DESPOTOVAC

Despotovac se prvi put pominje 1381. godine kao selo Voinci u povelji darovnici kneza Lazara. Godine 1882. Milan Obrenović donosi odluku da se selo zove Despotovac u znak sećanja na despota Stefana Lazarevića i ukazom ga proglašava za varoš.Prirodne lepote, brdsko-planinski predeli, raznovrsnost flore i faune i rečni tokovi,pružaju dobre uslove za razvoj rekreativnog, ribolovnog i lovnog turizma.Kraški sastav planine Beljanice uzrokovao je prisustvo mnogobrojnih vrtača,jama,uvala i pećina. Najpoznatija je Resavska pećina.Pravi naziv joj je Divljakovačka pećina jer se nalazi na obodu istoimenog polja.Duga 2.830 metara,ali je za posetu uređeno samo 800 metara.U sklopu kompleksa otvorena je etnokuća koja je jedinstven izložbeni prostor.Raspolaže eksponatima starosti od 50 do 200 godina.Na proširenom delu kanjona Resave na 376 metara nadmorske visine,leži selo Lisine.Ispod planinskog visa Sokolca iz kamena izvire snažno Veliko vrelo,koje posle nekoliko stotina metara pravi atraktivan vodopad Lisine.U selu se nalazi ribnjak i nekoliko restorana,gde mogu da se probaju specijaliteti ovog kraja

izvor:despotovac.rs

RESAVSKA LEPOTICA I VODOPAD LISINE


Resavska pećina se nalazi na 20 km od Despotovca, u krečnjačkom brdu zvanom Babina glava na obali kraškog polja Divljakovac. Spada u najlepše pećine u našoj zemlji.Ranije su za pećinu znali samo čobani koji su se sklanjali od nevremena sa stadima ovaca. Jedan od čobana je otkriva 1962. godine svilajnačkim planinarima, da bi je već iste godine detaljno ispitali novosadski speleolozi, na čelu sa dr. Jovanom
Petrovićem. Radovi na uređenju pećine trajali su 10 godina, što znači da je pećina zvanično otvorena za posetioce 1972. godine( 22. aprila).
Duga je 4,5 km. Detaljno je istraženo 2830m., a za posetioce je uređeno oko
800 m. Jedna je od najstarijih ispitanih pećina u našoj zemlji, stara je oko 80 miliona godina dok se stariji nakit u pećini procenjuje na oko 45 miliona godina. Temperatura je konstantna i iznosi 7c, dok vlažnost vazduha varira od 80-100 %. Unutrašnjost obiluje brojnim i raznovrsnim dvoranama, kanalima, galerijama, stubovima, stalaktitima, stalagmitima, draperijama i okamenjenim vodopadima. Po bogatstvu i raznobojnosti nakita Resavska pećina opravdano nosi epitet Resavske lepotice.


Resavska pećina





Vodopad Resave se nalazi na oko 25 km od Despotovca. Resava je najduža pritoka Velike Morave dužine 70 km. Nastaje od Zlotske reke i Bobovačkog potoka. U gornjem toku je brža, slapovita planinska reka.
U višem planinskom delu biljni svet je bujniji, složeniji i raznovrsniji. Zastupljene su prostrane bukove šume, a zadivljuju i pejzaži zelenih pašnjaka sa stadima ovaca, cvetnih i mirisnih livada, proplanaka i belih krečnjačkih goleti. Na nižem planinskom zemljištu i na pobrđu preovladjuju hrastove šume sa kao i šume sa ostalim vrstama drveća, a u nižem delu su njive, livade i voćnjaci. Zanimljiv turistički motiv predstavlja gornji deo sliva Resave. Od njega počinje gornji deo sliva Resave. To je tipčna kompozitna dolina, sastavljena od niza kotlinica, proširenja razdvojena klisurama i kanjonima. Prva u nizu klisura je Manasijska klisura. Zatim se ulazi u stenjevačko-dvorišku kotlinu, pa u strmostenso-stenjevačku klisuru dugu šest kilomenara, čije strane nisu tako visoke, ali strme. Rečna dolina se zatim širi u omanju Strmostensku kotlinu (Lisine), gde se stižu doline resavskih pritoka.Dva kilometara uzvodno od Strmostena nalazi se Malo Vrelo. Bojenjem vode je utvrđeno da malo vrelo hrani ponornica Recke koja teče kroz istoimenu uvalu sa vrha Beljanice i ponire u veliki zjapeći otvor - Ivkov ponor. U kotlinici Lisine stiču se pritoke Resava - Kločanica - Suvaja i Čemernica. Kločanica - Suvaja je reka ponornica. Izvori na Kučaju i šest kilometara pre nego što se ulije u Resavu potpuno presuši i odatle nastaje kanjon u Gornjoj Resavi. Strane su vertikalne i visoke preko 450 metara. Deo kanjona je pokriven blokovima stena i naslagama šiparskog materijala. Strane kanjona Suvaje su izbušene mnogim pećinama.
Druga pritoka u kotlini Lisine, Čemernica, izgradila je klisuru usečenu u više metara visokim krečnjačkim odsecima Beljanice. Sa litica se spuštaju tocila koja se završavaju lepezasto razvijenim siparima. Iznad sipara često se javljaju otvori pećina kojima je izbušena unutrašnjost krečnjaka Beljanice, a u podnođju krečnjačkih odseka, na dodiru sa vododržljivom podlogom, izbijaju snažna krška vrela.Jedno od takvih je Vrelo koje izvire nedaleko od Lisine, ispod strmih odseka Radoševe pećine. To je hladna, bistra voda temperature 8C, izbija iz krečnjaka i slapovito se sliva niz krečnjacke blokove, gradeći Vrelski potok. Na toku Velikog vrela najatraktivniji je Vrelski vodopad, koji se smatra najvišim u Srbiji.Vodopad na Velikom Vrelu je dragulj Gornje Resave. Nalazi se u podnožju Sokolice, vrha Beljanice, na oko 400 metara nadmorske visine. Penušava, bistra i hladna voda najpre preko malih bigrenih kaskada (Gornji vodopad visine 0,5 metara, Srednji vodopad visine 2 metara i Donji vodopad visine 2,8 metara), a zatim niz vertikalni bigreni odsek visko 20 metara, voda se stropoštava uz veliku buku u dubok amfiteatar vertikalnih strana. Na dnu amfiteatra nalazi se jezero duboko oko pet metara. Od vodene magle, nastale stropoštavanjem vode, pri sunčanom vremenu nastaje prekrasan efekat duge. A u blizini toka ušća Velikog vrela u Resavu, nalazi se i najviši vodopad na Resavi - Buk, sa dubokim virom Zelenikom. Ovde reka pada uz veliku buku, sa visine od tri metra u dubok vir zelene boje, zbog čega je dobio ime Zelenik.
Čiste tokove Gornje Resave naseljava najatraktivnija riblja vrsta za ljubitelje sportskog ribolova - pastrmka potočara. Ljudi ovog kraja iskorišćavaju bistre, hladne vode Resave izgradnjom ribnjaka za gajenje pastrmke.Izvor Veliko Vrelo i vodopad Veliki buk nalaze se u podnožju planine Beljanice. Zaštićeni su Uredbom Vlade Republike Srbije 1995. godine, kao Spomenik prirode Lisine koji predstavlja osobenu znamenitost fonda geo-nasleđa Srbije.




Centar za kulturu Despotovac






Manasija (Resava) je jedan od najznačajnijih spomenika srpske srednjovekovne kulture i pripada takozvanoj "Moravskoj školi". Podigao je despot Stefan Lazarević - Visoki između 1407. i 1418. godine. Odmah posle osnivanja, Manasija je postala kulturni centar despotovine. Njena "Resavska škola" bila je po svojim prevodima i prepisima čuvena - i posle pada despotovine - kroz ceo XV i XVI vek.
Manastirski kompleks sastoji se iz:velike trpezarije ili takozvane "škole" (koja se, teško oštećena, nalazi južno od crkve i tvrđave sa 11 kula od kojih je najveća "Despotova kula" (severno od crkve).U toku petstogodišnje turske okupacije, manastir je više puta pustošen i razaran. Sa crkve je bio skinut olovni krov, pa je više od jednog veka crkvena građevina prokišnjavala i 2/3 fresaka je nepovratno propalo.
Zapadni deo crkve, takozvana "priprata" prilikom jedne eksplozije u XVIII veku teško je ostećena, pa je današnja priprata većim delom naknadno dozidana. Srećom, u tom delu crkve očuvan je pod u mozaiku, koji je rađen od krupnog raznobojnog kamena.
Iako teško ostećen, životopis Manasije spada u red najvećih dometa srednjovekovnog slikarstva. Od očuvanih fresaka prvo zaslužuje pažnju kritorska kompozicija na zapadnom zidu glavnog dela crkve, na kojoj je sačuvan portret despota Stefana. Na južnom i severnom zidu - u pevnicama - očuvani su veličanstveni likovi svetih ratnika. U gornjim zonama pevnica naslikane su scene iz života Gospoda Hrista i ilustrovane njegove priče iz Jevanđelja. U glavnom kubetu su predstavljeni starozavetni proroci. U oltaru je naslikano Pričešće apostola i Povorka svetih otaca, među kojima je (poslednji u redu prema severu) prvi srpski arhiepiskop - Sveti Sava. Na stubovima su dobro očuvani medaljoni sa poprsjima svetitelja, kao lik svetog arhanđela Mihaila ( na južnom) i svetog Petra Aleksandrijskog (na severnom stubu).




izvor:wildmangulice.org

Na samo 130 kilometara od Beograda smešten je Despotovac, grad despota Stefana Lazarevića koji danas predstavlja centar Gornje Resave. Zajedno sa opštinom Svilajnac čini Resavski okrug, a čitavo područje je idealno za turiste koji žele da se odmore od gradske buke i dive prirodnim lepotama. Na 20 kilometara od samog grada, kao i od manastira Manasija i Ravanica, nalazi se Resavska pećina koju nazivaju i resavskom lepoticom. Ugnezdila se na samoj obali kraškog polja Divljakovac. Za turiste je otvorena od 22. aprila 1972. godine, a za nju, sem pastira
koji su se na ovom mestu sa stadima sklanjali od nevremena, niko nije znao do 1962. godine. Čobani su skriveni kutak otkrili svilajnačkim planinarima, a zatim su je pomno pretražili članovi speleološkog odseka iz Beograda i Novog Sada, na čelu sa doktorom Jovanom Petrovićem. Od ukupno četiri i po kilometara dužine, istraženo je 2.830 metara, a posetiocima je dostupno tek 800 metara. Najstariji nakit, nastao rastvaranjem kalcijum karbonata, datira od pre otprilike 45 miliona godina. Za posetu se treba dobro obući jer je temperatura svega sedam stepeni, a koncentracija vlage u vazduhu je velika, od 80 do 100 odsto. -Za formiranje jednog kubnog santimetra nakita potrebno je milion godina, a samo jednim dodirom obriše se sto godina onog što je priroda stvarala. Pećina se sastoji od dve galerije- gornje i donje, a obe krase
brojne dvorane, kanali, stalaktiti, stalagmiti i okamenjeni vodopadi. Ugornjoj galeriji obilaze se: Dvorana sraslih stubova ili Kolonada, Dvorana košnica koja je kanjonskim kanalom spojena sa trećom dvoranom koja se zove Predvorje istorije, zatim Kristalna i poslednja, Koncertna dvorana. Prva je dobila ime po stubovima koji su srasli od poda do tavanice, a žućkaste su boje. U drugoj se nalaze tri stalagmita koja liče na stare košnice koje su nekada pravljene od pruća i blata. Ona je s trećom dvoranom povezana kanalom koji predstavlja najsuvlji deo pećine,pa iznad njega nema nakita jer je tu zastupljen polumermer. Po sredini kanala nalazi se slepi tunel koji nije uređen za razgledanje. Treća je Predvorje istorije, a naziv je dobila po tome što je u njoj pronađen alat koji koristio pračovek, kao i lobanja polarne lisice. Jedini tunel
koji nije napravila voda, već je nastao veštačkim putem je onaj koji vodi ka Kristalnoj dvorani. Pre ulaska nailazi se na stazu okamenjenih vodopada, a tu su i pećinske orgulje-svakim dodirom stalaktita nastaje različit zvuk. Kristalnu „čuvaju“ kipovi babe i dede, a tu su i obešena ovca i stopalo slona. Iz nje se spiralnim stepeništem dolazi do pete, Koncerne ili Dvorane kipova. U njoj se nalazi zaštitni znak pećine- kip
majke sa detetom, u stvari stalagmitski stub koji je visok 12 metara. Pored njih, tu su i Ćele-kula, kao i pregradni zid. NJime se odvaja Kod šeste, Bobanove dvorane koja se zove po devetogodišnjaku koji je prvi kročio u nju, a sin je doktora Petrovića. Koralni kanal čini nakit jedinstvene lepote koji neodoljivo podseća na morske korale.
Poslednja u nizu je Kepina (blatna) dvorana koja je nazvana po speleologu i roniocu Kepi Radakoviću. Siromašna je nakitom, a po zidovima ima naslaga gline. Iza nje se nalaze po jedan stalagmit i stalaktit koji rastu jedno prema drugom koji se zovu LJubavni sastanak kroz hiljadu godina ili LJubavna čežnja. Pretpostavlja se da će se kroz hiljadu godina spojiti „poljupcem“. U pećini su zastupljeni mahovina i lišajevi nastali pod uticajem reflektora, a ima i slepih miševa. Na oko 15 minuta vožnje od pećine ka selu Strmosten, u podnožju planine Beljanice (1.300 metara) nalaze se izvor Veliko vrelo i vodopad Veliki buk koji su zaštićeni Uredbom Vlade Republike Srbije kao spomenik prirode Lisine. Veliko vrelo spada u malobrojnu grupu snažnih kraških izvora i predstavlja izuzetan primer gravitacionih vrela. Veliki buk je
jedinstvena pojava među akumulativnim bigrenim vodopadima Srbije. Najveći je vodopad u Srbiji, visine preko 20 metara, a svojom lepotom i impozantnošću ostavlja bez reči. Neobičnog je izgleda jer je voda vremenom napravila dubok amfiteatar vertikalnih strana u bigrenim naslagama dok njegovo dno pokrivaju veliki bigreni blokovi. Svakom ko u sebi nosi imalo avanturističkog duha biće zanimljiv spust do podnožja vodopada, a jedino tako može da doživi pravu sliku kako netaknuta
priroda izgleda. Pod glavnim mlazom vode nalazi se jezerce dubine nekoliko metara, a oblaci vodene prašine neprestano zasipaju posetioce. U ovom prirodnom ambijentu nalazi se i par ugostiteljskih objekata, među kojima su „Resavski uranak“, restoran sa prenoćištem i vrhunskim osobljem, a u samom podnožju Velikog buka je „Vodopad Lisine“, restoran sa bungalovima i velikim imanjem sa malim zoološkim vrtom, ribnjakom i jezerom za sportske ribolovce.



+




izvor:despotovac.rs

RESAVSKA PEĆIMA

Resavska pećina se nalazi na 20 km od Despotovca, u krečnjačkom brdu zvanom
(Babina glava), na obali kraškog polja (Divljakovac). Spada u najlepše pećine u našoj zemlji. Ranije su za pećinu znali samo čobani koji su se sklanjali od nevremena sa stadima ovaca. Jedan od čobana je otkriva 1962. godine sa svilajnačkim planinarima, da bi već iste godine ona bila detaljno ispitana od strane novosadskih speleologa, na čelu sa dr Jovanom Petrovićem. Radovi na uređenju pećine su trajali 10 godina, što
znači da je pećina zvanično otvorena za posetioce 1972. godine, tačnije 22. aprila.











izvor:despotovac.rs

U blizini Despotovca, uz desnu obalu reke Resave, gotovo šest vekova neprekinuto živi manastir Manasija. Podigao ga je sin kneza Lazara, despot Stefan Lazarević, poznat i kao Visoki Stefan. Njegove mošti, veruje se, nalaze se u južnom delu crkve, pod pločom od belog mermera


Gradnja manastira Manasije, u klisuri pod obroncima planine Beljanice, trajala
je od 1407. do 1418. godine. Za to vreme izgrađen je kompleks tvrđave nepravilnog oblika sa jedanaest petospratnih kula kvadratne i pravougaone osnove, među kojima se ističe tzv. Despotova kula. Utvrda je opasana širokim dubokim rovom a iza zidina su crkva Svete Trojice, sa osnovom dugom 46 m, što je za ono vreme bio veliki građevinski poduhvat,zatim velika trpezarije, tzv. „škola“ i konaci.

Oblikom osnove crkva pripada spomenicima moravskog stila dok u obradi fasade od tesanog kamena ima elemenata zapadnoevropskih stilova. U priprati i danas postoji pod od kamenih ploča u crvenoj, zelenoj u žutoj boji.

Trpezarija je bila jedna od najvećih u srednjevekovnoj Srbiji. Imala je prizemlje, sprat i drvene tremove tako da se smatra da je samo u prizemlju služila kao trpezarija a da su na spratu bile biblioteka i skriptorijum.

Nedugo po okončanju gradnje, Manasija je postala kulturno središte despotovine. Osvetili su je tadašnji patrijarh Kiril i sabor srpskih prvosveštenika. U njoj je potom, gotovo dva veka,radila “Resavska škola”, u stvari prepisivačka radionica u kojoj su
prevođena i prepisivana dela duhovne književnosti.

Najveći domet ovo umno središte dostiglo je u vreme delovanje Konstatina Filozofa, biografa despota Stefana.


U manastirskoj crkvi, despot Stefan Lazarević predstavljen je u prirodnoj veličini kako levom rukom prinosi model hrama Svetoj Trojici a u desnoj drži vladarsko žezlo. Prikazan je kao visok i mršav čovek dostojanstvenog držanja, crvenkasto-žute kose i visokih tankih veđa.

Crkvu je živopisalo više slikara. Od nekadašnjih fresaka, koje su se pružala na preko 2000 m2 zida, do danas je sačuvano tek nešto više od četvrtine. Među njima su najpoznatije: „Sveti ratnici“, „Proroci Gedeon, Avakum i Zaharije“, „Sveti arhanđeli“...

Despot je iznenada preminuo 1427. godine i Manasiju su zauzeli Turci 1439. Od tada manastir je sve više zapuštan i sve češće pljačkan i paljen. Turcima je neko vreme služio kao utvrđenje,a austrougarska vojska je u crkvi držala konje i u pripratu postavila barutanu koja se jednom i zapalila.

Manasija je opravljana više puta. U vreme Karađorđa 1806. crkva je očišćena od stajskog đubreta i prekrivena ćeramidom. Par godina kasnije dodatno je popravljena, a 1839. Miloš Obrenović je poslao komisiju da utvrdi šta treba dalje da se radi.
Godine 1844. i Aleksandar Karađorđević priključio se onima koji su pokušali da poprave ono što je vekovima zapuštano ali tadašnja obnova nije uspela pošto je ponestalo para. Tek su 1956. godine obavljeni opsežni radovi zaštite i od tada manastir ima sadašnji izgled.

Manasija je danas ženski manastir i o njemu brinu monahinje. Trenutno je na preliminarnoj listi UNESKO-a za status objekta svetskog kulturnog nasleđa.

izvor:planeta.org.rs