Klasična muzika

Termin Antička Grčka odnosi se ne samo na područje današnje Grčke, već i na sva ostala područja koja su u antička vremena bila naseljena Grcima: Kipar, egejskaobala Turske, Sicilija, južna Italija, kao i sva razbacana naselja na obalama Jadranskog, Mediteranskog i Crnog mora.


Umetnost antičke Grčke zauzima veoma važno mesto u istoriji – ona povezuje umetnost koja se javila u vreme prvih civilizacija na Bliskom Istoku i umetnost savremene Evrope.

Saznanja o muzici u antičkoj Grčkoj postoje zahvaljujući razvoju slikarsktva, arhitekture, vajarstva i književnosti. Sve ove umetnosti počele su intenzivno da se razvijaju u 8. veku pre nove ere. Ipak, glavni izvori za proučavanje muzike iz tog vremena bile su rasprave grčkih filozofa i muzičkih teoretičara.


Muzika je u antičkoj Grčkoj bila veoma cenjena. Smatrala se darom bogova. Njeno ime potiče od reči Muses, koja se odnosi na boginje, ćerke vrhovnog grčkog boga Zevsa i boginje Mnemozine. Bilo ih je 9, a predvodio ih je bog Apolon. Muze su bile zaštitnice pesništva, umetnosti i nauke i verovalo se da inspirišu pesnike, slikare i muzičare.

Bilo da se radilo o venčanju ili sahrani, o verskom obredu, javnoj svečanosti, takmičenju ili čak poljskim radovima, sve ove aktivnosti bile su obavezno praćene muzikom. Ipak, muzika nije služila samo za zabavu, već je bila veoma cenjena i kao umetnost.

Imala je veliku ulogu u vaspitanju dece. Ljudi koji su se bavili muzikom smatrani su obrazovanim ljudima, pa su imali i bolji položaj u društvu. Čak je i Platon rekao: „Što je u državi bolja muzika, bolja će biti i država“.

Stari Grci delili su muziku na dobru i lošu. Verovali su da ona ima veliku moć i da može da utiče na čoveka pozitivno ili negativno, u zavisnosti od toga u kojoj se lestvici izvodi. Čak su verovali da može i da izleči bolesne.

Verovatno ste već čuli mit o Orfeju, jednom od najvažnijih pesnika i muzičara antike.



Njegova muzika imala je moć da umiri divlje zveri, da pomera drveće i kamenje, pa čak i da zaustavi reke. Na žalost, iako je bio veliki muzičar, Orfej nije imao sreće u ljubavi – njegova voljena Euridika umrla je od ujeda zmije. Orfej je tada uzeo svoju liru i zaputio se u podzemni svet, kako bi pokušao da je vrati među žive.

Svojom muzikom uspeo je da začara troglavog psa Kerbera koji je stajao na ulazu u Had.



Kada je došao do Hada i Persefone, koji su vladali podzemnim svetom, svojom tužnom pesmom uspeo je da ih očara. Dopustili su mu da povede Euridiku sa sobom, ali pod jednim uslovom – ne sme da se okreće ka njoj sve dok ne izađu na svetlost dana. Orfej je tada krenuo ka izlazu, međutim nije bio siguran da li ga Euridika prati. Mučen sumnjama i čežnjom, okrenuo se. Istog trenutka, zauvek je izgubio svoju dragu. Probao je da se ponovo vrati u Podzemlje, ali ovoga puta vrata Hada ostala su zatvorena.

I N S T R U M E N T A R I J U M

Najpopularniji instrumenti u antičkoj Grčkoj bili su lira i kitara od žičanih i aulos od duvačkih.

ŽIČANI INSTRUMENTI




LIRA je kao rezonator imala kornjačinu koru, a KITARA drvenu kutiju. Prema grčkoj mitologiji, lira je nastala tako što je bog Hermes veliki kornjačin oklop pokrio životinjskom kožom i rogovima od antilope.

Oba instrumenta imala su žice iste dužine, koje su proizvodile samo jedan ton, čija je visina zavisila od debljine i napetosti žice. Broj žica se vremenom stalno povećavao – u početku ih je bilo 5, zatim 8, u 5. veku pre n.e. 11, a kasnije čak i 15 – 18. Sviralo se prstima ili trzalicom (tzv. plektron).

Lira je bila više namenjena kućnom muziciranju, a njeno učenje je bilo obavezno kod omladine, naročito u Atini.



KITARA je bila vrlo slična liri (pripadale su istoj porodici instrumenata). Koristila se uglavnom za solističke napeve, na koncertima.
Bila je malo komplikovanija za sviranje od lire. Desnom rukom bi se izvodio napev (trzanjem žica prstima i trzalicom), a levom rukom bi se svirala pratnja. Ovaj instrument povezivao se sa bogom Apolonom



I lira i kitara smatrani su instrumentima čiji zvuk donosi vedrinu i duševnu ravnotežu.

Ako vas zanima kako je sve to zvučalo, pogledajte sledeći snimak:



Ostali žičani instrumenti:

• Harfe (psalterione) stranog porekla -> velika egipatska harfa u obliku polumeseca zvala se SAMBUKA
  
• Jednožični monokord
  

DUVAČKI INSTRUMENTI

Najpopularniji duvački instrument u antičkoj Grčkoj bio je AULOS. Sastoji se iz drvene cevi sa rupicama, koja je otvorena na kraju, i dvostrukog jezička (slično današnjoj oboi). Pravio se od trske, šimšira, obične ili slonove kosti.



DIAULOS (dvostruki aulos) sastojao se iz dve odvojene cevi, koje su mogle biti iste ili različite dužine. Obično su tonovi desne cevi bili dublji, tako da se na njoj izvodila melodija, dok je leva cev proizvodila visoke tonove, koji su bili pratnja. Pratnja je mogla biti i jedan isti ton (bordun).

HROMATSKI AULOS razvio se kasnije. Imao je mnogo više mogućnosti, tako da je i melodija koja se na njemu izvodila bila mnogo bogatija.

Na aulosu se sviralo pri verskim obredima, na gozbama, na vežbalištu, u vojsci. Smatrao se instrumentom uzbuđenja i strasti, a bio je povezivan sa bogom Dionisom. Koristio se sve do 5. veka nove ere.

Evo i jednog snimka sviranja na diaulosu:




Ostali duvački instrumenti:

• Flauta ili monoklamna (jednocevna) siringa (syrinx)
  
• Panova frula ili poliklamna siringa, sastojala se od niza povezanih cevi različite dužine; predstavlja preteču usne harmonike
  

Od UDARALJKI, najviše su se koristile kastanjete, bubnjići i cimbal (činele).

Treba pomenuti i hidraulis, prvi instrument sa dirkama, koji je izgledao kao današnje orgulje, a radio je na vodeni pogon.



zanimljivamuzika.com

Oblici starogrčke muzike


U antičkoj Grčkoj, najstariji muzički oblik bila je KITARODIJA – pevač bi sam sebe pratio na kitari, a u pauzama između pevanja svirao bi interludijum*. Pevale su se uglavnom ljubavne pesme, odlomci iz epopeja (kojima bi prethodio preludijum), zdravice, političke pesme… Glavna tačka kitarodičkih nastupa bio je NOMOS, posvećen bogu Apolonu, koji se sastojao iz nekoliko delova.



AULODIJA predstavlja oblik starogrčke muzike gde je pevanje praćeno sviranjem na aulosu. Naravno, za ovakav oblik muziciranja potrebna su dva izvođača (zato što je aulos duvački instrument), pa je možda to bio razlog što je aulodija bila manje popularna od kitarodije.

Što se tiče instrumentalne muzike, postojale su kitaristika i auletika. I ovi muzički oblici dobili su svoje nazive prema instrumentima koji u muziciranju učestvuju: KITARISTIKA je sviranje na kitari (bez pevanja), a AULETIKA – sviranje na aulosu. Što se popularnosti ovih oblika tiče, kitaristika je bila manje popularna od auletike. Repertoar je bio manji, siromašniji, a cilj je bio što bogatije ukrasiti melodiju.



Solo muziciranje na aulosu bilo je mnogo više cenjeno, a i repertoar je bio mnogo bogatiji. Glavna forma ovog muziciranja bio je „pitijski nomus“, koji je, zapravo, prvi pokušaj programske muzike. Naime, umetnik na aulosu trebalo je da dočara borbu Apolona sa zmajem Pitosom, i to po tačno utvrđenom redosledu numera:

uvodno raspoloženje
Apolon izaziva zmaja
borba
Apolonova pobeda i njegove pobedničke pesme

Naravno, osim ovih oblika, postojale su i mešovite vrste instrumentalne muzike (zajednički nastupi aulosa i kitare), kao i horska muzika.

HORSKO PEVANJE počelo je da se razvija od 8. veka pre nove ere. Hor je obično činilo između 15 i 30 pevača, a nastupali su uz pratnju kitare i/ili aulosa. Zanimljivo je da su u to vreme članovi hora pevali samo u oktavama ili unisono (nije bilo pevanja u razmaku terce ili kvinte).

Pošto su horovi nastupali u raznim prilikama, vremenom su se izgradili i različiti horski oblici, od kojih su najznačajniji tren, pean i ditiramb.

TREN je bilo horsko pevanje uz pratnju aulosa, koje je bilo povezano sa pretklasnom magijom. Ovo pevanje vremenom se razvilo u oplakivanje i žalopojke, tako da je postalo sastavni deo svih pogrebnih obreda (iliti sahrana).

PEAN je bila pesma radosti, koja je pevala o zdravlju, sreći, pobedi u predstojećim ratnim pohodima, o dobru koje očekuju od bogova… Obično je bila posvećena Apolonu.

DITIRAMB je bio posvećen Dionisu, bogu vina, a stari Grci pevali su ga u proleće. U izvođenju ovog muzičkog oblika učestvovalo je obično oko 50 pevača i plesača, koje je najavljivao solista (korifej). Pratili su ih svirači na aulosu (ili diaulosu) i bubnju. Pevači i plesači bili su preobučeni u kozje ili jareće kože i kružili su oko Dionisovog oltara.



Iz ditiramba se vremenom razvio najvažniji književno-muzički oblik stare Grčke – tragedija.

TRAGEDIJA se kao oblik javlja tek sredinom 6. veka pre nove ere, a svoju pravu formu stekla je u 5. veku pre n.e. Sama reč ‘tragedija’ nastala je od dve reči: ‘tragos’, što znači jare i ‘ode’, što znači pesma.

I u tragediji (kao u ditirambu) pevači i plesači kružili su oko Dionisovog oltara, uz pratnju svirača, a najavljivao ih je solista. Vremenom se uloga soliste i hora proširivala, a pojavili su se i glumci – u početku jedan, a zatim tri (u klasičnoj grčkoj tragediji nije bilo nikad više od tri glumca). Glumci su imali maske na licu, a neki su koristili i sandale sa velikim platformama – tzv. koturne. Muškarci su glumili i ženske uloge.

U to vreme, u Atini su se svakog proleća održavale Dionizijske svečanosti. Trajale su po 4 dana, a u njima je učestvovao ceo grad (osim robova, naravno). Svečanost je počinjala tako što bi se organizovala povorka (koju su činili članovi horova), koja bi kroz grad nosila Dionisovu sliku. Zatim bi se prinela žrtva, a onda bi svi odlazili u amfiteatar, noseći statuu Dionisa. U amfiteatru bi se tada najavljivale dramske priredbe koje će biti izvedene u naredna četiri dana. Naime, na ovim svečanostima nadmetalo bi se po 3 tragičara i 3 ili 5 komičara, a najbolji glumci i dela bi na kraju bili nagrađeni.



Pošto je autor teksta obično bio i kompozitor, u tragediji je vladala čvrsta povezanost reči i tona. Inspiraciju za sadržaj tragedije, pisci su uglavnom preuzimali iz mitologije, a priča bi uvek govorila o sukobu čoveka sa sudbinom.

Najpoznatiji autori antičkih tragedija bili su Eshil (Okovani Prometej, Oresteja), Sofokle (Antigona, Kralj Edip, Elektra) i Euripid (Elektra, Ifigenija na Aulidi, Ifigenija u Tauridi).

Grčka tragedija ima veliki značaj, ne samo u razvoju grčke kulture, već i u razvoju kulture celokupnog čovečanstva. Na temeljima grčke tragedije u Firenci će pred kraj renesanse nastati opera, a veliki reformatori opere, Gluk i Vagner, svoje ideje za unapređivanje ovog muzičko-scenskog oblika naći će upravo u antičkoj tragediji.

*Interludijum: međustav; samostalna kompozicija ili deo kompozicije, koji razdvaja stavove ciklusne forme ili delove neke kompozicije (početak teksta).



zanimljivamuzika.com

Muzička kultura starih istočnih civilizacija


U zemljama starog istoka (Egipat, Mesopotamija, Kina, Indija i Palestina) socijalna struktura društva bila je potpuno drugačija od one koja je vladala u prvobitnoj društvenoj zajednici. Ekonomsko-socijalno uređenje ovih država temeljilo se na principima robovlasničkog društva. Pošto su uslovi društvenog života bili slični u svim ovim državama, mogu se naći velike sličnosti i u razvoju umetnosti, posebno u razvoju muzike.

Zajedničke crte u muzičkoj kulturi naroda starog istoka su:

1) nastaje jaz između vladajuće klase i širokih narodnih slojeva, što takođe znači i jaz između dvorske muzike i muzike masa. Socijalna funkcija muzike se takođe menja – muzika sada veliča vladara i postaje sastavni deo kulta; muzičke svečanosti nisu više namenjene celokupnom društvu, već manjini koja vlada;

2) muzičko izvođenje poverava se profesionalcima – pevačima, sviračima. plesačima, što muzičku praksu podiže na jedan viši nivo;

3) podaci koji postoje o muzici tog perioda su najčešće oni koji se odnose na muzičku kulturu vladajuće klase, jer su jedino pripadnici višeg staleža bili u prilici da ukrašavaju grobnice i dvorce crtežima na kojima su se mogle videti razne muzičke manifestacije;

4) muzika širih narodnih slojeva i dalje je povezana sa radnim i proizvodnim procesima;

5) muzika se najčešće javlja u kombinaciji sa tekstom ili pokretom (plesom) i postaje sve samostalnija.

EGIPAT

Muzika u Egiptu imala je toliko značajnu ulogu da su muzičare smatrali faraonovim rođacima. Na zidovima egipatskih grobnica mogu se videti brojni prizori iz tadašnjeg muzičkog života.

Egipćani su upotrebljavali veliki broj instrumenata: razne udaraljke, čegrtaljke tipa kastanjeta, sistrumsistrum (trouglasti instrument, na kome su bili pričvršćeni metalni prstenovi koji su udarali jedni o druge i tako proizvodili zvuk), razne frule, svirale sa jezičkom, različiti žičani instrumenti (harfe, citre, laute). Nakon osnivanja stalnih vojnih jedinica, pojavili su se i vojni orkestri, sa tipičnim vojnim instrumentima – trubama i bubnjevima. Najinteresantniji instrument iz tog vremena su svakako hidraulične orgulje, u kojima je težina vode stvarala pritisak potreban za pokretanje vazduha u cevima.

Što se teorije tiče, pretpostavlja se da su Egipćani poznavali pentatoniku i hromatsku lestvicu. Glavni intervali bili su oktava, kvinta i kvarta, a što se notacije tiče, pretpostavlja se da nije ni postojala.


MESOPOTAMIJA

U prostranoj ravnici između Eufrata i Tigra razvijale su se kulture Sumera, Asiraca i Vavilonaca. Socijalne osnove razvoja ovih naroda slične su onima iz Egipta. Najznačajnija od ove tri bila je kultura Sumera, a na njenim temeljima razvila se Asirsko-Vavilonska kultura. Kod Sumerana, muzika je bila skoro isključivo povezana uz crkvene obrede. Crkveni napevi pevali su se prema utvrđenom rasporedu, koji niko nije smeo da menja.

Raskošni dvorski život i profesionalni muzički ansambli karakterišu muziku Mesopotamije. Instrumenti koji su bili korišćeni su prvenstveno lire i harfe, a zatim i čegrtaljke, zvečke, kao i različiti oblici bubnjeva. Ponekad su čitavi oltari bili napravljeni u obliku ogromnog bubnja, koji je imao veliku zvučnu snagu, a postojali su i bubnjevi toliko veliki da su na njima plesači plesali! Postojali su takođe i sistrumi, duguljaste flaute, duvački instrumenti sa jezičkom, rogovi, laute. Postoje čak i neki podaci o zajedničkom muziciranju nesrodnih instrumenata (udaraljki, duvačkih i žičanih instrumenata). Ovako bogat mesopotamski instrumentarijum bio je osnova na kojoj se izgrađivalo bogatsvo instrumenata čitave mediteranske civilizacije.

KINA

Kineska civilizacija pojavljuje se oko 1500 godine pre n.e. U društvenom životu stare Kine muzika je igrala posebnu ulogu. Osnovna obeležja kineske muzike su oštra melodijska linija i stroga simetrija u ritmičkom i melodijskom smislu. Pentatonika se učvršćuje ne samo u duhovnoj, već i u svetovnoj muzici (korišćenje pentatonike je u vezi sa gledanjem Kineza na život i smrt, i najavljuje njihovu statičnost i pasivnost). Međutim, pentatonska lestvica nije jedina koju Kinezi poznaju – uvedena je bila i lestvica sa 7 tonova: C, D, E, Fis, G, A, H.

Što se tiče instrumentarijuma, postoje podaci za više od 40 vrsti bubnjeva (udaraljki). Kingšeng je instrument sastavljen od niza kamenih pločica, po kojima se udara čekićem. Poznati instrument je i gong, nazvan još i tam-tam, koji je oblika okrugle bronzane ploče. Od drvenih duvačkih instrumenata, interesantne su panove frule (svirale tipa oboe), a postoje i limeni duvački instrumenti. Posebna vrsta duvačkog instrumenta je šeng – kombinacija Panove frule i orgulja! Od instrumenata sa žicama, važan je kin, koji je srodan citri (sa 5 do 7 žica) i pip – nalik gitari. Što se tiče instrumentalnih sastava, uz dvorske i crkvene ansamble postojali su i vojni orkestri.

Najbogatije razdoblje kineske kulture vezano je doba ˝Tang˝ (VII-IX vek pre n.e.). Tada i žene počinju da učestvuju u izvođenju muzike. U razdoblju ˝Song˝ (X-XII vek) teži se izgrađivanju specifično kineskog stila. U XII veku javlja se scenska vrsta uz pevanje i instrumentalni sastav, a kasnije (XIV-XVII vek) će se razviti i kineska opera.

INDIJA

Muzika Indije ima posebnu fizionomiju. Indijski napev karakteriše lestvica širokog opsega, hromatika, kao i slobodniji ritmički i formalni tok. Indijska muzička teorija deli oktavu na 22 dela nazvana sruti (intervali od otprilike ¼ tona). Sruti predstavlja najmanju akustičku jedinicu koju sluh može razlikovati. U Indiji je postojala i lestvica od 7 tonova, od kojih svaki ima svoje ime. Ovakvih lestvica bilo je 28.

vinaIndijci su pravili veliku razliku između duhovne i svetovne muzike. Duhovni napevi (saman – smirenost) bili su zasnovani na tekstovima 4 knjige Veda i bili su mirni spori i dostojanstveni. Osnova svetovnih napeva (raga – strastvenost, uzbuđenost) bili su stalni melodijski obrasci, koje je umetnik varirao i obogaćivao ornamentiranjem. Ovi napevi pevali su se uvek u unapred utvrđeno vreme.

Instrumentarijum kod Indijaca bio je takođe bogat. Koristili su udaraljke (koje su bile slične kastanjetama), bubnjeve, gong, zvonca, timpane, a posebno je interesantna nagara – vrsta timpana od gline. Od duvačkih instrumenata koristile su se razne vrste frula, oboe, gajde, trube i rogovi. Međutim, najbitniji i najbrojniji bili su žičani instrumenti. Najznačajniji žičani instrument je vina, koja se sastoji od duguljaste cevi, sarangikoja je sa oba kraja pričvršćena uz prazne bundeve – rezonatore. Duž cevi je razapeto nekoliko žica, koje se pritiskom prstiju (kao na gitari) skraćuju i produžuju, čime nastaju dublji i viši tonovi. Početkom XI veka n.e. u Indiji se pojavljuju i gudački instrumenti: ravanastra, koji je danas zaboravljen, i sarangi, koji je i danas široko rasprostranjen, a koji predstavlja prauzor evropske viole d`amore.


PALESTINA

I u Palestini je muzika imala značajnu ulogu, prvenstveno pri bogosluženju, a zatim i na raznim svečanostima i u ratovima. Dok je na snazi bilo rodovsko uređenje, nisu postojali profesionalni sveštenici, a ni muzičari.To se promenilo tek oko 1000 godine pre n.e., kada je Palestina postala klasna država, a kraljevi su postali vrhovni sveštenici. Tada se izgradio i veličanstveni obrednik, uz učešće velikog broja profesionalnih muzičara: 4000 levita činilo je muzičko telo. Oni su se delili u 24 grupe, pod vođstvom 12 upravljača. Tada su nastali i značajniji instrumentalni sastavi.

Instrumentarijum starih Jevreja se naročito obogatio kada se kralj Solomon venčao ćerkom jednog egipatskog faraona. Tada je i mnogo egipatskih instrumenata donešeno u Palestrinu. Interesantno je da likovni umetnici nisu smeli da slikaju instrumente, jer su oni pripadali bogosluženju.

Karakteristike starojevrejske muzike su strogo jednoglasje vokalnog tipa i poštovanje melodijskih prauzora (koji se zatim obogaćuju improvizacijom i dodavanjem ornamenata), kao i podela na psalmodijsko recitovanje i ritmički slobodnije napeve. Melodije se kreću u okviru tetrahorda (ili u granicama 2 povezana tetrahorda). Najstariji napevi izgrađeni su na pentatonici.

U muzici bogosluženja ističe se tehnika tzv. responzorijalnog pevanja, koje je kasnije preuzela i katolička liturgija. Ova vrsta pevanja sastoji se u naizmeničnom pevanju soliste i hora, koji ponavlja ceo napev soliste ili samo njegov završni deo.


zanimljivamuzika.com

Kako je začeta klasična muzika?

Muzika postoji od najranijih perioda ljudske istorije. Primitivni ljudi su se izražavali vokalno i tako su nastajali zvuci koji su često bili i muzički. Tokom milenijuma, muzika je postajala sve kompleksnija.Čovek je izumeo muzičke instrumente da bi proizvodio one zvuke koje ne može da otpeva. Frule i zviždačke reprodukovale su glasove ptica i vetra; doboši i bubnjevi su pojačavali zvuk udaranja srca. Muzičke skale (lestvice) još uvek nisu postojale.

Prve pesme su bile paganske. Ljudi, puni strahopoštovanja prema prirodi i straha od svog okruženja pevaju molitve i prinose žrtve. Ako je vetar zavijao, oni bi uzvraćali zavijanjem, ako je sa neba pljuštalo, oni bi pevali o kiši. Pesma je slavila pobedu, ili bila znak zahvalnosti bogovima.

Ritam se u istoriji muzike pojavio vrlo rano kao oponašanje ravnomernih zvukova hodanja, trčanja, tj. zvukova proizvedenih pokretima, ili prirod-nih zvukova. Izmišljene su igre da bi se umirili bogovi, a uz igru se izvodila muzika.

U tim ranim godinama, muzika se prenosila predanjem. Čak i danas u nekim istočnim kulturama muzika opstaje na ovaj način. Tek kasnije ljudi su počeli da zapisuju muziku.

Srednji vek

Period poznat pod nazivom srednji vek karakteriše dominacija religije i crkve. Celokupno ljudsko znanje postaje sastavni deo crkvene dogme ili je interpretirano crkvenom dogmom.

Gregorijanski koral

Prošli su mnogi milenijumi bavljenja muzikom pre nego što je nekome palo na pamet da muziku zapiše. Oko 600. godine nove ere, papa Grgur I, poznat pod nadimkom “Veliki”, uvodi prvi muzički kanon kojim sistematizuje muzičke lestvice do tada primećivane u crkvenoj muzici. Papa Grgur je notama dao imena po slovima abecede A, B, C i D – ista ona koja su i danas u upotrebi.

Po papi Grguru ostao je naziv gregorijanski koral: to su jednostavne melodije,koje je unisono, na latinskom jeziku, pevao hor. Malo je verovatno da je papa Grgur znao da će devedesetih godina 20. veka Gregorijanski koral postati jedan od glavnih svetskih hitova, kada snimak muzike do tada nepoznatih monaha iz Španije – bude dospeo na top liste.Ovaj veliki povratak ima svoj razlog: gregorijanski koral poseduje istinsku duhovnu dubinu.


Monah Gvido

Monah Gvido iz Areca zaslužan je za teorijsko zasnivanje solfeđa. Sistem pevanja standardnih slogova za određene tonove lestvica, vekovima je stara veština koju koriste operski pevači i muzičari širom sveta, a poznata je pod nazivom solfeđo. Naziv solfeđo odnosi se na ovu veštinu pevanja i na teoriju o notnim i ostalim značenjima.

Gvido iz Areca je izmislio novi sistem muzičke notacije, uvodeći rudimentarnu verziju notnog linijskog sistema kakav je i danas u upotrebi Teško je i zamisliti šta bi se desilo sa svetom muzike bez Gvidovih inovacija. Srećom, ne moramo to da zamišljamo. Gvido je postojao, njegov notni sistem se još uvek koristi, i pripada mu priznanje za značajan doprinos istoriji muzike.

Ite, missa est!

Nisu samo monasi uticali na dalji razvoj muzike. Crkveni obredi, bogosluženja, mise, liturgije, postaju izvorište novog muzičkog stvaralaštva.Katolička liturgija (ili na latinskom missa) dobila je ime po završnim rečima svih latinskih liturgija starog doba: “Ite, missa est” (u grubom prevodu: “Napolje, slobodni ste!”). Svaka misa ili muzičko delo namenjeno crkvenim obredima pisano je po određenim kanonima: Kyrie eleison (“Bože, imaj milosti” – još jedan starinski napev); Gloria in excelsis Deo (“Slava Bogu uzvišenom”); Credo (“Verujem”); Sanctus, Sanctus, Sanctus(“Sveti, Sveti, Sveti”) i Agnus Dei (“Jagnje Božje”). Sva ova muzička dela bez obzira da li su bila namenjena obavljanju svakodnevne Božije službe ili liturgijama o velikim crkvenim praznicima, imaju skoro nepromenjene
tekstove od renesanse naovamo.

Renesansa u muzici prvo se javila na području današnje Belgije (Franko-flamanski majstori). Muzikanti s tog područja proširili su muziku na područje Italije. Nadalje klasična muzika se širila na Francusku i područje današnje Njemačke.
Klasična muzika bila je osnovni zamajac ukupne renesanse i sveukupnog razvoja zapadnog društva onda i danas. Francuski dvor, Bečki dvor, Njemački carevi i sva zapadna carstva uzdignuli su se upravo zahvaljujući klasičnoj muzici. Kompozitori su bili veoma traženi i od svjetovne vlasti i od crkve.

Svjetovna tematika počela se javljati u baroku, kroz klasicizam i kulminaciju doživljava u romantizmu, dok sakralna muzika paralelno opada.

Popularna definicija klasične muzike je predstavlja kao antitezu popularne (zabavne) i narodne muzike( tradicijske muzike )..

Vrste klasične muzike

Vokalna - Pjesma
Instrumentalna - Simfonija, Koncert, Sonata, Svita, Fuga,
Vokalno-instrumentalna - Opera, Oratorij, Opereta, Kantata, Himna, Motet, Madrigal, Misa, Koral, Magnifikat, Kanon ,
U klasičnoj muzici teme variraju između
religiozne (Crkvena glazba, Duhovna glazba)i
svjetovne (Fizička, Materijalna) tematike.

Kompozitori

Postanak kompozitora uvjetovan je društvom i politikom koja je sprovođena u ta doba. Većina kompozitora počela je svoju naobrazbu vrlo rano, uglavnom kao pjevaći u crkvenom horu, ili su tome bili podučavani od strane roditelja. Nadalje karakteristično za skladatelje je da ih je muzika nagnala na putovanja zemljama.

Srednjovjekovlje

Pérotin
Guillaume de Machaut
Renesansa
Guillaume Dufay
Carlo Gesualdo
William Byrd
Henry Purcell
Josquin des Prez
Clément Janequin
Orlande de Lassus
Heinrich Schütz
Giovanni Pierluigi da Palestrina
Giovanni Gabrieli
Claudio Monteverdi
Barok
Johann Sebastian Bach
Georg Friedrich Händel
Giacomo Carissimi
Marc-Antoine Charpentier
Jean-Philippe Rameau
François Couperin
Jean-Baptiste Lully
Michel-Richard Delalande
Marin Marais
Louis-Claude Daquin
Antonio Vivaldi
Arcangelo Corelli
Domenico Scarlatti
Johann Pachelbel
Dieterich Buxtehude
Tarquinio Merula
Giuseppe Tartini
Klasicizam
Carl Philipp Emanuel Bach
Wolfgang Amadeus Mozart
Joseph Haydn
Ludwig van Beethoven
Romantizam
Franz Schubert
Frederic Chopin
Robert Schumann
Johannes Brahms
Felix Mendelssohn
Pyotr Ilich Tchaikovsky
Antonin Dvoržak
Bedrich Smetana
Richard Wagner
Edvard Grieg
Nicolo Paganini
Richard Strauss
Franz Liszt
Cezar Franck
Đuzepe Verdi
Sergey Rachmaninov
Sergey Prokofiev


Instrumentalni izvođači

pijanisti
čembalisti
Orguljaši
violinisti
Vokalni izvođaći
Muški glasovi
Baritoni
Kontratenori
Tenori
Bas-baritoni
Bas
kastrati
Ženski glasovi
Mezosoprani
Soprani
Alti
dirigenti
Lista ansambala za ranu glazbu

Muzički sastavi

Duet
Trio
Kvartet
Kvintet
Sekstet
Septet
Oktet
Orkestar


milanpopovic.wordpress.com

Klasična muzika



Klasična muzika ili takozvana ozbiljna muzika jeste grana muzičke kulture koja se svodi na pojam umetnička muzika. U svakodnevnom govoru, taj pojam služi za razlikovanje umetničke od muzike koju označavamo kao narodnu, zabavnu, komercijalnu ili prosto rečeno, šund muziku, koja se stvara, objavljuje i izvodi samo radi zabave i lake zarade, bez neke veze sa umetničkim izražavanjem.

Klasičnu muziku su stvarali veliki majstori Evropske muzičke prošlosti i prvenstveno, ovim izrazom se označava muzika stvarana od epohe baroka (početak sedamnaestog veka), pa sve do kompozitora našeg razdoblja. Osim ove postoje i neke specifične klasične muzike, kao na primer klasična muzika Indije, koja ima izgrađene lestvice i muzičke sisteme, pa i vlastite stvaraoce. Specifično obeležje klasične muzike novijeg razdoblja (dvadeseti i dvadeset prvi vek), jeste da je sve više stvaraju i kompozitori zemalja izvan Evrope, pretežno pod uticajem foklora svojih zemalja.

Klasična muzika obuhvata vrlo široku lepezu muzičkog, umetničkog stvaranja. U oblast klasične muzike spadaju: Kamerna muzika, koncertna ili kocertantna muzika (za jedan, dva ili više solističkih instrumenata i orkestar), simfonijska muzika, oratorijumska (vokalno - instrumetnalna muzika), za vokalne soliste, hor i orkestar, operska muzika.

Pod pojam klasične muzike, može se podvesti (iako se to često ne čini) i takozvana stara muzika, muzika koju su stvarali poznati ili anonimni stvaraoci iz Evropskog srednjeg veka i renesanse. Sa razvojem muzičke teorije, estetike i istorije, period postojanja klasične muzike i dela koja ona obuhvata, sve se više pomera na ranija razdoblja Evropske istorije, što je vrlo dobra, ohrabrujuća pojava.

Klasična muzika napokon obuhvata i brojne umetnike - stvaraoce i izvođače - koji su je tokom vremena, sve do naših dana učinili veoma poznatom i popularnom širom sveta. Svaki je od stvaralaca to jest, kompozitora, bio i ostao predstavnik specifičnog stilskog pravca pod čijim je uticajem stvarao. Barok, klasicizam, romantizam, realizam, impresionizam, moderna avangardna stremljenja... sve su to stilski pravci koji su dali brojne umetnike - kompozitore i izvođače, vokalne ili instrumentalne.

Sve u svemu klasična muzika je najobuhvatnije i najraskošnije područje umetničko - muzičkog stvaranja ali ipak, rođeno iz prvobitne, izvorne narodne, muzičke kulture, udahnuvši joj jedan specifičan, uzvišen, umetnički, muzički karakter i izraz.


wikipedija

Simfonija je proširena kompozicija za orkestar i obično se sastoji od četiri stava. Po svojoj je formalnoj strukturi identična klasičnoj instrumentalnoj sonati, a razlika između ova dva muzička roda je upravo ta što je sonata kamernog karaktera, komponovana za jedan ili dva instrumenta, ređe tri ili više (sonata za gudački orkestar na primer), a simfonija za veći instrumentalni sastav - orkestar. Jedan citat, jednog velikog majstora simfonijske muzike na zalasku epohe muzičkog romantizma, o simfoniji u sažetom obliku govori sve:

Simfonija treba biti kao priča.
Simfonija treba da sadrži sve.

Gustav Maler (1860 – 1911), kompozitor i dirigent

Istorijski razvoj simfonijske muzike

Simfonijska muzika je sigurno najraskošnije područje muzičkog stvaralaštva. Tu se u prvom redu misli na muziku za orkestar, kome se često pridružuju i vokalno - instrumentalni solisti i hor. Iako reč SIMFONIJA ima i brojna druga značenja.
Prošla je simfonijska muzika, počev od prvih oblika u epohi baroka i pretklasicizma pa do danas, brojne razvojne faze. Svoj klasičan oblik dobila je za vreme Hajdna i Mocarta. A kompozitori - romantičari, dali su joj najveće dimenzije i umetničke visine. Sve u svemu, simfonijska muzika bila je i ostala najsnažniji oblik umetničkog izražavanja majstora muzike u svim epohama.

Rani simfonijski oblici

Reč simfonija obično označava muzičko delo pisano za muzički sastav od više instrumenata i izvođača. U izvornom obliku, ona znači sazvučje, dakle, to je učešće više muzičara i više instrumenata u predstavljanju muzičkog dela ili muzičkih zvukova.
Ali, reč simfonija ima i još jedno značenje, koje nas dovodi do njenih prapočetaka u antičko doba. U drevnom Rimu, ovaj izraz je označavao ograđen prostor na pozornici, rezervisan za instrumentalne izvođače ili jedan instrumentalni sastav. Njega su činili aulos, sirings (vrste drevnih frula), kitara, formiks, cimbali i kastanjete zvane skabilum, koje su označavale takt. Ovaj je instrumentalni ansambl pratio tadašnje rimske pantomime.

Značenje savremenog muzičkog roda, simfonija dobija sa početkom sedamnaestog veka. Desilo se to približno u isto vreme kada se iz težnje za obnovom pevane starogrčke tragedije, rodila opera. Samo, opera zatim ima svoj i intenzivniji razvojni put, dok se simfonija razvijala postepeno, nastajući iz tada pomodnih muzičkih oblika. Prvim delom te vrste, smatra se zbirka Muzičke Simfonije u osam, glasova glasova, koje je 1610. godine napisao i izdao kompozitor Lodoviko Viadana. To je delo napisano u duhu tadašnjeg višeglasnog madrigala, sa elementima koncertnog muziciranja. A zatim tokom XVII i prve polovine XVIII veka nastaju instrumentalna dela pod nazivom simfonije, koja u sebi sažimaju duh baroknog koncerta i tadašnje operske uvertire (tempo brzo-lagano-brzo). Značajni kompozitori tog roda bili su Vićenco Albriči (tvorac prvih instrumentalnih dela koja su nosila naziv ‘’simfonija’’ i imale su svoj ‘’broj’’), Hajnrih Šic (poznate su njegove vokalne ‘’Sinfone Sacrae’’ – ‘’Duhovne Simfonije’’) i Tomazo Albinoni, koji je prvi uveo menuet kao četvrti stav simfonije. Stvarajući svoje Troglasne invencije i simfonije i to za čembalo ili orgulje, Johan Sebastijan Bah ovaj oblik proširuje na kamerno muziciranje, što će sa posebnim respektom u svom stvaralaštvu prihvatiti tek kompozitori u XX veku.

Formiranje klasične simfonije

Sredinom XVIII veka, simfonija se oblikuje kao samostalan muzički oblik, pisan za orkestar. Najveće zasluga u to vreme, pripadala je kompozitoru i dirigentu Janu Vaclavu Štamicu i njegovom orkestru zvanom Manhajmska Škola, prema gradu u kom je delovala. Simfonija dobija tri zasebna stava - dva brza, bočna alegra i jedan središnji adagio, što zatim prihvataju i dalje razvijaju Hajdn i Mocart, dajući simfoniji zrelo klasično obeležje četvorostavačnosti. Sa Hajdnom i Mocartom, simfonijska muzika je konačno oblikovana.

Jozef Hajdn prvi veliki majstor muzičkog klasicizma i prvi u čuvenom Prvom Bečkom Trijumviratu (Hajdn, Mocart, Betoven), konačno je otkrio i ustanovio klasičnu formu simfonijske muzike. Slično Mocartu, razvio ju je od nasleđenog kratkog trostavačnog oblika iz epohe pretklasicizma, do zrelog i proširenog četvorostavačnog oblika (adagio uvod,allegro - andante - menuet - rondo, finale). Može se slobodno reći: da Hajdn nije ustalio klasični simfonijski oblik, ni Mocart ne bi stvorio svoja najbolja poznija dela, a Betoven ne bi našao inspiraciju za finale svoje Devete (a našao ju je pored ostalog i u Andanteu, drugom stavu Hajdnove Druge Simfonije!).

Danas je poznato ukupno 106 Simfonija Jozefa Hajdna i sve one odražavaju razvojni put simfonijske muzike u XVIII veku, sve do pojave jednog Betovena. Većina ranijih simfonija, komponovane su za kućne koncerte kneza Esterhazija, gde je Hajdn službovao do 1790. godine.

Hajdn je uzdigao simfonijski oblik na njegov razvijeni klasični nivo. U svojim simfonijama, Hajdn je koristio tematski materijal baziran na narodnom stilu. Hajdn je pojednostavljivao muzički materijal u stavovima svojih Simfonija i nanovo mu saglasno svom muzičkom majstorstvu, davao složeniju tonsku strukturu, približavajući je muzičkoj arhitekturi. Tipično je za Hajdnov simfonijski stil još i to da je često isticao pojedine note ili motive iz tema i efektno ih razrađivao, posebno u strogo sonatnom, prvom stavu (u njemu je i lagani uvod pre nastupa sonatnog prvog stava, takođe Hajdnovo dostignuće). Naivni karakter narodne igre, kod Hajdnovih Simfonija je zadržavao samo treći stav, menuet. Mada su menuet u simfoniji koristili i Hajdnovi prethodnici (prvi ga je uveo, kao što smo videli, Tomazo Albinoni), tek sa Hajdnom on postaje punopravni sastavni deo simfonije, pripremajući dolazak betovenskom skercu. Osobeni su po svome stilu i Hajdnovi lagani stavovi, gde se melodije, često veoma jednostavne, razrađivane u tehnici varijacija, koju će tek kasnije preuzeti i snažno razviti Betovenov muzički genije. iznenadni nastupi pauza (što je posebno karakteristično za finalne stavove Hajdnovih Simfonija), Hajdnu su obezbedili počasno mesto u muzičkoj istoriji i nadasve u antologiji simfonijske muzike i ukazali na put kojim će ići stvaraoci u kasnijim muzičkim epohama.

U stopu sa Hajdnom, simfonijsku muziku je polazeći od nasleđenih oblika, stvarao i Volfgang Amadeus Mocart. I on je kao i Hajdn, pošao od kratkog trostavačnog oblika prve polovine XVIII veka i stvorio je prava remek dela zrelog četvorostavačnog simfonijskog klasicizma.

A na prelasku iz XVIII u XIX vek, Betoven polazi od one tačke do koje su stigli Hajdn i Mocart i prvi značajno proširuje simfonijski oblik. Galantni menuet, zamenjuje njegovom ‘’ubrzanom’’ verzijom, ‘’skercom’’, dajući tako ovom stavu snažnije, dramamtičnije obrise. Simfonijska muzika tako dobija nov i još značajniji razvojni put, koji u epohi muzičkog romantizma XIX veka dovodi, kako do stvaranja novih simfonijskih oblika ili obogaćivanja starih, tako i do značajnog proširivanja klasične simfonije do monumentalnih dimenzija.

Specifični simfonijski oblici

Pored onoga što je za simfoniju tipično – to je delo pisano za orkestar, podeljeno na četiri stava koja obrazuju jednu celinu, javljaju se tokom razvoja simfonijske muzike i neki specifični simfonijski oblici, koji unose u simfonijsku muziku i neka osobena obeležja. Ti oblici su:

KONCERTANTNA SIMFONIJA. U ovoj vrsti simfonijskog muziciranja, orkestru se pridružuju solistički instrumenti, po pravilu jedan, a može ih biti dva, pa i tri. Od solističkog koncerta, koncertantna simfonija se razlikuje po tome što se zadržava ustaljena forma simfonije, unutar koje nastupa solistički instrument, iznoseći muzičke misli ravnopravno sa orkestrom.

PROGRAMSKA SIMFONIJA. Ova vrsta simfonijskog muziciranja je nastala u epohi muzičkog romantizma, u prvoj polovini XIX veka i utemleljio ju je Ektor (Hector) Berlioz. Programska simfonija je tipičan predstavnik romantičarske estetske zablude zvane programska muzika, prema kojoj muzika nije samo apstraktan sklop zvukova i glasova, već ona tim zvukovima i glasovima priča, pripoveda. Osnovna inspiracija za nju, upravo je književnost - poezija i literatura. Forma u kojoj se programska simfonija komponuje može biti ustaljena, kao i u klasičnoj simfoniji, ali je često značajno olabavljena i zamenjena nekom karakterističnom muzičkom mišlju, muzičkim motivom (‘’lajtmotiv’’ ili ‘’fiksna ideja’’) koji se provlači u određeniom modifikacijama kroz celu simfoniju, a može biti i sasvim napuštena.

SIMFONIJSKA POEMA. To je drugi najznačajniji predstavnik ‘’programske muzike’’, čiji je utemeljivač Franc List. Njene su karateristike: koncipirana je u jednom stavu, raskošnih je orkestarskih boja i oslanja se na podsticaje iz istorije, literature i umetnosti. Osnovna inspiracija za Listovu simfonijsku poemu, upravo je književnost - poezija i literatura. Polazeći od Listovih dostignuća, simfonijsku poemu na kraju XIX veka, do najvećih umetničkih, ali i realističkih visina, uzdiže Rihard Štraus.

VOKALNO – INSTRUMENTALNA SIMFONIJA. U ovom simfonijskom rodu, orkestru se u pojedinim stavovima ili u celom delu, pridružuju vokalni solisti i hor (ponekad samo vokalni solisti ili samo hor). Prvi je u simfonijsku muziku ova obeležja uveo Betoven, svojom Devetom Simfonijom, a to su zatim prihvatili mnogi (mada ne svi) istaknuti stvaraoci XIX i XX veka. I to je ostao veoma primenjivan vid simfonijskog muziciranja.
Valja međutim ukazati na to da je osnovno polazište za sve simfonijske oblike ipak KLASIČNA SIMFONIJA. Njena je struktura sačinjena od četiri stava, od kojih je prvi stav po pravilu brzi, sa laganim uvodom i izgrađen u sonatnom obliku (ekspozicija sa dve teme povezane prelazima, razvojni deo, gde se ove teme variraju i repriza, gde se tematski material ponavlja, rekapitulira), a okončava se kodom. Drugi stav je laganog ili umerenog karaktera, a treći je najpre igrački menuet, potom skerco (ova dva stava često menjaju mesta, pa je drugi stav skerco, a treći je lagani stav). Finalni četvrti je u obliku razigranog ronda ili u sonatnom obliku, a njega pokatkad može uvoditi i lagani uvod. Završava se finalnom kodom, koja je i ’’kruna’’, finale cele simfonije.



wikipedija

Opera se može definirati kao scenska drama u kojoj glavni glumci pjevaju većinu svoje uloge. Smatra se jednim od najsloženijih oblika umjetnosti. Kombinira pjevanje, glumu, orkestralnu glazbu, kostime, scenarij (libreto), a često i balet kao vrstu plesa.

Tradicionalna opera ima tri vrste pjevanja: recitativ, deklamaciju i ariju, tj. otpjevanu solo dionicu. Kratka pjevna dionica naziva se i arioso. Sve vrste pjevanja prate glazbeni instrumenti.
Pjevači i njihove uloge razvrstavaju se prema rasponu glasa. Muškarac može biti bas, bas-bariton, bariton, tenor i kontratenor. Žena može biti alt, mezzosopran i sopran. Svaka od tih vrsta ima podvrste. (Na primjer, podvrste soprana: lirski sopran, koloraturni sopran, spinto sopran, dramski sopran.) Te podvrste pomažu kako bi pjevač dobio uloge koje najbolje odgovaraju boji i kakvoći njegova glasa.

Što je najvažnije u operi - riječi ili glazba? O tom se pitanju raspravlja još od 17. stoljeća. Vizualne umjetnosti kao što je slikarstvo koriste se kako bi stvorile scenski spektakl, koji se smatra važnim dijelom izvedbe. Osim toga, u operi se često koristi ples. Zbog svega toga je slavni operni skladatelj Richard Wagner dodijelio operi znamenitu titulu Gesamtkunstwerk, što bi se moglo prevesti kao "zbirno umjetničko djelo".

Nastanak opere

Riječ opera izvorno znači "djela". Naime, to je množina latinske riječi opus (djelo), čime se željelo reći da opera objedinjuje umjetnosti solo pjevanja, zborskog pjevanja, deklamacije i plesa u scenskom spektaklu. Prvo djelo koje se smatra operom u današnjem općenitom smislu potječe iz 1597. godine. Bila je to Dafna (danas je izgubljena), a napisao ju je Jacopo Peri za elitni krug firentinskih humanističkih umjetnika koji su se okupljali u prostorijama "Camerata". Opera Dafna je htjela oživjeti klasičnu grčku tragediju, u okviru šireg buđenja antike koje je bilo vrlo važno za renesansu. Druga Perijeva opera, Euridika, iz 1600. godine, predstavlja prvu opernu partituru koja se sačuvala do naših dana. Izgovoren ili deklamiran dijalog uz svirku orkestra, što se u operi zove recitativ, jest temeljna osobina melodrame u njezinom izvornom smislu. Najpoznatiji primjer takve glazbe je Mendelssohnova glazba za San ivanjske noći. Nevidljivi orkestar koji je u melodrami 19. stoljeća naglašavao dramsku radnju danas se može prepoznati u filmskoj glazbi. Filmski spektakli s ozbiljnom glazbom izravno nasljeđuju tradiciju melodrame, a njihovi specijalni efekti mogu se smatrati nasljednicima i konkurentima oblika 'Grand Opera'.

Među ranim elementima iz 16. stoljeća, koji se još nisu složili u prepoznatljivu operu, treba spomenuti dvorsku paradu zvanu maska. Novi elementi maske mogu se vidjeti u drami Oluja Williama Shakespearea (oko 1611. godine). Glazbeno-dramski elementi mogu se vidjeti i u madrigalima iz 16. stoljeća, koji su se ulančavali kako bi se postigla dramska radnja.

Ako se osvrnemo na još starija razdoblja, vidjet ćemo da se glazba koristila već u srednjovjekovnim misterijima. Sačuvalo se jedno glazbeno djelo koje je starije od Dafne, Filoteja, koje je na vjerski tekst skladao svećenik po imenu Silberman. Osim toga, glazba Hildegarde iz Bingena izvodila se na sceni u dramskom obliku.

wikipedija

Barokna opera

Opera se ubrzo proširila izvan okvira dvorske publike. Oko 1637. godine u Veneciji se pojavila ideja "operne sezone" (unutar karnevala), gdje su se opere izvodile javno uz naplatu ulaznica. Istaknuti operni skladatelji 17. stoljeća jesu Francesco Cavalli i Claudio Monteverdi, čiji je Orfej (1607.) najstarija opera koja se još uvijek izvodi. Monteverdijevo kasnije djelo Odisejev povratak (1640) također se smatra vrlo važnom ranom operom. Te rane barokne opere miješale su komediju s elementima tragike, što je smetalo profinjenijim duhovima, pa je tako pokrenuta prva u velikom nizu opernih reforma. Vođa reforme je bio pjesnik Pietro Metastasio, čija libreta su uvela oblik opera seria ("ozbiljna opera"), pun moraliziranja. Komedija je u baroknoj operi dobila svoju granu: opera buffa ("smiješna opera"), koja se razvijala zasebno, a djelomično se zasnivala na tradiciji commedia dell'arte.

Talijanska je opera postavila standarde za barok. Talijanska libreta bila su standard, čak i za Nijemca Händela, koji je pisao za Engleze, ili Mozarta, koji je pisao u Beču krajem 18. stoljeća.

Bel canto

Doba koje nazivamo bel canto najbolje predstavljaju opere Rossinija, Bellinija, i Donizettija

Francuska opera

Nasuprot operama uvezenim iz Italije, razvila se zasebna francuska tradicija, gdje se pjevalo na francuskom. Zasnovao ju je jedan Talijan, Jean-Baptiste Lully, koji je osnovao francusku glazbenu akademiju i vladao francuskom operom od 1672. godine nadalje. Lullyjeve uvertire, tečni i uredni recitativi, plesna intermeca, divertismani i orkestralni pasaži između scena postavili su shemu koju je promijenio tek Gluck gotovo sto godina kasnije. Tekst je bio jednako važan kao i glazba: komplicirane alegorije služile su za laskanje kralju, a završetak je gotovo uvijek bio sretan. Opera je u Francuskoj zatim uključila i baletne dijelove, kao i razrađenu scensku mašineriju.

Francuska barokna opera, koju je razradio Rameau, dobila je jednostavniji oblik zbog reforme koju je sproveo Gluck (Alkestida i Orfej) krajem 1760-ih godina. Francuska je opera bila pod utjecajem škole bel canto, koju su zastupali Rossini i drugi Talijani.

Opera buffa i opera comique

Francuska opera s govorenim dijalogom naziva se opera comique bez obzira na temu. Jedna vrsta opere comique jest opereta. Opereta je zajedno s vodviljom dovela do mjuzikla, koji je dosegao vrhunac u New Yorku.

Romantična opera i 'Grand Opera'

Giuseppe Verdi je glavni predstavnik romantične opere, a općenito se smatra i najvećim opernim skladateljem svih vremena.

Elementi francuskog oblika Grand Opera pojavili su se prvi put u Rossinijevoj operi Guillaume Tell (1829.) i Meyerbeerovoj operi Robert le Diable (1831).

Njemačka opera

Mozartov singspiel Čarobna frula (1791.), napisan na njemačkom, uveo je tradiciju njemačke opere, koju su u 19. stoljeću razvili Beethoven, Weber, Heinrich Marschner i Wagner.

Wagner je stvorio stil u kojem se recitativ i arija miješaju uz stalnu pratnju orkestra. Wagner je također obilno koristio lajtmotive (iako ih je prvi koristio Weber), koji povezuju određenu melodiju s određenim likom ili pojmom tijekom cijele opere.

Ostale nacionalne opere

Španjolska je stvorila svoj oblik opere, nazvan zarzuela. Počevši od Glinke, ruski su skladatelji napisali više značajnih opera (Musorgski, Rubinštejn, Čajkovski i Rimski-Korsakov).

Nakon Wagnera: verizam i modernizam

Nakon Wagnera, opera je krenula raznim putevima. Jedna reakcija kratkog vijeka bila je sentimentalna "realistična" melodrama verizma. Tu možemo spomenuti veliko ime, Giacomo Puccini sa operama Manon Lescaut, La Boheme Tosca, Madama Butterfly, Turandot i dr. Druga reakcija na Wagnerov mitski srednji vijek jest Richard Strauss.

Tijekom 20. i 21. stoljeća, iako je po čitavom svijetu opera postala popularnija nego ikad, moderne opere koje su ušle u kanon mogu se nabrojiti na prste, a među njih spadaju: Wozzeck (Berg) , Život razvratnika (Stravinski), Peter Grimes (Britten) i Razgovori karmelićanki (Poulenc).

wikipedija

Nastanak beogradske opere

Početak beogradske operske umetnosti datira iz vremena kada se grad oporavljao nakon velikih stradanja u Prvom svetskom ratu. Februara 1919. godine, osnovana je opera sa baletom. Kako je zgrada Narodnog pozorišta bila pod skelama, jer su je bombe i topovska đulad prilično oštetile, opera i balet su udomljeni u zgradi Manježa, u kojoj je održana i premijerna predstava - Pučinijeva "Madam Baterflaj" (11. 2. 1919). Prvi direktor Beogradske opere bio je Stanislav Binički.

Istorija beogradskih operskih zbivanja nešto je starija. Naime, 1894. godine je izvedena prva operska predstava - Blodekova "U bunaru", pod dirigentskom palicom Josifa Svobode. Već 1903. godine, izvedena je prva srpska opera, "Na Uranku", Stanislava Biničkog: Uz tada vrsne operske interpretatore, Sultanu Cijukovu i Žarka Savića. Kao glumac je nastupio kasnije proslavljeni Dobrica Milutinović.

Beogradski balet je zaživeo u sastavu ansambla Beogradske opere tokom 1919-1920. godine. Istorija beogradskog baleta počela je da se ispisuje kada su na sceni Narodnog pozorišta izvedeni fragmenti baleta "Ščelkunčik", Petra Iljiča Čajkovskog i "Šeherezada", Nikolaja Rimskog Korsakova (1923). Temelj beogradskog baleta postavili su ruski umetnici, emigranti, koji su u Beogradu našli drugi dom. Bili su to Klaudija Isačenko, nastavnik baleta u Glumačko-baletskoj školi (osnovana 1921) i Jelena Poljakova, prvi šef Baleta i nastavnik. Solista proslavljenog Baljšoj teatra, Margarita Froman, je doprinela u ulozi koreografa i pedagoga.

Iste godine je nastao jedan od najznačajnijih beogradskih muzičkih ansambala. Bila je to Beogradska filharmonija, u čijem osnivanju je zdušno učestvovao kompozitor Stevan Hristić. Danas je sedište filharmonije na Studentskom trgu broj 11. Veoma često koncertira na najuglednijim svetskim pozornicama.

Nije moguće da se govori o muzičkom životu u Beogradu između dva svetska rata, a da se ne pomene Kolegijum muzikum. Ansambl kamernog tipa osnovan je 1925. godine u Beogradu. Za deceniju i po postojanja, kroz ansambl su prošli mnogi poznati ljudi tog vremena: Siniša Stanković, Aleksandar Leko, Miloje Milojević (osnivač), Stana Đurić-Klajn, Ivan Đaja, Žarko Cvejić i drugi. Sastav su činili amateri, profesori, asistenti, studenti, ali i nekolicina koja će se kasnije proslaviti u muzičkim sferama (Cvejić, Stanković i drugi).

Početak Drugog svetskog rata najavio je zastoj u razvoju beogradskog muzičkog miljea. Ali ne i dug, jer dok se u drugim krajevima zemlje još ratovalo, u Beogradu je Oskar Danon dirigovao na prvoj poratnoj operskoj predstavi. Izveden je "Evgenije Onjegin" (1945).

Prvi put nakon rata, 28. novembra 1947. godine, izveden je balet "Ohridska legenda", najznačajnije delo Stevana Hristića. U sali Narodnog pozorišta je sedela državna i politička elita komunističke Jugoslavije. Prvu baletsku grupu okupili su Žorž Skrigin, Anka Radičević i Mira Sanjina.

Beogradska opera, obnovljena nakon ratnih stradanja, prikazala je 29. decembra 1949. godine, operu "Knez od Zete" u kojoj su briljirali pevači Žarko Cvejić, Melanija Bugarinović, Nikola Cvejić i dirigent Krešimir Baranović. Međutim, nakon pet izvođenja opera "Knez od Zete" je morala da bude skinuta sa repertoara iz ideoloških razloga, koje su utvrdili neki od ondašnjih čistunaca komunističke vere, kojoj je sve bilo podređeno. Na sreću, od tada je prošlo skoro 60 uspešnih godina beogradske operne i baletske umetnosti.

Autor:
Jovan Nikolić

glas-javnosti.rs

Pekinska opera je jedna od brojnih opera u Kini koja ima tradiciju dužu od 200 godina. Koncentrišući umetničku kvintesenciju svih lokalnih opera ona je stvorila specifičan umetnički oblik i stil glume, da bi na kraju postala nacionalna opera.

Pekinška opera je kompleksna umetnost. Sastavljena je od pevanja, recitovanja, pantomime, akrobatike i plesa. Savršena je kombinacija govora i igre i zbog toga je veoma omiljena u narodu.

Kada gledate pozorišnu predstavu pekinške opere, možete da uočite da postoje tipizirani likovi sa crvenim, belim, crnim I šarenim maskama. Tu su prekrasne boginje i junački generali. Ti scenski likovi veoma su važni u pekinškoj operi.

Likovi su tipizirane uloge. One se odredjuju po prirodnoj pripadnosti čoveka, odnosno po polnoj, starosnoj i društvenoj pripadnosti i naravno po karakteru uloge i autorskoj proceni. Zbog dramske radnje pekinške opere, scenski likovi su tipizirani u 4 vrste. To su: muški, zenški, takozvana šarena lica i komičari—klovnovi. U svakoj vrsti postoje podvrste. Osim toga, svaka vrsta ima odredjenu tipiziranu glumu koja podrazumeva posebnu vrstu pevanja, recitovanja, pantomime i akrobatike.

Od 20-tih do 40-tih godina prošlog veka, pekinška opera je doživela drugi vrh svog razvoja i formirala 4 škole, odnosno škola Mej (majstor Mej lanfang 1894-1961), škola Šang(Šang Sjiaojun 1900-1976), škola Čeng(Čeng Janćiu 1904-1958) i škola Sjun(Sjun Hujšeng 1900-1968).

Mej Lanfang je jedan od najčuvenija majstora pekinške opere u svetu. On je sa 8 godina počeo da uči pekinšku operu, imala je nastup kad je imao samo jedanaest godina. U svojoj više od 50-togodišnjoj karijeri, Mej Lanfang je stvorio svoj specijalni umetnički stil. On je 1919.godine predvodio delegaciju za predstavu u Japanu što je prvi korak pekinške opere u inostranstvu. 1930.godine, on je predvodio delegaciju za predstavu u SAD-u i dobio veliki uspeh. 1934.godine, na poziv Evrope je posetio evropske zemlje. Posle toga, svet je smatrao pekinšku operu kao jednom vrstom umetnosti u Kini.


U današnje vreme  pozorišne predstave ove umetnosti u svim krajevima zemlje gledaju uglavnom stariji i sredovečni ljubitelji pekinške opere, a ne mladi ljudi. Ali, kao kinesko tradicionalno pozorište, pekinška opera još je pod zaštitom kineske vlade. U Kini se svakih nekoliko godina održava nacionalni festival pekinške opere. Ta vreme održavanja festivala pekinška opera opet postaje tema o kojoj govore ljubitelji ove umetnosti.

serbian.cri.cn