Grčko vajarstvo

Da bismo razumeli grčku umetnost neophodno je da, pre svega, shvatimo kulturni, društveni, ali i politički život Grka.
Gradovima-državama vladala je aristokratija, obrazovana i oduševljena umetnošću.
Vrednost čoveka kao pojedinca naglašena je još u Homerovim epovima napisanim u VIII veku p.n.e. i ovo humanističko poimanje izraženo je u celokupnoj grčkoj figurativnoj umetnosti.
U vajarstvu se ovo usredsrđivanje na čoveka opredmećuje u statuama koje čoveka prikazuju u punoj mladalačkoj snazi

Vajarstvo arhajskog perioda


Omiljeni model u antičkom periodu je kuros, mladi muškarac koji se prikazuje nag, bez ikakvog drugog ukrasa sem savršenstva atletskog tela.
Grčki vajar je koristio žive modele ali je individualne osobine transformisao da bi dobio idealan tip koji neće predstavljati ma kog čoveka, već čoveka u punoj fizičkoj snazi. Ove statue nisu bile portreti već su bile namenjene posvećenim prostorima. Ponekad su to bile statue boga Apolona, ili statue ponuđene bogovima da bi se ovekovečilo sećanje na junaka poginulog u ratu.

Atletski ideal



Posle Kurosa, početkom klasičnog perioda (početkom V veka p.n.e.), sledi figura Efeba, mladog atlete prikazanog u opuštenom položaju.
Kultura atletskog, vezana za olimpijske igre , ostvarila je dubok uticaj na vizuelne umetnosti. Pobednici olimpijskih takmičenja bili su slavljeni kao heroji i njihovo telo, sredstvo za takmičenje i ostvarivanje pobede, bilo je smatrano oličenjem božanskog savršenstva.

Vajarstvo klasičnog perioda

Najveći deo vajarskih ostvarenja čine statue muškaraca, jer u Grčkoj je preovladavao ideal atletske lepote, prerogativ muškarca. Da bi potomstvu ostavili uspomenu, olimpijski pobednici sticali su pravo da u gradu postave statuu sa sopstvenim imenom.

Vajari su, stoga, usesredili svoja istraživanja na muško atletski razvijeno telo. Tokom prvih decenija V veka p.n.e. razvila se u blizini Atine škola zasnovana na obradi bronze. Ova tehnika, kod koje se koristi voštani model, pružila je vajarima mogućnost da u mekom materijalu voska izvedu i najsitnije detalje.
Iz ove škole izašla su izuzetna ostvarenja kojima su vajari, sad bez borbe sa tvrdoćom mermernog bloka, prikazali pokret i životni polet ljudske figure.

Mogućnost pokreta



U Posejdonu koji baca trozubac nepoznati umetnik je uhvatio snažne mišice muškarca koji baca lako koplje u trenutku skladnog pokreta čitavog tela. Miron se prihvatio izazova da u čuvenoj statui Bacač diska (prva polovina V veka p.n.e.), koja nam je poznata isključivo posredstvom rimskih kopija izrađenih u mermeru, prikaže pokret bacača diska.

Skulptura helenističkog perioda

Posle poraza kod Hajroneje (338 p.n.e.) Grci su pali pod vlast Makedonskog carstva i za Grčku je otpočeo period političke i kulturne krize. Kulturni i umetnički život preselio se u gradove osnivane izvan grčkog poluostrva: Aleksandriju u Egiptu, Pergam i Antiohiju u Maloj Aziji, Rodos na Egejskom moru.
Naslednici Aleksandra Velikog koji su međusobno podelili ogromno carstvo uspostavili su u tim gradovima umetnička središta, danas poznate kao aleksandrijska, pergamska, rodoska škola.
U helenističkom periodu kultura i umetnost odražavaju ideje filozofa Aristotela (IV vek p.n.e.) učitelja Aleksandra Makedonskog. U Aristotelovom vrednosnom sistemu visoka mesta zauzimaju čovekova čulna iskustva u spoznaji stvarnosti i samog sebe.

Figure bogova


Umesto egejskog kulta boginje Majke Grci su uspostavili kult muškog božanstva, Zevsa, najmoćnijeg među bogovima. Za razliku od bliskoistočnih civilizacija koje su svoja božanstva prikazivale u čudovišnim obličjima, Grci su svojim bogovima pripisali ljudski oblik i osećanja. Dok su pesnici opisivali osobine ličnosti bogova i boginja, vajari su uobličavali njihov fizički izgled, namenjen hramovima u kojima su te statue postajale predmet obožavanja.



Legende, priče o neverovatnim podvizima bogova koje čine grčku mitologiju bile su sveto štivo. Zadatak vajara je bio da to štivo pretoče u prizore kojima su ukrašavani frontoni hramova, a čija je namera bila da ljude podučavaju veri.



Kodeks vidljivih oznaka



Svaka božanska figura bila je prepoznatljiva po svojim spoljašnjim osobinama, držanju pokretima i simbolima. Sastavni delovi božanske pojave brižljivo su odabirani kako bi se svako božanstvo sa sigurnošću raspoznavalo u mnoštvu bogova grčke mnogobožačke vere.
Poznavanje ovog kodeksa oznaka neophodno nam je i danas da bismo mitološke ličnosti razlikovali jedne od drugih.