Bečej

Bečej je gradić i sedište istoimene opštine koja se nalazi u Južnobačkom okrugu u Vojvodini, na desnoj obali Tise je od davnina veliko naselje, grad panonskog tipa, jedan od najvećih u Potisju, privredno, društveno i kulturno središte ovog dela Vojvodine - Bečej.U opštini Bečej su: Bačko Petrovo Selo, Bačko Gradište, Radičević i naselje Mileševo.Bečej je na pogodnom geografskom položaju, na raskršću železničkih i drumskih puteva, na veštačkim kanalima i reci Tisi.


Bečej, na bačkoj strani, nekada Stari Bečej, nastao je iz Tvrđave na adi Tise, koja je spajala naselja na levoj i desnoj obali reke. Na teritoriji današnje opštine, prilikom arheoloških iskopavanja, nađeni su predmeti iz ranijih epoha ljudskog društva. Na osnovu do sada obavljenih istraživalja i nađenog materijala,zna se da je ovo područje bilo naseljeno od pet milenijuma p. n. e., odnosno od starijeg neolita. Na mestu današnjeg grada i u njegovoj okolini život se odvijao kroz gotovo sve praistorijske kulture i periode. Nađena su naselja iz neolita, eneolita, bronzanog doba kao i naselja gvozdenog doba, sve do istorijskog perioda.

Početkom nove ere teritoriju su nastanili Sarmati. Tokom Velike seobe naroda kroz ovu teritoriju su naseljvala mnoga plemena zadržavajući se duže ili kraće na jednom mestu ostavljajući kuće i grobove. Najbrojnije ostatke iz tog perioda ostavili su Avari između 6. i 9. veka koji su u grobovima svojih pokojnika često ostavljali bogate priloge.Bečej se prvi put pominje 1091. godine. Kao utvrđenje Bečej se spominje 1238. g kada je ugarski kralj Bela IV svojom darovnicom poklonio Bečej u posed kaluđerima krstašima iz Stolnog Beograda. Severno od Bečeja nalazilo se naselje Perlek, koje je zaživelo još u 11.-12. veku. Prema turskim tefterima pominje se kao naselje još 1650. godine, ali je 1698. godine bez stanovnika. Arheološkim iskopavanjem u ovom naselju nađen je čitav niz objekata: poluukopane zemunice, silosi, otpadne jame, bunari i rovovi. Najlepši predmeti koji su nađeni na ovom lokalitetu nalaze se danas u holu fabrike „Karbo-Dioksid“, koja se posle privatizacije zove Linde, gde je napravljena mala izložba.

U 15. veku bio je posed srpskog despota Đurađa Brankovića. Do sredine 16. veka Bečej je promenio desetak feudalnih gospodara u okviru feudalneUgarske.

Turski vezir Mehmed-paša Sokolović osvaja ga 1551. i pod turskom vlašću ostaje doo 1687. godine. Nakon velikog austrijsko-turskog rata krajem XVII veka, Velike seobe Srba pod Arsenijem III Čarnojevićem i sklapanja mira u Sremskim Karlovcima 1699. ova teritorija dolazi u austrijsku vlast. Da bi osigurala svoje carstvo od upada Turaka, austrijska vlada duž novih granica je osnovala Potisko–pomorišku vojnu granicu. Od 1702. do 1751. grad je pripadao Potisko-pomoriškoj vojnoj granici Habzburške monarhije.

Posle Austrijsko-turskoga rata iz 1717. i sklapanja mira u Požarevcu iste godine, Turska je izgubila Banat, a samim tim prestaje potreba postojanje Potiske granice. Tadašnje županjske vlasti tražile ukidanje privilegije graničara, čemu su se ovi žestoko suprostavljaju. Nakon ukidanja ovog dela Vojne granice, mnogi Srbi koji su živeli u gradu odlaze u Rusiju. Da bi umirila graničare, austrijska vlada je 1751. osnovala Potisko-krunski distrikt sa sedištem u Bečeju. Distrikt je postojao od 1751. do 1848. Troje privilegija je dato distriktu 1759, 1774. i 1800. Prva privilegija distriktu je definisala status njegove autonomije, dok je druga dozvolila Mađarima da se nasele u distriktu. U periodu koji je sledio Mađari su zamenili Srbe kao većinski narod u gradu. U to vreme dolazi do povećanja broja stanovnika, tako po popisu iz 1820. u njemu živi 8.357 stanovnika. Prema popisu iz 1910., stanovništvo Bečeja je brojalo 54.275 lica, od kojih je 30.465 govorilo mađarskim, a 22.821 srpskim jezikom. U njemu bilo četrnaest potiskih opština. U periodu od blizu jednog veka postojanja distrikta u Bečeju se razvilo zanatstvo, trgovina i druge privredne i društvene delatnosti i on postaje politički i kulturni centar srednjeg Potisja. Bečej će u sastavu austro-ugarske carevine ostati do kraja Prvog svetskog rata 1918, kada ovo krajevi ulaze u sastav Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca.Između dva svetska rata u nasteje teška industrija Bečeju sa oko 1500 radnika i taj broj se neće značajnije menjati. Posle Drugog svetskog rata, Bečej je i dalje sresko mesto sve do 1955. kada je pripojen vrbaškom, a te godine prelazi u novosadski srez, do 1966. kada su ukinuti srezovi. Godine 1955. Mileševo i Radičević ulaze u sastav opštine Bečej, a 1960. i Bačko Gradište i Bačko Petrovo Selo. Takva administartivna podela postoji i danas.


U opštini je najrazvijrnija poljoprivreda. Najveće organizacije su poljoprivredno-industrijski kombinat i metalna industrija. U okolini Bečeja su bogata lovišta i poznata izletišta, čarde na Tisi, a u samom gradu je Bečejska banja (1904) - Centar za rehabilitaciju.

Grad i opština Bečej svoj razvoj najviše duguju tipičnim ravničarskim bogatstvima: plodnoj zemlji, vodnom fondu, zemnom gasu i izvorima termalne vode. Otuda je poljoprivreda (na 44000 ha izuzetno kvalitetne zemlje) zauzela prvo mesto u privrednom usponu opštine Bečej. Povoljni klimatski uslovi, blizina reke Tise, kanala Dunav-Tisa-Dunav i tradicionalna naklonjenost stanovništva ka poljoprivredi utisnuli su svoj specifični pečat. Kao logična posledica prirodnih i socio-kulturnih
potencijala razvija se i agroindustrijski kompleks koji čini temelj ukupne industrijske proizvodnje. Tu se prvenstveno misli na PIK Bečej (Poljoprivredno- industrijski kombinat), koji se osim ratarstava i stočarstva bavi i preradom povrća i voća u svojoj radnoj jedinici „Flora-Bečej“, doradom semena, a kao posebno preduzeće se izdvojila „Pivara Bečej“.

Preradom metala se bavi nekada čuvena fabrika automobilskih delova i opreme „Fadip“, drveta fabrika nameštaja „8. oktobar“, soje nadaleko čuvena fabrika „Sojaprotein“. Tu su i fabrika stočne hrane „Bečejka“, fabrika građevinskog materijala „Fit“ i Fabrika četaka Tisa. Pored skoro svih grana privrede razvijeno je i građevinarstvo, a postoji i duga tradicija zanatstva. Trgovina, kao jedna od najstarijih ljudskih delatnosti, prati privredu u njenom razvoju i utiče na opštu dinamiku protoka robe i kapitala, što se i odražava kroz zainteresovanost najznačajnijih banaka da budu prisutne na ovom području.


U gradu su zanimljivi arhitektonski spomenici, monumentalne crkve, od kojih se u pravoslavnoj ističe ikonostas, rad Uroša Predića. U centru grada je veliki Spomenik slobodi (Kristina Vitkijević Plavska), obeležje revolucionarne borbe stanovnika ovog grada u Drugom svetskom ratu. U Bačkom Petrovom Selu je znamenit ikonostas, rad Teodora Ilića Češljara.Nedaleko od Bečeja nalazi se dvorac koji je pripadao porodici Dunđerski koji su bili zemljoposednici, a koji je sada preuređen u hotel i restoran pod imenom Fantast, koji se nalazi u vlasništvu poljoprivrednog kombinata PIK Bečej. U kapeli pored dvorca nalaze se ikonostasi Uroša Predića.


Značajno bogatstvo ovog grada predstavljaju termalne vode. Zahvaljujući njima u Bečeju od 1904. godine postoji Gradsko kupatilo, danas Jodna banja. U njenoj neposrednoj blizini nalazi se Omladinski sportski centar sa zatvorenim i otvorenim olimpijskim bazenom, Goranski park i rasadnik i hotel "Bela lađa" koji zajedno čine izuzetan kompleks za posetioce u neposrednoj blizini izletišta na Tisi.

Na udaljenosti od oko 12 kilometara od Bečeja u pravcu puta Bečej-Bačka Topola nalazi se dvorac koji je dvadesetih godina 20. veka izgradio poznati veleposednik Bogdan Dunđerski. Danas je on preuređen u hotel "Fantast" visoke B kategorije. U neposrednoj blizini se nalazi i kapela.Ikonostas na kapeli, freske na zidu i mozaik nad ulazom je delo akademskog slikara Uroša Predića. Čitav kompleks se nalazi u sastavu PIK Bečej. Tu se nalazi i poznata ergela čije usluge turisti mogu koristiti. Izvanredni su i tereni za lovni turizam.

Teritorijom opštine protiče reka Tisa, a tu je i Veliki bački kanal, Beljanska bara kao i niz manjih kanala bogatih ribom što sve omogućava veliki izvor za ljubitelje ribolova. "Ribnjak Bečej", koji se nalazi između Bečeja i Bačkog Gradišta, pruža dobre terene za sportski ribolov,a u njegovom sastavu nalazi se riblji restoran.

Sport

Sport u Bečeju ima dugu tradiciju. Društvo biciklista osnovano davne 1872. godine, a Streljačko društvo 1878. godine. Ta sportska društva nisu bila slična današnjim, ali je njihova veličina u tome što su postavili temelj sportskoj aktivnosti koja se kasnije nastavlja kroz razvoj velikog broja sportova. To su pre svega gimnastika, atletika, plivanje, veslanje itd.

U Bečej je u leto 1911. godine doneta prva fudbalska lopta, kada je počeo da se igra fudbal. Danas u opštini deluju 32 kluba, od kojih se neki nalaze i u saveznim ligama. Najznačajnijim rezultatima i najdužom tradicijom u ligaškom takmičenju izdvajaju se vaterpolisti, fudbaleri, teniseri, košarkašice, košarkaši i rukometaši. Bečej je poznat po velikom uspehu vaterpolo kluba Bečej koji je 2000. godine bio pobednik na turniru fajnal fora koji je održan u Bečeju i time su vaterpolisti Bečeja postali prvaci Evrope. FK Bečej je 1994. godine bio član prve savezne lige.

U okviru Aerokluba "Bečej" deluje zmajarska sekcija čiji su članovi postigli najbolje rezultate u ovom atraktivnom sportu na prostoru Državne zajednice SCG. Na devet održanih Državnih prvenstava osvojili supet prvih mesta, jednom bili drugi i dva puta treći. Najtrofejniji zmajar SCG je Dušan Zahar koji je četiri puta uzastopno bio prvak SCG, jednom bio drugi i dva puta treći. Prvo mesto je osvojio i Đurić Radomir. Oni su bili i jedini učesnici iz SR Jugoslavije na Prvim svetskim vazduhoplovnim igrama koje su održane u Turskoj 1997. godine i zauzeli 12. mesto.

Posebno značajan za razvitak sporta je Omladinski sportski centar, gde se najviše i odvija sportski život.

izvor:upoznajsrbiju.co.rs