obavestiti da vode za piće ima tek dva sata vožnje dalje, u Tokanau (Tocanao). A čini ga nekoliko kuća od belog vulkanskog kamena. A onda, iz jednog dubokog jarka izbija zelenilo.



Slana pustinja – Salar de Atakama

Kvebrada de Heria, potok koji teče kroz vrt u kome rastu nar, smokve u žbunovi japanskih dunja. U središtu Salar de Atakame stoji napuštena auto-prikolica koja nestvarno svetluca u teškoj popodnevnoj žezi. Nikog nema, samo so i jedna plitka bara Laguna Haksa (Laguna Chaxa). Flamingosi se šepure u vodi koja nije za piće jer je puna metala.



Tokanao – Kvebarda de Heria

Dolina Meseca ili Val de Luna (Valle de Luna) je peskovit predeo nalik na mesečevu površinu. A nezaboravan prizor je El Tacio (El Tatio), najviši gejzir na planeti. Na nadmorskoj visini iznad 4.300 metara na sve strane šiklja, šišti i ***** se voda. Na ovaj izlet treba poneti i džemper i kupaći kostim, jer vazduh je hladan, a voda vrela.

U Atakami je čak bio i jedan zatvor. U gradiću Pisagui danas stoji samo stotinu krstača bivših robijaša koje je Pinoče mučio i ubijao 1973. i 1974. godine. Napušteno groblje niko ne obilazi.



Dolina Meseca – Val de Luna

A jedan 12-godišnji dečak iz Bolivije prošle godine krenuo je u potragu za poslom u Čileu, i to peške kroz Atakamu. Mali Havijer je pronađen nedaleko od sela Pukios usred Atakame, potpuno iscrpljen. Našao ga je čobanin, a dečak mu je ispričao da je putovao pustinjom dva dana jer je odlučio da u Čileu nađe posao. Nije imao nameru da se vrati u Boliviju. Havijera su na kraju smestili u dom za nezbrinutu decu u malom gradu Kalami, u Atakami.

Čile na jeziku Indijanaca znači "tamo gde se zemlja završava" i zato je tamo planeta Zemlja ekstremna.



Peratravel.

NAMIB



Pustinja Namib je velika pustinja u jugozapadnoj Africi. Ime „Namib“ na Nama jeziku znači „ogromno“ i zaista pustinja zauzima područje od oko 310.000 km², pružajući se nekih 1.600 km duž Atlantskog okeana obalom Namibije. Država Namibija je dobila ime po pustinji. Od istoka na zapad njena širina varira između 50-160 km. Ovo područje se smatra najstarijom pustinjom na svetu, koja je ovakve sušne i polu-sušne uslove imala bar 80 miliona godina. Njenu neplodnost izaziva oštar suvi vazduh koga rashlađuje hladna Bengela struja koja teče duž obale.

SONORA



Sonorska pustinja ili Sonora je pustinja umjerenog pojasa koja se nalazi na jugozapadu Severne Amerike oko Kalifornijskog zaliva. Zauzima prostor od oko 260.000 km2. I ako je pustinja u pitanju u njoj ima dosta biljnog svijeta, koliko ga može biti u pustinji. Dominiraju džinovski kaktusi kao što je Saguaro, koji naraste više od petnaest metara i dostiže masu od deset tona, od čega 90% čini voda. Sem kaktusa, u Sonori rastu i brojne agave, palme i mahunarke. Česti žbunovi su i ambrozije, pustinjske vrbe, hohobe i paloverde.

KARAKUM



Karakum ili Garagum (“Crni pijesak”) je druga po veličini pustinja u Centralnoj Aziji. Zauzima oko 70 procenata ili oko 350.000 km², teritorije Turkmenistana. Naseljenost je veoma retka, s prosečno jednom osobom na 4 km².

SOMALIJSKA PUSTINJA



Somalijska pustinja ima površinu od 260.000 km2. Somalijski teren se uglavnom sastoji od platoa, ravnica i uzvišenja koji se nalaze u centralnim i južnim delovima zemlje. Međutim, na krajnjem sjeveru Somalije se nalaze nepristupačne Karkar (Karkaar) planine. Najviši vrh Somalije je Šimber Beris (Shimber Berris) sa visinom od 2 407 m.

Potopljena pustinja Lençóis Maranhenses (Brazil)



Nacionalni park Lençóis Maranhenses se nalazi na sjeveroistoku Brazila i jedno je od najjedinstvenjih i najljepših mjesta na zemlji. Oblast koja obuhvata oko 1 000 kvadratnih kilometara bijelog pijeska presječena je mnogobrojnim oazama tirkiznih jezera.

Već na prvi pogled je jasno da ovo nije sasvim obična pustinja. Početkom godine, u ovom regionu padaju obline kiše. Kišnica se akumulira između pješčanih dina i stvara lagune koje do izražaja dolaze od jula do septembra.



Područje je dom i različitim vrstama riba čiju ikru iz mora donose ptice iako lagune tokom sušne sezone skoro nestaju.



Lençóis Maranhenses je nastajao hiljadama godina, a najbolje vrijeme da ga posjetite je od maja do septembra kada je sunčano i lagune su još uvijek pune vode.



minimagazin

Salar de Ujuni, Bolivija



Salar de Ujuni predstavlja najveću slanu pustinju sveta i nalazi se u Andima u Boliviji. Tlo ovog slanog jezera je pokriveno nekoliko metara debelim naslagama soli i sadrzi 50-70% svetskih rezervi litijuma. Medjutim, to nije jedini razlog zasto je ovo mesto toliko poznato. Tokom kisne sezone, voda koja padne na ovu slatinu zadrzava se na njoj i tako stvara najvece ogledalo na svetu. U pravom smislu te reci mozete videti nebo i oblake pod vasim nogama i osecati se kao da hodate po njima. Iako se nalazi na prilicno udaljenom mestu, ovo cudo opsedaju turisti iz celog sveta.

Pustinja Simpson (Australija): Pustinja crvenog peska



Australija je dom za četiri velike pustinje: Sturt Stoni, Tanami, Veliku pustinju Viktorija i pustinju Simpson, koja je još poznata i kao "Veliko crvenilo" zbog prisustva crvenih čestica peska u njoj. Dine su u ovoj pustinji visoke od 3 do 30 metara, a najpoznatija je popularna Velika Crvena koja je visoka 40 metara.