UMRLA EDIT PJAF 1963.



Đovana Gasion je rođena u porodici cirkuskog akrobate, koji ju je nazvao Edit u spomen na jednu englesku špijunku, koja je upravo tih dana bila streljana. Njen izuzetan glas otkrio je vlasnik jednog pariskog kabarea, Luj Leple, koji joj je dao ime "Vrabac" i umetničko prezime Pjaf. Počeli su da se nižu uspesi. Na turneji po Americi na klaviru ju je pratio Šarl Aznavur, a njena ploča "Život u ružičastom" prodata je u 700 hiljada primeraka za nepunih 5 dana. Nenadmašna šansonjerka, nežnog i krhkog izgleda, ali snažnog i prodornog glasa, učinila je da se popularnost šansone prenese i izvan granica Francuske. Nezaboravne su njene kompozicije: "Čemu služi ljubav", "Ništa ne želim ja", "Mrzim te nedeljo", "Nema proleća za devojku kao što sam ja","Plava pesma", "Himna ljubavi"... Edit Pjaf je napisala i 2 autobiografska dela: "Moj život'' i "Na balu uspeha".

U SAD ODRŽANA PRVA "PARADA PONOSA" 1988.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Parada ponosa ili povorka ponosa (poznata i kao Gej parada) je godišnja festivalska proslava ponosa LGBTosoba, koja se održava u mnogim gradovima širom sveta. Pored karnevalske zabave, parade ponosa imaju i politički značaj usmeravanja pažnje javnosti na LGBT ljudska prava. U državama u kojima je prihvatanje LGBT osoba i poštovanje njihovih prava na niskom nivou parade ponosa imaju više politički i aktivistički karakter, dok u gradovima gde su LGBT osobe prihvaćene parade imaju festivalski i karnevalski karakter.

UMRO KRISTOFER RIV 2004.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Poznati glumac je od 1995. godine bio vezan za invalidska kolica, pošto je u nesreći tokom jahanja slomio dva kičmena pršljena, ali nije se predavao bolesti i u takvom stanju je glumio u više filmova, uključujući rimejk legendarnog Hičkokovog ostvarenja "Prozor u dvorište".

Godine 2004. Riv je pao u komu, a njoj je prethodio srčani udar koji se desio tokom terapije u bolnici. Nedugo zatim je i preminuo, ne dolazeći svesti do kraja.

Riv je rođen 25. septembra 1952. u Njujorku, studirao je na Kornel univerzitetu dok se u isto vreme profesionalno bavio glumom.

Na današnji dan, 11. oktobar

1521 - Papa Lav X dodelio je engleskom kralju Henriju VIII titulu "Branitelja vere" pošto je kralj objavio knjigu u kojoj je osudio ideje verskog reformatora Martina Lutera. Henri VIII je 12 godina kasnije osporio autoritet rimokatoličke crkve, a 1534. se proglasio poglavarom anglikanske crkve.

1531 - Vojska švajcarskih katoličkih kantona porazila je kod Kapela snage grada Ciriha i njegovih protestantskih saveznika. U bici je poginuo i protestantski verski reformator Ulrih Zvingli, jedan od najvećih teologa reformacije.

1579 - U Carigradu je ubijen turski državnik i vojskovođa poreklom iz Bosne Mehmed-paša Sokolović. Proslavio se u mnogim ratovima, obnovio je tursku flotu uništenu u bici kod Lepanta 1571, a od 1566. bio je veliki vezir. Atentat je izvršio jedan derviš.

1806 - Rođen je Aleksandar Karađorđević, sin vođe Prvog srpskog ustanka Karađorđa, srpski knez od 1842. do 1858. Tokom njegove vladavine pokrenute su ozbiljne reforme u Srbiji i modernizacija zemlje. Na presto su ga doveli ustavobranitelji posle svrgavanja kneza Mihaila Obrenovića.

1851 - Rođen je kompozitor i horovođa Josif Marinković, jedan od najznačajnijih predstavnika srpske romantičarske muzike. Uveo je u srpsku muziku hor i solo pesmu sa klavirskom pratnjom ("Kola", "Narodni zbor", "Junački poklič", "Čežnja").

1899 - Počeo je Burski rat između južnoafričkih burskih država Transval i Oranž i Velike Britanije. Po završetku rata 1902. godine, burske države su stavljene pod britansku vlast, a 1910. ušle su u Južnoafrički Savez (kasnije Južnofrička Republika), britanski dominion.

1939 - Grupa američkih naučnika, među kojima i Albert Ajnštajn, obavestili su predsednika SAD Frenklina D. Ruzvelta o mogućnosti proizvodnje atomske bombe.

1962 - Papa Jovan XXIII otvorio je u bazilici Svetog Petra u Rimu Drugi vatikanski sabor, prvi takav skup od 1870. Sabor je trajao do 1965. i najavio je značajne reforme katoličke crkve u njenom prilagođavanju modernom svetu.

1963 - Umrla je francuska pevačica Edit Pjaf, zvezda kabarea i francuske šansone, najpopularnija pevačica pedesetih godina 20. veka.

1963 - Umro je francuski pisac, slikar i režiser Žan Kokto, koji je prošao sve faze moderne umetnosti - kubizam, dadaizam, nadrealizam... Zbog raznovrsnosti svog opusa i artističkog univerzalizma važi za jednog od korifeja francuskog duha (roman "Strašna deca", pozorišni komadi "Orfej" i "Antigona", filmovi "Lepotica i zver" i "Orfejev testament").

1976 - U Kini je pod optužbom za zaveru uhapšena "četvorčlana banda" - udovica Mao Cedunga Đang Ching i tri bivša visoka funkcionera.

1977 - U atentatu je ubijen predsednik Severnog Jemena, pukovnik Ibrahim al Hamdi.

1980 - Dvojica sovjetskih kosmonauta okončali su dotad najdužu misiju u kosmosu. U brodu "Saljut 6" oni su proveli u svemiru 185 dana.

1985 - Četiri američka lovca presrela su egipatski avion sa otmičarima italijanskog putničkog broda "Akile Lauro" i primorali ga da sleti na Siciliju, gde su otmičari uhapšeni. Otmičari su se 9. oktobra predali egipatskim vlastima koje su im odobrile da odlete u Tunis.

1988 - Govor pape Jovana Pavla II prekinut je u Evropskom parlamentu u Strazburu kada je britanski poslanik iz Severne Irske, protestantski sveštenik Jan Pejzli, počeo da uzvikuje "antihrist", razvivši transparent na kojem je pisalo "Jovan Pavle II - antihrist".

1993 - U atentatu u Oslu teško je ranjen Vilijam Nigard, norveški izdavač "Satanskih stihova" Salmana Rušdija, britanskog pisca indijskog porekla, kojeg je iranski verski vođa Homeini osudio na smrt.

1998 - Ni nakon sedmočasovnih razgovora u sedmoj rundi pregovora, predsednik SR Jugoslavije Slobodan Milošević i specijalni američki izaslanik Ričard Holbruk nisu postigli dogovor oko rešavanja kosovske krize na osnovu rezolucije UN od 23. septembra. Pored pretnji vojnom intervencijom NATO-a, Miloševi je odbio Verifikacionu misiju koja bi pratila sprovođenje rezolucije.

1999 - U Prištini je ubijen Bugarin Valentin Krumov, kao prva žrtva među pripadnicima međunarodnih mirovnih snaga koje su u junu 1999. raspoređene na Kosovu.

2000 - Umro je Donald Đuar, predsednik škotskog parlamenta konstituisanog 1999. prvi put nakon 292 godine.

2004 - Ministri spoljnih poslova Evropske unije odlučili su da Libiji ukinu embargo na oružje, uveden 1986, čime je prihvaćeno odricanje Tripolija od oružja za masovno uništenje.

2008 - Umro je fotograf Vilijam Klakston poznat po izražajnim portretima džez muzičara kao što je Čet Bejker. Slavu je stekao snimcima Boba Dilana i Frenka Sinatre, Džoni Mičela i Toma Džonsa.

2010 - Pri pucanju spremnika s toksičnim crvenim muljem kod grada Ajka u Mađarskoj poginulo je sedam, a povređeno 120 građana. Mulj je bio vrlo alkalan, pH vrijednosti 13 i sa štetnim elementima žive, arsena i hroma.

2013 - Umro je bivši SS kapetan Erih Pribke, jedan od poslednjih živih nacističkih zločinaca, koji je 1998. osuđen na doživotni zatvor.

13. oktobar

54. Umro rimski car i istoričar Klaudije I. Prema predanju, uzrok njegove smrti bile otrovne pečurke koje mu je dala njegova žena Agripina da bi obezbedila presto za svog sina iz prethodnog braka Nerona. Tokom Klaudijeve vladavine od 41. područje južne Engleske organizovano kao rimska provincija. Napisao istoriju Rima i autobiografiju.

1792. Predsednik SAD Džordž Vašigton položio kamen-temeljac Bele kuće, predsedničke rezidencije u Vašingtonu.

1815. Streljan francuski maršal Žoakim Mira, najčuveniji među Napoleonovim komandantima armije, kralj Napulja od 1808. do 1815. Zarobljen pri pokušaju da ponovo osvoji Napulj, potom pogubljen.

1860. Prva fotografija iz vazduha napravljena iz balona iznad Bostona u SAD.

1884. Londonska četvrt Grinič ustanovljena kao univerzalan, nulti meridijan, od kog se računaju geografske dužine i vremenske zone na Zemlji.

1905. Umro engleski glumac Henri Irving, prvi glumac kom je 1895. dodeljena plemićka titula.
1923. Turski parlament proglasio Ankaru, bivšu Angoru, prestonicom Turske.

1925. Rođena Margaret Hilda Roberts, poznata kao Margaret Tačer. 1979. postala prva žena-premijer u istoriji Velike Britanije i bila na tom položaju najduže od svih dotadašnjih premijera u 20. veku. Zbog nesuglasica u svojoj Konzervativnoj partiji u novembru 1990. podnela ostavku.

1943. Italija posle kapitulacije 8. septembra objavila rat Nemačkoj, svom bivšem savezniku u Drugom svetskom ratu.

1972. Sovjetski putnički avion "Iljušin 62" srušio se u blizini moskovskog aerodroma. U dotada najvećoj avionskoj nesreći poginulo svih 176 putnika i članova posade.

1976. Bolivijski teretni avion "Boing 707", kom je nakon poletanja otpao jedan motor, pao na glavnu ulicu Santa Krusa. Poginula 3 člana posade i više od 100 ljudi na tlu.
1977. Četiri Palestinca otela iznad Mediterana avion nemačke kompanije "Lufthansa" koji je leteo iz Majorke i preusmerili ga u Mogadiš u Somaliji. Nemački komandosi uspešno savladali otmičare i oslobodili putnike 17. oktobra.

1988. Laboratorijsko ispitivanje pokazalo da je "Torinski pokrov", u kom je, prema verovanju mnogih hrišćana, sahranjen Isus Hristos, lažan i da potiče iz Srednjeg veka.
1990. U crkvi Svetog Vasilija Blaženog na Crvenom trgu u Moskvi održana prva liturgija posle 73 godine.

1993. Sud u Hamburgu proglasio krivim Nemca Gintera Parhea zbog ranjavanja nožem jugoslovenske teniserke Monike Seleš. Osuđen uslovno na 2 godine zatvora.

1997. Britanski premijer Toni Bler sreo se s liderom Šin Fejna Geri Adamsom. To je bio prvi susret britanskog premijera i lidera Severne Irske nakon više od 70 godina.

1997. Britanski supersoničan automobil prvi uspeo da na tlu probije zvučni zid, postigavši brzinu od 1.222,7 kilometara na čas.
1998. Nakon sedmodnevnih intenzivnih poregovora i pod pretnjom vojne intervencije NATO predsednik Jugoslavije Slobodan Milošević prihvatio dolazak Verifikacione misije OEBS koja će pratiti sprovođenje rezolucije UN o Kosovu od 23. septembra i vazdušnu posmatračku misiju nad Kosovom.

2000. U terorističkom napadu na vojni brod SAD u jemenskoj luci Aden poginulo 17 mornara. SAD za napad optužile saudijskog državljanina u egzilu Osamu bin Ladena.

1405. Rođen Enea Silvio Pikolomini, papa Pije II od 1458. Pokušao da ujedini Evropu u krstaški pohod protiv Turske. Njegovi istorijski spisi sadrže vredne podatke o evropskim narodima, uključujući južnoslovenske.

1469. Kraljica Isabela od Kastilje udala se za aragonskog kralja Fernanda II. Pod jednu krunu došle gotovo sve španske hrišćanske zemlje.

1685. Francuski kralj Luj XIV poništio Nantski edikt i tako protestante lišio verskih i građanskih sloboda koje im je 1598. garantovao kralj Anri IV. Oko 200.000 protestanata, uglavnom intelektualaca, emigriralo u susedne zemlje.

1692. Postavljen kamen-temeljac Petrovaradinske tvrđave kod Novog Sada, jednog od najznačajnijih austrijskih strateških utvrđenja u borbi protiv Turaka.

1697. Rođen italijanski slikar Đovani Antonio Kanal, poznat kao Kanaleto. Majstor venecijanskih pejsaža.
1842. Rođen srpski političar, ekonomista i istoričar Čedomilj Mijatović, član Srpske kraljevske akademije, utemeljivač Narodne banke Srbije. Kao šef srpske diplomatije sa Austro-Ugarskom 1881. potpisao Tajnu konvenciju, kao ministar finansija uveo dinar kao novčanu jedinicu u Srbiji i metarski sistem mera.
1860. Britanske trupe tokom Opijumskog rata spalile Juanmingjuan, letnju carsku palatu u Pekingu.

1865. Umro engleski državnik Henri Džon Templ, poznat kao lord Palmerston. Kao premijer, u dva mandata, bio glavni zagovornik Opijumskog rata protiv Kine i Krimskog rata protiv Rusije. Brutalno ugušio ustanak u Indiji.

1867. SAD formalno preuzele suverenitet nad Aljaskom, koju su 30. marta 1867. kupile od Rusije za 7,2 miliona dolara.

1893. Umro francuski kompozitor Šarl Guno. Proslavio se operama "Faust" i "Romeo i Julija" i obradom Bahovog I preludija "Meditacije".

1922. Osnovana Britanska radio kompanija, BBC.

1925. Rođena grčka glumica Melina Merkuri. Veoma angažovana šezdesetih godina XX veka u borbi protiv vojne hunte, potom ministarka kulture u vladi grčkih socijalista.

1926. Rođen Čak Beri, američki kompozitor i pevač, začetnik rokenrola.

1931. Umro američki izumitelj Tomas Alva Edison. Patentirao više od 1.000 izuma, među njima električnu sijalicu sa ugljenim vlaknom, fonograf, mikrofon, kinetoskop. U njegovoj laboratoriji u Menlo Parku, blizu Njujorka, 1884. radio i Nikola Tesla.
1967. Sovjetski vasionski brod Venera4 ušao u atmosferu Venere kao prva letelica u istoriji astronautike i emitovao podatke na Zemlju. Kontakt izgubljen kada je brod bio na 27 kilometara iznad površine Venere.

1989. Pod pritiskom masovnih demonstracija, generalni sekretar Jedinstvene socijalističke partije Istočne Nemačke Erih Honeker podneo ostavku. Za novog šefa partije izabran Egon Krenc, ali su antivladine demonstracije nastavljene.

1991. Na drugom plenarnom zasedanju Konferencije o Jugoslaviji u Hagu predsednik Srbije Slobodan Milošević odbio predlog Deklaracije o Jugoslaviji kojom je bilo predviđeno da bivše federalne jedinice postanu suverene i nezavisne republike, međunarodno priznate. Predsednik Srbije kasnije odbio sve ostale verzije Sporazuma za opšte rešenje krize u SFRJ koje su nudili međunarodni posrednici.

1991. Televizija Beograd je počela da emituje program preko satelita.

1998. Tajvanski izaslanik Ku Čen Fu, na kraju šestodnevne posete Kini, razgovarao s kineskim predsednikom Đangom Ceminom, što je bio prvi susret na tom nivou od 1949.
1998. Najmanje 700 osoba poginulo u eksploziji naftovoda na jugu Nigerije.

2000. Predsednik Crne Gore Milo Đukanović odbio učešće u Vladi Jugoslavije i založio se za nastavak političkog dijaloga Srbije i Crne Gore o novoj državnoj zajednici. Đukanović u narednom periodu tražio da dve federalne jedinice prvo dobiju međunarodno priznanje, a potom formiraju savez.

2001. Četvorica sledbenika Osame bin Ladena, vođe Al Kaide, osuđeni u Njujorku na doživotnu robiju, bez prava žalbe, zbog bombaških napada 1998. na Ambasade SAD u Africi.

2002. Na moskovskom bulevaru Novi Arbat ubijen Valentin Tcvetkov, guverner Magadana, regiona na dalekom istoku Rusije.

694 - Kralj Vizigota na Pirinejskom poluostrvu Egika, optužuje Jevreje da pomažu muslimane i osuđuje na ropstvo.
- Papa Martin IV ekskomunicira kralja Petra III od Aragona.

1494. - Porodica Mediči postaje vladarska u Firenci.

1799. - Napoleon Bonaparta izvodi državni udar 18. brimera, zbacujući vlast direktorijuma.

1872. - Veliki požar u Bostonu.

1880. - Snažan je potres pogodio Zagreb i porušio mnoge zgrade, pa i staru katedralu.

1888. - Ubijena Mary Jane Kelly, jedna od žrtava serijskog ubice Jacka Trbosjeka.

1904. - Prvi let avionom koji je trajao duže od pet minuta.

1914. - Bitka kod Kokosa, severoistočni Indijski okean. Australijska krstarica Sidnej uništila nemačku krstaricu Emden.

1918. - Filip Šajdeman je proklamovao republiku sa balkona zgrade rajhstaga u Berlinu, dva sata pre nego što je Karl Libkneht proklamovao socijalističku republiku iza ugla, sa berlinskog zamka.

1937. - Japanska vojska ulazi u Šangaj.

1938. - Kristalna noć, prvi masovni čin antijevrejskog nasilja u nacističkoj Njemačkoj.

1946. - Sarajevska opera započela svoju umjetničku djelatnost svečanom premijerom Prodana nevjesta Bedřicha Smetane.

1953. - Kambodža postala nezavisna od Francuske.

1956. - Jean-Paul Sartre, francuski filozof i književnik, odrekao se komunizma nakon upada Sovjeta u Mađarsku.

1989. - Istočnonjemačke vlasti ukinule zabranu prelaska iz istočnog u zapadni dio Njemačke i isto veče hiljade građana okupilo se i otpočelo rušenje Berlinskog zida.

1993. - Nakon višednevnog granatiranja od strane HVO srušen Stari most u Mostaru.

1996. - Majk Tajson doživeo prvi poraz od Ivandera Holifilda, koji je osvojio treću titulu u superteškoj kategoriji.

2000. - Promjena Ustava Republike Hrvatske. Najvažnija promjena: uvelike su smanjene ovlasti predsjednika, polupredsjednički sustav zamijenjen je parlamentarnim.

2005. - Venus ekspres misija Evropske svemirske agencije je lansirana iz Bajkonura u Kazahstanu.

2016. - Na izborima za predsednika SAD, većinom je izabran Donald John Trump.

Na današnji dan, 16. novembar

1095 - Na crkvenom saboru u Klermonu u Francuskoj papa Urban II pozvao je crkvene velikodostojnike i svetovne vladare na verski rat protiv turskog plemena Seldžuka koje je zauzelo Svetu zemlju u Palestini. Time je počela epoha krstaških ratova.

1532 - Španski osvajač Fransisko Pisaro zauzeo je sa samo 200 vojnika grad Kahemarku u Peruu i pogubio cara Inka Atahualpu, iako je za njega bila isplaćena velika otkupnina.

1766 - Rođen je francuski kompozitor i violinista Rudolf Krojcer, dvorski violinista Napoleona Bonaparte i Luja XVIII. Opčinjen njegovom virtuoznošu, Betoven mu je posvetio sonatu za violinu i klavir br. 47, poznatu Krojcerovu sonatu.

1831 - Umro je pruski general Karl Marija fon Klauzevic, jedan od najpoznatijih vojnih teoretičara 19. veka. U delu "O ratu" teoretski je uobličio iskustva nove strategije primenjene u Napoleonovim ratovima. Prema Klauzevicu rat je sastavni deo opštih političkih odnosa i nastavak je politike uz primenu drugih sredstava.

1912 - Počela je Bitoljska bitka u Prvom balkanskom ratu u kojoj je srpska vojska 18. novembra potukla tursku Vardarsku armiju Zeki paše.

1914 - Počela je Kolubarska bitka, najveća koju je srpska vojska vodila u Prvom svetskom ratu. Bitka je završena 15. decembra pobedom srpske vojske nad austrougarskim trupama pod komandom generala Poćoreka koji je bio prisiljen da se povuče iz Srbije. Izuzetne zasluge za pobedu u bici, u kojoj je zarobljeno oko 43.000 austrougarskih vojnika, imao je general Živojin Mišić.

1918 - Posle propasti austrougarske monarhije u Prvom svetskom ratu, Mađarska je proglašena nezavisnom republikom.

1933 - SSSR i SAD su uspostavili diplomatske odnose.

1941 - U Drugom svetskom ratu je počela druga nemačka ofanziva na Moskvu, koja je 5. decembra završena porazom nemačke vojske. Nastavljajući operacije, sovjetska Crvena armija do marta 1942. odbacila je nemačke trupe na 200 kilometara od Moskve. Ovaj nemački poraz označio je kraj "blickriga" i nagovestio preokret rata u korist antihitlerovske koalicije.

1960 - Umro je američki filmski glumac Klark Gejbl. Igrao je u više od 70 filmova, a veliku popularnost je stekao kao Ret Batler u filmu "Prohujalo s vihorom". Dobitnik je Oskara za film "Dogodilo se jedne noći".

1965 - SSSR je lansirao svemirski brod "Veneru III" koji je u martu 1966. stigao na Veneru, kao prvi svemirski brod koji se spustio na neku drugu planetu.

1970 - Pakistan je zvanično saopštio da je broj mrtvih u ciklonu i ogromnim talasima koji su zapljusnuli obale Istočnog Pakistana (Bangladeš) i ostrva u Bengalskom zalivu dostigao pola miliona.

1972 - Trojica američkih astronauta počeli su 84-dnevni let u svemirskoj letelici "Skajlab 4".

1991 - Ruski predsednik Boris Jeljcin potpisao je seriju dekreta kojima je preneo vlast nad privredom sa sovjetske centralne vlade na vladu Rusije.

1992 - Na prvim višestranačkim izborima u Litvaniji nakon sticanja nezavisnosti od SSSR, ubedljivo je pobedila Demokratska radnička partija (bivši komunisti).

1992 - Savet bezbednosti UN pooštrio je sankcije protiv SR Jugoslavije uvođenjem rečne i pomorske blokade.

1995 - Međunarodni sud za ratne zločine u Hagu optužio je lidera bosanskih Srba Radovana Karadžića i vojnog komandanata Ratka Mladića za genocid nad muslimanskim civilima počinjen tokom zauzimanja Srebrenice u julu 1995, kada je više hiljada bosanskih Muslimana ubijeno i raseljeno.

1997 - Umro je francuski političar i publicista Žorž Marše, generalni sekretar francuske Komunističke partije (1972-94).

1998 - Međunarodni sud za ratne zločine u Hagu proglasio je krivim jednog bosanskog Hrvata i dvojicu Muslimana za ubijanje i zlostavljanje srpskih zatvorenika 1992. u logoru Čelebići. To je bilo prvo suđenje za ratne zločine počinjene nad Srbima tokom rata u BiH.

2000 - Predsednik SAD Bil Klinton doputovao je u Vijetnam, u prvu posetu jednog američkog predsednika toj zemlji od završetka Vijetnamskog rata 1975.

2001 - Pariski klub poverilaca otpisao je SR Jugoslaviji 66 odsto duga prema državama poveriocima.

2003 - U Srbiji su, zbog malog odziva birača (39 odsto), po treći put propali predsednički izbori.

2003 - U blizini Kabula ubijena je radnica UN, Francuskinja Betina Guazlar i ona je prva žrtva među zaposlenima u UN od kada je dve godine ranije svrgnuta talibanska vlast u Avganistanu.

2007 - Više od 3.500 ljudi je stradalo, preko 3.000 je povređeno, a oko hiljadu osoba se vode kao nestale u snažnom ciklonu koji je pogodio Bangladeš.

2012 - Apelaciono veće Haškog tribunala oslobodilo je hrvatske generale Antu Gotovinu i Mladena Markača krivice za progon srpskog stanovništva iz Kninske krajine 1995, poništivši prvostepenu presudu kojom je Gotovina bio osuđen na 24, a Markač na 18 godina zatvora.

2014 - Umro je Jovan Ćirilov, dramaturg, književnik i pozorišni kritičar, upravnik Jugoslovenskog dramskog pozorišta, umetnički direktor i selektor BITEF-a, predsednik Nacionalne komisije Jugoslavije i Srbije u UNESCO.

Na današnji dan, 19. decembar

1154 - Na engleski presto je došao Henri II (Henry), prvi vladar dinastije Plantagenet. Učvrstio je kraljevsku vlast i ograničio vlasti barona i sudsku vlast crkve, zbog čega je došao u sukob sa kanterberijskim nadbiskupom Tomasom Beketom (Thomas Becket), koji je po njegovom nalogu ubijen 1170. Započeo je osvajanje Irske 1171.

1741 - Umro je ruski pomorac i istraživač danskog porekla Vitus Bering, na dotad nepoznatom ostrvu koje je kasnije dobilo njegovo ime. Iste godine u avgustu Bering je otkrio poluostrvo Aljasku. Po njemu je severni deo Tihog okeana nazvan Beringovo more, kao i prolaz koji spaja Severno more s Tihim okeanom.

1793 - General Napoleon Bonaparta (Bonaparte) dobio je prvu značajnu bitku kada je od Engleza preuzeo Tulon.

1842 - SAD su priznale nezavisnost Havaja, ali američki uticaj ostao je dominantan. Havajska ostrva su anektirana 1898, a 31. avgusta 1959. postala su 50. država SAD.

1851 - Umro je engleski slikar Džozef Malord Vilijam Tarner (Joseph Mallord William Turner), jedan od najvećih pejzažista u istoriji slikarstva. Tarnerov slikarski postupak oslobodjen akademizma i njegovo otkriće pune svetlosti i čiste boje značajno su uticali na francuske impresioniste i poentiliste.

1863 - Engleski pronalazač Frederik Volton (Frederick Walton) patentirao je u Londonu podni prekrivač - linoleum.

1902 - Rodjen je glumac Ralf Ričardson (Ralph Rićardson), jedna od najznačajnijih ličnosti engleskog pozorišta. S jednako velikim uspehom tumačio je uloge u Šekspirovim i modernim dramama, u komedijama i tagedijama, a proslavio se i na filmu ("Ričard III", "Naš čovek u Havani", "Dr Živago", "Kartum", "Ana Karenjina").

1905 - Usvojen je prvi ustav Crne Gore, "Nikoljdanski ustav", kojim je država konstituisana kao ustavna monarhija.

1906 - Rodjen je ruski državnik Leonid Iljič Brežnjev, predsednik Prezidijuma Vrhovnog sovjeta SSSR od 1960, a nakon smenjivanja Nikite Hruščova 1964. generalni sekretar Komunističke partije SSSR i glavni protagonist sovjetske unutrašnje i spoljne politike do smrti 1982.

1941 - Posle neuspele ofanzive na Moskvu u Drugom svetskom ratu, Adolf Hitler je smenio komandanta nemačkih kopnenih trupa feldmaršala Valtera fon Brauhiča (Walter von Brauhitsch) i lično preuzeo komandu nad armijom.

1946 - U Indokini je izbio rat izmedju vojske pod vodjstvom Ho Ši Mina (Chi Minh) i francuskih kolonijalnih trupa.

1950 - Savet NATO-a imenovao je američkog generala Dvajta Ajzenhauera (Dwight Eisenhower) vrhovnim komandantom snaga NATO u Evropi. Ajzenhauer je bio jedan od najznačajnijih savezničkih komandanata u Drugom svetskom ratu i predsednik SAD 1952. i 1956.

1958 - Predsednik SAD Ajzenhauer uputio je, prvi put u svetu, božićne čestitke preko satelita.

1965 - Sa 54,5 procenata glasova birača Šarl de Gol (Charles de Gaulle) je pobedio na predsedničkim izborima u Francuskoj Fransoa Miterana (Francois Mitterrand).

1972 - Južnokorejski tanker "Južna zvezda" ispustio je više od 100.000 tona nafte pored Omana.

1972 - Kapsula vasionskog broda "Apolo 17" spustila se u Tihi okean. Time je okončan američki program "Apolo" letova na Mesec sa ljudskom posadom.

1984 - Britanski i kineski premijeri Margaret Tačer (Thatcher) i Džao Cijang (Zhao Ziyang) potpisali su u Pekingu sporazum prema kojem Hongkong od 1. jula 1997, posle 99 godina britanske uprave, prelazi pod suverenitet Kine.

1991 - Republika Srpska Krajina proglasila je Knin za glavni grad, a Milan Babić, dotadašnji predsednik vlade, preuzeo je funkciju predsednika Republike. Time su ujedinjene dve teritorijalno nepovezane jedinice u Hrvatskoj pod kontrolom Srba - Krajina i Srpska oblast Slavonija, Baranja i Zapadni Srem. RSK je prestala da postoji u avgustu 1995, kada su hrvatske snage zauzele te teritorije, a oko 250.000 Srba izbeglo je u Bosnu i SR Jugoslaviju.

1995 - Prvi vojnici iz Rusije stigli su u Bosnu gde će se uključiti u misiju očuvanja mira (IFOR), koja je po odluci Saveta bezbednosti UN poverena snagama NATO.

1996 - Umro je Marčelo Mastrojani (Marcello Mastroianni), zvezda italijanske kinematografije ("Devojke sa Španskog trga", "Sladak život", "Osam i po", "Privatan život", "Leo poslednji").

1997 - Singapurski putnički avion "Boing 737-300" srušio se blizu indonežanskog grada Palembangare. Nesreću nije preživeo niko od 104 putnika i člana posade.

2001 - U socijalnim nemirima koji su zahvatili Argentinu na hiljade ljudi širom zemlje opljačkalo je oko 100 samoposluga. Protesti u kojima je poginulo više od 20, a ranjeno preko 100 ljudi, izbili su kada je vlada najavila da će uvesti strože ekonomske mere kako bi otplatila strani dug od 132 milijarde dolara.

2003 - U Zagrebu je umro profesor Ekonomskog fakulteta i poznati hrvatski ekonomista Branko Horvat.

2004 - Umrla je slavna italijanska operska pevačica Renata Tebaldi, za koju je čuveni dirigent Arturo Toskanini rekao da ima "glas andjela".

2005 - U Avganistanu je konstituisan parlament, po prvi put, nakon više od 30 godina i posle desetina godina krvoprolića.

2006 - Umro je Džo Barbera (Joe) član čuvenog animatorskog dvojca Hana-Barbera, koji je stvorio neke od najpoznatijih likova crtanih filmova poput "Tom i Džeri", "Medved Jogi", "Porodica Kremenko" i "Skubi du". Prve legendarne epizode o mišu i mački koji se nadmudruju osvojile su sedam Oskara. Barbera i Vilijam Han (William Hanna) udružili su se 30-tih godina prošlog veka dok su radili za Metro Goldvin Majer (MGM).

2011 – U tropskoj oluji "Vaši" koja je pogodila jug Filipina stradalo je 927 ljudi pretežno u lučkim gradovima Kagajan de Oro i Iligan na ostrvu Mindanao.

2013 – Preminula je Ružica Sokić, pozorišna, filmska i TV glumica, dobitnica Zlatne arene u Puli i Dobričing prstena za životno delo. Bila je stalni član pozorišta Atelje 212, a proslavile su je uloge u filmovima "Kad budem mrtav i beo", "Bokseri idu u raj", "Užička republika" "Tesna koža" i "Žuta".

2014 - Desetoricu bivših pripadnika srpskih paravojnih jedinica sud u Osijeku prvostepeno je osudio na pet do 20 godina zatvora zbog ratnih zločina protiv civila i ratnih zarobljenika u Trpinji i Borovom Naselju kod Vukovara 1991. godine.

2015 – Preminuo je Kurt Mazur, jedan od najvećih dirigenata na svetu i ; muzički direktor Njujorške filharmonije. Bio je višegodišnji direktor filharmonije u Drezdenu i preko 25 godina dirigent filharmonije u Lajpicigu, kao i posvećeni humanista koji je doprineo mirnom padu Berlinskog zida.

Na današnji dan, 19. januar

Na današnji dan umro je srpski pisac Branislav Nušić.

1419 - U Stogodišnjem ratu između Francuske i Engleske, branioci francuskog grada Ruana predali su se vojsci engleskog kralja Henrija V, koji je tako okončao osvajanje Normandije.

1736 - Rođen je škotski inženjer i fizičar Džejms Vat, pronalazač parne mašine 1765, što je omogućilo industrijsku revoluciju. Blizu Birmingema osnovao je prvu fabriku za izradu parnih mašina. Unapredio je nizom otkrića nauku o toploti. Njemu u čast merna jedinica za snagu nazvana je vat (oznaka W), a instrument za merenje električne snage vatmetar.

1747 - Rođen je nemački astronom Johan Elert Bode, koji je pomoću niza brojeva (Bodeov niz) vrlo približno ustanovio srednju udaljenost prvih sedam planeta od Sunca. Bio je direktor Berlinske opservatorije i osnovao je 1774. "Berlinski astronomski godišnjak" koji je izlazio do 1957.

1785 - Umro je srpski pisac Zaharija Stefanović Orfelin, jedan od najprosvećenijih Srba 18. veka. Bio je istoričar, bogoslov, izdavač, prevodilac, kaligraf i bakrorezac, leksikograf, čak botaničar i farmaceut. Rođen je 1726. u Vukovaru, školovao se u Budimu, Beču i Veneciji gde je i radio kao korektor srpskih knjiga. Pisao je poeziju (najpoznatija poema "Plač Serbiji"), najznačajnije njegovo književno istoriografsko delo je "Život Petra Velikog". Jedan je od prvih srpskih kaligrafa i kartografa. Izradio je niz prelepih baroknih bakroreza, s duhovno nacionalnom tematikom. Radio je i grbovnike, likovna rešenja za knjige, portrete, pejzaže i alegorijske figure, što je delimično publikovano 1778. u delu "Kaligrafija" - nakon čega postaje član bečke Umetničke akademije. Autor je jednog "Večnog kalendara" u kojem se prvi put u Srba pominje astronomija kao nauka. Pisac je i prve poznate srpske knjige o vinima "Iskusni podrumar" u kojoj je opisana tehnika spravljanja vina i podrumarstva. Posedovao je, za svoje vreme, ogromnu ličnu biblioteku od više hiljada naslova. Značaj ukupnog Orfelinovog dela za srpsku kulturu je nemerljiv.

[You must be registered and logged in to see this image.]

1798 - Rođen je francuski filozof i matematičar Ogist Kont, jedan od osnivača filozofije pozitivizma i osnivač sociologije. Dela: "Kurs pozitivne filozofije", "Rasprava o celini pozitivizma", "Sistem pozitivne politike", "Pozitivistički katehizam".

1809 - Rođen je američki pisac Edgar Alan Po, čiju poeziju karakterišu dubok pesimizam kao i neobična muzikalnost. Tvorac je kratke pripovetke strave iz koje je nastala moderna kriminalistička i detektivska priča. Dela: poezija "Gavran", "Anabel Li", "Pobednik crv", "Zvona", "Pesme"; proza "Crna mačka", "Priče tajanstva i mašte", "Avanture Gordona Pima", "Filozofija kompozicije".

1813 - Rođen je engleski inženjer Henri Besemer, koji je 1855. pronašao postupak prerade sirovog gvožđa u čelik, nazvan "Besemerov postupak". Čeličana koju je 1859. podigao u Šefildu i sada proizvodi čelik.

1839 - Rođen je francuski slikar Pol Sezan, čije je izrazito revolucionarno shvatanje umetnosti preobrazilo slikarstvo, ali i podstaklo ogorčen otpor konzervativaca. Bio je u mladosti pod uticajem baroka, romantizma i impresionizma, ali je uspeo da pronađe sopstveni put nakon povlačenja u rodni Eks-an-Provans. Nastojao je da prirodu ne analizira i reprodukuje, već da stvori sintezu oblika u prirodi i izrazi šta pred njom oseća. Naslikao je više stotina slika (predeli, mrtve prirode, portreti, kompozicije), uključujući remek rela poput "Kuće obešenog", "Plave vaze", "Kartaša", "Autoportreta", "Planine Sent-Viktoar", "Kupačica".

1847 - Rođen je srpski pisac Milovan Glišić, jedan od začetnika realizma u srpskoj književnosti. Studirao je u Beogradu tehniku i filozofiju. Radio je kao novinar i urednik, bavio se i pozorišnom dramaturgijom. Napisao je tridesetak pripovedaka ali i dve komedije. Prevodio je s francuskog i ruskog, njegovi prevodi Tolstoja ("Rat i mir") i danas su neprevaziđeni. Opisivao je život srpskog sela, nevolje sa seoskim zelenašima, nezadovoljstvo opštim društvenim prilikama. Dela: pripovetke "Glava šećera", "Roga", "Redak zver", "Šilo za ognjilo", "Prva brazda", pozorišni komad "Dva cvancika", komedija "Podvala".

[You must be registered and logged in to see this image.]

1865 - Umro je francuski ekonomista i politički filozof Pjer Žozef Prudon, čija je doktrina postala osnova kasnijih radikalnih i anarhističkih teorija. Rukovođen geslom - svojina to je krađa, u delu "Šta je svojina" zalagao se za ukidanje svojine. Takođe je smatrao da komunizam guši nezavisnost ljudi. Sintezu jednakosti i nezavisnosti video je u slobodi kao "trećoj formi društva", što je teorijski razradio u delu "Sistem ekonomskih protivrečnosti ili filozofija bede". Njegova dela poslužiće kao predložak za različite radikalne političke koncepcije i na levici i na desnici.

1902 - Rođen je srpski vizantolog ruskog porekla Georgije Ostrogorski, profesor Filozofskog fakulteta, član Srpske akademije nauka i direktor njenog Vizantološkog instituta. Uživao je ogroman ugled u svetu i smatra se jednim od najvećih vizantologa uopšte. Najviše je izučavao ekonomsku i socijalnu istoriju Vizantije i vizantijsko-srpske odnose. Uređivao je zbirku "Vizantijski izvori za istoriju naroda Jugoslavije" i "Zbornik radova Vizantološkog instituta". Napisao je više od 170 radova. Dela: "Istorija Vizantije", "Serska oblast posle Dušanove smrti", "Seoska poreska opština u Vizantijskom carstvu X veka", "Studije iz istorije borbe oko ikona u Vizantiji", "Avtokrator i samodržac", "Vizantijske katastarske knjige", "Pronija", "Problemi iz istorije vizantijskog seljaštva", "O istoriji imuniteta u Vizantiji", "O vizantijskoj aristokratiji".

[You must be registered and logged in to see this image.]

1916 - Na grčko ostrvo Krf u Jonskom moru počele su da stižu jedinice srpske vojske posle povlačenja preko vrleti današnje Albanije. Nakon mesec dana pešačenja početkom januara 1916. dospeli su do Skadra, gde je trebalo da ih prihvate saveznički brodovi. Saveznička flota se nije pojavila i pešačenje je nastavljeno ka 160 kilometara udaljenoj Valoni, duž močvarnog primorja pri čemu su mnogi poumirali slomljeni bolešću i premorom. Do aprila na Krf je prebačeno oko 140.000 srpskih vojnika.

1918 - Boljševici su u Petrogradu (Sankt Peterburg) raspustili Ustavotvornu skupštinu Rusije - izabranu na demokratskim izborima. Nakon čega je uvedena diktatura boljševičke partije.

1919 - Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca zamenila je, u Srbiji, Julijanski kalendar Gregorijanskim. U bivšim austrougarskim krajevima (današnja srpska Vojvodina) i ranije je Gregorijanski kalendar bio zvaničan. Jedino je Srpska pravoslavna crkva zadržala Julijanski kalendar. Do Prvog svetskog rata pravoslavne zemlje koristile su Julijanski kalendar kao državni.

[You must be registered and logged in to see this image.]

1938 - Umro je srpski pisac Branislav Nušić, veliki komediograf, član Srpske kraljevske akademije. Studirao je pravo u Gracu i Beogradu, a kao diplomata radio je u konzulatima Srbije u Solunu, Bitolju, Skoplju i Prištini. Bio je dramaturg i upravnik pozorišta u Beogradu, Novom Sadu, Skoplju i Sarajevu. Osuđen je 1887. na dve godine zatvora zbog satirične pesme "Dva raba". Učestvovao je kao dobrovoljac u Srpsko-bugarskom ratu 1885. a u Prvom svetskom ratu prošao je čitavu golgotu srpske vojske, preko planinskih vrleti do Jadrana. Portretista i pisac veoma razvijenog smisla za pozorišnu scenu i njene zakone s mnogo duha slikao svet u kojem se kretao - od opštinskog pisara do poslanika i ministra. Dela: komedije "Sumnjivo lice", "Gospođa ministarka", "Narodni poslanik", "Protekcija", "Ožalošćena porodica", "Pokojnik", "Put oko sveta", "Dr", "Svet", "Ujež", "Mister dolar", pripovetke i romani "Pripovetke jednog kaplara", "Ramazanske večeri", "Opštinsko dete", "Ben-Akiba", "Autobiografija", tragedije "Knez Ivo od Semberije", "Hadži-Loja", "Nahod", drame "Tako je moralo biti", "Jesenja kiša", "Pučina", "Iza Božjih leđa". Golgotu Srbije 1915. godine opisao je vrlo realistično u obimnom potresnom delu "1915."

1945 - Sovjetska armija je oslobodila Krakov.

1960 - SAD i Japan potpisali su sporazum o međusobnoj bezbednosti.

1974 - Iz Kine je pod optužbom za špijunažu proterano pet sovjetskih građana, uključujući jednog diplomatu i dva člana osoblja ambasade u Pekingu.

1983 - U Boliviji je uhapšen nemački ratni zločinac Klaus Barbi, zloglasni Šef Liona u okupiranoj Francuskoj u Drugom svetskom ratu.

1993 - Posle kraha vojne intervencije SAD u Somaliji, prve američke jedinice napustile su tu afričku zemlju.

2000 - Umro je bivši italijanski premijer Betino Kraksi. Od 1994. Kraksi je živeo u izbeglištvu u Tunisu, zbog optužbe za korupciju.

2007 - Umro je Deni Doerti, član popularne muzičke grupe 60-ih, "Mamas end Papas", poznate po hitovima kao što su "Kalifornija drimin" i "Mandej, mandej".

2011 - Evropski parlament ratifikovao je Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju sa Srbijom i usvojio Rezoluciju kojom se podržava nastavak evropskih integracija Srbije.

- Srpska pravoslavna crkva danas slavi Bogojavljenje - veliki hrišćanski praznik u spomen na dan kad je Jovan Krstitelj na reci Jordan krstio Isusa Hrista. Dok je Hristos izlazio iz vode otvorila su se nebesa i na njega se, u obliku goluba, spustio Duh sveti, pri čemu se čuo glas Božiji: "Ovo je sin moj ljubljeni, koji je po mojoj volji".

J. Stanković

Na današnji dan, 17. februar

1600 - Italijanski filozof, astronom i matematičar Đordano Bruno spaljen je u Rimu kao jeretik, na osnovu presude rimokatoličke inkvizicije.

1653 - Rođen je italijanski kompozitor i violinista Arkanđelo Koreli, osnivač bolonjske violinske škole i najznačajniji italijanski kompozitor u 17. veku baroknih dela za gudačke instrumente.

1673 - Francuski komediograf i glumac Žan Batist Poklen Molijer, umro je nakon što mu je pozlilo na pozornici dok je igrao u svojoj komediji "Uobraženi bolesnik". Jedan od najvećih svetskih komediografa, napisao je više od 30 pozorišnih komada među kojima su najpoznatiji "Učene žene", "Tartif", "Don Žuan", "Mizantrop".

1836 - Ukazom kneza Miloša Obrenovića u Bukureštu je osnovano prvo srpsko diplomatsko-konzularno predstavništvo pod nazivom Srpska agencija. Šef agencije bio je Mihajilo German, a sekretar Jovan Gavrilović.

1856 - U Parizu je umro nemački pesnik Hajnrih Hajne, jedan od najvećih liričara 19. veka. Njegova poezija smatra se vrhunskim dostignućem nemačkog romantizma i izvršila je ogroman uticaj na evropsko pesništvo ("Knjiga pesama", "Romansero", "Ata Trol", "Nemačka, zimska bajka").

1864 - Južnjačka podmornica "Hanli" je u Američkom građanskom ratu u Čarlstonu u Južnoj Karolini potopila torpedom severnjački brod "Hustanik", što se smatra prvim uspešnim napadom podmornice na ratni brod u istoriji pomorskog ratovanja.

1909 - U tvrđavi Fort sil u Oklahomi umro je indijanski poglavica Gojatlaj ("Onaj koji zeva"), poznatiji kao Džeronimo, poslednji poglavica Apača. Kao vođa apačkog plemena Čirikahua, predvodio je nekoliko indijanskih ustanaka, a 1886. se predao američkoj vojsci.

1916 - Britanske i francuske trupe zauzele su u Prvom svetskom ratu Kamerun, nemačku koloniju u Africi.

1966 - Francuska je lansirala svoj prvi satelit s poligona u Sahari.

1972 - Donji dom britanskog parlamenta usvojio je zakon o pristupanju Velike Britanije Evropskoj zajednici (kasnije Evropska unija).

1979 - Reagujući na upad vijetnamskih snaga u Kambodžu krajem 1978. i zbacivanje maoističkog režima Crvenih Kmera, Kina je napala Vijetnam. Tri sedmice kasnije bila je prisiljena da povuče svoje trupe.

1982 - Premijer Zimbabvea Robert Mugabe optužio je nekadašnjeg saborca Džošua Nkoma, za učešće u zaveri i isključio ga iz vlade. Mugabe i Nkomo vodili su sedamdesetih godina zajedničku borbu protiv rasističke vladavine belaca u Južnoj Africi.

1990 - Čehoslovačka komunistička partija isključila je iz članstva bivšeg predsednika države Gustava Husaka, bivšeg premijera Ljubomira Štrougala i još 20 visokih funkcionera koji su došli na vlast nakon sovjetske intervencije u Čehoslovačkoj 1968.

1992 - Generalni sekretar UN Butros Butros-Gali preporučio je razmeštanje 13.000 pripadnika mirovnih snaga svetske organizacije na teritoriji bivše Jugoslavije.

1995 - Albanci u Tetovu u Makedoniji počeli su masovne demonstracije zbog odbijanja vlasti da prizna ilegalni "Albanski univerzitet" u tom gradu. U sukobima s policijom poginuo je jedan demonstrant, a veći broj je povređen.

1999 - Tokom albansko-srpskih pregovora u Rambujeu kod Pariza, NATO je usvojio operativni plan za upućivanje vojnih snaga na Kosovo pod nazivom "Zajednički čuvar" (Joint guardian) načelnik Generalštaba Vojske Jugoslavije general-pukovnik Dragoljub Ojdanić naredio je jačanje borbene gotovosti jedinica VJ i preduzimanje mera za zaštitu državne granice i odbrane integriteta zemlje.

2002 - Prelaskom na evro, Francuska se oprostila od franka koji je 641 godinu bio nacionalna valuta.

2003 - Po nalogu haškog Tribunala na Kosovu su uhapšeni pripadnici rasformirane Oslobodilačke vojske Kosova (OVK) i izručeni tom sudu: Haradin Balja, Isak Musliu i Agim Murtezi. To je prvo hapšenje osoba po nalogu tog suda koje je obavio Kfor. Protiv Agima Murtezija sud je povukao optužnicu zbog zamene identiteta.

2004 - Umro je bivši meksički predsednik Hoze Lopez Portiljo.

2006 - Oko 1.800 ljudi progutalo je blato na jednoj farmi na istoku Filipina.

2008 - Kosovo je jednostrano proglasilo nezavisnost. Do kraja 2008. Kosovo su priznale 53 države, među kojima su SAD, Australija, Avganistan, Turska, Albanija, Senegal i 20 zemalja članica Evropske Unije.

2009 - U Tribunalu UN u Pnom Penu (Kambodža) počelo je suđenje Kaing Guek Eavi, prvom od pet lidera crvenih Kmera, odgovornih za smrt više od 1,7 miliona ljudi. Suđenje je počelo tri decenije od vladavine režima Pola Pota.

2012 - Nemački predsednik Kristijan Vulf (51) podneo je ostavku nakon što je državno tužilaštvo Hanovera podnelo zahtev da mu se oduzme imunitet, kako bi se protiv njega mogla pokrenuti krivična istraga. Kancelarka Angela Merkel je time po drugi put ostala bez šefa države.

2014 - Argentinska agencija za radiodifuziju odobrila je plan da se vodeća latinoamerička medijska grupa "Klarin" podeli na šest delova, što se smatra početkom procesa protiv medijskih monopola u ovoj zemlji.

2015 - Savet bezbednosti Ujedinjenih nacija jednoglasno je usvojio rezoluciju o Ukrajini na predlog Rusije, u kojoj se ističe nezavisnost te zemlje i poziva na poštovanje sporazuma o primirju iz Minska.

Na današnji dan, 3. mart

652 - Rođen je engleski pisac Tomas Otvej, dramski pisac. Predstavnik je takozvane "herojske drame" svojevrsnog spoja između elizabetanske književne baštine i francuskog klasicizma. Dela: "Spasena Venecija", "Siroče", "Don Karlos".

1703 - Umro je engleski fizičar Robert Huk, sekretar Kraljevskog društva u Londonu. Usavršio je barometar, teleskop i mikroskop i prvi otkrio ćelijsku strukturu biljaka. Dokazao je okretanje Zemlje i gravitaciju nebeskih tela i autor je zakona o istezanju elastičnih tela ("Hukoov zakon").

1707 - Umro je mogulski car Aurangzeb, najmlađi sin cara Džehana, poslednji veliki mogulski vladar Indije, koji je tom zemljom upravljao od 1658. do smrti. U ratu za naslednika trona 1657. kad je teško oboleo njegov otac, pobedio je brata Dara Šikoha i potom je prilikom krunisanja u Delhiju uzeo titulu "alamgir" (osvajač sveta). Vladao je surovo i opravdao je titulu, jer je proširio Mogulsko carstvo više nego iko pre njega, ali ga je kobno oslabio iznutra, načinivši neprijatelje od hindu podanika u pokušaju da im nametne žestoku islamsku ortodoksiju.

1792 - Umro je škotski arhitekta i dekorater Robert Adam, jedan od tvoraca neoklasicističkog stila u arhitekturi. Projektovao je mnoge javne zgrade izuzetne elegancije, posebno u Londonu, koje se odlikuju karakterističnim vazdušastim i prozračnim stilom, nazvanim njegovim imenom.

1847 - Rođen je američki pronalazač škotskog porekla Aleksander Grejem Bel, pronalazač telefona. Posle studija medicine u Edinburgu i Londonu preselio se u SAD i posvetio lečenju gluvih. Telefon je patentirao 1876. u Bostonu, što je mu je donelo slavu, ali i brige. Patent nije bio zaštićen pa su ga mnogi pokrali i tek
je 1886. Vrhovni sud SAD presudio da je on jedini vlasnik patenta. Bogat i slavan, potom se potpuno posvetio starom poslu - lečenju gluvih.

1861 - Manifestom cara Aleksandra II ukinuto je kmetstvo u Rusiji. Više od 47 miliona kmetova je oslobođeno lične zavisnosti od plemstva kao i vezanosti za zemlju. Ovim aktom bivši kmetovi dobili su i potpuno pravo slobodnog poslovanja.

1878 - U San Stefanu (nedaleko od Carigrada) je sklopljen ugovor kojim je, diktatom Rusije Turskoj, stvorena Velika Bugarska. Ugovorom je Rusiji pripala Besarabija, Srbiji su oduzeta i data Bugarskoj novooslobođena područja oko Vranja, Bele Palanke i Pirota, a Rumunija je dobila Dobrudžu. Ugovor koji je izazvao
negodovanje u Britaniji, Austro-Ugarskoj, Nemačkoj, predviđao je da Srbiji budu oduzete novooslobođene teritorije. Berlinskim mirovnim ugovorom jula 1878. odlučeno je da Bugarska bude svedena u realne nacionalne okvire (osim Kneževine Bugarske pod suverenitetom sultana, formirana je i autonomna Istočna Rumelija u sastavu Turske). Srbiji su pripojene teritorije od kojih su docnije obrazovana četiri okruga - Niški, Pirotski, Vranjski i Toplički. Rumuniji, Srbiji i Crnoj Gori priznata je nezavisnost, a Bugarska je priznavala vrhovnu vlast Turske sve do 1908.

1886 - Posle tromesečnog rata Srbija i Bugarska su zaključile Bukureštanski mir. Neposredan povod rata bio je pripajanje Bugarskoj Istočne Rumelije. Kralj Milan je taj čin smatrao narušavanjem ravnoteže kakva je uspostavljena Berlinskim kongresom. Slabije opremljena i loše motivisana srpska vojska je
odbijena i posle poraza na Slivnici Bugari su zauzeli Pirot. Rat nije doneo teritorijalne promene, najviše zato što je iza Srbije stala Austro-Ugarska, ali je znatno oslabio poziciju kralja Milana Obrenovića. Najpre je zbog ogromnog pritiska radikalskog mnoštva prihvatio Ustav iz 1888. da bi se naredne 1889. rezigniran, povukao
sa vlasti.

1905 - Umro je srpski filozof Božidar Knežević. Rođen je u Ubu 1862. Veliku školu završio je u Beogradu. Veći deo života proveo je kao nastavnik po raznim provincijskim mestima Srbije. Iako samouk, ostavio je čudesno filozofsko delo. Glavna dela: "Red u istoriji", "Principi istorije", posthumno "Misli".
Prevodio je uspešno Bekla, Makolea, Karlajla, mada je engleski jezik naučio kao samouk. Knežević je bio specifična pojava velike duhovne snage, izrazito netipičan za srpske intelektualne krugove.

1918 - U Brest-Litovsku je u Prvom svetskom ratu potpisan mirovni ugovor Centralnih sila i Sovjetske Rusije. Boljševička Rusija prihvatila je tada teške teritorijalne ustupke i plaćanje ratne odštete Nemačkoj od šest milijardi zlatnih maraka.

1924 - Nastavljajući reforme u Turskoj, Kemal Ataturk je zabranio kalifat i proterao iz zemlje kalifa (negdašnjeg sultana) i njegovu porodicu.

1931 - Pesma "Zastava posuta zvezdama" proglašena je himnom SAD.

1944 - Američki ratni avioni su se prvi put u Drugom svetskom ratu pojavili iznad Berlina.

1974 - U do tada najtežoj nesreći u istoriji civilnog vazduhoplovstva, poginulo je svih 346 ljudi u turskom putničkom avionu tipa DC-10, koji se srušio ubrzo po poletanju sa pariskog aerodroma "Orli".

1980 - Vođa partije ZAPU Robert Mugabe ubedljivo je dobio prve slobodne izbore u Rodeziji, kasnije nazvanoj Zimbabve, i ubrzo formirao prvu većinski crnačku vladu.

1980 - Francuski predsednik Valeri Žiskar d'Esten je u razgovoru sa državnicima arapskih zemalja Persijskog zaliva prvi put, u zvaničnoj formi, priznao palestinskom narodu pravo na samoopredeljenje.

1984 - Zemljotres je na Kopaoniku pričinio znatnu materijalnu štetu, ali ljudskih žrtava nije bilo.

1987 - Umro je američki pozorišni i filmski glumac Dejvid Denijel Kaminski, poznat kao Deni Kej, sjajan komičar, koji se angažovao i u UNICEF-u, agenciji UN za pomoć deci. Filmovi: "Čudo od čoveka", "Momak iz Bruklina", "Pesma se rodila", "Tajni život Voltera Mitija", "Revizor", "Ludi podvig".

1988 - Umro je meksički violinista poljskog porekla Henrik Šering, jedan od najvećih majstora violine svih vremena. Oplemenio je klasičan i savremeni repertoar izvanrednom tehnikom i stilskom kulturom. Emigrirao je kad je nacistička Nemačka 1939. napala Poljsku i do 1945. u Londonu je bio oficir za vezu poljske
izbegličke vlade i prevodilac šefa vlade, generala Vladislava Sikorskog. Profesor Muzičkog fakulteta u Meksiku postao je 1945, a od 1953. je kao ambasador dobre volje meksičke vlade priređivao koncerte koji su oduševljavali publiku širom sveta.

1989 - Osnovan je Bitef teatar, beogradsko pozorište, s ciljem popularizacije Bitef festivala, kao i otkrivanja novih pozorišnih tendencija. Pozorište smešteno u prostoru rekonstruisane evangelističke crkve na Dorćolu pokrenula je Mira Trailović, režiser i osnivač Bitefa s ciljem da se pruži prilika umetnicima čiji rad predstavlja iskorak iz tradicionalnih granica scenskog izraza.

1991 - Umro je engleski atomski fizičar i matematičar Vilijam Džorž Peni, otac britanske atomske bombe. Pod njegovom kontrolom izvedena je prva proba britanskog atomskog oružja 1952. na ostrvima Monte Belo u zapadnoj Australiji.

1993 - Umro je američki virusolog Albert Brus Sejbin, pronalazač vakcine protiv poliomielitisa (zarazna dečja paraliza). Sejbinova vakcina, spravljena od oslabljenih virusa, prvi put je masovno primenjena u Sovjetskom Savezu. Bio je profesor Medicinskog koledža Univerziteta u Sinsinatiju (SAD) i docnije predsednik
Vajcmanovog instituta u Izraelu.

1996 - Arapski islamski terorista-samoubica je u autobusu u centru glavnog grada Izraela Jerusalimu usmrtio 18 ljudi.

1996 - U Španiji je konzervativna Narodna partija Hosea Marije Aznara dobila parlamentarne izbore, okončavši 13 godina vladavine socijalističkog šefa vlade Felipea Gonzalesa.

1997 - Putnički voz u pakistanskom delu provincije Pendžab izleteo je u punoj brzini iz šina, usmrtivši najmanje 125 ljudi.

2002 - Švajcarci su se na referendumu izjasnili za ulazak svoje zemlje u Ujedinjene nacije.

2004 - Senat Francuske izglasao je ogromnom većinom zabranu nošenja muslimanske marame u državnim školama.

2005 - Američki avanturista Stiv Fosit postao je prvi čovek koji je obleteo Zemlju avionom bez usputnog sletanja i dolivanja goriva, pošto se posle 67-časovnog putovanja i pređenih 37.000 kilometara, spustio na aerodrom Salina u američkoj državi Kanzas.

2008 - Umro je Djuzepe di Stefano, italijanski operski umetnik, tenor. Rođen u Kataniji, na Siciliji, pevanje je učio u Milanu, a debi je imao 1947. godine u milanskoj Skali. Zbog specifične boje glasa, od pedesetih 20. veka, Di Stefano je smatran jednim od najboljih svetskih pevača. Osvajač je zlatnog Orfeja, prestižne italijanske muzičke nagrade. Često je pevao u duetu sa operskom divom Marijom Kalas.

2010 - Umro je Momčilo Momo Kapor, srpski književnik, slikar, novinar. Diplomirao je slikarstvo 1961. u Beogradu. Napisao je više romana i zbirki priča, autor je i nekoliko dokumentarnih filmova i tv emisija. Dela: "Beleške jedne Ane", "Foliranti", "Una", "Knjiga žalbi", "Uspomene jednog crtača". Scenarista je više filmova: "Valter brani Sarajevo", "Banket". Bio je akademik Republike Srpske.

2014 - Njujork tajms je objavio ispravku teksta publikovanog pre 161 godinu. Pošto je ustanovljeno da se u članku objavljenom 1853. godine, na temu Solomona Nortupa, Afroamerikanca čija je životna drama motivisala britanskog reditelja Stiva Mekvina da snimi "12 godina ropstva", potkrala greška, renomirani list objavio
je neobičnu ispravku sa 161. godinom zakašnjenja.

Na današnji dan, 7. april


348 - U Pragu je osnovan univerzitet, prvi u centralnoj Evropi. Praški univerzitet je najstariji slovenski univerzitet u modernom značenju te reči.

1498 - Umro je francuski kralj Šarl VIII, koji je vladao od 1483, a pod pritiskom plemstva započeo je 1494. ratove za osvajanje Italije, okončane šest decenija posle njegove smrti. Uspeo je da privremeno osvoji Napuljsku kraljevinu, a pohodi na Italiju imali su krupne kulturne posledice, pošto su pokrenuli širenje humanističke kulture u Francuskoj.

1614 - Umro je španski slikar i vajar grčkog porekla (sa Krita, tada venecijanskog) El Greko, čije je originalno slikarstvo prožeto tradicijama istočnog hrišćanstva (pravoslavlja) i italijanskom renesansom. S rodnog Krita, preko Venecije - gde je učio slikarstvo kod Jakopa Tintoreta - i Rima, dospeo je u španski grad Toledo (staru prestonicu Španije) u kojem je živeo 37 godina i ostao do smrti. Nepriznavanjem trodimenzionalnog prostora i klasične perspektive i tehnikom slikanja izduženih ljudskih figura, razlikovao se od svih slikara svog vremena, ali je tek početkom 20. veka shvaćeno da je jedan od najvećih majstora u istoriji slikarstva. Najviše je slikao portrete i obrađivao religiozne teme, jer su narudžbine Crkve bile njegov glavni izvor prihoda, ali nije prihvatao slikarstvo kao instrument verske propagande zbog čega je imao veoma rđavu reputaciju u rimokatoličkim krugovima u Španiji i često se sukobljavao sa verskim vlastima. I sam kralj Felipe II mu je prebacivao da je "površan" u obradi verskih tema. Dela: "Pogreb grofa Orgaza", "Duhovi", "Blagovesti", "Molitva na Maslinovoj gori", "Laokon", "Toledo", "Ortensio Feliks de Paravisino".

1770 - Rođen je engleski pisac Vilijam Vordsvort, čija je poezija označila prelaz iz klasicizma u romantizam. Najznačajniji je stvaralac prve generacije engleskih romantičara i ideolog novih kretanja u poeziji, mada ih sam nije označio kao romantizam. Centralna tema njegove lirike bila je osećanje mistične povezanosti s prirodom. Boravio je 1791. i 1792. u revolucionarnoj Francuskoj, postavši vatreni republikanac. Dela: zbirka pesama "Lirske balade", autobiografija u stihovima "Preludijum".

1772 - Rođen je francuski ekonomista Šarl Furije, socijalista-utopista koji je smatrao da je kapitalizam "asocijalan", jer su u njemu pojedinci u stalnom ratu jedni s drugima. Ekonomsko-društveni razvoj razvrstao je u tri perioda: predindustrijski, "rasparčanu, neprijatnu industriju" u kapitalizmu, i društvenu, privlačnu industriju. Smatrao je da se društvo može preobraziti u Harmoniju pomoću eksperimentalnih zajednica falangi u kojima ljudska individualnost dostiže vrhunac,
što doprinosi opštoj harmoniji. Dela: "Novi industrijski i društveni svet", "Teorija četiri pokreta", "Sabrana dela".

1811 - Umro je Dositej Obradović, srpski prosvetitelj, pisac, filozof i pedagog, prvi ministar prosvete u obnovljenoj srpskoj državi, jedna od najznačajnijih ličnosti srpskog naroda krajem 18. i početkom 19. veka i srpske kulture uopšte. Svetovno ime bilo mu je Dimitrije. Školovao se u rodnom Čakovu (danas rumunski Banat) i Temišvaru, gde je učio zanat. Napustivši fruškogorski manastir Hopovo, gde je bio zamonašen, radio je kao privatni učitelj, najviše po srpskim mestima Dalmacije i u Trstu i Beču. Naučio je više stranih jezika, studirao na univerzitetima u Lajpcigu i Haleu, i bio je verovatno najučeniji Srbin svog vremena, uz Jovana Rajića. Na poziv vođe Prvog srpskog ustanka Karađorđa, došao je u Srbiju 1806. i 1808. organizovao je Veliku školu u Beogradu. Postao je 1811. prvi popečitelj prosveštenija (ministar prosvete) u Srbiji. Znanja i ideje moderne Evrope njegovog vremena unosio je u narod, kako bi ga prosvetio i uputio ka napretku, čak je doneo u Srbiju i neke poljoprivredne kulture. Njegov književni rad označio je otvaranje nove epohe u istoriji srpske književnosti. Dela: "Život i priključenija", "Basne", "Hristoitija", "Sovjeti zdravago razuma", "Sobranije", autor je svečane pesme "Vostani Serbie". Njegova sabrana dela u 10 tomova, u izdanju Gligorija Vozarovića, objavljena tridesetih godina 19. veka, prva su sabrana dela u srpskoj kulturi uopšte. Sahranjen je u porti Saborne crkve u Beogradu, iako je njegova izričita želja bila da bude sahranjen pored Hajdučke česme u beogradskom Košutnjaku.

1858 - Rođen je Djorđe Stanojević, srpski fizičar, profesor na Velikoj školi, rektor Beogradskog univerziteta, najzaslužniji za ranu elektrifikaciju Srbije. Diplomirao je na Velikoj školi u Beogradu 1881. Zaslužan je za izgradnju prvih hidroelektrana u Srbiji: Užice na Djetinji, Vučje na Vučjanci, Niš na Nišavi, Veliko Gradište na Peku, Vlasotince na Vlasini, Ivanjica na Moravici i Zaječar na Timoku. Konstruisao je i Beogradsku termocentralu. Zaslužan je i za prvo demonstriranje
radija u Beogradu 1908. kao i za električno osvetljenje Beograda.

1910 - Na inicijativu srpskog naučnika Jovana Cvijića, u Beogradu je osnovano Srpsko geografsko društvo. Cilj tog društva bilo je širenje, kako je navedeno, naučno-stručnog rada i popularisanje znanja iz geografije i njoj srodnih nauka.

1915 - Rođena je američka pevačica Elinora Fejgn, poznata kao Bili Holidej, nazvana "kraljicom džeza i bluza". Prema muzičkim kritičarima, još se ni jedan džez pevač nije približio njenim interpretacijama. Bila je i veliki borac za prava žena i rasnih manjina.

1929 - Radio Beograd je prvi put prenosio sportsku utakmicu u Jugoslaviji. Reporter Rade Stoilović prenosio je drugo poluvreme susreta beogradskih fudbalskih ekipa BSK i Jugoslavije.

1929 - Rođen je Bob Denar, francuski profesionalni vojnik i plaćenik, znamenit po nizu državnih udara koje je izvršio u više frankofonih zemalja. Egzotična ličnost koja je poslužila kao predložak za više literarnih i filmskih ostvarenja, između ostalog, po uzoru na njega nastalo je delo "Psi rata" Frederika
Forsajta.

1939 - Rođen je američki filmski režiser, scenarista i producent Frensis Ford Kopola, jedan od najznačajnijih filmskih stvaralaca u SAD u drugoj polovini 20. veka, dobitnik pet Oskara i dve "Zlatne palme" festivala u Kanu. Filmovi: režija - "Demencija", "Sada si veliki dečko", "Dolina sreće", "Pleme kiše", "Kum",
"Prisluškivanje" (Zlatna palma), "Kum II" (Oskar), "Veliki Getsbi", "Apokalipsa sada" (Zlatna palma), "Kum III", "Kapetan Eo", "Pegi Su se udala", "Njujorške priče", scenariji - "Demencija", "Gori li Pariz?", "Sada si veliki dečko", "Pleme kiše", "Paton - žudnja za slavom" (Oskar), "Kum", "Prisluškivanje", (Oskar), "Veliki Getsbi",
"Kum II" (Oskar), "Kum III", "Njujorške priče", produkcija - "Američki grafiti", "Prisluškivanje", "Kum II" (Oskar), "Apokalipsa sada", "Kum III".

1939 - Fašistička Italija izvršila je invaziju Albanije. Ta zemlja zauzeta je tada bez ispaljenog metka.

1943 - Umro je srpski pisac i diplomata Jovan Dučić, član Srpske kraljevske akademije, čija je lirika udarila pečat srpskoj poeziji u prvoj polovini 20. veka. Diplomirao je prava u Parizu i od 1912. do 1941. bio je diplomatski činovnik Kraljevine Srbije i Jugoslavije, na kraju i ambasador u nekolicini evropskih
prestonica. Već prvom pesničkom zbirkom "Pjesme", izdatom 1901. u Mostaru, predstavio se kao specifičan liričar i vanredna pojava u srpskoj književnosti. Pisao je i prozu ("Jutra sa Leotara"), putopise ("Gradovi i himere", "Pismo iz Ženeve", "Pismo s Alpa", "Pismo iz Španije"), eseje ("Blago cara Radovana", "Moji
saputnici", "Staza pored puta"), studije ("Grof Sava Vladislavić"), političku publicistiku ("Verujem u Boga i u srpstvo"). Umro je u SAD duboko rezigniran stradanjima srpskog naroda tokom rata, posebno na teritoriji takozvane NDH. Njegovi zemni ostaci počivali su šest decenija u varošici Geri u državi Indijana SAD, posle čega su
prenesene u otadžbinu i položene u kriptu manastira Nova Gračanica iznad njegovog rodnog Trebinja.

1945 - Američki avioni potopili su u Drugom svetskom ratu najveći japanski ratni brod "Jamato".

1947 - Umro je američki automobilski magnat Henri Ford, proizvođač i konstruktor koji je najviše doprineo naglom razvoju automobilizma. Počeo je kao kovač, ali je vremenom uspeo da izgradi čitavu industrijsku imperiju. Prve "benzinske kočije" konstruisao je 1896. a od 1899. bavio se proizvodnjom automobila, kasnije i traktora. Prvi je uveo serijsku proizvodnju, kao i povoljno kreditiranje kupaca ustrojeno tako da prosečnom građaninu SAD automobili budu dostupni. Godine 1908. stvorio je "model T", "narodni automobil" koji je motorizovao SAD. Bio je poznat po neobičnoj brizi za svoje zaposlene i po podsticanju lične inicijative. Napisao je sećanja: "Moj život i rad", ali i antisemitsko delo "Međunarodni Jevrejin" kojeg se kasnije odrekao.

1953 - Švedski diplomata Dag Hamaršeld izabran je za generalnog sekretara UN.

1963 - Donet je ustav kojim je Jugoslavija preimenovana, umesto Federativna Narodna Republika Jugoslavija u Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija, a Josip Broz Tito je proglašen doživotnim šefom države. Tvorci ustava naglašavali su tada da je to "prvi dokument novog tipa u istoriji ustavnosti", jer sadrži elemente "jedne prave povelje novog društva". Posle samo 11 godina donet je novi ustav SFRJ, 1974. godine, kojim je zemlja suštinski
konfederalizovana, čime je umnogome omogućeno potonje razbijanje Jugoslavije.

1965 - Preminuo je Dragiša Brašovan, srpski arhitekta. Po okončanju školovanja u rodnom Vršcu studirao je na Tehničkom fakultetu u Budimpešti gde, posle diplomiranja 1912. radi u arhitektonskom ateljeu "Teri i Poganj". U Beogradu je 1920. sa M. Sekulićem, osnovao projektantski atelje "Arhitekt" a potom
projektantsko preduzeće "D. Brašovan" 1925. Autor je brojnih reprezantativnih zdanja širom Srbije, među kojima su najpoznatija: Sokolski dom u Zrenjaninu, 1924; crkva u Orlovatu, 1927; Vila Genčić (danas Muzej Nikole Tesle), Beograd, 1929; Komanda vazduhoplovstva, Zemun, 1935; Palata Dunavske banovine, Novi Sad, 1935 - 1940; Palata Državne štamparije Kraljevine Jugoslavije (danas BIGZ), Beograd, 1940. Bio je počasni član Kraljevskog instituta britanskih
arhitekata, od 1953, a za dopisnog člana SANU izabran je 1961.

1966 - Iz Sredozemnog mora kod španske obale izvađena je američka hidrogenska bomba, ispala iz aviona zbog tehničke greške.

1980 - SAD su prekinule diplomatske odnose s Iranom.

1990 - Feribot "Skandinavska zvezda" zahvaćen je plamenom tokom krstarenja u Severnom moru između Norveške i Danske i u nesreći je poginulo 158 ljudi.

1992 - Skupština u Banja Luci je na osnovu plebiscita srpskog naroda u Bosni i Hercegovini u novembru 1991. proglasila nezavisnost Republike Srpske, a Biljana Plavšić i Nikola Koljević saopštili su da su podneli ostavke u Predsedništvu BiH. Do proglašenja je došlo nakon protivustavnog proglašenja BiH za
nezavisnu državu.

1992 - Predsedništvo Srpske republike BiH donelo je odluku o osnivanju novinske agencije SRNA (Srpska novinska agencija).

1992 - SAD su priznale bivše jugoslovenske republike Sloveniju, Hrvatsku i BiH.

1992 - Vojska Hrvatske počinila je ratni zločin u srpskim selima kod Kupresa - samo u Malovanu brutalo je ubijeno 28 civila.

1994 - U glavnom gradu Ruande Kigaliju ubijen je premijer Agate Uvilingijimana.

1997 - Vladini vojnici u Lumumbašiju, drugom najvećem gradu u Zairu (sada Kongo), položili su oružje i priključili se pobunjenicima, koji su napredovali prema glavnom gradu Kinšasi.

1999 - Atinski list "Atinaiki" objavio je da je NATO tokom prve dve sedmice agresije na Srbiju (SRJ) izgubio 32 borbena aviona i da se 88 vojnika vode kao nestali - 44 Amerikanca, 11 Nemaca, osam Francuza, sedam Britanaca i 18 vojnika ostalih NATO zemalja.

1999 - U prvoj međunarodnoj utakmici od početka agresije NATO na Srbiju (SRJ) na stadionu "Partizana" pred 15.000 gledalaca fudbaleri atinskog AEK i beogradskog "Partizana" igrali su 1:1. Oko 300 navijača grčkog kluba donelo je humanitarnu pomoć u vrednosti milion maraka.

2004 - U sukobima iračkih pobunjenika i okupacionih snaga u iračkim gradovima Faludži, Kirkuku i Ramadiju poginulo je više od 80 ljudi.

2005 - Posle skoro šest decenija, od kako je 1947. povučena granica između Indije i Pakistana u Kašmiru, otvorena je autobuska linija između prestonica indijskog i pakistanskog dela Kašmira, Šrinagara i Muzafarabada.

2006 - U severnom Bagdadu, u tri eksplozije bombaša samoubica, unutar šiitske džamije i ispred nje, poginulo je 70 ljudi, a ranjeno je 158.

2009 - Umrla je Irena Grickat-Radulović, srpski filolog, leksikograf, istoričar jezika, član SANU. Bila je naučni savetnik Instituta za srpski jezik i načelnik Arheografskog odeljenja Narodne biblioteke Srbije.

2014 - Predstavnici gradova regiona Donbas u istočnoj Ukrajini izglasali su rezoluciju o proglašenju "Donjecke narodne republike", otcepljene od Ukrajine.

- Danas je svetski dan zdravlja. Tog dana 1948. počela je da radi Svetska zdravstvena organizacija.

Na današnji dan, 4. maj

1493 - Papa Aleksandar VI (Alexander), Španac, izdao je edikt o podeli Novog sveta između Španije i Portugalije, prema kojem sve novootkrivene zemlje zapadno od Azora treba da pripadnu Španiji.

1780 - U Epsomu u Engleskoj održane su prve konjičke trke.

1825 - Rođen je engleski biolog i filozof Tomas Henri Haksli (Thomas Henry Huxley), pobornik teorije evolucije Čarlsa Darvina (Charles Darwin), autor dela "Mesto čoveka u prirodi", "Evolucija i etika", "Nauka i kultura" i "Priručnik komparativne anatomije kičmenjaka".

1827 - Rođen je engleski istraživač Džon Haning Spik (John Hanning Speke), prvi Evropljanin koji je u avgustu 1858. video afričko jezero Viktorija i tvrdio da je ono izvorište Nila.

1869 - Umro je pisac i političar Jovan Hadžić (pseudonim Miloš Svetić), prvi predsednik Matice srpske, poznat kao protivnik jezičkih i pravopisnih reformi Vuka Karadžića.

1885 - Umro je knez Aleksandar Karađorđević, sin vođe Prvog srpskog ustanka Karađorđa. Za njegove vladavine 1842-1858. počele su reforme države i njena modernizacija. Na Svetoandrejskoj skupštini 1858. zbačen je sa vlasti, a na presto se vratio knez Miloš Obrenović.

1903 - Vođa makedonskog nacionalno-revolucionarnog pokreta Goce Delčev poginuo je u borbi s Turcima.

1919 - Počele su demonstracije kineskih studenata protiv odluke Versajske mirovne konferencije da se nemački posedi u provinciji Šantung predaju Japanu. Demonstracije pod nazivom "Pokret 4. maja", prerasle su u nacionalni pokret, pokrenuvši preko 10 miliona ljudi.

1928 - Rođen je egipatski državnik Hosni Mubarak, predsednik Egipta od 1981, posle ubistva Anvara el Sadata.

1929 - Rođena je američka glumica Odri Hepbern (Audrey Hepburn), ambasadorka dobre volje UNICEF-a. Dobitnica je Oskara za film "Praznik u Rimu" ("Doručak kod Tifanija", "Sabrina", "Rat i mir", "Ljubav popodne", "Moja draga lejdi").

1938 - Daglas Hajd (Douglas Hyde) je postao prvi predsednik Irske na osnovu novog ustava kojim je proklamovana njena nezavisnost.

1970 - Američka Nacionalna garda ubila je četiri i ranila 11 studenata Univerziteta Kent u državi Ohajo koji su demonstrirali protiv Vijetnamskog rata.

1979 - Predsednica konzervativne stranke Margaret Tačer (Thatcher) posle pobede nad laburistima na parlamentarnim izborima, postala je prva žena premijer u istoriji Velike Britanije.

1980 - Umro je predsednik SFR Jugoslavije Josip Broz Tito, vođa jugoslovenskih partizana u Drugom svetskom ratu i lider Komunističke partije Jugoslavije. Izveo je zemlju iz sovjetskog bloka, pokrenuo njen svestrani razvoj i bio vođa Pokreta nesvrstanih zemalja.

1990 - Na prvim višestranačkim izborima posle Drugog svetskog rata u Hrvatskoj je ubedljivo pobedila Hrvatska demokratska zajednica Franje Tuđmana.

1994 - Izrael i PLO potpisali su sporazum o početku primene ograničene palestinske autonomije u Gazi i Jerihonu.

1994 - Emitovanjem prvog servisa vesti, počela je da radi beogradska nezavisna novinska agencija Beta.

1996 - Lider konzervativaca Hose Marija Asnar (Joze, Asnar) postao je premijer Španije, čime je okončana 13-godišnja vladavina socijalista.

2001 - Sjedinjene Američke Države su glasanjem izbačene iz Komisije za ljudska prava pri UN, što je prva takva odluka u istoriji te međunarodne organizacije.

2003 - Umro je Sesto Bruskantini (Bruscantini), italijanski solo operski pevač.

2004 - Vlada italijanskog premijera Silvija Berluskonija je sa 1.060 dana postala najdugovečnija vlada Italije od II svetskog rata.

2005 - U aukcijskoj kući Kristi (Christie's) skulptura Konstantina Brankuzija (Constantin Brancusi's) "Ptica u prostoru" prodata je za 27.450.000 američkih dolara, što je rekordna cena jedne skulpture.

2009 - Rikardo Martineli, multimilioner, vlasnik najvećeg lanca supermarketa u Panami, pobedio je na predsedničkim izborima u toj centralnoameričkoj zemlji.

2014 - Novinska agencija Beta obeležila je dve decenije rada. Betu je osnovala grupa od osam beogradskih novinara. Kompanija Beta Pres jedna je od vodećih medijskih kuća u Srbiji i regionu. Obuhvata Novinsku agenciju Beta, radio Sto plus u Novom Pazaru, portal Eurakiv Srbija i Medijski centar Beta.

NA DANAŠNJI DAN Pre 37 godina preminuo je doživotni predsednik SFRJ Josip Broz Tito

Na današnji dan pre 37 godina umro je Josip Broz Tito, doživotni predsednik SFRJ i Saveza komunista, vrhovni komandant oružanih snaga i čelnik Pokreta nesvrstanih, koji je upravljao Jugoslavijom 35 godina.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Od Titove smrti prošlo je 37 godina, ali mnogi građani bivše SFRJ i dalje obilaze njegov grob u Kući cveća na Dedinju, u Beogradu, gde je nedavno sahranjena i njegova supruga Jovanka.

Tito se razboleo u 88. godini, ali ga to nije sprečilo da učestvuje na Samitu nesvrstanih u Havani 1979. godine. Novu 1980. godinu dočekao je u Karađorđevu, ali nije mogao da stoji, pa je čestitku narodima Jugoslavije izgovorio sedeći.

Tri dana kasnije smešten je u Klinički centar u Ljubljani zbog začepljenja butne i potkoljenične arterije, a 20. januara amputirana mu je leva noga. Tokom februara otkazali su mu bubrezi, a zatim su se javili problemi sa srcem i plućima.

Umro je 4. maja u 15.05 časova. U 18.50 svi TV ekrani zacrnjeni su na 30 sekundi, a onda je spiker Miodrag Zdravković pročitao: "Umro je drug Tito".

Sahrani Josipa Broza Tita, u Beogradu, prisustvovalo je više od 200 istaknutih ličnosti iz celog sveta.

Deset godina kasnije bivša Jugoslavija bila je poprište građanskih ratova, nakon secesija bivših jugoslovenskih republika, prvo Slovenije, a zatim Hrvatske i BiH.

Josip Broz Tito rođen je u Kumrovcu, maja 1892. godine. Tokom njegovog života kao datum rođenja obeležavan je 25. maj, i to kao "Dan mladosti".

[You must be registered and logged in to see this image.]

Kao austrougarski vojni obveznik učestvovao je u Prvom svetskom ratu, s činom kaplara, između ostalog i na srpskom frontu.

Ranjen je i zarobljen u Galiciji, na ruskom frontu, 1915. godine, pa je izvesno vreme u toj zemlji proveo kao zarobljenik. U njegovim zvaničnim biografijama, u poratnom periodu, navođeno je da je potom učestvovao u Oktobarskoj revoluciji.

U Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca vratio se krajem oktobra 1920. godine, kada postaje član Komunističke partije. Godine 1937. postao je generalni sekretar KPJ, posle smenjivanja i streljanja Milana Gorkića, prethodnog lidera te partije. Radio je i školovao se, 1936. i 1937. godine u Kominterni u Moskvi.

Bilo je to vreme najoštrijih čistki unutar sovjetske nomenklature i komunističke internacionale, kada je likvidiran znatan broj i jugoslovenskih komunističkih prvaka.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Kao lider KPJ predvodio je u Drugom svjetskom ratu partizanski pokret, a iz rata je izašao kao legendarni vođa.

Osim borbe protiv okupatora, jedinice pod njegovom komandom sprovele su komunističku revoluciju - tokom i nakon rata - u kojoj su, između ostalog, u sprovođenju revolucionarne "pravde" nestale i desetine hiljada nekomunista pod maskom "borbe protiv saradnika okupatora", posebno na Golom otoku.

Godine 1948. odbacio je Rezoluciju Informbiroa komunističkih partija i odolevao snažnom Staljinovom pritisku, nakon čega je godinama vešto balansirao između istočnog i zapadnog bloka, izborivši sasvim osobenu poziciju Jugoslavije kao čelnice Pokreta nesvrstanih.

Njegova uloga u Pokretu nesvrstanih, u poznijoj fazi, posebno je upamćena po doslednom nastojanju da se nesvrstani zadrže po strani od uticaja pojedinih problokovski opredeljnih članica.

U unutrašnjoj politici ostavio je uređenje koje se na kraju pokazalo kao neodrživo za funkcionisanje SFRJ, poput Ustava iz 1974. godine, koji je praktično razvlastio državu na račun republika.

Datum njegove smrti poklapa se sa početkom ekonomske krize u SFRJ i pobunom Albanaca na Kosovu.

Na današnji dan 1929. godine, rođena je američka glumica Odri Hepbern, ambasador dobre volje UNICEF. Dobitnica je Oskara za film "Praznik u Rimu".

[You must be registered and logged in to see this image.]

Rođena je kao Odri Katlin Raston u Briselu. Pohađala je privatne škole u Engleskoj i Holadiji. Kada je započela Nemačka invazija na Holandiju u Drugom svetskom ratu, ona odlučuje da koristi ime Eda fan Hemstra, jer je njeno staro ime zvučalo suviše engleski.

Nakon rata se seli sa majkom u London, gde je bila balerina, radila kao model i 1951. godine počinje da radi kao glumica. Glumom se počela baviti da bi majci pomogla oko troškova. Njena prva veća uloga je bila u filmu „The Secret People“, 1951. godine u kome je igrala balerinu. Kasnije igra u muzičkoj komediji na Brodveju koja se zvala „Gigi“. Za tu ulogu je nagrađena nagradom „Theatre World Award“.

Posle toga 1953. godine igra sa Gregorijem Pekom u filmu Praznik u Rimu, za kog osvaja Oskara za najbolju glavnu glumicu. Nešto kasnije igra u predstavi Ondine, za koju je nagrađena nagradom Toni za najbolju glumicu. Nagradu je dobila posle nekoliko sedmica nakon Oskara, čime je potvrdila svoju glumu i kao filmska i kao pozorišna glumica.

Postavši velika holivudska zvezda, imala je priliku da igra sa poznatim glumcima kao što su: Fred Aster (Funny Face), Hemfri Bogart i Gari Kuper (Love In The Afternoon), Džordž Pepard (Doručak kod Tifanija), Keri Grent (Šarada), Reks Harison (Moja lepa gospođice), Piter O'Tul (Kako ukrasti milion) i Šon Koneri (Robin i Marian).

Preminula je 20. januara 1993. godine u Tolokenazu u Švajcarskoj.

Ostali događaji na današnji dan:
1493. Papa Aleksandar VI, Španac, izdao edikt o podeli Novog sveta između Španije i Portugalije, prema kojem sve novootkrivene zemlje zapadno od Azora treba da pripadnu Španiji.
1780. U Epsomu u Engleskoj održane prve konjičke trke.
1825. Rođen engleski biolog i filozof Tomas Henri Haksli, pobornik teorije evolucije Čarlsa Darvina.
1827. Rođen engleski istraživač Džon Haning Spik, prvi Evropljanin koji je, u avgustu 1858, video afričko jezero Viktorija i tvrdio da je ono izvorište Nila.
1869. Umro srpski pisac i političar Jovan Hadžić, prvi predsednik Matice srpske, poznat kao protivnik jezičkih i pravopisnih reformi Vuka Karadžića.
1885. Umro srpski knez Aleksandar Karađorđević, sin vođe Prvog srpskog ustanka Karađorđa. Za njegove vladavine počele reforme države i njena modernizacija. Na Svetoandrejskoj skupštini 1858. zbačen sa vlasti, na presto se vratio knez Miloš Obrenović.
1903. U borbi s Turcima poginuo vođa makedonskog nacionalno-revolucionarnog pokreta Goce Delčev.
1919. Počele demonstracije kineskih studenata protiv odluke Versajske mirovne konferencije da nemački posedi u provinciji Šantung budu predati Japanu. Demonstracije "Pokret 4. maja" prerasle u nacionalni pokret, pokrenuvši preko 10 miliona ljudi.
1928. Rođen egipatski državnik Hosni Mubarak, predsednik Egipta od 1981, posle ubistva Anvara el Sadata.
1929. Rođena američka glumica Odri Hepbern, ambasador dobre volje UNICEF. Dobitnica “Oskara” za film "Praznik u Rimu".
1938. Daglas Hajd postao prvi predsednik Irske na osnovu novog Ustava kojim je proklamovana njena nezavisnost.
1970. Američka Nacionalna garda ubila četiri i ranila 11 studenata univerziteta Kent u državi Ohajo koji su demonstrirali protiv Vijetnamskog rata.
1979. Vođa konzervativaca Margaret Tačer posle pobede nad laburistima na parlamentarnim izborima postala prva žena-premijer u istoriji Velike Britanije.
1980. Umro predsednik Jugoslavije Josip Broz Tito, vođa jugoslovenskih partizana u Drugom svetskom ratu i lider Komunističke partije Jugoslavije. Izveo zemlju iz sovjetskog bloka i bio vođa Pokreta nesvrstanih zemalja.
1990. Na prvim višestranačkim izborima posle Drugog svetskog rata u Hrvatskoj ubedljivo pobedila Hrvatska demokratska zajednica Franje Tuđmana.
1994. Izrael i Palestinska oslobodilačka organizacija potpisali sporazum o početku primene ograničene palestinske autonomije u Gazi i Jerihonu.
1994. Emitovanjem prvog servisa vesti počela rad beogradska nezavisna novinska agencija Beta.
1996. Lider konzervativaca Hose Marija Asnar postao premijer Španije, čime je okončana 13-godišnja vladavina socijalista.
2001. U Beogradu podignuta optužnica protiv Radomira Markovića, koji je u vreme režima Slobodana Miloševića bio načelnik Državne bezbednosti. Po optužnici za odavanje državne tajne Marković 6. jula 2001. osuđen na godinu dana zatvora, a po tužbi za umešanost u ubistvo četiri funkcionera Srpskog pokreta obnove na Ibarskoj magistrali u oktobru 1999. 30. januara 2003. na sedam godina zatvora.
2001. SAD glasanjem izbačene iz Komisije za ljudska prava pri Ujedinjenim nacijama, što je prvi put u istoriji te međunarodne organizacije.

Na današnji dan, 6. maj

1237 - U manastiru Mileševa sahranjene su mošti Save Nemanjića (Svetog Save), prvog srpskog arhiepiskopa, koji je umro 27. januara 1235. u Velikom Trnovu (Bugarska). Turci su 1594. izvadili mošti i spalili ih na Vračaru u Beogradu.

1527 - Vojska burbonskog vojvode Karla opustošila je i opljačkala Rim i pobila oko 4.000 njegovih stanovnika.

1626 - Holandski naseljenik Peter Minuit kupio je za bižuteriju u vrednosti od 25 dolara od Indijanaca ostrvo Menhetn, na kojem je kasnije izgrađen Njujork.

1757 - U Sedmogodišnjem ratu pruski kralj Fridrih II (Frederick) osvojio je Prag koji su branile austrijske trupe.

1758 - Rođen je jedan od vođa francuske revolucije Maksimilijande Robespjer (Maximilien, Robespierre), vođa jakobinaca i začetnik revolucionarnog terora.

1840 - Puštene su u promet prve poštanske marke u Velikoj Britaniji - od jednog i dva penija s likom kraljice Viktorije I (Victoria).

1856 - Rođen je austrijski psihijatar Zigmund Frojd (Sigmund Freud), osnivač psihoanalize.

1856 - Rođen je američki istraživač Edvin Piri (Edwin Peary). Vodio je prvu ekspediciju koja je 1909. stigla na Severni pol.

1861 - Rođen je indijski pisac i filozof Rabindrant Tagore (Rabindranath), dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1913. ("Gradinar", "Gitandžali", "Grupa priča", "Zlatan čamac").

1862 - Umro je američki pisac Henri Dejvid Toro (Henry David Thoreau), jedinstven pesnik i filozof prirode u američkoj književnosti. Dvogodišnje iskustvo usamljeničkog života u prirodi opisao je u knjizi "Valden, ili život u šumi".

1868 - Rođen je srpski matematičar Mihajlo Petrović, poznat kao Mika Alas, osnivač beogradske matematičke škole, profesor Univerziteta u Beogradu, član Srpske kraljevske akademije.

1895 - Rođen je američki glumac italijanskog porekla Rudolf Valentino (Rudolph), zvezda i idol nemog filma ("Četiri jahača apokalipse", "Šeik", "Šeikov sin", "Krv i pesak").

1910 - Umro je Eduard VII (Edward), kralj Velike Britanije i Irske od januara 1901. Nasledio ga je sin Džordž V (George).

1915 - Rođen je američki filmski glumac, režiser i producent Orson Vels (Welles), dobitnik Oskara za životno delo 1971. Njegov "Građanin Kejn" smatra se jednim od najboljih filmova u istoriji kinematografije ("Magbet", "Otelo", "Treći čovek").

1919 - Na Versajskoj mirovnoj konferenciji Nemačkoj su oduzete kolonije u Africi.

1932 - Francuskog predsednika Pola Dumea (Paul Doumer) u Parizu je ubio ruski emigrant.

1949 - Umro je belgijski pisac flamanskog porekla Moris Meterlink (Maurice Maeterlinck), dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1913.

1974 - Zapadnonemački kancelar Vili Brant (Willy Brandt) podneo je ostavku zbog špijunske afere u kojoj je otkriveno da je njegov bliski saradnik Ginter Gijom (Guenter Guillaume) bio istočnonemački špijun.

1979 - Na izborima u Austriji pobedila je Socijalistička partija Bruna Krajskog (Kreisky).

1981 - SAD su proterale sve libijske diplomate, tvrdeći da vlada Libije podržava međunarodni terorizam.

1991 - U Splitu su izbile demonstracije protiv JNA u kojima je ubijen vojnik Saško Gešovski.

1992 - Umrla je Marlen Ditrih (Marlene Dietrić), američka filmska glumica nemačkog porekla, legendarna "fatalna žena" ("Plavi anđeo", "Šangaj-ekspres", "Svedok optužbe").

1993 - Skupština Republike Srpske na Palama odlučila je da se o Vens-Ovenovom mirovnom planu za Bosnu izjasni narod. Na referendumu

15. i 16. maja protiv plana je glasalo 96 odsto birača.

1994 - Otvoren je tunel ispod Lamanša.

1996 - Vlada predsednika Gvatemale Alvara Arsua (Arzu) i vođe levičarske gerile su potpisali sporazum o okončanju 35-godišnjeg građanskog rata.

1999 - Ministri inostranih poslova sedam najrazvijenijih zemalja Zapada i Rusije (Grupa dogovorili su se na sastanku u Bonu o principima za okončanje rata na Kosovu.

2000 - U blizini Nanta na jugu Francuske u izgorelom automobilu fiat uno, pronađeno je telo paparaca Žan Pola (Jean Paul) Andansona, koji je poslednjih deset godina fotografisao kraljevske porodice i filmske zvezde. On i njegov auto dovođeni su u vezu za saobraćajnom nesrećom u Parizu kada je poginula princeza Dajana i njen prijatelj Dodi El Fajed.

2004 - Sud u Libiji osudio je pet medicinskih sestara iz Bugarske i jednog palestinskog lekara na smrtnu kaznu (kasnije preinačena u doživotni zatvor), zbog optužbi da su namerno inficirali oko 400 libijske dece verusom HIV u pedijatrijskoj bolnici u Bengaziju. Nakon potpisivanja sporazuma sa EU i prikupljanja novca za odštetu porodicama zaražene dece, Libija je 24. jula 2007. oslobodila medicinske radnike, koji su odmah otputovali u Bugarsku gde su pomilovani.

2005 - Umro je Džoi (Joe) Grant, legendarni umetnik "Diznija", autor Kraljice-veštice u dugometražnom crtanom filmu "Snežana i sedam patuljaka".

2012 - Socijalista Fransoa Oland izabran je za predsednika Francuske pobedivsi u drugom krugu dotadašnjeg predsednika Nikolu Sakrozia.

2012 - U Srbiji su održani predsednički, parlamentarni i lokalni izbori. Za predsednika Srbije, u drugom krugu 20. maja, izabran je lider Srpske napredne stranke (SNS) Tomislav Nikolić, a njegova partija je osvojila najviše mandata u republičkom parlamentu. Protivkandidat mu je bio lider Demokratske stranke (DS) i predsednik Srbije u dva mandata Boris Tadić.

2013 - Umro je Đulio Andreoti, italijanski premijer u sedam mandata i jedan od najuticajnijih italijanskih političara posle Drugog svetskog rata. Dominantna politička ličnost bio je do početka 90-tih kada je podneo ostavku.

Danas je sreda, 10. maj, 130. dan 2017. Do kraja godine ima 235 dana. 1559. -

Sinovi ostarjelog turskog sultana Sulejmana Drugog poveli bitku za otomanski prijesto, u mjestu Konja u Maloj Aziji. Vojska Selima - koji je 1566. postao sultan Selim Drugi potukla je snage Bajazita, primoravši ga da s pristalicama pobjegne u Persiju, gdje je kasnije ubijen. 1594. - Mošti oca srpske državotvornosti i prvog srpskog arhiepiskopa Svetog Save Turci spalili na Vračaru u Beogradu. Spaljivanju moštiju Svetog Save, 359 godina poslije njegove smrti, prethodio je ustanak Srba u Banatu pod episkopom banatskim Svetim Teodorom Vršačkim, u kojem su ustanici nosili ikone Svetog Save. Turski sultan Muhamed Treći naredio je Sinan-paši da po svaku cijenu uguši pobune Srba, a ovaj je, znajući da do groba Svetog Save u manastiru Mileševa hodočaste čak i muhamedanci, pa se potom vraćaju vjeri predaka, naredio da se prenesu mošti u Beograd i spalio ih. U narodu je tada nastala pjesma: "Na Vračaru Sinan viče: / gori, gori, svešteniče; / to si od nas zaslužio / što si raju prosvetio". 1760. - Rođen francuski oficir Klod Žozef Ruže de Lil koji je 1792. napisao riječi i melodiju francuske himne. Pjesmu, komponovanu kao marš, prema narudžbini gradonačelnika Strazbura, oduševljeno su pjevali vojnici Francuske revolucije na maršu iz Marseja u Pariz, pa je nazvana "Marseljeza". 1774. - Umro francuski kralj Luj Petnaesti, koji je naslijedio prijesto kao petogodišnjak 1715, poslije smrti pradjeda Luja Četrnaestog. Bio je poznat kao rasipnik i od njega potiču riječi: "Poslije mene potop". Vodio je neuspješan rat za austrijsko nasljeđe i Sedmogodišnji rat, poslije kojeg je Francuska morala da Velikoj Britaniji prepusti Kanadu. Ukinuo je jezuitski romokatolički red i konfiskovao im imovinu. 1844. - Popečiteljstvo prosveštenija Srbije naložilo svim okružnim načelstvima da se staraju o sakupljanju starina. Taj datum je uzet kao dan osnivanja Narodnog muzeja u Beogradu, a akt o osnivanju jedne od najznačajnijih nacionalnih ustanova kulture, na inicijativu srpskog pisca Jovana Sterije Popovića, tada načelnika Popečiteljstva prosveštenija, potpisan je 4. septembra 1844. 1849. - Umro japanski slikar Kacušika Hokusaj, glavni predstavnik realizma u japanskom slikarstvu. Slikao je scene iz svakodnevnog života i predjele, uključujući čuveni ciklus "Trideset pogleda na Fudžijamu". 1865. - Predsjednika Konfederacije otcijepljenih južnih država SAD DŽefersona Dejvisa, u američkom građanskom ratu, zarobile trupe Sjevera. 1871. - Mirovnim ugovorom u Frankfurtu poražena Francuska poslije prusko-francuskog rata primorana da preda Nijemcima pokrajine Alzas i Lorenu i da plati visoku ratnu odštetu. 1881. - Krunisan rumunski kralj njemačkog porijekla Karol Prvi Hoencolern, prvi kralj Rumunije. 1894. - Rođen američki kompozitor ruskog porijekla Dimitri Tjomkin, izuzetan autor filmske muzike, dobitnik više nagrada "Oskar". Filmovi: "Gospodin Smit ide u Vašington", "Samo anđeli imaju krila", "Senka sumnje", "Dvoboj na suncu", "Nazovi M radi ubistva", "Div", "Starac i more", "Rio Bravo", "Tačno u podne", "Čajkovski". 1899. - Rođen američki filmski glumac i igrač Frederik Austerlic, poznat kao Fred Aster, jedan od najvećih holivudskih zabavljača, koji je u igračkoj tehnici spojio klasicizam s početka 20. vijeka s modernim shvatanjem plesa. Filmovi: "Roberta", "Vesela raspuštenica", "Vrijeme svinga", "Cilinder", "Brodvejska melodija", "Nikad nećeš postati bogat", "Uskršnja parada", "Smiješno lice", "Na plaži", "Diži zavjesu". 1904. - Umro engleski novinar i istraživač Henri Morton Stenli, koji se proslavio 1871. "spašavanjem" škotskog istraživača Dejvida Livingstona, za koga se vjerovalo da se izgubio u Africi. Potom je putovao u Afriku više puta do 1889. i otkrio je Albertovo, Edvardovo i Leopoldovo jezero, planinski masiv Ruvenzori i ispitao veliki dio bazena rijeke Kongo. 1923. - Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca i Kraljevina Grčke sklopile konvenciju o osnivanju "slobodne zone u Solunu", koja je Jugoslaviji predata na upotrebu 6. marta 1925. na period od 50 godina. Zona obuhvata 94.000 kvadratnih metara, na kojoj je Jugoslavija dobila isljučivo pravo upotrebe i carinsku upravu, ali ne i policijsku, jer je područje ostalo pod grčkim suverenitetom. Novi aranžman SFRJ i Grčke o tranzitu jugoslovenske robe preko slobodne zone luke u Solunu potpisan je 3. februara 1975. u Atini, s važnošću od deset godina, poslije čega se automatski produžava svakih pet godina. 1933. - Nacisti su u centru Berlina priredili prvo masovno spaljivanje knjiga, bacivši na lomaču više od 25.000 primjeraka djela Karla Marksa, Sigmunda Frojda, Bertolta Brehta, Alberta Ajnštajna i ostalih jevrejskih, njemačkih i komunističkih autora, koje su pristalice Adolfa Hitlera označile kao "dekadentne". 1940. - Nacistička NJemačka u Drugom svjetskom ratu bez objave rata napala Holandiju, Belgiju i Luksemburg, a Velika Britanija je poslije nacističke invazije na Dansku zaposjela bivšu dansku koloniju Island. 1940. - Poslije ostavke Nevila Čemberlena pristalice politike popuštanja Adolfu Hitleru i potpisnika kapitulantskog "Minhenskog sporazuma" 1938, kojim je Čehoslovačka natjerana da NJemačkoj ustupi Sudetsku oblast, britanski premijer postao Vinston Čerčil, koji je potom proveo naciju kroz Drugi svjetski rat. 1941. - Rudolf Hes, zamjenik njemačkog nacističkog vođe Adolfa Hitlera, spustio se padobranom u Škotsku, namjeravajući da kod britanske vlade izdejstvuje separatan mir s NJemačkom. NJegov prijedlog nije prihvaćen i Hes je kraj Drugog svjetskog rata dočekao kao zarobljenik u Velikoj Britaniji. Na suđenju u Nirnbergu 1946. za ratne zločine osuđen na doživotnu robiju. 1967. - Američko vazduhoplovstvo prvi put u Vijetnamskom ratu bombardovalo luku Hajfong u Sjevernom Vijetnamu. 1977. - Umrla američka filmska glumica DŽoan Kraford, jedna od najvećih holivudskih zvijezda tridesetih godina 20. vijeka. Filmovi: "Mildred Pirs", "Lice jedne žene", "Humoreska", "Prokletnici ne plaču", "Strah", "NJežna pjesma", "Demonska žena", "Šta se dogodilo Bebi DŽejn." 1979. - Umrla srpska filmska glumica Italina - Ida Kravanja, poznata kao Ita Rina, poslije udaje Tamara Đorđević, najpoznatija filmska glumica u Jugoslaviji između dva svjetska rata, prva naša glumica koja je ušla u svjetsku enciklopediju filma. Prije Drugog svjetskog rata igrala je niz glavnih uloga u filmovima njemačke i češke produkcije, a poslije rata epizodne uloge u nekoliko domaćih filmova. Filmovi: "Erotikon", "Galgentoni", "Fantom Durmitora", "A život teče dalje". 1981. - Socijalista Fransoa Miteran u drugoj rundi predsjedničkih izbora u Francuskoj pobijedio dotadašnjeg šefa države Valerija Žiskara D' Estena, čime je ljevica u toj zemlji došla na vlast poslije tri decenije. 1988. - SAD stavile veto na rezoluciju Savjeta bezbjednosti UN, kojom je Izrael osuđen zbog invazije na jug Libana. 1993. - Više od 200 tajlandskih radnika poginulo u požaru koji je zahvatio fabriku igračaka u provinciji Nakon Patom. 1994. - Nelson Mendela kao prvi crnac inaugurisan za predsjednika Južne Afrike. 1994. - Italijanski medijski magnat Silvio Berluskoni preuzeo dužnost premijera Italije na čelu koalicione vlade u kojoj su - prvi put poslije Drugog svjetskog rata - bili i neofašisti. 1995. - Najmanje 100 ljudi poginulo kada se lift, koji je prevozio rudare u jednom rudniku zlata u blizini Orknija u Južnoj Africi, iznenada otkačio i stropoštao na dno rudnika. 1996. - Premijer Indije Narašima Rao podnio ostavku poslije izbornog poraza njegove Kongresne stranke. 1997. - U zemljotresu u istočnom Iranu poginulo najmanje 1.560 ljudi. 2001. - Visoki predstavnik u BiH Volgang Petrič donio odluku o osnivanju Fondacije "Srebrenica - Potočari", spomen-obilježje i mezarje. 2006. - Kandidat vladajuće italijanske ljevičarske koalicije Unione Đorđo Napolitano /80/ izabran za 11. predsjednika Italije. 2015. - U dvodnevnom sukobu /9. i 10. maj/ grupe terorista, uglavnom sa Kosova, sa pripadnicima makedonske policije u naselju Divo, u Kumanovu, poginulo je osam osam policajaca, 37 je povrijeđeno, a pronađena su tijela 14 napadača.

Sadržaj ovog članka kopiran je sa portala Nezavisnih novina, a original se nalazi na linku: https://www.nezavisne.com/magazin/zanimljivosti/Dogodilo-se-na-danasnji-datum-10-maj/425459

Na današnji dan, 2. januar

1492 - Španija pod kraljem Ferdinandom Aragonskim, preuzela je od Mavara grad Granadu, poslednje mavarsko uporište na Pirinejskom poluostrvu.

1799 - Trupe francuskog generala Napoleona Bonaparte ušle su u Siriju.

1837 - Rođen je ruski kompozitor, pijanista i dirigent Milij Balakirjev, pokretač i idejni vođa kompozitorske grupe Balakirjevljev kružok ili "Velika petorica", koju su još činili Kjuj, Musorgski, Rimski-Korsakov i Borodin. U muzička dela unosio je elemente ruskog i orijentalnog folklora ("Rusija", "Tamara").

1839 - Francuski pronalazač i začetnik fotografije Luj Dager snimio je prvu fotografiju Meseca.

1898 - Rođena je srpska glumica Ljubinka Bobić, članica Narodnog pozorišta u Beogradu od 1920. Tokom duge karijere tumačila je najrazličitije likove, a nenadmašnom se smatra njena interpretacija Živke u komediji "Gospođa ministarka" Branislava Nušića.

1905 - Rusija je u rusko-japanskom ratu prinuđena da Japanu preda lučki grad Port Artur. Japanci su zarobili rusku flotu u luci tako što su potopili trgovačke brodove i zatvorili ulaz u luku.

1915 - Okončana je petodnevna bitka kod Sarikamisa u Prvom svetskom ratu tokom koje je ruska vojska nanela težak poraz vojsci Ahmet Paše. Turci su izgubili 77.000 od 95.000 vojnika.

1918 - Umro je francuski pisac Edmon Rostan, koji je u jeku naturalizma oživeo romantični teatar i pokušao da mu vrati stari sjaj. Njegov "Sirano d Beržerak" (1897) osvojio je tadašnju publiku i održao se na pozorišnim repertoarima do danas.

1920 - Rođen je Isak Asimov, američki pisac naučno-fantastične proze. Ciklusom pripovedaka o robotima "Ja, robot" i nizom knjiga iz serijala "Zadužbina" ("Foundation") značajno je uticao na razvoj naučne fantastike kao književnog žanra.

1942 - Japanci su u Drugom svetskom ratu zauzeli glavni grad Filipina Manilu.

1943 - Odstupajući pred sovjetskom Crvenom armijom, Nemci su u Drugom svetskom ratu počeli povlačenje s Kavkaza.

1955 - U Panami je ubijen predsednik, pukovnik Hose Antonio Remon. Nasledio ga je prvi potpredsednik Hose Ramon Gisado koji je bio na vlasti manje od dve sedmice. Oboren je pod optužbom da je učestvovao u zaveri u kojoj je ubijen predsednik Remon.

1959 - Lansiran je prvi vasionski brod ka Mesecu, sovjetska "Luna I" bez ljudske posade.

1971 - Na fudbalskom stadionu "Ajbroks park" u Glazgovu poginulo je 66 navijača kada se, tokom utakmice Seltika i Rendžersa, srušio deo tribine.

1980 - U Velikoj Britaniji počeo je štrajk radnika u čeličanama, prvi od 1926. Štrajk je prekinut 2. aprila.

1992 - Predsednici Srbije i Hrvatske Slobodan Milošević i Franjo Tuđman prihvatili su Sporazum o planu mirovnih operacija u Jugoslaviji (Vensov plan) kojim je prediviđena demilitarizacija zona u Hrvatskoj zahvaćenih ratom, povlačenje Jugoslovenske narodne armije iz tih oblasti i stavljanje tih zona pod zaštitu UN (United Nations Protected Areas) vojni komandanti u Hrvatskoj prihvatili su prekid vatre radi raspoređivanja 10.000 pripadnika mirovnih snaga UN.

1994 - Više od 70 ljudi je poginulo i najmanje 670 ranjeno tokom dvodnevnih borbi sukobljenih islamskih frakcija u glavnom gradu Avganistana Kabulu.

1995 - Bivši predsednik Somalije Mohamed Sijad Bare, koji je na vlast došao pučem 1969. i na isti način zbačen 1991, umro je u izbeglištvu u Nigeriji.

1998 - Vlasti Nigera uhapsile su bivšeg premijera Hamu Amadua, pod optužbom da je učestvovao u zaveri u kojoj je ubijen šef države Ibrahim Bare Mainasara.

2002 - Peronista Eduardo Dualde postao je novi predsednik Argentine preuzevši težak zadatak da izvuče zemlju iz najveće ekonomske i finansijske krize u istoriji zemlje. To je bio peti izbor predsednika države u periodu od dve nedelje.

2003 - Komitet za zaštitu novinara (CPJ) objavio je da je u prethodnoj godini u svetu ubijeno 19 novinara, što je najmanji broj od 1985. godine, od kada se beleže njihova stradanja.

2007 - Preminuo je bivši gradonačelnik Jerusalima Teodor "Tedi" Kolek koji se neumorno zalagao za koegzistenciju Jevreja i Palestinaca. Od 1965. kada je izabran, bio je gradonačelnik Jerusalima 28 godina.

2011 - Posle 18 godina Mostar je ponovo postao sedište Zahumsko-hercegovačke eparhije Srpske pravoslavne crkve. Mostar je bio sedište te eparhije od 18. veka do rata u Bosni i Hercegovini 1992. kada je sedište izmešteno u Trebinje.

2012 - Umro je Kiro Gligorov, prvi predsednik samostalne Republike Makedonije. Bio je višegodišnji visoki funkcioner SFRJ. Iz političkog života povukao se pre 12 godina i posvetio publicistici. Preživeo je atentat 1995. u kojem je izgubio oko.

2016 - Saudijska Arabija je pogubila 47 osoba zbog terorizma, među kojima je bio i imam Nimr el Nimr, centralna figura šiitskih protesta koji su izbili 2011. godine kao deo Arapskog proleća.

2017 - Islamska država je preuzela odgovornost za napadu na noćni klub u Istanbulu (Turska) u novogodišnjoj noći tokom koga je ubijeno 39 ljudi.

b92.net

Na današnji dan 19. januar

1419 - U Stogodišnjem ratu Francuske i Engleske, grad Ruan predao se engleskom kralju Henriju V, koji je time okončao osvajanje Normandije.

1736 - Rođen je škotski inženjer i fizičar Džejms Vat. Razvio je i usavršio konstrukciju parne mašine (1765) koja je postala glavni pokretač Industrijske revolucije od druge polovine 18. veka.

1785 - U Novom Sadu je umro Zaharija Stefanović Orfelin, pesnik, istoričar, naučnik, bogoslov, izdavač, kartograf, kaligraf, prevodilac, leksikograf i farmaceut. Rođen u Vukovaru 1726, bio je jedan od najprosvećenijih Srba 18. veka. Njegovo najznačajnije književno delo je "Život Petra Velikog", a delo "Kaligrafija" (1778) donelo mu je članstvo u Bečkoj umetničkoj akademiji.

1809 - Rođen je američki pisac Edgar Alan Po. Za života gotovo nepoznat, postao je jedan od najuticajnijih pesnika kada su vrednost njegovog dela otkrili francuski pesnici Bodler, Malarme i Valeri. U spisu "Filozofija kompozicije" analizirao je pesnički postupak najčuvenije poeme "Gavran". Njegove kratke pripovetke smatraju se pretečom detektivskog romana.

1853 - U Rimu je prvi put izvedena Verdijeva opera "Trubadur".

1878 - Srpska vojska je u ratu s Turskom osvojila Vranje.

1899 - Velika Britanija i Egipat su uspostavili zajedničku kontrolu nad Sudanom.

1902 - U Petrogradu je rođen vizantolog Georgije Ostrogorski. Dugogodišnji profesor vizantijske istorije na Beogradskom univerzitetu i osnivač Vizantološkog instituta Srpske akademije nauka i umetnosti, jedno je od najvećih imena vizantologije 20. veka. U mnogobrojnim delima proučavao je sve vidove života Vizantije, a njegova "Istorija Vizantije" prevedena je na više svetskih jezika.

1916 - Na grčko ostrvo Krf u Jonskom moru počele su da stižu prve jedinice srpske vojske posle povlačenja preko Albanije u Prvom svetskom ratu. Do aprila je na Krf došlo 140.000 srpskih vojnika.

1918 - Boljševici su u Petrogradu raspustili Ustavotvornu skupštinu Rusije.

1919 - Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca je u Srbiji i Crnoj Gori zamenila julijanski kalendar gregorijanskim koji je u drugim delovima novostvorene države već bio u upotrebi. Srpska pravoslavna crkva je zadržala julijanski kalendar.

1938 - Umro je Branislav Nušić, najveći srpski i jugoslovenski komediograf, član Srpske kraljevske akademije. Uzori su mu bili Gogolj i raniji srpski komediografi Sterija i Trifković. Njegove komedije i danas su na pozorišnim repertoarima ("Sumnjivo lice", "Gospođa ministarka", "Narodni poslanik", "Protekcija", "Ožalošćena porodica", "Pokojnik").

1938 - Vazduhoplovstvo generala Fransiska Franka bombardovalo je u Španskom građanskom ratu Barselonu i Valensiju. Poginulo je najmanje 700 ljudi.

1945 - Sovjetska Crvena armija u prodoru ka Berlinu u Drugom svetskom ratu, zauzela je poljski grad Krakov.

1966 - Indira Gandi je izabrana za predsednicu Vlade Indije, osam dana posle iznenadne smrti premijera Lala Bahadura Šastrija. Siki ekstremisti, pripadnici njenog ličnog obezbedenja ubili su je 31. novembra 1984. ispred rezidencije u Nju Delhiju.

1983 - Umro je lekar i naučnik Aleksandar Kostić, autor prvih jugoslovenskih udžbenika "Osnove histologije" i "Osnove embriologije" i "Medicinskog rečnika" koji je preveden na više stranih jezika.

1983 - U Boliviji je uhapšen ratni zločinac Klaus Barbi, zloglasni nacistički šef Liona u Francuskoj pod nemačkom okupacijom u Drugom svetskom ratu.

1989 - SSSR je saopštio da će jednostrano povući iz Evrope deo nuklearnih raketa kratkog dometa.

1993 - Prve američke jedinice napustile su Somaliju posle neuspele intervencije SAD u toj afričkoj zemlji.

1995 - Ruske trupe zauzele su predsedničku palatu u Groznom, glavnom gradu Čečenije.

2000 - U egzilu u Tunisu je umro bivši italijanski premijer Betino Kraksi, koji je napustio Italiju 1994. nakon što je optužen za korupciju.

2002 - Umro je Marti Mietunen koji je, kao pripadnik Partije centra, od 1950-tih do kasnih 1970-tih bio član nekoliko vlada u Finskoj, a potom i premijer u više mandata.

2003 - Vlasti u Indiji su saopštile da je od veoma velike hladnoće u delovima Indije, Bangladeša i Nepala, od decembra 2002. umrlo 1.300 ljudi širom tog regiona.

2003 - Umrla je novinarka Fransoaz Žiru koja je pisala o politici, seksu i feminizmu. Bila je glavna i odgovorna urednica magazina za žene "El", i suosnivačica vodećeg nedeljnika "L'Ekspres". Žiru je bila prva ministarka Francuske za ženska pitanja.

2006 - Umro je veteran soula Vilson Piket poznat po hitovima "Mustang Sallhy", "In the Midnight Hour" i "Fanky Broadway".

2007 - U Istanbulu je ubijen novinar Hrant Dink, istaknuti član jermenske zajednice u Turskoj i česta meta nacionalističkih napada zbog izjava o genocidu nad Jermenima u Prvom svetskom ratu.

2009 - Advokat Stanislav Markelov i novinarka Nove Gazete Anastasija Baburova, koja je radila na istraživanju neonacističkih grupa u Rusiji, ubijeni su u Moskvi.

2011 - Evropski parlament u Strazburu je ratifikovao Sporazum Srbije i EU o stabilizaciji i pridruživanju (SSP) i izglasao Rezoluciju o evropskoj integraciji Srbije, kojom se pozivaju preostale članice Unije da ratifikuju taj sporazum i pruža podrška prijemu Srbije u EU.

2013 - Četvorodnevna kriza sa taocima u gasnom postrojenju na jugu Alžira okončana je upadom specijalnih alžirskih snaga. U obračunu su poginula 32 ekstremista i 23 taoca, dok je 107 stranih talaca i 685 Alžiraca oslobođeno.

2015 - Umro je profesor Fakulteta političkih nauka i bivši ambasador Srbije u Francuskoj Predrag Simić.

2016 - Umro je Etore Skola, italijanski reditelj više od 40 igranih i dokumentarnih filmova, od kojih su najpoznatiji "Dobar, loš, zao" (Brutti, sporchi e cattivi), "Poseban dan" (Una Giornata particolare) i "Viva Italia".

2017 - Lavina je udarila u hotel na planini Gran Saso u italijanskom regionu Abruco i usmrtila 29 ljudi.