Istorija muzike

Muzička kultura prvobitne zajednice


Proučavanjem muzičkog života današnjih primitivnih plemena, može se dobiti slika o životu i muzičkoj kulturi naroda prvobitne ljudske zajednice.

U samom početku, muzika je bila u uskoj vezi sa magijom. Njena uloga bila je da pomogne da se neka radnja uspešno završi (npr. lov, ratni pohodi, prizivanje kiše ili lepog vremena…). Takva muzika je obično bila povezana sa plesom. U ovim magijskim obredima bilo je jako bitno da se muzika uskladi sa rečima, pokretima i mimikom, što nagoveštava začetke dramskog roda. Karakteristično je i ponavljanje pojedinih pevanih delova u tačno određenom broju.

Napevi su u početku bili vrlo jednostavni – melodija je bila malog opsega, ali je zato dinamičko i ritmičko nijansiranje bilo vrlo bogato. Sa razvojem kulture prvobitnih ljudi, menjaju se i napevi. Opseg melodije se širi do kvarte, kvinte, a zatim i do oktave, čime se omogućava fiksiranje tonaliteta. Pojavljuju se i prve lestvice, koje se sastoje od pet tonova (pentatonske) i imaju nekoliko varijanti (u zavisnosti od rasporeda intervala). Nastaju kolektivne pesme – plesovi, uspavanke, ljubavne i epske pesme, kao i radne pesme. Javlja se i podela uloga – plesači više ne pevaju, već samo igraju. Organizuju se i prva takmičenja među plemenima uz pesmu i ples.

Vrlo brzo dolazi i do pojave višeglasja, što znači da se jednoj melodiji suprotstavlja bar još jedna melodija, koja je delimično ili potpuno različita od prve, ali teče uporedo sa prvom. I tu ima nekoliko faza razvoja: prvo se pojavljuju paralelne kvinte i oktave, onda kvarte i terce, a zatim i paralelne sekunde. Nastaje i razvijeniji oblik višeglasja – heterofonija, gde se obe melodije kreću u unisu, ali na pojedinim mestima druga melodija se udaljava od prve ili varira prvu melodiju (kao kad se peva uz gusle). Bordun je takođe oblik višeglasja. Predstavlja stalno držanje ili ponavljanje jednog istog tona iznad ili ispod napeva.

Muzička kultura starih istočnih civilizacija


U zemljama starog istoka (Egipat, Mesopotamija, Kina, Indija i Palestina) socijalna struktura društva bila je potpuno drugačija od one koja je vladala u prvobitnoj društvenoj zajednici. Ekonomsko-socijalno uređenje ovih država temeljilo se na principima robovlasničkog društva. Pošto su uslovi društvenog života bili slični u svim ovim državama, mogu se naći velike sličnosti i u razvoju umetnosti, posebno u razvoju muzike.

Zajedničke crte u muzičkoj kulturi naroda starog istoka su:

1) nastaje jaz između vladajuće klase i širokih narodnih slojeva, što takođe znači i jaz između dvorske muzike i muzike masa. Socijalna funkcija muzike se takođe menja – muzika sada veliča vladara i postaje sastavni deo kulta; muzičke svečanosti nisu više namenjene celokupnom društvu, već manjini koja vlada;

2) muzičko izvođenje poverava se profesionalcima – pevačima, sviračima. plesačima, što muzičku praksu podiže na jedan viši nivo;

3) podaci koji postoje o muzici tog perioda su najčešće oni koji se odnose na muzičku kulturu vladajuće klase, jer su jedino pripadnici višeg staleža bili u prilici da ukrašavaju grobnice i dvorce crtežima na kojima su se mogle videti razne muzičke manifestacije;

4) muzika širih narodnih slojeva i dalje je povezana sa radnim i proizvodnim procesima;

5) muzika se najčešće javlja u kombinaciji sa tekstom ili pokretom (plesom) i postaje sve samostalnija.

Muzika u antičkoj Grčkoj


Termin Antička Grčka odnosi se ne samo na područje današnje Grčke, već i na sva ostala područja koja su u antička vremena bila naseljena Grcima: Kipar, egejska obala Turske, Sicilija, južna Italija, kao i sva razbacana naselja na obalama Jadranskog, Mediteranskog i Crnog mora.

Umetnost antičke Grčke zauzima veoma važno mesto u istoriji – ona povezuje umetnost koja se javila u vreme prvih civilizacija na Bliskom Istoku i umetnost savremene Evrope.

Saznanja o muzici u antičkoj Grčkoj postoje zahvaljujući razvoju slikarsktva, arhitekture, vajarstva i književnosti. Sve ove umetnosti počele su intenzivno da se razvijaju u 8. veku pre nove ere. Ipak, glavni izvori za proučavanje muzike iz tog vremena bile su rasprave grčkih filozofa i muzičkih teoretičara.

Muzika je u antičkoj Grčkoj bila veoma cenjena. Smatrala se darom bogova. Njeno ime potiče od reči Muses, koja se odnosi na boginje, ćerke vrhovnog grčkog boga Zevsa i boginje Mnemozine. Bilo ih je 9, a predvodio ih je bog Apolon. Muze su bile zaštitnice pesništva, umetnosti i nauke i verovalo se da inspirišu pesnike, slikare i muzičare.

Bilo da se radilo o venčanju ili sahrani, o verskom obredu, javnoj svečanosti, takmičenju ili čak poljskim radovima, sve ove aktivnosti bile su obavezno praćene muzikom. Ipak, muzika nije služila samo za zabavu, već je bila veoma cenjena i kao umetnost. Imala je veliku ulogu u vaspitanju dece. Ljudi koji su se bavili muzikom smatrani su obrazovanim ljudima, pa su imali i bolji položaj u društvu. Čak je i Platon rekao: „Što je u državi bolja muzika, bolja će biti i država“.

Stari Grci delili su muziku na dobru i lošu. Verovali su da ona ima veliku moć i da može da utiče na čoveka pozitivno ili negativno, u zavisnosti od toga u kojoj se lestvici izvodi. Čak su verovali da može i da izleči bolesne.

Verovatno ste već čuli mit o Orfeju, jednom od najvažnijih pesnika i muzičara antike. Njegova muzika imala je moć da umiri divlje zveri, da pomera drveće i kamenje, pa čak i da zaustavi reke. Na žalost, iako je bio veliki muzičar, Orfej nije imao sreće u ljubavi – njegova voljena Euridika umrla je od ujeda zmije. Orfej je tada uzeo svoju liru i zaputio se u podzemni svet, kako bi pokušao da je vrati među žive.

Svojom muzikom uspeo je da začara troglavog psa Kerbera koji je stajao na ulazu u Had. Kada je došao do Hada i Persefone, koji su vladali podzemnim svetom, svojom tužnom pesmom uspeo je da ih očara. Dopustili su mu da povede Euridiku sa sobom, ali pod jednim uslovom – ne sme da se okreće ka njoj sve dok ne izađu na svetlost dana. Orfej je tada krenuo ka izlazu, međutim nije bio siguran da li ga Euridika prati. Mučen sumnjama i čežnjom, okrenuo se. Istog trenutka, zauvek je izgubio svoju dragu. Probao je da se ponovo vrati u Podzemlje, ali ovoga puta vrata Hada ostala su zatvorena.

Oblici starogrčke muzike


U antičkoj Grčkoj, najstariji muzički oblik bila je KITARODIJA – pevač bi sam sebe pratio na kitari, a u pauzama između pevanja svirao bi interludijum*. Pevale su se uglavnom ljubavne pesme, odlomci iz epopeja (kojima bi prethodio preludijum), zdravice, političke pesme… Glavna tačka kitarodičkih nastupa bio je NOMOS, posvećen bogu Apolonu, koji se sastojao iz nekoliko delova.

AULODIJA predstavlja oblik starogrčke muzike gde je pevanje praćeno sviranjem na aulosu. Naravno, za ovakav oblik muziciranja potrebna su dva izvođača (zato što je aulos duvački instrument), pa je možda to bio razlog što je aulodija bila manje popularna od kitarodije.

Što se tiče instrumentalne muzike, postojale su kitaristika i auletika. I ovi muzički oblici dobili su svoje nazive prema instrumentima koji u muziciranju učestvuju: KITARISTIKA je sviranje na kitari (bez pevanja), a AULETIKA – sviranje na aulosu. Što se popularnosti ovih oblika tiče, kitaristika je bila manje popularna od auletike. Repertoar je bio manji, siromašniji, a cilj je bio što bogatije ukrasiti melodiju.

Solo muziciranje na aulosu bilo je mnogo više cenjeno, a i repertoar je bio mnogo bogatiji. Glavna forma ovog muziciranja bio je „pitijski nomus“, koji je, zapravo, prvi pokušaj programske muzike. Naime, umetnik na aulosu trebalo je da dočara borbu Apolona sa zmajem Pitosom, i to po tačno utvrđenom redosledu numera:

uvodno raspoloženje
Apolon izaziva zmaja
borba
Apolonova pobeda i njegove pobedničke pesme

Naravno, osim ovih oblika, postojale su i mešovite vrste instrumentalne muzike (zajednički nastupi aulosa i kitare), kao i horska muzika.

HORSKO PEVANJE počelo je da se razvija od 8. veka pre nove ere. Hor je obično činilo između 15 i 30 pevača, a nastupali su uz pratnju kitare i/ili aulosa. Zanimljivo je da su u to vreme članovi hora pevali samo u oktavama ili unisono (nije bilo pevanja u razmaku terce ili kvinte).

Pošto su horovi nastupali u raznim prilikama, vremenom su se izgradili i različiti horski oblici, od kojih su najznačajniji tren, pean i ditiramb.

TREN je bilo horsko pevanje uz pratnju aulosa, koje je bilo povezano sa pretklasnom magijom. Ovo pevanje vremenom se razvilo u oplakivanje i žalopojke, tako da je postalo sastavni deo svih pogrebnih obreda (iliti sahrana).

PEAN je bila pesma radosti, koja je pevala o zdravlju, sreći, pobedi u predstojećim ratnim pohodima, o dobru koje očekuju od bogova… Obično je bila posvećena Apolonu.


DITIRAMB je bio posvećen Dionisu, bogu vina, a stari Grci pevali su ga u proleće. U izvođenju ovog muzičkog oblika učestvovalo je obično oko 50 pevača i plesača, koje je najavljivao solista (korifej). Pratili su ih svirači na aulosu (ili diaulosu) i bubnju. Pevači i plesači bili su preobučeni u kozje ili jareće kože i kružili su oko Dionisovog oltara.

Iz ditiramba se vremenom razvio najvažniji književno-muzički oblik stare Grčke – tragedija.

TRAGEDIJA se kao oblik javlja tek sredinom 6. veka pre nove ere, a svoju pravu formu stekla je u 5. veku pre n.e. Sama reč ‘tragedija’ nastala je od dve reči: ‘tragos’, što znači jare i ‘ode’, što znači pesma.

I u tragediji (kao u ditirambu) pevači i plesači kružili su oko Dionisovog oltara, uz pratnju svirača, a najavljivao ih je solista. Vremenom se uloga soliste i hora proširivala, a pojavili su se i glumci – u početku jedan, a zatim tri (u klasičnoj grčkoj tragediji nije bilo nikad više od tri glumca). Glumci su imali maske na licu, a neki su koristili i sandale sa velikim platformama – tzv. koturne. Muškarci su glumili i ženske uloge.

U to vreme, u Atini su se svakog proleća održavale Dionizijske svečanosti. Trajale su po 4 dana, a u njima je učestvovao ceo grad (osim robova, naravno). Svečanost je počinjala tako što bi se organizovala povorka (koju su činili članovi horova), koja bi kroz grad nosila Dionisovu sliku. Zatim bi se prinela žrtva, a onda bi svi odlazili u amfiteatar, noseći statuu Dionisa. U amfiteatru bi se tada najavljivale dramske priredbe koje će biti izvedene u naredna četiri dana. Naime, na ovim svečanostima nadmetalo bi se po 3 tragičara i 3 ili 5 komičara, a najbolji glumci i dela bi na kraju bili nagrađeni.

Pošto je autor teksta obično bio i kompozitor, u tragediji je vladala čvrsta povezanost reči i tona. Inspiraciju za sadržaj tragedije, pisci su uglavnom preuzimali iz mitologije, a priča bi uvek govorila o sukobu čoveka sa sudbinom.

Najpoznatiji autori antičkih tragedija bili su Eshil (Okovani Prometej, Oresteja), Sofokle (Antigona, Kralj Edip, Elektra) i Euripid (Elektra, Ifigenija na Aulidi, Ifigenija u Tauridi).

Grčka tragedija ima veliki značaj, ne samo u razvoju grčke kulture, već i u razvoju kulture celokupnog čovečanstva. Na temeljima grčke tragedije u Firenci će pred kraj renesanse nastati opera, a veliki reformatori opere, Gluk i Vagner, svoje ideje za unapređivanje ovog muzičko-scenskog oblika naći će upravo u antičkoj tragediji.




zanimljivamuzika

KRATKA ISTORIJA MUZIKE


Muzika postoji od najranijih perioda u istoriji čovečanstva. Najpre je postojala samo u vokalnom obliku, da bi kasnije nastajali instrumenti koji su imitirali zvuke iz prirode. Pesme su često bile povezane sa verskim ritualima, to se nastavilo kroz Srednji vek, jer je i Crkva uvidela veliku manipulativnu moć muzike. Tada nastaje Gregorijanski koral koji će krajem XX veka doživeti svoj preporod. Najveći uticaj na muziku tog vremena imali su monasi sve dok renesansa (XIV - XVI vek) nije stvorila kompozitore kao što su Đovani da Palestrina i Orlando di Laso. Umetnost je cvetala zahvaljujući finansijskoj pomoći bogatih. Nakon renesanse koja je poljuljala autoritet Crkve sa barokom se javlja potreba da Crkva pokaže da je još uvek onako moćna. To je sa jedne strane postizala inkvizicijom, a sa druge kitnjastim izgledom svojih institucija i punoćom zvuka kompozicija Baha i Hendla. Svetovni muzičari radili su opere, a duhovni oratorijume. Sve to je omogućilo idealne temelje za nastanak klasicizma.

3 muzička genija koja su veći deo života provela u Beču, Mocart, Betoven i Hajdn, oživeli su duh starih vremena i muzičke oblike kao što su sonata, simfonija i gudački kvartet. Betoven već spada u preteču romantizma. Krajem tog XVIII veka muzika se konačno spušta sa dvorova u narod i otvaraju se muzičke škole. Romantizam je epoha koja se prožima i kroz muziku i kroz književnost i kroz slikarstvo. Za njen razvoj u muzici najzaslužniji su Šubert, Šopen, Šuman, Mendelson, Berlioz i Brams, kao prva garnitura, a kasnije virtuozi Paganini i List, pa Vagner, Štraus, Maler i Verdi koji nastavljaju opersku tradiciju. Sredinom XIX veka nastaju nacionalne škole u Evropi (Ruska petorka. Češka škola i dr.), pa smo i mi ubrzo uhvatili korak sa svetom nakon oslobađanja od Turaka (počeo je razvoj narodnih pesama i mešovitih ritmova).

Krajem XIX veka po uzoru na slikarstvo impresionizam se javlja i u muzici! Kao što su Mone i ostali impresionisti ređali boje jednu do druge, Debisi i Ravel ređali su instrumente od svetlosti ka tami. Vreme ozbiljne muzike završava se avangardom, koja je po mom mišljenju, već sama po sebi bila degradirajuća, ali šta se može očekivati od umetnosti koja nastaje u opštem strahu početkom XX veka? Ipak, vredi pomenuti imena vezana za ovaj period kao što su Rihard Štraus (predstavnik nemačke škole), Šostakovič (predstavnik ruske škole), Bendžamin Britn....

SAVREMENA MUZIKA


Kako su se epohe smenjivale, njihovo trajanje je bivalo sve kraće i kraće, dok u XX veku stilovi nisu postali pravci koji se pojave, naprave bum i brzo prođu.


Dva pravca koja su najviše uticala na razvoj muzike koju slušamo svakodnevno su džez koji je nastao 1917. (crnački folklor) i rok, koji je direktno nastao iz ritma i bluza 50ih godina u vidu rock'n'rolla. Prva velika imena koja su nastavila tradiciju Geršvina i Armstronga bila su Badi Holi, Litl Ričard i "kralj" - Elvis Prisli. Posle toga dolazi period kada su se ljudi podelili po tome koji od 2 najveća benda svih vremena više vole - Bitlse ili Roling Stonse. Još pre ulaska u 70-te godine svet je slušao Dorse, Džimi Hendriksa, Dženis Džoplin, Cepeline, da bi ovaj zvuk u narednoj deceniji dostigao vrhunac, što je propraćeno paradom kiča jer ljudi uvek preteraju (najlakše je otići u krajnost). U osamdesetim godinama se muzika već nije mogla razaznati od gomile tog istog kiča u koji je zavijena, jer više nije bila u prvom planu i kao da se pronalazila samo u tragovima. To je dovelo do stagniranja roka, ali se to još uvek nije toliko osećalo zbog eha iz 70ih. U međuvremenu,iz hard roka koji je nastao iz roka kada su u upotrebu ušle distorzije i električne gitare, nastali su brojni derivati od kojih se račvaju 3 glavne (često sukobljene) struje: metal, punk i grunge. Metal je najstariji i traje uporedo sa hard rokom, često se sa njim i prepliće, a do sad se razvio u više od 10 podpravaca (heavy, thrash, speed, power, progressive, black, death, doom, gothic, nu metal.....) i, mada mnogi ne znaju, ima vrlo razvijenu scenu. Punk je doživeo bum sredinom 70ih sa grupama Seks pistols, Ramonsi, Kleš (iako mnogi smatraju da prve naznake potiču još iz 60ih godina)..... Taj pokret je aktivno živeo samo par godina, mada još uvek živi i razvija se, ali više u okvirima underground scene. Jedina svetla tačka roka (i moje lično mišljenje muzike uopšte) nakon one dekadencije 80ih godina i kao reakcija na istu je pojava grunge-a! Već pre početka 90ih godina u Sijetlu, u Americi, postojale su naznake o ovom pokretu mladih ljudi koji su želeli da svoju ideologiju obuku u karirani flanel i prenesu svetu ideju da ne treba biti ravnodušan. Sve je to bilo propraćeno bendovima kao što su Nirvana, Alice in chains, Pearl jam, Soundgarden, Smashing pumpkins, itd. koji su zasnovali i držali Sijetl scenu. Nažalost, brojni problemi su uticali na to da ova ideja izgori negde u modernom kapitalističkom društvu 90ih godina jer je bila u velikoj suprotnostima sa okolnostima u kojima je nastala. Pokazalo se da kako svet postaje agresivniji potrebna mu je i agresivnija muzika i kako se sve provlači kroz struju, ni muzika nije mogla da ostane neoštećena....



bg.ac

Klasična muzika


Klasična muzika podrazumijeva zapadnoevropsku klasičnu muziku. Ako krenemo u širinu, onda ćemo vidjeti da u Americi i Africi muzicira se primitivno. Na sjeveru Afrike međutim, kao i u arapskom djelu zapadne Azije preovladava orijentalna muzika, u kojoj preživljava i muzika Izraelaca. Postoji japanska, kineska i indijska klasična muzika, ali pod pojmom klasična muzika podrazumijeva se muzika zapadne Evrope nastala od perioda srednjeg vijeka (trubadura i truvera) do danas. Stari narodi također su primitivno muzicirali.

Procvat u zapadnoj evropi donijele su 2 stvari: uvođenje orgulja u crkvenu službu, i pojava trubadura i truvera – putujućih muzikanata koji su se prvo javili u sjevernoj Francuskoj (Flandriji), odnosno području današnje Belgije. Trubaduri su putovali Evropom i zabavljali svijet. Postojala je i Bizantska muzika koja je najezdom turaka preseljena na zapad i doprinijela je renesansi.

Pojava inkvizicije i crkvena kontrola spriječilo je širenje trubadura, tako što je njihova muzika kao tjelesna proganjana i zabranjivana. Ono što je preživjelo, to je crkvena muzika renesanse u kojoj se pojavljuju prvi stvarni kompozitori.

Renesansa u muzici prvo se javila na području današnje Belgije (Franko-flamanski majstori). Muzikanti s tog područja proširili su muziku na područje Italije. Nadalje klasična muzika se širila na Francusku i područje današnje Njemačke.

Klasična muzika bila je osnovni zamajac ukupne renesanse i sveukupnog razvoja zapadnog društva onda i danas. Francuski dvor, Bečki dvor, Njemački carevi i sva zapadna carstva uzdignuli su se upravo zahvaljujući klasičnoj muzici. Kompozitori su bili veoma traženi i od svjetovne vlasti i od crkve.

Svjetovna tematika počela se javljati u baroku, kroz klasicizam i kulminaciju doživljava u romantizmu, dok sakralna muzika paralelno opada.

Popularna definicija klasične muzike je predstavlja kao antitezu popularne (zabavne) i narodne muzike( tradicijske muzike ).

Vrste klasične muzike



Vokalna - Pjesma
Instrumentalna - Simfonija, Koncert, Sonata, Svita, Fuga,
Vokalno-instrumentalna - Opera, Oratorij, Opereta, Kantata, Himna, Motet, Madrigal, Misa, Koral, Magnifikat, Kanon

U klasičnoj muzici teme variraju između

religiozne (Crkvena glazba, Duhovna glazba)i
svjetovne (Fizička, Materijalna) tematike.

UTICAJ VERE NA ISTORIJU MUZIKE
Izučavanje istorije muzike može početi sa razmišljenjem kako su ljudi zapisivali, ponavljali, izvodili melodije i, kao najvažnije, kako su znali da je to što izvode tačno i melodijski prijatno za uši bilo kog stanovnika. Po kom principu su se izdvajali najistaknutiji muzički umetnici i ko je ulagao u tematiku muzičkog pripovedanja kada su svi počeci bili direktno u vezi sa crkvom?

Foto: wikipedia.org
Foto: wikipedia.org
Osvrtom na istoriju muzike od srednjeg veka pa do današnjeg dana, uviđamo veliki uticaj crkve, a samim tim i politike, na razvoj muzičke delatnosti koja je upravo uz pomoć nje ostajala zapisana i dostupna i u 21. veku. Pozitivan uticaj verskih organizacija u različitoj meri je dao svoj pečat i putokaz istoriji muzike, u neku ruku ograničavajući je toliko da bude prilagođena i propuštena kroz „svetovne norme“ i kalupe. Iako se do 16. veka zapisi modernih muzičkih umetnika svode na minimalne brojeve, o istorijatu crkvene muzike skupina poznatih putokaza datira čak 2000 godina pre nove ere, dajući nam slikovit i pomalo mističan putokaz u prošlost, praveći vezu između crkve (politike) i muzike neraskidivom. Crkva i država nisu bile odvojene, već su zajedno stvarale svetovne i duhovne vođe naroda, koje su u zavisnosti od verske zajednice i vremena u kom su živele, muziku i nosioce muzičkog stvaralaštva podržavale ili zanemarivale.

PRAVOSLAVNA CRKVA I MUZIKA

Prema mišljenju mnogih teoretičara, muzika istorijski počinje sa Grcima, a mnogoboštvo prelazi u legitimitet u vidu „Boga na zemlji“ u otelotvorenju vladara koji poseduje moć i novac. Posle podele Rimskog carstva i početkom srednjeg veka razdvaja se i verska sredina, a samim tim i razvoj muzike različitim. Pravoslavna vera kroz tadašnje Vizantijsko carstvo koristila se muzikom kao načinom „zastrašivanja“ svetovne vlasti, svesno vladajući saznanjima da kroz slavljenje boga slave cara, crkvu i poredak. Prenos željenog teksta kroz muzičke melodije ostaje nam zapisan pomoću jednih od prvih ostavština o muzičkim melodijama.

Neume (grč. neuma – znak iz srednjeg veka koji se koristio za beleženje muzičke melodije) specifičnog izgleda, nepreciznog sleda zapisa sa „kukicama (akcentima)“ iznad slogova, daju nam prve uvide o crkvenoj muzici. Neume predstavljaju samo podsetnike, dok se melodija unapred znala i prenosila samo „usmenim“ putem, ostavljajući nam zajedno sa mozaicima i drugim arhitektonskim i umetničkim zaostavšinama prve zapise muzičke umetnosti.

Neume academic.ru

- Neume, foto: academic.ru

…ZA TO VREME NA NAŠIM PROSTORIMA…

Po ugledu na Vizantiju uzajamna pomoć između vladara i poglavara crkve predstavljala je simbiozu dajući svakoj strani ono što je zahtevala. Vladari su davali novac crkvi, a zauzvrat su proglašavani svecima. Od napeva (dvojezičnih napeva sačuvanim kroz neume) iz 15-og veka sačuvano je petnaestak originalnih srednjovekovnih istorijskih zaostavština. Iako je taj broj zapisa mali, pozitivan uticaj Pravoslavne crkve svakako se ogleda u dokazima i dokumentovanim spisima koji su služili da se muzika nadgradi i nastavi svoj tok, budući da je mogućnost trajnog zapisa muzičkog dela bila u tom periodu nezamisliva.

Karlo Veliki Foto: blic.rs
Karlo Veliki
Foto: blic.rs
KATOLIČKI UTICAJ

Za razliku od Pravoslavne, Katolička crkva predstavljala je najvažniji faktor modelovanja muzike zabeleživši od VII, pa do XX veka veliki broj svetski priznatih umetnika koji su postavili temelje muzike. Nakon mračnog srednjeg veka koje je zadesilo zapad nakon naleta varvara, napredak koji je krunisan kao „Karolinška renesansa“ vinuo je franačko carstvo u najplodonosniji period. Karlo Veliki, iako nepismen, svesno je radio na reformi latinskog i opismenjavanju svog naroda, te se može smatrati jednim od najzaslužnijih vladara koji su svojim dostignućima omogućili sledećim naraštajima posedovanje brojnih dela antičkih pisaca i muzičkih zapisa. Sa velikom sigurnošću se može reći da sve do Karla Velikog zapisi nisu postojali. Prema zapisima teoretičara Lučana Albertija, Karolinška renesansa je u IX veku donela muzici prvu mogućnost da prodre van granica crkve i manastira. Prve svetovne pesme načinjene po ugledu na one verske zabeležene su u Evropi, a među njima i gorka tužbalica ispevana povodom smrti Karla Velikog.

PODUHVAT GRGURA VELIKOG

Antifonar Foto: wikipedia.org
Antifonar
Foto: wikipedia.org
Definitivnu prekretnicu u procesu usmeravanja dalekih muzičkih komponenati prema Rimu predstavlja poduhvat Grgura Velikog koji je usmerio svojstvene muzičke vrednosti rimske crkve u suprotnom pravcu. Zanimljivo je to da je papa određivao šta je potrebno, a šta nepotrebno od muzičkog nasleđa koje je Grgur njemu izlagao, pakujući prikupljene odobrene pesme u monumentalnu knjigu zvanu „Antifonar“, koja je sadržala stalne pesme koje su se izvodile na misi, a to su Kyrie, Gloria, Credo, Sanctus i Agnus Dei, kao i pesme koje se menjaju prema praznicima i godišnjem dobu.

Rimski ritual proširen je kroz zapisivanje pevanja i tu se muzički razvoj uz uticaj Katoličke crkve drastično počeo razlikovati od naše i Vizantijske. Pojavljuje se višeglasje i različiti načini zapisa (koordinatni sistem). Bogatstvo se daje crkvi i velelepne građevine (Firentinska katedrala), kao rezultat simbioze moći i zakona, ostaju kao simboli koji su odredili najvažnije tadašnje promene.

Firentinska katedrala Foto: wikipedia.org
Firentinska katedrala
Foto: wikipedia.org
Iako je do XIX veka 90% stanovništva bilo nepismeno, siromašno i nezbrinuto, novac koji su posedovali plemići odlazio je upravo u reforme statusnih simbola, a samim tim i u crkvene zapise unutar crkava. Muzika koja je bila proizvod bogatog crkvenog života posedovala je isuviše veliku raskoš, gde se prvenstvena funkcija (prenos teksta) izgubila. Nakon Tridentskog sabora Rimokatoličke crkve, unajmljivanjem Đovanija Pjerluiđija da Palestrine piše se nova, pojednostavljena muzika sa novim standardima (šest glasova) prilagođena širim narodnim masama.

ODVAJANJE RIMA I RIMSKE CRKVE

Potreba za reformacijom i za odvajanjem od Katoličke crkve zbila se u XVI veku, posredstvom Martina Lutera koji je svojom tekstom „95 teza o iskvarenosti Katoličke crkve“ započeo protestantsku reformu. Boreći se protiv kupovine oprosta i drugih nečasnih radnji Katoličke crkve, bivajući pod zaštitom nemačkih vladara, Martin Luter je započeo proces odvajanja od Rima i Rimske crkve. Zamenivši nerazumljivi latinski sa nemačkim, Luter je u saradnji sa nemačkim kompozitorom Johanom Valterom ostavio i nekoliko primeraka protestantskih muzičkih spisa. Upravo ta reformacija uvodi novi oblik hrišćanske muzike, poznat danas kao protestantski koral. Imajući koren u starim nemačkim narodnim duhovnim pesmama, ova muzika se izvodi jednoglasno, uz pratnju orgulja, ili harmonično u četiri glasa.

ISLAMSKE VERSKE ZAJEDNICE SE ZA VREME RAZVIJANJA MUZIKE PO SVETU…

…mogu pohvaliti procvatom arhitekture, kaligrafije, slikarstva, kao i muzike. Za razliku od hrišćanske umetnosti, izraz islamska umetnost u sebi ne sadrži odrednicu religijskog. To je umetnost nastala u zemljama u kojim je većinska religija islam, bez obzira na versku pripadnost pojedinaca koji su tu umetnost stvarali. Zapisi koji su nam omogućeni zabeležavani su u „Hiljadu i jednoj noći“. Za vreme Abasidskog kalifata, prevedena su i brojna dela iz oblasti muzičke teorije, kao što su dva Aristotelova dela naslovljena Kitab al-Masa’il i Kitab fi al-Nafsi, zatim prevedeno je i Galenovo delo Kitab al-Sawt (De voce), kao i Euklidovo delo Kitab al-Qanun (canon) i druga. Naučno-matematička strana muzike crpljena je od Grka, ali je praktična strana imala čisto arabljanske obrasce. Vodeća ličnost muzičkih pisaca posle grčke škole bio je filozof al-Kindi, koji je živeo u drugoj polovini IX veka. Pored njega spominju se još i al-Farabi i al-Razi.

istorija muzike

- Foto: gitarrenbrevier.de

Crkva je bila i ostala jedina ustanova koja se nalazila u gotovo svakom mestu širom zemlje bilo ono malo ili ne, moderno ili ne, razvijeno ili nerazvijeno. Posedujući moć, a samim tim i propagirano znanje i istinitost, imala je privilegije da diktira trendove i istoriju. Kako su crkve posedovale najveće količine novca lako su nadvladavale svetovne pobune i konkurencije. Posedovanjem velike količine dragocenosti i novca, crkva je u dogovorima sa vladarima lako mogla odlučivati i suzbijati nepovoljne slobodne umetnike i određivala ko je dovoljno dobar za javno priznatog umetnika. Očuvanje umetničkih dela omogućeno je upravo uz pomoć verskih institucija koje su radi održivosti svoje infrastrukture morale da ulažu u duhovne baštine takmičeći se sa oprečnim verskim zajednicama i njihovim međusobnim uticajima. Osvrtom na sam početak muzičkih zapisa koji su mogli biti zauvek uništeni zubom vremena, ratovima se može potvrditi pozitivan uticaj crkve bez obzira da li je to pravoslavna, katolička ili neka druga verska opredeljenost. Svi su imali, pregledom istorijski navedenih činjenica, pozitivan uticaj upravo zato što su obezbedili očuvanje muzičkog stvaralaštva i podršku muzičkim stvaraocima. Na bazi muzike izvođene na instrumentima koje koristimo i danas (harfe, laute, citre, flaute, oboe, rogovi, trube, orgulje, udaraljke i zvona), nastala su najpoznatija dela današnjice.

Povezanost muzike kroz pesmu ili instrumentalnu interpretaciju sa verskim ritualima sačuvana je i danas, bez obzira na manipulativnu moć. Pozitivno utiče na ljudsku emociju. Daje snagu, veru i nadu.

- AUTOR: Mina Paunović

SAVREMENA MUZIKA
Kako su se epohe smenjivale, njihovo trajanje je bivalo sve kraće i kraće, dok u XX veku stilovi nisu postali pravci koji se pojave, naprave bum i brzo prođu. Dva pravca koja su najviše uticala na razvoj muzike koju slušamo svakodnevno su džez koji je nastao 1917. (crnački folklor) i rok, koji je direktno nastao iz ritma i bluza 50ih godina u vidu rock'n'rolla. Prva velika imena koja su nastavila tradiciju Geršvina i Armstronga bila su Badi Holi, Litl Ričard i "kralj" - Elvis Prisli. Posle toga dolazi period kada su se ljudi podelili po tome koji od 2 najveća benda svih vremena više vole - Bitlse ili Roling Stonse. Još pre ulaska u 70-te godine svet je slušao Dorse, Džimi Hendriksa, Dženis Džoplin, Cepeline, da bi ovaj zvuk u narednoj deceniji dostigao vrhunac, što je propraćeno paradom kiča jer ljudi uvek preteraju (najlakše je otići u krajnost). U osamdesetim godinama se muzika već nije mogla razaznati od gomile tog istog kiča u koji je zavijena, jer više nije bila u prvom planu i kao da se pronalazila samo u tragovima. To je dovelo do stagniranja roka, ali se to još uvek nije toliko osećalo zbog eha iz 70ih. U međuvremenu,iz hard roka koji je nastao iz roka kada su u upotrebu ušle distorzije i električne gitare, nastali su brojni derivati od kojih se račvaju 3 glavne (često sukobljene) struje: metal, punk i grunge. Metal je najstariji i traje uporedo sa hard rokom, često se sa njim i prepliće, a do sad se razvio u više od 10 podpravaca (heavy, thrash, speed, power, progressive, black, death, doom, gothic, nu metal.....) i, mada mnogi ne znaju, ima vrlo razvijenu scenu. Punk je doživeo bum sredinom 70ih sa grupama Seks pistols, Ramonsi, Kleš (iako mnogi smatraju da prve naznake potiču još iz 60ih godina)..... Taj pokret je aktivno živeo samo par godina, mada još uvek živi i razvija se, ali više u okvirima underground scene. Jedina svetla tačka roka (i moje lično mišljenje muzike uopšte) nakon one dekadencije 80ih godina i kao reakcija na istu je pojava grunge-a! Već pre početka 90ih godina u Sijetlu, u Americi, postojale su naznake o ovom pokretu mladih ljudi koji su želeli da svoju ideologiju obuku u karirani flanel i prenesu svetu ideju da ne treba biti ravnodušan. Sve je to bilo propraćeno bendovima kao što su Nirvana, Alice in chains, Pearl jam, Soundgarden, Smashing pumpkins, itd. koji su zasnovali i držali Sijetl scenu. Nažalost, brojni problemi su uticali na to da ova ideja izgori negde u modernom kapitalističkom društvu 90ih godina jer je bila u velikoj suprotnostima sa okolnostima u kojima je nastala. Pokazalo se da kako svet postaje agresivniji potrebna mu je i agresivnija muzika i kako se sve provlači kroz struju, ni muzika nije mogla da ostane neoštećena.......