Hitskin.com

**Učlanjen** : 18.12.2021

11.03.

1544. - Rođen italijanski pisac Torkvato Taso, koji je u poeziji stapao ljepotu oblika i hrišćansko-romantičnu sentimentalnost, nastojeći da izrazi moralne dileme vremena i sukob dobra i zla, poroka i vrline. Najveći dio burnog života proveo je kao dvorski pjesnik vojvode Alfonsa Drugog od Este. U glavnom djelu - "Oslobođeni Jerusalim" opisao je Prvi krstaški rat. Tri soneta i pet madrigala posvetio je srpskoj plemkinji iz Dubrovnika Cvijeti Zuzorić, a njegova poezija je inspirisala Johana Volfganga Getea, DŽordža Bajrona i dubrovačkog pjesnika Ivana Gundulića.

1820. - Umro američki slikar Bendžamin Vest, koji je u klasicističkom maniru slikao portrete i istorijske kompozicije. Posljednje godine života proveo je u Londonu, gdje je portretisao britanskog kralja DŽordža Trećeg.

1857. - Umro španski književnik Manuel Hose Kintana, sljedbenik klasike i pisac slobodoumne poezije. Bio je sekretar pobunjeničkog pokreta za nezavisnost u vrijeme vladavine Španijom Napoleona Prvog od 1808. do 1814. Djela: poetska "Oda Španiji", "Oda Padilji", "Oda štampariji", drame "Pelajo", "Vojvoda od Visea", istorijsko djelo "Životi slavnih Španaca", kritika "Pravila drame".

1885. - Rođen engleski vozač brzih automobila i čamaca Malkolm Kempbel, koji je između 1924. i 1935. devet puta obarao svjetski brzinski rekord u vožnji automobilom, a između 1937. i 1939. triput u vožnji čamcem. Postao je 1935. prvi čovjek koji je automobilom vozio brže od 300 milja na čas /483 kilometra/. Očeve rekorde je oborio njegov sin Donald, koji je 1967. poginuo u čamcu "Plava ptica" prilikom postavljanja novog svjetskog rekorda na vodi od 527,9 kilometara na čas.

1887. - U Nišu Stevan Sremac, Milorad Petrović, Đoka Protić, Spiro Kalik i Stevan Nikšić - Lala osnovali prvo pozorište pod imenom "Sinđelić". Poslije Drugog svjetskog rata naziv mu je promijenjen u Narodno pozorište.

1892. - Rođen američki filmski režiser Raul Volš, koji se okušao u svim filmskim žanrovima, posebno uspješno u vesternima u kojima je pokazao majstorstvo u slikanju sirove ljudske prirode. Filmovi: "Bagdadski lopov", "Cijena slave", "Umrli su u čizmama", "DŽentlmen DŽim", "Srebrna rijeka", "Udaljeni bubnjevi", "Svijet u njegovim rukama", "Bijelo usijanje", "Goli i mrtvi", "Udaljena truba".

1913. - Velika Britanija i NJemačka postigle sporazum o granicama afričkih kolonija Nigerije i Kameruna.

1915. - U Čikagu završen prvi jugoslovenski narodni sabor, na kojem je 468 delegata iz SAD i Kanade podržalo ujedinjenje svih jugoslovenskih naroda u zajedničku državu Jugoslaviju. Iseljenici su u rezoluciji istakli da jedini spas vide "u kidanju svake veze sa Austro-Ugarskom" i formiranju jedinstvene države svih Jugoslovena.

1915. - Velika Britanija počela blokadu NJemačke u Prvom svjetskom ratu.

1916. - Rođen engleski državnik i publicista DŽejms Harold Vilson, vođa Laburističke stranke, premijer Velike Britanije od 1964. do 1970. i od 1974. do 1976. Djela: "NJu dil za ugalj", "Rat protiv siromaštva u svijetu".

1917. - Britanske trupe zauzele Bagdad u Prvom svjetskom ratu.

1938. - Nacista Artur Sajs-Inkvart postao austrijski kancelar umjesto Kurta fon Šušniga, a dan potom njemačka vojska je ušla u Austriju i pripojila je Trećem rajhu.

1941. - Kongres SAD, na inicijativu predsjednika Frenklina Ruzvelta, usvojio Zakon o zajmu i najmu, kojim je omogućeno državi da sve ratne materijale "proda, prenese, zamijeni, pozajmi, da pod zakup ili na bilo koji drugi način da vladi one zemlje čija je odbrana od vitalnog značaja za odbranu SAD". Tim zakonom je Velika Britanija dobila znatnu oružanu pomoć u Drugom svjetskom ratu, a SAD su zvanično ostale izvan rata.

1955. - Umro engleski mikrobiolog Aleksander Fleming, koji je 1928. iz gljive penicilium notatum izolovao prvi antibiotik penicilin. Otkriće nije korišćeno do Drugog svjetskog rata, kad su ga britanski fiziolog i biohemičar Ernst Boris Čejn i australijski ljekar Hauar`d Volter Flori primijenili u liječenju infekcija. Fleming je 1945. s njima podijelio Nobelovu nagradu za medicinu.

1974. - Umro srpski pravnik Milan Bartoš, jedan od najistaknutijih jugoslovenskih stručnjaka za međunarodno javno pravo, profesor Pravnog fakulteta u Beogradu, sekretar Srpske akademije nauka i umjetnosti. Bio je državni savjetnik i član mnogih delegacija Jugoslavije na zasjedanjima UN. Djela: "Stvarno pravo", "Osnove privatnog prava", "Međunarodno javno pravo".

1975. - U Lisabonu ugušena pobuna padobranskih jedinica protiv ljevičarske vojne vlade, a bivši predsjednik general Antonio Ribeiro de Spinola je s grupom oficira pobjegao u Španiju. Sutradan je obrazovan Savjet revolucije radi nastavljanja revolucionarnog procesa započetog 25. aprila 1974. obaranjem diktatorskog režima koji je u nasljeđe ostavio Antonio de Oliveira Salazar.

1976. - Bivši predsjednik SAD Ričard Nikson priznao da je 1970. naredio Centralnoj obavještajnoj agenciji da spriječi Salvadora Aljendea da postane predsjednik Čilea. CIA je prilikom rušenja Aljendea 1973. obilato pomogla vojnu zavjeru generala Augusta Pinočea.

1985. - Mihail Gorbačov dan poslije smrti Konstantina Černjenka izabran za generalnog sekretara Centralnog komiteta vladajuće Komunističke partije SSSR.

1990. - Parlament Litvanije objavio nezavisnost te sovjetske baltičke republike od Moskve.

1990. - Čileanski diktator general Augusto Pinoče poslije više od 16 godina prepustio predsjednički položaj Patrisiju Elvinu, ali je zadržao komandu nad oružanim snagama.

1991. - U Beogradu su dan poslije krvavih nereda izbile demonstracije studenata, kojima su se pridružili i srednjoškolci. Tokom "plišane revolucije" do 14. marta su demonstracije podržavali i lideri opozicije i mnoge ugledne ličnosti javnog i kulturnog života Beograda i Srbije. Okupljenima kod Terazijske česme u centru grada se obratio i NJegova svetost patrijarh srpski gospodin Pavle. Studenti su tražili oslobađanje svih uhapšenih u demonstracijama 9. marta, krivično gonjenje vinovnika krvoprolića, ostavke ministara unutrašnjih poslova Radmila Bogdanovića i urednika TV Beograd, koje su ubrzo potom i uslijedile.

1994. - Na Hirurškom odjeljenju bijeljinske bolnice prvi put je uspješno obavljena operacija transplatacije kuka. Ovaj komplikovani zahvat izveo je profesor doktor Nikola Milićević, uz asistenciju ljekara bijeljinske bolnice, na čelu sa dr Milivojem Kićanovićem.

1998. - Predsjednik Indonezije Suharto, uprkos snažnim studentskim protestima, započeo sedmi petogodišnji mandat, ali je ubrzo prinuđen da podnese ostavku na položaj šefa države.

1999. - NJemački ministar finansija Oskar Lafonten podnio ostavku, obrazloživši je "slabim timskim radom" u kabinetu svog stranačkog socijaldemokratskog kolege kancelara Gerharda Šredera.

2003. - Prvi stalni Međunarodni krivični sud inaugurisan u Hagu polaganjem zakletve 18 sudija pred predsjednikom Skupštine stranaka Suda - jordanskim princom Zeidom Raradom al Huseinom. Svečanom činu prisustvovali holandska kraljica Beatrisa, generalni sekretar UN Kofi Anan, te oko 550 predstavnika država stranaka Rimskog statuta, među kojima su bili i ministar inostranih poslova BiH Mladen Ivanić i ambasador BiH u Holandiji Željko Jerkić.

2004. - U seriji podmetnutih eksplozija u četiri putnička voza u Madridu poginulo 190 ljudi, a 1.247 je povrijeđeno. Odgovornost za napade preuzela Al kaida.

2006. - Bivši jugoslovenski predsjednik Slobodan Milošević umro u pritvorskoj jedinici Haškog tribunala.

2011. - Razorni zemljotres jačine devet stepeni po Rihterovoj skali pogodio je sjeveroistočni dio Japana i izazvao cunami, u kome je poginulo skoro 19.000 ljudi, izazvana je nuklearna katastrofa u nuklearki Fukušima i potpuno je uništeno nekoliko obalskih gradova.

**Učlanjen** : 18.12.2021

12.03.

641. - Kineska princeza Ven Čeng udala se za vladara Tibeta, na osnovu čega je kasnije Kina polagala pravo na suverenitet nad tom južnom planinskom provincijom.

1507. - Kao najamnik kralja od Navare poginuo italijanski general Čezare Bordžija, zbačeni vojvoda od Romanje, vanbračni sin pape Aleksandra Šestog. Pošto je 1492. izabran za poglavara Rimokatoličke crkve, Aleksandar Šesti ga je postavio za nadbiskupa Venecije, potom za kardinala, ali je Čezare napustio visoki sveštenički čin oženivši se sestrom kralja od Navare. Uz pomoć francuskih trupa i očevu podršku poslije tri vojna pohoda od 1499. do 1502. slomio je otpor feudalnih dinasta italijanske pokrajine Romanja. U djelu "Vladalac" Nikolo Makijaveli ga je veličao, tvrdeći da samo vladar s takvom bezobzirnošću može da ujedini Italiju. Poslije smrti Aleksandra Šestog 1502. Čezare je morao da napusti Romanju, uhapšen je, ali je pobjegao i našao utočište kod kralja od Navare.

1832. - Rođen engleski kapetan Čarls Kaningem Bojkot, protiv koga je 1880, dok je upravljao jednim engleskim lendlordstvom u Irskoj, primijenjen nenasilni otpor odbijanjem saradnje. Takav vid otpora je kasnije nazvan - prema njegovom prezimenu - bojkot.

1848. - U Beču izbile velike studentske demonstracije protiv policijsko-apsolutističkog režima kancelara Klemensa Meterniha i ubrzo je planula revolucija koja je potresla temelje Austrije.

1854. - Velika Britanija i Francuska u Krimskom ratu priskočile u pomoć Otomanskom carstvu, zaključivši s njim savez protiv Rusije.

1856. - Rođen srpski vojvoda Stepan - Stepa Stepanović, jedan od najistaknutijih vojskovođa u dva balkanska i u Prvom svjetskom ratu. U Cerskoj bici u avgustu 1914. Druga armija pod njegovom komandom je razbila austrougarske trupe, za šta je dobio čin vojvode, a na Solunskom frontu u septembru 1918. Druga armija je, napadajući na glavnom pravcu, u sadejstvu s Prvom armijom, probila neprijateljsku odbranu, potom izbila na bugarsku granicu i prinudila Bugarsku na kapitulaciju. Poslije završene Artiljerijske škole u Beogradu, u srpsko-turskim ratovima od 1876. do 1878. je iskazao veliku ličnu hrabrost i umješnost u komandovanju. Učestvovao je i u srpsko-bugarskom ratu 1885, a nekoliko godina kasnije je postao profesor istorije na Vojnoj akademiji u Beogradu i pomoćnik načelnika Glavnog generalštaba. U generalski čin je unaprijeđen 1907. i postavljen za komandanta Šumadijske divizije, 1908. je postao ministar vojske, zatim komandant Drinske, pa Moravske divizije i od 1911. do 1912. ponovo ministar vojske. U Prvom balkanskom ratu je komandovao Drugom armijom u Kumanovskoj bici, poslije čega je krajem 1912. i početkom 1913. učestvovao u opsadi i zauzimanju Jedrena. U Drugom balkanskom ratu uspješno je s Drugom armijom odbranio pravac dolinom Nišave prema Pirotu. U početku Prvog svjetskog rata je, zamjenjujući načelnika štaba Vrhovne komande vojvodu Radomira Putnika, uspješno proveo mobilizaciju i koncentraciju srpske vojske, a poslije Cerske bitke, u septembru 1914. njegova Druga armija je upornom odbranom osujetila austrougarsku Petu armiju da forsira Drinu. Potom su u Kolubarskoj bici u drugoj polovini novembra 1914. snage pod njegovom komandom vodile teške borbe u području Lazarevca i spriječile austougarske trupe da s juga obuhvate srpsku vojsku i potom u decembarskoj kontraofanzivi učestvovale u izbacivanju austrougarske vojske iz Srbije. Prilikom povlačenja srpske vojske krajem 1915. i početkom 1916. uspio je da s Drugom armijom, u sadejstvu s Timočkom vojskom, uspori napredovanje bugarske Prve armije.

1863. - Rođen italijanski pisac i političar Gabrijele Danuncio, predstavnik estetizma, koji je najdublji trag u literaturi ostavio pjesničkim zbirkama "Rajska poema" i "Alkiona". U politici je bio izraziti predstavnik italijanskog iredentizma, preteče fašizma. Ostala djela: romani "Slast", "Uljez", "Oganj", drame "Mrtvi grad", "Frančeska da Rimini", "Joriova kći", "Đokonda".

1868. - S pravopisa Vuka Karadžića skinuta zabrana i od tada je u Srbiji svako mogao da piše kao što govori. Rješenje o tome je na osnovu odluke kneza Mihaila Obrenovića potpisao ministar prosvjete Dimitrije Crnobarac, bečki i pariski doktor nauka. Konačnu pobjedu svog pravopisa Karadžić nije doživio.

1880. - Rođen srpski pisac Vladislav Petković - Dis, jedan od najtalentovanijih pjesnika srpske književnosti. Poslije završene gimnazije bio je učitelj u selu Prliti, potom carinski činovnik u Beogradu, ali je najmanje bio sklon činovničkom redu - živio je boemskim životom. S piscem Simom Pandurovićem, jednim od osnivača srpske moderne, uređivao je časopis "Književna nedelja". Prvi svjetski rat ga je odveo u tuđinu, a utopio se u moru kod grčkog ostrva Krf 1917. kad je njemačka podmornica torpedovala brod kojim se iz Francuske vraćao u otadžbinu. Lirika mu je autentična, veoma senzibilna i fluidna, muzikalna u ritmu i emocijama, okrenuta unutrašnjem životu, maštanju i halucinacijama. Njegov pesimizam iskazuje viziju smrti, zloslutnosti i dubok lični bol. Djela: zbirke pjesama "Utopljene duše", "Mi čekamo cara".

1881. - Rođen turski državnik Mustafa Kemal, poznat kao Kemal Ataturk, otac moderne Tuske, pod čijim je vođstvom 1922. zbačen posljednji sultan Muhamed Šesti, a 1923. proglašena republika, na čelu s njim - kao predsjednikom. Premijer je postao 2. maja 1920. i tokom 18 godina vladavine odlučnim reformama je dramatično izmijenio lik zemlje. Proklamovao je jednakost svih građana, provodio agrarnu reformu, donio savremene zakone, reformisao jezik i pravopis, ukinuo kalifat, odvojio crkvu od države, zabranio nošenje fesa, zara i feredže, dao izborno pravo ženama. U spoljnoj politici je napustio panislamističke ekspanzionističke planove. Jedan je od tvoraca Balkanskog saveza 1934.

1890. - Rođen ruski baletski igrač i koreograf Vladimir Fomič Nižinski, možda najveći u istoriji baleta, čija je igračka karijera trajala samo četiri godine, jer je 1917. obolio od neizlječive duševne bolesti. Njegove kreacije niko nije nadmašio, a skokovi u baletu "San o ruži" su, zbog neuobičajene visine i ljepote, ušli u legendu kao nedosegnut ideal.

1907. - Prilikom eksplozije ratnog broda "Jena" u francuskoj luci Tulon poginulo najmanje 118 ljudi.

1913. - Kanbera postala prijestonica Australije.

1914. - Umro američki inženjer Džordž Vestinghaus, pronalazač vazdušne kočnice za lokomotive i tramvaje. Razvio je i sistem željezničkih signala i izgradio je turbine za hidroelektranu na Nijagarinim vodopadima, za koju je projekat izradio srpski pronalazač Nikola Tesla i s koje je obezbijeđen prenos električne energije na daljinu, zahvaljujući primjeni Teslinog pronalaska obrtnih magnetnih polja. Osnovao je 1886. "Vestinghaus ilektrik korporejšn".

1922. - Rođen američki pisac Žan Luj Keruak, poznat kao Džek Keruak, najpoznatiji romansijer bitničkog pokreta američkih književnika pedesetih godina 20. vijeka, kojem je i dao ime. Najčešće teme njegovih romana su seks, droga, misticizam, brzina, kult uživanja i traženje Boga. Djela: romani "Na putu", "Podzemljaši", "Doktor Saks", "Magi Kasidi", "Anđeli pustoši", "Bog Sar", "Satira u Parizu", knjige pjesama "Meksiko Siti bluz", himna - "Bože, moli se za mene", "Razbacane pjesme", putopis "Usamljeni putnik", filozofski traktat "Svete knjige zlatne vječnosti".

1925. - Umro kineski revolucionar i državnik Sun Jat Sen, otac moderne Kine i njen prvi predsjednik od 1911. do 1912. Revolucionarnu borbu za rušenje monarhije i demokratsku republiku počeo je 1894, a 1905. je osnovao Saveznu ligu iz koje je 1912. nastala stranka Kuomintang. Pod rukovodstvom Suna i Savezne lige 1911. je izbila buržoaska revolucija kojom je zbačena kineska mandžurska dinastiju Chin. Za predsjednika Južne Kine, koja je postala nezavisna republika, izabran je 1917. Prvi kongres Kuomintanga 1924. je prihvatio Sunova programska načela: za nacionalno oslobođenje je potreban savez sa SSSR-om, demokratija nije mogućna bez saradnje s komunistima i blagostanje naroda je nezamislivo bez poboljšanja života najbrojnijih slojeva - radnika i seljaka. Poslije njegove smrti tu politiku je napustilo vođstvo Kuomintanga koje je preuzelo desno krilo Čang Kaj Šeka.

1930. - Vođa borbe za nezavisnost Indije Mahatma Gandi otpočeo kampanju građanske neposlušnosti protiv britanske kolonijalne uprave i njene namjere da uspostavi monopol u proizvodnji soli.

1935. - Umro srpski fizičar, elektrotehničar i pronalazač Mihailo Pupin, naučnik svjetskog glasa. Iz rodnog Idvora u Banatu je 1874, poslije školovanja u Pančevu i Pragu, otišao u SAD gdje je završio Kolumbija univerzitet u Njujorku na kojem je potom bio profesor teorijske fizike i 40 godina predsjednik Instituta radio-inženjera. Električni rezonator pomoću kojeg je preko istog provodnika mogućan istovremeni prenos vijesti na različitim talasnim dužinama bio je prvi od njegovih mnogobrojnih pronalazaka. Najvećim otkrićem - samoindukcionim kalemovima /"Pupinovi kalemovi"/ omogućio je prenos telefonskih razgovora na veliku daljinu. Takođe je otkrio sekundarne radijacije rendgenskih zraka, elektromagnetske detektore, napisao je univerzitetski udžbenik termodinamike. Za naučni rad je 1920. odlikovan Edisonovom medaljom, a za knjigu o svom životu "Imigrant to Inventor", kod nas prevedenu pod naslovom "Od pašnjaka do naučenjaka", 1924. je dobio Pulicerovu nagradu. Njegovo ime nose fizičke laboratorije Kolumbija univerziteta.

1938. - Njemačke trupe ušle u Austriju, a Adolf Hitler je dva dana potom objavio da je Austrija postala dio Trećeg rajha, što su zapadne sile posmatrale skrštenih ruku, nastojeći da na svaki način izbjegnu rat s nacistima.

1940. - Poslije poraza u "zimskom ratu", započetom sovjetskom invazijom krajem 1939, Finska potpisala mirovni ugovor kojim se odrekla Karelijske prevlake i grada Viborg na istoku zemlje.

1945. - Njemačka Jevrejka Ana Frank u 15. godini života ubijena u njemačkom nacističkom logoru Bergen-Belzen. Njen dnevnik je postao simbol stradanja Jevreja u Drugom svjetskom ratu, u kojem su Nijemci planski istrebljivali taj narod u Njemačkoj i svim okupiranim zemljama Evrope. Njena porodica je poslije dolaska nacista na vlast u Njemačkoj 1933. izbjegla u holandski grad Amsterdam, gdje je od 1942. živjela u tajnom skrovištu, ali ih je 1944. otkrio Gestapo. Ubijena je u martu 1945. u nacističkom logoru Bergen-Belzen. Rat je preživio jedino Anin otac. Poslije Drugog svjetskog rata pronađen je i 1947. objavljen njen potresni dnevnik, pisan tokom dvije godine u skrovištu.

1946. - Rođena američka glumica i pjevačica Lajza Mineli, čije su osnovne glumačke vrline - ogromna energija i sugestivnost. Karijeru je počela pjevajući u noćnim klubovima i glumeći u njujorškim pozorištima na Brodveju. Filmovi: "Kabare" /nagrada "Oskar"/, "Nasrtljiva djevojka", "Kaži da me voliš", "Srećna Ledi", "Tišina, smejemo se", "Njujork, Njujork", "Artur".

1947. - Predsjednik SAD Hari Truman u Kongresu proklamovao doktrinu o pomoći zemljama ugroženim od komunizma /"Trumanova doktrina"/. Prva sredstva su data Grčkoj i Turskoj.

1964. - Umro srpski slikar Jovan Bijelić, član Srpske akademije nauka, jedan od najznačajnijih jugoslovenskih likovnih stvaralaca između dva svjetska rata. Studirao je u Sarajevu, Krakovu, Parizu i Pragu. Scenograf /potom i šef slikarske radionice/ Narodnog pozorišta u Beogradu, u kojem je živio do smrti, postao je 1919. Slikao je portrete, pejzaže, mrtvu prirodu i kompozicije. Prošao je nekoliko faza u kojima je izražen uticaj kubizma u skulpturskoj koncepciji čvrsto modelovane forme i škrtosti palete, a potom je pod uticajem fovizma stvarao koloritna djela izuzetne sočnosti i čulne ekspresije. U posljednjoj fazi rastvarao je predmet uznemirenim potezima boje. Imao je privatnu školu iz koje je izašlo niz slikara. Djela: "Portret devojke", "Kupačica", "Jajce", "Kći umetnikova", "Dvorište", "Ženski akt", "Sarajevo", "Portret starice".

1966. - Parlament lišio Ahmeda Sukarna svih zvanja, uključujući titulu predsjednika Indonezije, a general Suharto je postao vršilac dužnosti šefa države.

1968. - Ostrvo Mauricijus u Indijskom okeanu, britanska kolonija od 1810, postalo nezavisna članica Britanskog komonvelta. Istog dana 1992. Mauricijus je proglašen republikom, prekinuvši tako i simbolične veze s britanskom krunom.

1971. - Premijer Hafez al Asad referendumom izabran za predsjednika Sirije.

1978. - Partije ljevice, prvi put u istoriji Francuske, dobile apsolutnu većinu u prvom krugu parlamentarnih izbora.

1984. - U Velikoj Britaniji počeo generalni štrajk rudara.

1988. - Vlada Južne Afrike zabranila opozicionu grupu koju je predvodio anglikanski nadbiskup Dezmond Tutu, uz tvrdnju da je ona "prijetnja javnoj bezbjednosti".

1992. - U indijskom gradu Bombaj u seriji eksplozija koje su podmetnuli islamski teroristi poginulo više od 300 ljudi. Indija je za eksplozije optužila islamskog susjeda Pakistan, ali je Islamabad odbacio te tvrdnje.

1993. - Na godišnjicu masakra, islamski teroristi u Bombaju izazvali novu seriju eksplozija, od kojih je poginulo najmanje 200 ljudi, a oko 1.100 je povrijeđeno.

1994. - Engleska anglikanska crkva rukopoložila 32 žene za sveštenike, prekinuvši tako 460 godina dugu dominaciju muškaraca.

1999. - Poljska, Češka i Mađarska postale prve članice bivšeg Varšavskog pakta koje su se pridružile NATO paktu.

1999. - Umro američki violinista jevrejskog porijekla Jehudi Menjuhin, jedan od najvećih violinista 20. vijeka. Počeo je da svira u petoj godini i svjetsku karijeru je napravio već kao "čudo od djeteta" - njegovu interpretaciju "Violinskog koncerta" Feliksa Mendelsona, kojom se u sedmoj godini predstavio publici na koncertu u San Francisku, muzička kritika je ocijenila kao senzacionalnu. Osnovao je 1963. "Školu Jehudi Menjuhina" za muzički nadarenu djecu.

2003. - Premijer Zoran Đinđić ubijen u atentatu ispred zgrade Vlade Srbije.

2004. - Srpske vlasti na Merdarama, administrativnom prelazu Kosova i Srbije, predale UNMIK-u posmrtne ostatke 45 osoba ekshumiranih iz masovne grobnice u Batajnici

**Učlanjen** : 18.12.2021

13.03.

641. - Kineska princeza Ven Čeng udala se za vladara Tibeta, na osnovu čega je kasnije Kina polagala pravo na suverenitet nad tom južnom planinskom provincijom.

1507. - Kao najamnik kralja od Navare poginuo italijanski general Čezare Bordžija, zbačeni vojvoda od Romanje, vanbračni sin pape Aleksandra Šestog. Pošto je 1492. izabran za poglavara Rimokatoličke crkve, Aleksandar Šesti ga je postavio za nadbiskupa Venecije, potom za kardinala, ali je Čezare napustio visoki sveštenički čin oženivši se sestrom kralja od Navare. Uz pomoć francuskih trupa i očevu podršku poslije tri vojna pohoda od 1499. do 1502. slomio je otpor feudalnih dinasta italijanske pokrajine Romanja. U djelu "Vladalac" Nikolo Makijaveli ga je veličao, tvrdeći da samo vladar s takvom bezobzirnošću može da ujedini Italiju. Poslije smrti Aleksandra Šestog 1502. Čezare je morao da napusti Romanju, uhapšen je, ali je pobjegao i našao utočište kod kralja od Navare.

1832. - Rođen engleski kapetan Čarls Kaningem Bojkot, protiv koga je 1880, dok je upravljao jednim engleskim lendlordstvom u Irskoj, primijenjen nenasilni otpor odbijanjem saradnje. Takav vid otpora je kasnije nazvan - prema njegovom prezimenu - bojkot.

1848. - U Beču izbile velike studentske demonstracije protiv policijsko-apsolutističkog režima kancelara Klemensa Meterniha i ubrzo je planula revolucija koja je potresla temelje Austrije.

1854. - Velika Britanija i Francuska u Krimskom ratu priskočile u pomoć Otomanskom carstvu, zaključivši s njim savez protiv Rusije.

1856. - Rođen srpski vojvoda Stepan - Stepa Stepanović, jedan od najistaknutijih vojskovođa u dva balkanska i u Prvom svjetskom ratu. U Cerskoj bici u avgustu 1914. Druga armija pod njegovom komandom je razbila austrougarske trupe, za šta je dobio čin vojvode, a na Solunskom frontu u septembru 1918. Druga armija je, napadajući na glavnom pravcu, u sadejstvu s Prvom armijom, probila neprijateljsku odbranu, potom izbila na bugarsku granicu i prinudila Bugarsku na kapitulaciju. Poslije završene Artiljerijske škole u Beogradu, u srpsko-turskim ratovima od 1876. do 1878. je iskazao veliku ličnu hrabrost i umješnost u komandovanju. Učestvovao je i u srpsko-bugarskom ratu 1885, a nekoliko godina kasnije je postao profesor istorije na Vojnoj akademiji u Beogradu i pomoćnik načelnika Glavnog generalštaba. U generalski čin je unaprijeđen 1907. i postavljen za komandanta Šumadijske divizije, 1908. je postao ministar vojske, zatim komandant Drinske, pa Moravske divizije i od 1911. do 1912. ponovo ministar vojske. U Prvom balkanskom ratu je komandovao Drugom armijom u Kumanovskoj bici, poslije čega je krajem 1912. i početkom 1913. učestvovao u opsadi i zauzimanju Jedrena. U Drugom balkanskom ratu uspješno je s Drugom armijom odbranio pravac dolinom Nišave prema Pirotu. U početku Prvog svjetskog rata je, zamjenjujući načelnika štaba Vrhovne komande vojvodu Radomira Putnika, uspješno proveo mobilizaciju i koncentraciju srpske vojske, a poslije Cerske bitke, u septembru 1914. njegova Druga armija je upornom odbranom osujetila austrougarsku Petu armiju da forsira Drinu. Potom su u Kolubarskoj bici u drugoj polovini novembra 1914. snage pod njegovom komandom vodile teške borbe u području Lazarevca i spriječile austougarske trupe da s juga obuhvate srpsku vojsku i potom u decembarskoj kontraofanzivi učestvovale u izbacivanju austrougarske vojske iz Srbije. Prilikom povlačenja srpske vojske krajem 1915. i početkom 1916. uspio je da s Drugom armijom, u sadejstvu s Timočkom vojskom, uspori napredovanje bugarske Prve armije.

1863. - Rođen italijanski pisac i političar Gabrijele Danuncio, predstavnik estetizma, koji je najdublji trag u literaturi ostavio pjesničkim zbirkama "Rajska poema" i "Alkiona". U politici je bio izraziti predstavnik italijanskog iredentizma, preteče fašizma. Ostala djela: romani "Slast", "Uljez", "Oganj", drame "Mrtvi grad", "Frančeska da Rimini", "Joriova kći", "Đokonda".

1868. - S pravopisa Vuka Karadžića skinuta zabrana i od tada je u Srbiji svako mogao da piše kao što govori. Rješenje o tome je na osnovu odluke kneza Mihaila Obrenovića potpisao ministar prosvjete Dimitrije Crnobarac, bečki i pariski doktor nauka. Konačnu pobjedu svog pravopisa Karadžić nije doživio.

1880. - Rođen srpski pisac Vladislav Petković - Dis, jedan od najtalentovanijih pjesnika srpske književnosti. Poslije završene gimnazije bio je učitelj u selu Prliti, potom carinski činovnik u Beogradu, ali je najmanje bio sklon činovničkom redu - živio je boemskim životom. S piscem Simom Pandurovićem, jednim od osnivača srpske moderne, uređivao je časopis "Književna nedelja". Prvi svjetski rat ga je odveo u tuđinu, a utopio se u moru kod grčkog ostrva Krf 1917. kad je njemačka podmornica torpedovala brod kojim se iz Francuske vraćao u otadžbinu. Lirika mu je autentična, veoma senzibilna i fluidna, muzikalna u ritmu i emocijama, okrenuta unutrašnjem životu, maštanju i halucinacijama. Njegov pesimizam iskazuje viziju smrti, zloslutnosti i dubok lični bol. Djela: zbirke pjesama "Utopljene duše", "Mi čekamo cara".

1881. - Rođen turski državnik Mustafa Kemal, poznat kao Kemal Ataturk, otac moderne Tuske, pod čijim je vođstvom 1922. zbačen posljednji sultan Muhamed Šesti, a 1923. proglašena republika, na čelu s njim - kao predsjednikom. Premijer je postao 2. maja 1920. i tokom 18 godina vladavine odlučnim reformama je dramatično izmijenio lik zemlje. Proklamovao je jednakost svih građana, provodio agrarnu reformu, donio savremene zakone, reformisao jezik i pravopis, ukinuo kalifat, odvojio crkvu od države, zabranio nošenje fesa, zara i feredže, dao izborno pravo ženama. U spoljnoj politici je napustio panislamističke ekspanzionističke planove. Jedan je od tvoraca Balkanskog saveza 1934.

1890. - Rođen ruski baletski igrač i koreograf Vladimir Fomič Nižinski, možda najveći u istoriji baleta, čija je igračka karijera trajala samo četiri godine, jer je 1917. obolio od neizlječive duševne bolesti. Njegove kreacije niko nije nadmašio, a skokovi u baletu "San o ruži" su, zbog neuobičajene visine i ljepote, ušli u legendu kao nedosegnut ideal.

1907. - Prilikom eksplozije ratnog broda "Jena" u francuskoj luci Tulon poginulo najmanje 118 ljudi.

1913. - Kanbera postala prijestonica Australije.

1914. - Umro američki inženjer Džordž Vestinghaus, pronalazač vazdušne kočnice za lokomotive i tramvaje. Razvio je i sistem željezničkih signala i izgradio je turbine za hidroelektranu na Nijagarinim vodopadima, za koju je projekat izradio srpski pronalazač Nikola Tesla i s koje je obezbijeđen prenos električne energije na daljinu, zahvaljujući primjeni Teslinog pronalaska obrtnih magnetnih polja. Osnovao je 1886. "Vestinghaus ilektrik korporejšn".

1922. - Rođen američki pisac Žan Luj Keruak, poznat kao Džek Keruak, najpoznatiji romansijer bitničkog pokreta američkih književnika pedesetih godina 20. vijeka, kojem je i dao ime. Najčešće teme njegovih romana su seks, droga, misticizam, brzina, kult uživanja i traženje Boga. Djela: romani "Na putu", "Podzemljaši", "Doktor Saks", "Magi Kasidi", "Anđeli pustoši", "Bog Sar", "Satira u Parizu", knjige pjesama "Meksiko Siti bluz", himna - "Bože, moli se za mene", "Razbacane pjesme", putopis "Usamljeni putnik", filozofski traktat "Svete knjige zlatne vječnosti".

1925. - Umro kineski revolucionar i državnik Sun Jat Sen, otac moderne Kine i njen prvi predsjednik od 1911. do 1912. Revolucionarnu borbu za rušenje monarhije i demokratsku republiku počeo je 1894, a 1905. je osnovao Saveznu ligu iz koje je 1912. nastala stranka Kuomintang. Pod rukovodstvom Suna i Savezne lige 1911. je izbila buržoaska revolucija kojom je zbačena kineska mandžurska dinastiju Chin. Za predsjednika Južne Kine, koja je postala nezavisna republika, izabran je 1917. Prvi kongres Kuomintanga 1924. je prihvatio Sunova programska načela: za nacionalno oslobođenje je potreban savez sa SSSR-om, demokratija nije mogućna bez saradnje s komunistima i blagostanje naroda je nezamislivo bez poboljšanja života najbrojnijih slojeva - radnika i seljaka. Poslije njegove smrti tu politiku je napustilo vođstvo Kuomintanga koje je preuzelo desno krilo Čang Kaj Šeka.

1930. - Vođa borbe za nezavisnost Indije Mahatma Gandi otpočeo kampanju građanske neposlušnosti protiv britanske kolonijalne uprave i njene namjere da uspostavi monopol u proizvodnji soli.

1935. - Umro srpski fizičar, elektrotehničar i pronalazač Mihailo Pupin, naučnik svjetskog glasa. Iz rodnog Idvora u Banatu je 1874, poslije školovanja u Pančevu i Pragu, otišao u SAD gdje je završio Kolumbija univerzitet u Njujorku na kojem je potom bio profesor teorijske fizike i 40 godina predsjednik Instituta radio-inženjera. Električni rezonator pomoću kojeg je preko istog provodnika mogućan istovremeni prenos vijesti na različitim talasnim dužinama bio je prvi od njegovih mnogobrojnih pronalazaka. Najvećim otkrićem - samoindukcionim kalemovima /"Pupinovi kalemovi"/ omogućio je prenos telefonskih razgovora na veliku daljinu. Takođe je otkrio sekundarne radijacije rendgenskih zraka, elektromagnetske detektore, napisao je univerzitetski udžbenik termodinamike. Za naučni rad je 1920. odlikovan Edisonovom medaljom, a za knjigu o svom životu "Imigrant to Inventor", kod nas prevedenu pod naslovom "Od pašnjaka do naučenjaka", 1924. je dobio Pulicerovu nagradu. Njegovo ime nose fizičke laboratorije Kolumbija univerziteta.

1938. - Njemačke trupe ušle u Austriju, a Adolf Hitler je dva dana potom objavio da je Austrija postala dio Trećeg rajha, što su zapadne sile posmatrale skrštenih ruku, nastojeći da na svaki način izbjegnu rat s nacistima.

1940. - Poslije poraza u "zimskom ratu", započetom sovjetskom invazijom krajem 1939, Finska potpisala mirovni ugovor kojim se odrekla Karelijske prevlake i grada Viborg na istoku zemlje.

1945. - Njemačka Jevrejka Ana Frank u 15. godini života ubijena u njemačkom nacističkom logoru Bergen-Belzen. Njen dnevnik je postao simbol stradanja Jevreja u Drugom svjetskom ratu, u kojem su Nijemci planski istrebljivali taj narod u Njemačkoj i svim okupiranim zemljama Evrope. Njena porodica je poslije dolaska nacista na vlast u Njemačkoj 1933. izbjegla u holandski grad Amsterdam, gdje je od 1942. živjela u tajnom skrovištu, ali ih je 1944. otkrio Gestapo. Ubijena je u martu 1945. u nacističkom logoru Bergen-Belzen. Rat je preživio jedino Anin otac. Poslije Drugog svjetskog rata pronađen je i 1947. objavljen njen potresni dnevnik, pisan tokom dvije godine u skrovištu.

1946. - Rođena američka glumica i pjevačica Lajza Mineli, čije su osnovne glumačke vrline - ogromna energija i sugestivnost. Karijeru je počela pjevajući u noćnim klubovima i glumeći u njujorškim pozorištima na Brodveju. Filmovi: "Kabare" /nagrada "Oskar"/, "Nasrtljiva djevojka", "Kaži da me voliš", "Srećna Ledi", "Tišina, smejemo se", "Njujork, Njujork", "Artur".

1947. - Predsjednik SAD Hari Truman u Kongresu proklamovao doktrinu o pomoći zemljama ugroženim od komunizma /"Trumanova doktrina"/. Prva sredstva su data Grčkoj i Turskoj.

1964. - Umro srpski slikar Jovan Bijelić, član Srpske akademije nauka, jedan od najznačajnijih jugoslovenskih likovnih stvaralaca između dva svjetska rata. Studirao je u Sarajevu, Krakovu, Parizu i Pragu. Scenograf /potom i šef slikarske radionice/ Narodnog pozorišta u Beogradu, u kojem je živio do smrti, postao je 1919. Slikao je portrete, pejzaže, mrtvu prirodu i kompozicije. Prošao je nekoliko faza u kojima je izražen uticaj kubizma u skulpturskoj koncepciji čvrsto modelovane forme i škrtosti palete, a potom je pod uticajem fovizma stvarao koloritna djela izuzetne sočnosti i čulne ekspresije. U posljednjoj fazi rastvarao je predmet uznemirenim potezima boje. Imao je privatnu školu iz koje je izašlo niz slikara. Djela: "Portret devojke", "Kupačica", "Jajce", "Kći umetnikova", "Dvorište", "Ženski akt", "Sarajevo", "Portret starice".

1966. - Parlament lišio Ahmeda Sukarna svih zvanja, uključujući titulu predsjednika Indonezije, a general Suharto je postao vršilac dužnosti šefa države.

1968. - Ostrvo Mauricijus u Indijskom okeanu, britanska kolonija od 1810, postalo nezavisna članica Britanskog komonvelta. Istog dana 1992. Mauricijus je proglašen republikom, prekinuvši tako i simbolične veze s britanskom krunom.

1971. - Premijer Hafez al Asad referendumom izabran za predsjednika Sirije.

1978. - Partije ljevice, prvi put u istoriji Francuske, dobile apsolutnu većinu u prvom krugu parlamentarnih izbora.

1984. - U Velikoj Britaniji počeo generalni štrajk rudara.

1988. - Vlada Južne Afrike zabranila opozicionu grupu koju je predvodio anglikanski nadbiskup Dezmond Tutu, uz tvrdnju da je ona "prijetnja javnoj bezbjednosti".

1992. - U indijskom gradu Bombaj u seriji eksplozija koje su podmetnuli islamski teroristi poginulo više od 300 ljudi. Indija je za eksplozije optužila islamskog susjeda Pakistan, ali je Islamabad odbacio te tvrdnje.

1993. - Na godišnjicu masakra, islamski teroristi u Bombaju izazvali novu seriju eksplozija, od kojih je poginulo najmanje 200 ljudi, a oko 1.100 je povrijeđeno.

1994. - Engleska anglikanska crkva rukopoložila 32 žene za sveštenike, prekinuvši tako 460 godina dugu dominaciju muškaraca.

1999. - Poljska, Češka i Mađarska postale prve članice bivšeg Varšavskog pakta koje su se pridružile NATO paktu.

1999. - Umro američki violinista jevrejskog porijekla Jehudi Menjuhin, jedan od najvećih violinista 20. vijeka. Počeo je da svira u petoj godini i svjetsku karijeru je napravio već kao "čudo od djeteta" - njegovu interpretaciju "Violinskog koncerta" Feliksa Mendelsona, kojom se u sedmoj godini predstavio publici na koncertu u San Francisku, muzička kritika je ocijenila kao senzacionalnu. Osnovao je 1963. "Školu Jehudi Menjuhina" za muzički nadarenu djecu.

2003. - Premijer Zoran Đinđić ubijen u atentatu ispred zgrade Vlade Srbije.

2004. - Srpske vlasti na Merdarama, administrativnom prelazu Kosova i Srbije, predale UNMIK-u posmrtne ostatke 45 osoba ekshumiranih iz masovne grobnice u Batajnici

**Učlanjen** : 18.12.2021

14.03.

1558. - Njemački car Ferdinand Prvi uzeo titulu rimskog cara bez uobičajenog papinog krunisanja.

1776. - Rođena Eustahija Arsić, "prva slavjanoserbska spisateljica". Od najranijeg obrazovanja u rodnom Iloku vaspitavana je u duhu prosvijećenosti, što je uočljivo u njenom djelu kroz koje provijava kosmpolitski duh 18. vijeka. Interesovala se za prirodne nauke i bila je pobornik modernog vaspitanja žena. Napisala je dvije poučne knjige, u kojima se prepliću stihovi i proza: "Sovjet maternij oboega pola junosti serbskoj i valahijskoj" i "Poleznaja razmišlenija o četireh godištnih vremeneh".

1791. - U Beču izašao prvi broj "Serbskih novina". Štampao ih je grčki patriota Markides Puljo, saradnik grčkog pjesnika i revolucionara Rige od Fere. List je izlazio utorkom i petkom do kraja 1792.

1803. - SAD od Francuske za 15 miliona dolara otkupile njenu koloniju Luizijanu, teritoriju od 123.667 kilometara kvadratnih.

1804. - Rođen austrijski kompozitor Johan Štraus - Stariji, otac popularnih kompozitora Johana Mlađeg, Jozefa i Eduarda, najzaslužniji za veliku rasprostranjenost bečkog lakog valcera. Najprije je bio kapelnik više zabavnih orkestara, zatim dvorskog plesnog orkestra u Beču. Djela: veliki broj marševa, uključujući "Marš Radecki", valcera, kadrila, polki, galopa.

1820. - Rođen italijanski kralj Vitorio Emanuele Drugi, prvi monarh ujedinjene Italije, nazvan "čestiti kralj". Od stupanja na prijesto 1861. do smrti 1878. vladao je striktno kao ustavni monarh. Prethodno je od 1849. bio kralj Pijemonta.

1844. - Karlos Antonio Lopes proglašen za prvog ustavnog predsjednika Paragvaja.

1879. - Rođen njemački fizičar jevrejskog porijekla Albert Ajnštajn, najistaknutiji teoretičar fizike u 20. vijeku, tvorac teorije relativiteta, dobitnik Nobelove nagrade za fiziku 1921. Studirao je matematiku i fiziku na Politehnici u Cirihu, gdje je dobio švajcarsko državljanstvo i oženio se srpskom matematičarkom Milevom Marić. Vanredni profesor u Cirihu postao je 1909, a 1914. direktor Kajzer-Vilhelmovog instituta u Berlinu i član Pruske akademije nauka, pa je ponovo primio njemačko državljanstvo. Iz Njemačke je emigrirao u SAD 1933, poslije dolaska nacista na vlast. Među velikim imenima nauke bio je jedan od najupornijih u osudi rata i fašizma. Objavio je 1905. specijalnu, a 1916. opštu teoriju relativnosti. Objasnio je 1905. zakon fotoelektričnog efekta pomoću kvantne teorije. Razvio je teoriju fizičkog polja, tražeći vezu među gravitacionim i elektromagnetnim poljima. Rasprave o osnovanosti teorije relativiteta još nisu zaključene, ali je nesumnjivo da je njegov naučni rad izmijenio predstavu o svijetu i vasioni i postavio temelj novih nauka. Djela: "Osnovi opšte teorije relativnosti", "O specijalnoj i opštoj teoriji relativnosti", "Značenje relativnosti", "Teorija Braunovih kretanja", "Elektrodinamika tijela u kretanju", "Evolucija fizike", "Moja slika svijeta", "Ideje i mišljenja".

1883. - Umro njemački filozof jevrejskog porijekla Karl Hajnrih Marks, najveći teoretičar socijalističke misli i istaknuti vođa zapadnoevropskog radničkog pokreta u 19. vijeku. Završio je studije filozofije u Berlinu, a u 23. godini je doktorirao filozofiju na Univerzitetu u Jeni sa izvanredno ocijenjenom disertacijom "Razlika između Demokritove i Epikurove filozofije prirode". Odustajući od univerzitetske karijere, posvetio se publicističkom radu u "Rajnskim novinama", čiji je glavni urednik postao 1842. Pruske vlasti su 1843. zabranile list, poslije čega je otišao u Francusku i otad je, s kraćim prekidima, cio život proveo u emigraciji, najduže u Engleskoj, gdje je i umro. Od septembra 1844. do kraja života družio se i sarađivao s njemačkim filozofom Fridrihom Engelsom. S njim je 1847. u Londonu osnovao Savez komunista, prvu revolucionarnu radničku organizaciju. Drugi kongres Saveza komunista zadužio ga je da napiše sažet program organizacije i u saradnji s Engelsom 1848. izdao je brošuru "Manifest Komunističke partije". Pod njegovim uticajem 1864. je osnovana Prva internacionala. Napisao je niz kapitalnih djela iz ekonomije, filozofije, istorije i sociologije. Djela: "Prilog jevrejskom pitanju", "Prilog kritici Hegelove filozofije prava", "Kritika Hegelove filozofije državnog prava", "Ekonomsko-filozofski rukopisi", "Teze o Fojerbahu", "Njemačka ideologija" (s Engelsom), "Sveta porodica" (s Engelsom), "Bijeda filozofije", "Klasne borbe u Francuskoj 1848 - 1850", "Osamnaesti brimer Luja Bonaparte", "Građanski rat u Francuskoj", "Kapital - kritika političke ekonomije".

1891. - Podmornica "Monarh" postavila telefonski kabl ispod La Manša, što je omogućilo telefonsku vezu Velike Britanije i "ostatka" Evrope.

1903. - Umro srpski pisac i diplomata Matija Ban, član Srpske kraljevske akademije, profesor beogradskog Liceja i šef presbiroa u vrijeme kneza Aleksandra Karađorđevića. Djela: drame "Smrt Uroša Petog", "Kralj Vukašin".

1908. - Rođen srpski političar i publicista cincarskog porijekla Koča Popović, učesnik građanskog rata u Španiji, jedan od organizatora ustanka u Srbiji u Drugom svjetskom ratu. Studije filozofije je završio na Sorboni u Parizu. Bio je na istaknutim vojnim položajima u Narodnooslobodilačkom ratu - od komandanta Prve proleterske brigade do načelnika Generalštaba JNA. Od 1953. do 1964. bio je šef jugoslovenske diplomatije, a od septembra 1966. do aprila 1967. potpredsjednik SFRJ. Poslije obračuna Josipa Broza s tzv. liberalima u Srbiji 1972. je odstranjen iz političkog života.

1912. - Umro ruski fizičar Pjotr Nikolajevič Lebedev, profesor Moskovskog univerziteta. Proučavao je pritisak svjetlosti, dokazavši postojanje mehaničkog impulsa kod svjetlosnih zraka, što je od velikog značaja za razumijevanje kosmičkih pojava. Djela: "Sila pritiska svjetlosti na gasove", "Magnetometrijsko proučavanje obrtnih tijela".

1914. - Carigradskim mirom Srbije i Turske dopunjen Londonski sporazum kojim je okončan Prvi balkanski rat. Srbija i Turska uspostavile odnose, riješena su pitanja vraćanja zarobljenika, državljanstva stanovnika ustupljenih oblasti, status muslimana.

1932. - Rođen srpski pisac, novinar i filmski radnik Miroslav - Mika Antić, izuzetan liričar i inventivan dječiji pjesnik, koji je u pjesme unio kolorit jezika banaćanskih seljaka. Za 35 godina stvaralaštva objavio je više od 30 knjiga, a radio je i na filmovima "Sveti pesak", "Doručak s đavolom". Djela: zbirke pjesama "Ispričano za proleća", "Plavo nebo", "Roždestvo tvoje", "Psovke nežnosti", "Garavi sokak", "Koncert za 1001 bubanj", "Kikinda", pjesme za djecu "Plavi čuperak", "Poslednja bajka", Nasmejani svet", "Šašava knjiga", "Prva ljubav", "Svašta umem", radio-drame "Otužni marš", "Povečerje".

1932. - Samoubistvo izvršio američki industrijalac Džordž Istman, jedan od pionira fotografije i filma, osnivač kompanije "Kodak". Lansirao je 1844. osjetljivi fotografski papir, a 1899. jednostavnu foto-kameru i potom iste godine celuloidnu filmsku traku prilagođenu kameri.

1938. - Strijeljan ruski revolucionar Nikolaj Ivanovič Buharin poslije montiranog sudskog procesa u vrijeme najžešćih staljinističkih čistki. Osuđen je na smrt pod izmišljenom optužbom za špijunažu kao "pripadnik trockističko-zinovjevskog i buharinovskog kontrarevolucionarnog centra". Bio je profesor političke ekonomije Univerziteta u Moskvi i boljševicima se priključio 1906, a poslije Oktobarske revolucije 1917. je postao jedan od vodećih ideologa vladajuće Boljševičke partije. Zbog ilegalnog revolucionarnog djelovanja 1910. je prognan u Sibir, odakle je pobjegao i do 1917. živio u Austriji, Švajcarskoj, Švedskoj, Norveškoj i SAD. Po povratku u otadžbinu poslije Februarske revolucije 1917. ušao je u Centralni komitet, ubrzo i u Politbiro Boljševičke partije, a od 1918. do 1922. bio je glavni urednik lista "Pravda". Kao predsjednik Kominterne 1928. i 1929. protivio se potpunoj kolektivizaciji, jer je smatrao da je za ekonomiju zemlje štetno ukidanje privatnih posjeda na selu. Takođe se suprotstavljao metodama obračuna sovjetskog diktatora Josifa Staljina sa starim boljševicima. Djela: "Politička ekonomija rentijera", "Imperijalizam i svjetska privreda", "Ekonomika prelaznog perioda", "Teorija istorijskog materijalizma".

1945. - Najtežu bombu u Drugom svjetskom ratu - "velikog slema", težine 11 tona, britansko ratno vazduhoplovstvo izbacilo na željeznički vijadukt u njemačkom gradu Bilefeld.

1979. - Najmanje 200 ljudi poginulo prilikom pada aviona tipa "trajdent" na jednu fabriku blizu Pekinga.

1980. - U avionskoj nesreći u Varšavi poginulo 87 ljudi, uključujući 14 članova američkog bokserskog tima.

1983. - Organizacija zemalja proizvođača nafte prvi put u 23-godišnjoj istoriji OPEK-a saglasila se sa smanjenjem cijene nafte za 15 odsto.

1986. - Umro srpski kompozitor, dirigent i muzički kritičar Mihailo Vukdragović, profesor i rektor Muzičke i potom Umjetničke akademije u Beogradu. Kompoziciju i dirigovanje studirao je u Pragu. Djela: simfonijska poema "Put u pobedu", kantate "Vezilja slobode", "Svetli grobovi", "Srbija", gudački kvarteti, solo pjesme.

1991. - "Birmingemska šestorka" - šest Iraca pogrešno optuženih da su 1974. podmetnuli eksplozije u pabove u engleskom gradu Birmingem - oslobođena iz zatvora poslije 16 godina.

1995. - Astronaut Norman Tagard prvi je Amerikanac koji je poletio u kosmos ruskom raketom, lansiranom s kosmodroma u Bajkonuru.

1997. - Umro američki filmski režiser austrijskog porijekla Fred Cineman, autor filmova realističke opservacije i angažovanog tretmana socijalnih problema i unutrašnjih moralnih sukoba. Filmovi: "Oči u noći", "Sedmi krst", "Ljudi", "Tereza", "Tačno u podne", "Svat", "Odavde do vječnosti" (nagrada "Oskar"), "Oklahoma", "Šešir pun kiše", "Starac i more", "Priča o kaluđerici", "Čovjek za sva vremena" (nagrada "Oskar"), "Operacija šakal".

**Učlanjen** : 18.12.2021

15.03.

44. p. n. e. - Rimskog vojskovođu, pisca i državnika Gaja Julija Cezara na dan martovskih ida u Senatu ubili republikanski zavjerenici. Namjera im je bila da time spasu republiku, ali to nisu uspjeli. U građanskom ratu su potom izginule vođe zavjere - Junije Brut i Parmenzije Kasije, a vlast je 31. godine prije nove ere prigrabio unuk Cezarove sestre Olivije - Oktavijan Avgust i zaveo monarhiju. Cezar je u početku bio pristalica stranke populista - rimskih republikanskih demokrata, uz čiju je pomoć 68. godine prije nove ere počeo da se penje ljestvicama moći, postavši kvestor, zatim edil, pretor i prokonzul u Španiji. Ambiciozan i bezobziran, okrenuo je leđa populistima i 60. p. n. e. je sklopio Prvi trijumvirat o podjeli vlasti s Gnejem Pompejem Velikim i Likinijem Krasom. Vojnički se proslavio osvajanjem Velike Galije od 58. do 52. p. n. e. Poslije Krasove smrti ušao je s vojskom u Italiju i, prešavši rječicu Rubikon, rekao: "Kocka je bačena". Potukao je Pompejeve snage 48. p. n. e. u bici kod Farsale u Tesaliji, a kad je pobijedio i pontijskog kralja Farnaka, Senatu je poslao lakonski izvještaj "Veni, vidi, vici" /" Dođoh, vidjeh, pobijedih"/. U Egiptu je pomogao kraljici Kleopatri Sedmoj - ljubavnici koja mu je rodila sina Kajsariona - da se vrati na prijesto, a po povratku u Rim prisvojio je doživotnu diktatorsku vlast. Iz Egipta je doveo grčkog astronoma Sosigena koji mu je pomogao da reformiše računanje vremena i sačini kalendar nazvan Julijanski. Dosta je pisao i bio izvrstan stilista, ali su izgubljene njegove pjesme i gramatički spis "O analogiji". Ostala djela: "Komentari o građanskom ratu" u tri knjige, "Komentari o galskom ratu" u sedam knjiga.

1776. - Kongres SAD donio odluku o ukidanju zavisnosti od britanske krune.

1815. - Rođen srpski slikar i pisac Dimitrije Avramović, jedan od začetnika romantizma u srpskom slikarstvu. Studirao je na Umjetničkoj akademiji u Beču, gdje je izradio odličan portret Vuka Stefanovića Karadžića. Ukrasio je zidove i ikonostas Saborne crkve u Beogradu, crkve u Topoli, manastira u Vrdniku, portretisao je kneza Mihaila Obrenovića, mitropolita Petra, Simu Milutinovića - Sarajliju. U Svetoj Gori je, prema nalogu Državnog savjeta, prepisivao povelje srpskih vladara i kopirao živopise i po povratku je objavio djelo "Sveta Gora sa strane vjere, hudožestva i povjesnice", kojim je stekao velike zasluge za srpsku istorijsku nauku.

1824. - Rođen srpski pisac Branko Radičević (na fotografiji), lirski pjesnik mladosti, ljubavi i patriotskog zanosa. Kao oduševljeni pristalica jezičke reforme Vuka Karadžića, prvi je počeo da pjeva na narodnom jeziku i u duhu srpske narodne poezije. Pjesničkim slobodama označio je prodor u novu epohu. Pjesme su mu pune vedrine, vitalnosti, vragolanske žudnje i uživanja u prirodi, ali je u nekima predosjetio sopstvenu ranu smrt. Školovao se u Zemunu, Sremskim Karlovcima, Temišvaru i Beču, gdje je studirao prava i medicinu i ušao u najuži krug Karadžićevih pristalica i prijatelja. Najljepše dane mladosti proveo je u Sremskim Karlovcima, čije su ljepote, posebno uzvišenje Stražilovo, bile njegova lirska inspiracija. U poemi "Đački rastanak" opjevao je Sremske Karlovce i đačke radosti, a dubinu i misaonost je iskazao u pjesmi "Tuga i opomena", a u satiričnoj pjesmi "Put" ismijao je protivnike Karadžićeve reforme. Umro je u Beču 1853, a kasnije su mu kosti prenesene na Stražilovo.

1848. - Tri dana poslije masovnih demonstracija u prijestonici Austrije - Beču, Mađarsku zahvatilo revolucionarno vrenje upereno protiv Habsburške monarhije.

1867. - Bečki dvor, zbog stalne krize koja je potresala Austriju od revolucionarne 1848, odustao od unitarne države i od tada se austrijsko carstvo naziva Austro-Ugarska ili dvojna monarhija, u okviru koje su vlast i teritoriju podijelile Austrija i Mađarska. Budimpešta je od Beča preuzela resore spoljnih poslova, finansija i odbrane.

1883. - Beograd dobio prvu "telefonsku štaciju", sedam godina poslije pronalaska telefona, a prvi telefonski razgovor su vodili ministar vojni i kapetan palilulske žandarmerijske stanice. Koncesije za uvođenje telefona u Srbiji dobio je 1882. Panta Mihajlović, prijatelj Nikole Tesle.

1886. - Rođen ruski revolucionar Sergej Mironovič Kostrikov, poznat kao Sergej Mironovič Kirov, čije je ubistvo u Lenjingradu 1934. sovjetski diktator Josif Staljin iskoristio kao povod da otpočne masovne čistke. Boljševik je postao 1904. i kao profesionalni revolucionar je učestvovao u revolucijama 1905. i u Februarskoj i Oktobarskoj revoluciji 1917. Šef Komunističke partije Azerbejdžana postao je 1921, a 1926. sekretar Lenjingradske oblasne partijske organizacije. Poslije ubistva Kirova, tada člana Politbiroa i sekretara Centralnog komiteta sovjetske Komunističke partije, Staljin je započeo talas čistki i do 1938. je fizički likvidirao većinu starih revolucionara, učesnika i vođa Oktobarske revolucije.

1898. - Umro engleski inženjer Henri Besemer, koji je 1855. pronašao postupak prerade sirovog gvožđa u čelik, nazvan "Besemerov postupak". Čeličana koju je 1859. podigao u Šefildu i sada proizvodi čelik.

1900. - Rođen srpski biolog Milutin Radovanović, profesor Univerziteta u Beogradu, član Srpske akademije nauka i umetnosti. Proučavao je uporednu anatomiju i herpetologiju i proces specijacije, planinskim jezerima i na ostrvima Jadranskog mora. Djela: "Istorija razvitka životinjskog svijeta i čovjeka", "Vodozemci i gmizavci naše zemlje".

1907. - U Finskoj u parlament prvi put izabrane žene.

1916. - Predsjednik SAD Vudro Vilson poslao u Meksiko 12.000 vojnika pod komandom generala DŽona Peršinga da uhvate meksičkog revolucionara Panča Vilju, ali je ekspedicija okončana neuspjehom.

1917. - Boljševici prinudili na abdikaciju ruskog cara Nikolaja Drugog, koji je prijesto ponudio bratu, velikom vojvodi Mihailu, ali se on sutradan, pod pritiskom boljševika, odrekao krune, čime je poslije tri vijeka okončana vladavina dinastije Romanov. Cara Nikolaja Drugog, sve članove njegove porodice i poslugu, boljševici su, na osnovu naredbe vođe Oktobarske revolucije Vladimira Lenjina, likvidirali i potom iskasapili u Jekaterinburgu u julu 1918.

1922. - Egipatski sultan uzeo titulu kralja kao Fahd Prvi.

1937. - Prva centralna banka krvi za njeno čuvanje zamrzavanjem radi transfuzije osnovana u čikaškoj bolnici "Kuk kantri".

1939. - Trupe nacističke Njemačke ušle u Prag i okupirale Češku, a sutradan je Slovačka, prema direktivi Adolfa Hitlera, proglašena "nezavisnom državom", čime je ostvaren njegov plan za pokoravanje Čehoslovačke. Pod prijetnjom okrutnog napada i uništenja Praga, predsjednik Emil Haha je u Berlinu potpisao akt o predaji zemlje Trećem rajhu. Po ulasku Nijemaca u Prag Hitler je slavodobitno izjavio: "Čehoslovačka više ne postoji". Francuska i Velika Britanija nisu učinile ništa da spasu nezavisnost te zemlje, koju su nekoliko mjeseci prije toga garantovale u Minhenu.

1957. - Umro srpski političar jevrejskog porijekla Moša Pijade, predsjednik Skupštine FNRJ, slikar i novinar. Umro je u Parizu, na povratku iz Velike Britanije, gdje je predvodio jugoslovensku parlamentarnu delegaciju. Slikarstvo je učio u Beogradu, Minhenu i Parizu. Poslije Prvog svjetskog rata je pristupio Komunističkoj partiji Jugoslavije, a 1921. je postao član njenog Izvršnog biroa. Zbog štampanja ilegalnog organa Centralnog komiteta KPJ "Komunist" 1925. je osuđen na 20 godina robije. Tokom tamnovanja je preveo "Kapital", "Bedu filozofije" i "Manifest komunističke partije" Karla Marksa. U početku Narodnooslobodilačke borbe 1941. bio je partijski rukovodilac u Crnoj Gori i taj period istorija nije potpuno osvijetlila, posebno njegovu ulogu u likvidacijama političkih protivnika. Od decembra 1941. bio je u Vrhovnom štabu. Izradio je 1942. prve propise o radu narodnooslobodilačkih odbora. Na Drugom zasjedanju AVNOJ-a krajem novembra 1943. u Jajcu bio je potpredsjednik Predsjedništva, a 5. novembra je u tom gradu osnovao Telegrafsku agenciju nove Jugoslavije - Tanjug.

1983. - Umrla engleska spisateljica Rebeka Vest, koja je poslije boravka u Jugoslaviji 1937. i 1941. napisala opsežno putopisno-istorijsko djelo "Crno jagnje i sivi soko". Junaci njenih djela su izuzetne ličnosti koje se suprotstavljaju destruktivnim nagonima. Bavila se i novinarstvom i posebno su poznati njeni izvještaji s Nirnberškog procesa njemačkim i austrijskim ratnim zločincima poslije Drugog svjetskog rata. Ostala djela: romani "Vojnikov povratak", "Sudija", "Harijet Hjum", "Opori glas", "Trska koja misli", studije o veleizdaji "Značenje izdaje", "Voz baruta".

1990. - Mihail Gorbačov izabran za - pokazalo se - posljednjeg predsjednika SSSR. Kao jedini kandidat za taj položaj dobio je 59,2 odsto glasova u Kongresu deputata.

1990. - U Iraku obješen dopisnik britanskog lista "Opserver" Farzad Bazoft zbog navodne špijunske aktivnosti, uprkos apelima širom svijeta režimu u Bagdadu da mu poštedi život.

1991. - Umro srpski pisac Miodrag Bulatović, pripovjedač osobenog stila, koji je u srpsku literaturu unio do tada nepoznatu eruptivnu snagu, oslobođenu ideoloških i socrealističkih stega. Na zgražanje književnih i političkih pravovjernika, na svjetlo dana je iznio tamnu stranu života - nastrano, zloćudno i opako. U otadžbini je dugo prećutkivan, pogotovo poslije izjave jednom stranom listu da je Josip Broz "bjen bronze", što ima dvosmisleno značenje: lice opaljeno suncem, ali i metalno lice vlastodršca. Maštovito je kombinovao folkloristički sočne likove iz rodnog Bijelog Polja s modernom proznom fakturom i smjelim orgijastičnim tretiranjem erotike i senzualnosti. Pažnju čitalaca, ali i ideoloških čistunaca privukao je već prvom zbirkom pripovijedaka "Đavoli dolaze", objavljenom 1955. Jedan je od najprevođenijih srpskih pisaca. Ostala djela: romani "Crveni petao leti prema nebu", "Heroj na magarcu", "Rat je bio bolji", "Ljudi sa četiri prsta", "Peti prst", "Gulo, gulo", novele "Vuk i zvono", drama "Godo je došao".

1991. - Umro srpski filozof Veljko Korać, profesor Filozofskog fakultetu u Beogradu, na čiju je inicijativu osnovana Katedra za sociologiju. Zaslužan je za povratak izvornom razumijevanju učenja Karla Marksa kod nas i nedogmatski pristup marksizmu. Djela: "Erazmo Roterdamski", "Marks i savremena sociologija", "Marksovo 'vatanje čovjeka, istorije i društva", "Filozofija i njena istorija", "Istorija društvenih teorija".

1991. - Predsjednik Predsjedništva SFRJ i predstavnik Srbije u tom tijelu Borisav Jović dao ostavku, jer je Predsjedništvo odbilo da objavi vanredno stanje u zemlji, suočenoj s otvorenom pobunom secesionista i opasnošću krvavog rasparčavanja Jugoslavije.

1993. - Izraelski premijer Jicak Rabin poslije sastanka s predsjednikom SAD Bilom Klintonom izrazio spremnost na kompromis sa Sirijom tako što će ovoj zemlji, u zamjenu za mirovni ugovor, predati dio Golanske visoravni.

1996. - Njemačke vlasti izdale nalog za hapšenje iranskog obavještajnog ministra Alija Falahijana zbog umiješanosti u ubistvo kurdskih izbjeglih vođa 1992. u Berlinu.

1997. - U Zairu pobunjenici zauzeli Kisangani, treći po veličini grad u zemlji, posljednje uporište vladinih snaga na istoku Zaira.

2001. - Izbili žestoki sukobi između makedonskih snaga bezbjednosti i albanskih terorista u Tetovu. Makedonski ministar odbrane LJuben Paunovski upozorio međunarodnu zajednicu da Makedoniji prijeti rat zbog eskalacije sukoba na granici prema Kosovu.

2003. - Premijer Srbije Zoran Đinđić (51) sahranjen u Aleji velikana na Novom groblju u Beogradu. NJegovoj sahrani prisustvovalo je više stotina hiljada građana Beograda i Srbije i oko 70 stranih delegacija na najvišem nivou iz susjednih i drugih evropskih zemalja.

2003. - Hu Đintao (60) izabran za novog predsjednika Kine, umjesto Đijanga Cemina (76). 2006. - Ruski parlament pozvao na pokretanje međunarodne istrage o smrti bivšeg predsjednika Jugoslavije i Srbije Slobodana Miloševića i na okončanje rada Haškog suda.

2007. - Na Klinici za torokalnu hirurgiju Kliničkog centra u Banjaluci prvi put na ovim prostorima uspješno izvršena operacija "ehinokoka" srca.

**Učlanjen** : 18.12.2021

16.03.

37 - Umro rimski car Tiberije Klaudije Neron Cezar Avgust, posinak Oktavijana Avgusta, koji je tokom vladavine od 14. godine n.e. osigurao granice Rimskog carstva bez novih osvajanja, popravio finansije i administraciju, posebno u provincijama. Prethodno se proslavio u vojnim pohodima u Germaniji, Panoniji i Dalmaciji. Pod starost je proglasio zakon "De majestate" /Uvreda veličanstva/ i vladao sve okrutnije, 26. se povukao na ostrvo Kapri, a u Rimu je njegov miljenik - prefekt pretorijanaca Elije Sejan zaveo krvav režim u carevo ime. Nastojeći da se dočepa prijestola, Sejan je ubio carevog sina Julija Druza, poslije čega je Tiberije naredio njegovo smaknuće.

1521 - Portugalski moreplovac Ferdinad Magelan Fernao de Magaljaeš stigao na Filipine, gdje je zatim poginuo u sukobu s domorocima. Poslije tri godine plovidbe oko svijeta u Španiju se 1522. od pet brodova vratila samo "Viktorija" sa 18 članova posade. Putovanjem je dokazano da je Zemlja okrugla.

1534 - Engleska prekinula sve veze sa Rimokatoličkom crkvom.

1736 - Umro italijanski kompozitor Đovani Batista Pergolezi, koji je komponovao u maniru napuljske bufo-opere, svježe, neposredne i vesele, sa životnim ličnostima, zanimljivim situacijama i melodikom bliskoj narodnoj. Djela: opera "Služavka gospodarica", crkvena muzika "Stabat mater".

1751 - Rođen američki državnik DŽejms Medison, "otac američkog ustava", predsjednik SAD od 1809. do 1817. S Aleksanderom Hamiltonom i DŽonom DŽejom je napisao "Federalističke spise" radi pridobijanja podrške za ratifikaciju ustava kojim je, umjesto konfederacije, uveo čvršću uniju federalnih država SAD.

1787 - Rođen njemački fizičar Georg Simon Om, koji je otkrio odnos struje elektromotorne sile i otpora u električnom kolu, nazvan po njemu Omov zakon. Dao je znatan doprinos akustici, optici kristala i matematici. Jedinica za mjerenje električnog otpora u međunarodnom sistemu mjera njemu u čast nazvana je "om".

1799 - Rođena Ana Atkins, britanska botaničarka i fotografkinja, prva žena koja je objavila knjigu ilustrovanih fotografija.

1839 - Otvoren francuski konzulat u Beogradu.

1851 - Španija zaključila konkordat sa Vatikanom, prema kojem je rimokatolička vjera postala jedina religija u državi, a crkva je stavila pod kontrolu obrazovanje i štampu.

1859 - Rođen ruski fizičar i elektroinženjer Aleksandar Stepanovič Popov, koji je pronašao i uspostavio prvu radio-telegrafsku vezu. Prije italijanskog pronalazača Giljelma Markonija konstruisao je prvi radio-prijemnik.

1881 - U Beogradu osnovana Željezničko-saobraćajna škola, koja je imala dva odjeljenja sa po 50 učenika. Po završetku dvogodišnjeg školovanja učenici su upućivani na jednogodišnju praksu u Austriju ili Belgiju, gdje su polagali praktične i stručne ispite. Škola je prestala da radi 1884, a obnovljena je 1922. kao Državna željeznička saobraćajna škola.

1908 - U Kragujevcu osnovan Savez srpskih sokolova.

1917 - Dan poslije abdikacije ruskog cara Nikolaja Drugog njegov brat veliki vojvoda Mihailo, pod pritiskom boljševika, odrekao se krune, čime je poslije tri vijeka okončana vladavina dinastije Romanov. Cara Nikolaja Drugog, sve članove njegove porodice i poslugu, boljševici su, na osnovu naredbe vođe Oktobarske revolucije Vladimira Lenjina, likvidirali i potom iskasapili u Jekaterinburgu u julu 1918.

1918 - Moskva proglašena za glavni grad Sovjetske Rusije.

1923 - Rođen Vasa Popović, književnik, publicista i novinar. Popović se u književnosti javio zbirkom pjesama "Sremski zagrljaji", štampanom 1952. godine. Dvije godine kasnije objavio je zbirku pripovjedaka "Volite se ljudi". Uslijedilo je još desetak zbirki priča i jedan roman, koje karakteriše osoben tip humorističkog, šeretskog pripovijedanja, natopljenog beskrajnim čovjekoljubljem i toplinom. Popović je bio dugogodušnji novinar i urednik "Ježa", "Politike" i NIN-a. Autor je više humorističkih TV serija i antologije humora pod nazivom "Antologija leve strane".

1925 - Umro njemački bakteriolog August fon Vaserman, koji je 1906. uveo metodu pregleda krvi (Vasermanova reakcija), pomoću koje je utvrđivano postojanje sifilisa. Proučavao je i strukturu ćelija, antitoksine, uzroke tuberkuloze i raka i bavio se izolacijom i identifikacijom zaraznih klica.

1930 - Umro španski general Migel Primo de Rivera i Orbaneha, profašistički vojni diktator Španije od septembra 1923. do januara 1930. NJegov režim je pokušao da ujedini Španiju geslom "Jedna zemlja, jedna vjera, jedna monarhija", ali nije uspio da stvori prihvatljiv politički sistem, pa je podnio ostavku pod pritiskom armije, čiju je podršku izgubio.

1934 - U Rimu potpisan italijansko-mađarsko-austrijski "Dunavski blok", kojim je podržana ekspanzionistička politika Italije naspram "Male antante" - Jugoslavije, Čehoslovačke i Rumunije.

1935 - Njemačka potpuno odbacila klauzule o razoružanju, predviđene Versajskim ugovorom kojim je okončan Prvi svjetski rat.

1939. - Slovačka, dan pošto su trupe nacističke Njemačke okupirale Češku, prema direktivi Adolfa Hitlera, proglašena za "nezavisnu državu", čime je ostvaren njegov plan za pokoravanje Čehoslovačke.

1940 - Rođen italijanski filmski režiser Bernardo Bertoluči, čije filmove odlikuje radikalno kritički odnos prema stvarnosti i nastojanje da protumači zakonitosti građanskog svijeta i psihološke probleme čovjeka u njemu. Filmovi: "Prije revolucije", "Partner", "Strategija pauka", "Konformista", "Posljednji tango u Parizu", "Dvadeseti vijek", "Mjesec", "Smiješan čovjek", "1900", "Posljednji kineski car".

1953 - Josip Broz Tito doputovao u Veliku Britaniju, što je bila prva posjeta šefa jugoslovenske države jednoj zapadnoj zemlji poslije Drugog svjetskog rata.

1962 - Lansiran prvi sovjetski satelit iz serije "Kosmos".

1968 - Trupe SAD u Vijetnamskom ratu masakrirale najmanje 500 vijetnamskih civila u selu Mi Laj, među kojima mnogo djece, žena i žena trudnica. Taj ratni zločin je - kad je kasnije otkriven - izazvao talas ogorčenih osuda u svijetu i u američkoj javnosti, ali počinioci nisu kažnjeni.

1978 - Teroristička organizacija "Crvene brigade" u Rimu otela bivšeg italijanskog premijera Alda Mora. Teroristi su ga držali u zatočeništvu do maja 1978. kad su ga ubili.

1993 - U podmetnutoj eksploziji u indijskom gradu Kalkuta poginulo 69 ljudi.

1998 - Vatikan izrazio žaljenje zbog toga što pojedini pripadnici Rimokatoličke crkve nisu učinili dovoljno da tokom Drugog svjetskog rata pomognu Jevrejima izloženim nacističkom progonu, ali je odbacio zahtjeve da osudi nesumnjivo mračnu ulogu koju je tokom rata i istrebljivanja, ne samo Jevreja, odigrao papa Pije Dvanaesti.

1999 - Evropska komisija podnijela kolektivnu ostavku - prvi put nakon osnivanja tog izvršnog tijela Evropske unije 1958. godine - na šta je 20 evropskih komesara primorano optužbama za niz prevara, neregularnosti i loše upravljanje finansijama.

2002 - Umro Danilo Stojković, pozorišni, filmski i TV glumac.

2006 - Beograd u Kanu proglašen za "Grad budućnosti centralnog dijela jugoistočne Evrope", pobijedivši na takmičenju "Evropski gradovi i regioni budućnosti" u 2006. i 2007. godini koje je organizovao "Fajnenšel tajms".

2014 - Stanovnici Krima na referendumu o nezavisnosti odlučili o otcjepljenju od Ukrajine i priključenju Rusiji.

**Učlanjen** : 18.12.2021

17.03.

45. p. n. e. - Julije Cezar u bici kod Munda u Španiji porazio snage predvođene dvojicom sinova Gneja Pompeja Velikog, koji su izgubili više od 30.000 boraca.

180. - Umro rimski filozof i car Marko Aurelije Antonije, koji je tokom vladavine od 161. suzbio germansku invaziju na Rimsko carstvo. Njegove bilješke na grčkom jeziku u vidu aforizama, vođene na mnogobrojnim ratnim pohodima u Evropi i Aziji, filozofska introspekcija i razmišljanja o etici, objavljeni posmrtno u 12 knjiga pod naslovom "Samom sebi", vijekovima su bile jedno od najčitanijih štiva. Sačuvana je i njegova prepiska s rektorom Frontonom na latinskom jeziku. Jedan je od najznačajnijih predstavnika poznog stoičkog eklekticizma i moralnom samoanalizom je veoma uticao na potomstvo. Car - filozof upamćen je i po izuzetnoj skromnosti i čestitosti, krajnje neuobičajenim osobinama za vladara.

1190. - U Jorku u Engleskoj masakrirano više od 500 Jevreja.

1473. - Rođen škotski kralj Džejms Četvrti, koji je tokom vladavine od 1488. do smrti 1513. obezbijedio unutrašnju stabilnost zemlje i učvrstio monarhiju. Na prijestolu je naslijedio oca Džejmsa Trećeg, koga su ubili pobunjenici i ubrzo je skršio pobunu. Za njega je kobna bila obnova neprijateljstava s Englezima koja je kulminirala invazijom na Nortamberlend, tokom koje je u septembru 1513. poginuo u bici kod Fludena u kojoj su njegove trupe teško poražene. Upamćen je i kao mecena škotskih pjesnika Vilijama Danbara i Gevina Daglasa.

1526. - Francuski kralj Fransoa Prvi oslobođen iz ropstva u koje je pao u februaru 1525, kad je španska armija koju je predvodio markiz od Peskare kod sjevernog italijanskog grada Pavije do nogu potukla francusko-švajcarske trupe pod njegovom komandom.

1649. - Parlament Engleske raspustio Dom lordova u vrijeme vladavine Olivera Kromvela, pobjednika u građanskom ratu u kojem je 1648. poražen kralj Čarls Prvi.

1754. - Rođena Žana Mari Manon Flipon Rolan, poznata kao madam Rolan, koja je u vrijeme Francuske revolucije okupljala u svom salonu u Parizu pisce i ostale umjetnike i političare. Na njih je znatno uticala, posebno na žirondince koje je predvodio njen suprug Rolan de La Platije, ministar unutrašnjih poslova Francuske 1792. Ubijena je na giljotini 1793. godine tokom jakobinske diktature, poslije čega je njen muž izvršio samoubistvo.

1813. - Francuskoj objavio rat pruski kralj Fridrih Vilhelm Treći, jedan od najžešćih neprijatelja Francuske revolucije.

1834. - Rođen njemački inženjer Gotlib Vilhelm Dajmler, koji je 1883. konstruisao prvi automobilski benzinski motor. Taj motor je omogućavao brzinu vozila od 18 kilometara na čas. Osnovao je 1890. kompaniju "Dajmler motoren-gezelšaft", koja se 1926, 26 godina poslije njegove smrti, ujedinila sa fabrikom Karla Benca u kompaniju "Dajmler-Benc", proizvođača prestižnih automobila "mercedes".

1846. - Umro njemački astronom i matematičar Fridrih Vilhelm Besel, osnivač i prvi direktor Kenigsberške opservatorije, koji je izračunao putanju Halejeve komete i prvi utvrdio promjenljivost kretanja Sirijusa i Prokijusa i zaključio da je riječ o zvijezdama dvojnicima. Na osnovu geodetskih proračuna izveo je nove podatke o obliku i dimenzijama Zemlje. Usavršio je i neke matematičke metode u astronomiji.

1861. - Ujedinjenu Italiju parlament proglasio kraljevinom na čelu s kraljem Vitorijom Emanuelom Drugim.

1914. - Umro Antun Gustav Matoš, pjesnik, novelista, feljtonista, esejista, putopisac i književni kritičar. Svoja emocionalna stanja izražavao je u poetskim pejzažima pjesama "Jesenje veče" i "Noturno".

1921. - U Poljskoj proglašen ustav kojim je uvedena parlamentarna vladavina, ali tokom narednih pet godina česte smjene desničarskih kabineta nisu uspjele da stabilizuju tešku političku i ekonomsku krizu u zemlji, potresanoj čestim štrajkovima. Maršal Jozef Pilsudski 1926. izvršio državni udar i zaveo diktaturu, uz prividno očuvanje parlamentarizma.

1938. - Rođen ruski baletski igrač Rudolf Hametovič Nurejev, jedna od najvećih zvijezda svjetske baletske scene 20. vijeka. Na Zapad je emigrirao poslije gostovanja u Parizu u junu 1961. Upamćen je po nezaboravnim glavnim ulogama u mnogim baletima, uključujući "Labudovo jezero", "Žizelu" i "Petrušku".

1939. - Britanski premijer Nevil Čembrlen optužio nacističkog vođu Adolfa Hitlera da je "prekršio riječ", jer su njemačke trupe ušle u Čehoslovačku, ali Velika Britanija i ostale zapadne sile nisu učinile ništa da spriječe komadanje suverene zemlje, čiju su bezbjednost verbalno garantovale.

1944. - Savezničko bombardovanje Austrije u Drugom svjetskom ratu počelo je napadom više od 200 aviona na ciljeve u Beču.

1948. - Velika Britanija, Francuska, Belgija, Holandija i Luksemburg potpisali Briselski ugovor o 50-godišnjem savezu protiv oružanih napada u Evropi i o ekonomskoj, socijalnoj i vojnoj saradnji, što se smatra zametkom Evropske unije.

1956. - Umrla Irena Kiri - francuski nuklearni fizičar i hemičar, kćerka nobelovaca Pjera i Marije Kiri - koja je sa suprugom Žanom Frederikom Žoliom 1935. podijelila Nobelovu nagradu za hemiju. Prvi su stvorili vještačke radioaktivne supstance: nuklide fosfora, azota, silicijuma. Eksperimentalno su dokazali da se svjetlost može preobratiti u čestice. Sa srpskim fizičarem Pavlom Savićem 1937. i 1938. otkrila je izotope poznatih elemenata bombardovanjem urana neutronima. Pri tome su otkriveni i elementi srednje atomske mase, a ne samo tzv. transuranski elementi kako se do tada smatralo.

1958. - Iz Kejp Kaneverala SAD su u orbitu oko Zemlje lansirale "Vangard Prvi", drugi američki satelit.

1962. - Moskva optužila Vašington da u Vijetnamu vodi "neobjavljeni rat", zahtijevajući povlačenje svih američkih snaga iz te zemlje.

1963. - Erupcija vulkana Agung na indonezijskom ostrvu Bali usmrtila je najmanje 11.000 ljudi.

1969. - Golda Meir - prva žena u istoriji Izraela koja je preuzela dužnost premijera.

1991. - Na referendumu većina sovjetskih glasača pokazala da želi očuvanje saveza pod novim imenom Zajednica Nezavisnih Država, ali su ubrzo nadjačale centrifugalne sile, predvođene najuticajnijim političarima sovjetskih republika, pa se država raspala formiranjem suverenih država od republika dotadašnjeg SSSR-a.

1992. - Od eksplozije automobila bombe ispred izraelske Ambasade u Buenos Ajresu, koju su aktivirali islamski teroristi, poginulo je 29 i ranjeno 252 ljudi.

1992. - Na referendumu u Južnoj Africi bijelci su nadmoćnom većinom podržali reforme za okončanje sistema aparthejda.

1995. - Vojska Azerbejdžana poslije žestokih borbi skršila dvodnevnu policijsku pobunu u sjevernim predgrađima glavnog grada Bakua, koju je protiv predsjednika Gajdara Alijeva predvodio zamjenik munistra unutrašnjih poslova Rovšan Javadov.

1998. - Ekonomski reformator Džu Rongđi postao kineski premijer.

2003. - Predsjednik SAD Džordž Buš uputio predsjedniku Iraka Sadamu Huseinu ultimatum da u roku od 48 časova sa sinovima napusti zemlju ili će biti izložen oružanom napadu i nasilno uklonjen sa vlasti. Iračke vlasti odbacile ultimatum.

2004. - U eskalaciji nasilja kosovskih Albanaca nad Srbima za dva dana ubijeno 31 lice, 800 povrijeđeno, među kojima i 65 vojnika KFOR-a, 4.000 Srba raseljeno, spaljeno više od hiljadu srpskih kuća i uništeni 31 crkva i manastir, od kojih mnogi iz srednjeg vijeka. NATO, Savjet bezbjednosti UN, EU i cjelokupna javnost najoštrije osudili etničko čišćenje na Kosmetu. Uslijedili masovni protesti Srba.

2004. - Od eksplozije na sjeveru Rusije, za koju se sumnja da je izazvana curenjem gasa, poginulo 39 lica, uključujući sedmoro djece.

2004. - Najmanje 27 lica poginulo, a 40 je ranjeno od eksplozije u Hotelu "Maunt Lebanon" u centru Bagdada.

2015. - U manastiru trinitaraca Svetog Ildefonsa, u centru Madrida, identifikovani posmrtni ostaci čuvenog španskog pisca Miguela Servantesa, koji je preminuo aprila 1616. Servantesov "Don Kihot" jedno je od najznačajnijih književnih djela uopšte i smatra se pretečom modernog romana

**Učlanjen** : 18.12.2021

18.03.

1584. - Umro ruski car Ivan Grozni, prvi car Rusije, koji je radi stvaranja jake centralizovane države jačao carsko samodržavlje i suzbijao samovolju boljara. Reforme je sprovodio grubo, zbog čega je dobio nadimak "Grozni". Podigao je 1553. prvu štampariju u Rusiji, a 1584. je radi jačanja trgovine sa zapadnom Evropom izgradio grad Arhangelsk na ušću Sjeverne Dvine u Bijelo more. Potukao je Mongole i osvojio Kazan 1552. i Astrahan 1556, tako da je Rusija ovladala cijelim vodenim putem Volge, a potom je pripojio Sibir.

1745. - Umro engleski državnik Robert Volpol, prvi britanski premijer. Predsjednik vlade bio je od 1721. do 1742, najduže u istoriji Velike Britanije.

1780. - Rođen srpski knez Miloš Obrenović, vođa Drugog srpskog ustanka, knez Srbije od 1815. do 1839. i od 1958. do smrti 1860, koji je postavio temelj nezavisnosti Srbije. Borio se i u Prvom srpskom ustanku, ali se 1813. predao Turcima poslije propasti ustanka i pomogao im da umire Hadži-Prodanovu bunu 1814, da bi 1815. u Takovu digao ustanak u kojem je potukao Turke. Sporazumom s Marašli Ali-pašom dobio je za Srbiju ograničenu autonomiju. Potom je, vješto koristeći nesporazume Rusije i Otomanskog carstva, izdejstvovao sultanovo i međunarodno priznanje, što je krunisano hatišerifom iz 1830, kojim je Srbiji priznata unutrašnja samouprava, a Milošu nasljednost kneževskog dostojanstva. Pod pritiskom Miletine bune, na Sretenje 1835. godine izdao je slobodouman ustav, kojem su se usprotivile Rusija, Otomansko carstvo i Austrija, pa ga je ubrzo ukinuo. Bio je primoran da se 1839. povuče s vlasti u korist sina Mihaila, a na prijesto ga je vratila Svetoandrejska skupština 1858.

1837. - Rođen američki državnik Stiven Grover Klivlend, predsjednik SAD od 1885. do 1889. i od 1893. do 1897. Lična čestitost i nezavisnost učinila ga je neprijateljem moćne njujorške organizacije "Tamani hol" - ogrezle u korupciji i podmićivanju - u okviru njegove Demokratske stranke. Tokom prvog predsjedničkog mandata nastojao je da iskorijeni korupciju i smanji previsoku carinsku zaštitu, a drugi mandat je obilježila finansijska kriza i radnički nemiri.

1842. - Rođen francuski pisac Stefan Malarme, preteča simbolista, čije se pjesme odlikuju sugestivnom muzikalnošću stihova. Znatno je uticao na francusku poeziju. Djela: "Popodne jednog fauna", "Pjesme i proza".

1844. - Rođen ruski kompozitor i dirigent Nikolaj Andrejevič Rimski - Korsakov, član kompozitorske grupe "Velika petorica", čije djelo odlikuju raskošne orkestarske boje, briljantna instrumentacija i virtuozna orkestracija. Oslanjao se na muzičke motive ruskog i azijskih naroda. Veoma je značajan i kao muzički pedagog: među njegovim učenicima su bili i Igor Stravinski i Sergej Prokofjev. Napisao je "Principe orkestracije", standardni priručnik na svim muzičkim akademijama u svijetu. Djela: opere "Sadko", "Zlatni pjetao", "Snjeguročka", "Carska nevjesta", simfonijske kompozicije "Fantazija na srpske teme", "Šeherezada", "Španski kapričo".

1848. - U Milanu izbila pobuna protiv Austrije i austrijski feldmaršal Johan Jozef Radecki morao je da povuče trupe iz grada.

1858. - Rođen njemački inženjer Rudolf Dizel, koji je 1893. konstruisao prvi motor s unutrašnjim sagorijevanjem na principu samopaljenja. Motor je po njemu dobio ime.

1869. - Rođen britanski državnik Artur Nevil Čembrlen, vođa Konzervativne stranke i premijer Velike Britanije od 1937. do 1940. U uzaludnom naporu da izbjegne vojni sukob s Njemačkom, potpisao je krajem 1938. kapitulantski Minhenski pakt s vođom Trećeg rajha Adolfom Hitlerom, što je omogućilo nacistima da 1939. raskomadaju Čehoslovačku.

1871. - Radnici Pariza su počeli prvu proletersku revoluciju, poznatu kao Pariska komuna, čiji je neposredni povod bio francusko-pruski rat. Naoružani radnici, nazvani "komunari", stvorili su Nacionalnu gardu, Centralni komitet kao vrhovno tijelo, raspisali izbore i proglasili komunu, koja je u krvi ugušena krajem maja 1871.

1913. - U Solunu ubijen grčki kralj danskog porijekla Đorđe Prvi, koji je vladao Grčkom od 1863.

1921. - Boljševici su vojskom u krvi ugušili pobunu u Kronštatu, glavnoj bazi ruske Baltičke flote. Mornari Flote i radnici u pomorskoj bazi u Kronštatu na ostrvu Kotlin u Finskom zalivu, zapadno od Petrograda, započeli su krajem februara 1921. pobunu protiv boljševičke vlasti, zahtijevajući ekonomske reforme i okončanje boljševičke političke dominacije. Kronštatski mornari i radnici su 1917. snažno podržavali boljševike i bili jedan od najvećih oslonaca Oktobarske revolucije.

1922. - Vođu indijskog pokreta za nezavisnost Mahatmu Gandija britanski kolonijalni sud je, zbog toga što je predvodio kampanju građanske neposlušnosti, osudio na šest godina robije.

1932. - Rođen američki pisac Džon Hojer Apdajk, ironičan ali sumoran posmatrač američkih naravi. Pisac snažnog introspektivnog dara, prividno banalnim temama svjedoči o moralnim situacijama modernog čoveka. Djela: romani "Bježi, zeko, bježi", "Kentaur", "Sajam u ubožnici", "Na farmi", "Parovi", "Zeka se vraća", "Oženi me", "Državni udar", "Zeka je bogat", "Vještice iz Istvika", zbirke priča "Ista vrata", "Golubije perje", "Muzička škola", "Problemi", "Muzeji i žene".

1936. - Rođen južnoafrički državnik Frederik Vilem de Klerk, koji je doprinio okončanju rasne diskriminacije. Kao predsjednik Južne Afrike početkom devedesetih godina 20. vijeka odlučujuće je uticao da režim aparthejda bude demontiran.

1936. - Umro grčki državnik Elefterios Venizelos, osnivač Liberalne stranke i pet puta premijer od 1910. do 1933. Predvodio je borbu za oslobođenje Krita od Turaka i ujedinjenje tog grčkog ostrva u Mediteranu s maticom. Sklopio je Balkanski savez i ušao u Prvi balkanski rat protiv Turske 1912. i uspio je da ojača i proširi Grčku u dva balkanska i u Prvom svjetskom ratu. Kad su u Prvom svjetskom ratu Centralne sile ponudile Grčkoj teritorijalne ustupke, pod uslovom da prekrši sporazum o savezništvu sa Srbijom i ratuje protiv nje, ponudu je odbio, rekavši: "Grčka je veoma mala zemlja da bi učinila jedan tako nečastan gest". Kao premijer je reformisao radničko i agrarno zakonodavstvo i reorganizovao kopnenu armiju i ratnu mornaricu. U proljeće 1935. je pokušao da revolucijom omete obnovu monarhije, ali nije uspio i morao je da emigrira u Francusku, gdje je umro.

1938. - Meksički predsjednik Lasaro Kardenas nacionalizovao sve privatne naftne kompanije - mahom strane - i formirao državni naftni monopol "Pemeks".

1946. - Francuska Gijana, Martinik i Gvadelupa dobile su status prekomorskih departmana i postale integralni dio Francuske. 1948. - SSSR iz tadašnje Jugoslavije opozvao vojne stručnjake pod izgovorom da su "okruženi neprijateljstvom", a sutradan i civilne, pokušavajući da se jugoslovensko rukovodstvo pritiskom natjera da prihvati kurs koji je nametao Informbiro, odnosno Moskva.

1956. - Umro je srpski pravoslavni teolog i besjednik Nikolaj Velimirović, episkop žički i ohridski od 1919. do 1944. Po završetku studija teologije u Švajcarskoj doktorirao je teologiju na univerzitetu u Bernu, poslije čega je diplomirao filozofiju na engleskom univerzitetu u Oksfordu i doktorirao u Ženevi. Po povratku u Srbiju postao je predavač na Bogoslovskom fakultetu u Beogradu, 1909. se zamonašio, a potom je završio Duhovnu akademiju u Petrogradu. Između dva svjetska rata osnovao je Pravoslavnu narodnu hrišćansku zajednicu, poznatu kao Bogomoljački pokret, da bi zaštitio narod od agresivne sektaške propagande. Nijemci mu nisu oprostili ulogu u obaranju Trojnog pakta krajem marta 1941, pa su ga u Drugom svjetskom ratu, čim su okupirali Jugoslaviju, konfinirali u manastir LJubostinja, potom u manastir Vojlovica. S patrijarhom Gavrilom 1944. je zatočen u logor Dahau. Umro je u emigraciji u ruskom manastiru Svetog Tihona u Saut Kananu u Pensilvaniji, a sahranjen je na srpskom narodnom groblju pored manastira Svetog Save u Libertvilu. Mošti su mu prenesene u zavičaj 1991. Djela: "Religija NJegoševa", "Besede pod gorom", "Iznad greha i smrti", "Duša Srbije", "Srbija u svetlosti i mraku"...

1962. - Potpisan sporazum o prekidu vatre u Alžiru, čime je okončan osmogodišnji rat za nezavisnost te francuske kolonije.

1965. - Sovjetski kosmonaut Aleksej Leonov izašao iz vasionskog broda "Vashod 2" i postao prvi čovjek koji je "šetao" kosmosom.

1965. - Umro bivši egipatski kralj Faruk Prvi, posljednji monarh Egipta. Na prijesto je stupio 1936, ali je njegov vladarski autoritet podlokala nesposobnost da spriječi britansko uplitanje u unutrašnja pitanja Egipta i vojni poraz u prvom arapsko-izraelskom ratu 1948. S vlasti su ga 1952. zbacili pobunjeni oficiri, poslije čega je prinuđen da ode u izbjeglištvo i umro je u Rimu.

1969. - Predsjednik SAD Ričard Nikson izdao tajnu naredbu o bombardovanju Kambodže.

1970. - Proamerički general Lon Nol izveo državni udar u Kambodži dok je šef države princ Norodom Sihanuk bio u posjeti Moskvi.

1975. - Parlament Tunisa proglasio Habiba Burgibu doživotnim šefom države.

1980. - Umro njemački filozof Erih From, koji je, oživljavajući humanističku tradiciju marksizma, pokušao da je primijeni na sociološko-psihološke probleme. Kritički je tumačio Sigmunda Frojda i analizirao uzroke ljudskog samootuđenja. Emigrirao je iz NJemačke pred nacizmom. Djela: "Bjekstvo od slobode", "Čovjek za sebe", "Zdravo društvo", "Vještina voljeti", "Zen-budizam i psihoanaliza", "Anatomija ljudske destruktivnosti", "Misija Zigmunda Frojda", "Marksova koncepcija čovjeka", "Čovjekovo srce", "Bićete kao bogovi".

1983. - Umro bivši italijanski kralj Umberto Drugi, posljednji monarh Italije, koji je na prijestolu proveo samo mjesec dana. Postao je kralj u maju 1946, poslije abdikacije oca Vitorija Emanuela Trećeg, ali je i sam abdicirao u junu 1946, jer su Italijani referendumom odabrali republiku, poslije čega je morao da emigrira i umro je u Švajcarskoj.

1994. - Vlada pod kontrolom Alije Izetbegovića u Sarajevu i Hrvatska su u Vašingtonu u prisustvu predsjednika SAD Bila Klintona potpisale sporazum o muslimansko-hrvatskoj federaciji u BiH, koja je kasnije, Dejtonskim sporazumom, postala jedan od dva entiteta u bivšoj jugoslovenskoj republici BiH.

1997. - Izraelci su počeli izgradnju jevrejskog naselja Har Homa u istočnom Jerusalimu, što je izazvalo ogorčene proteste Palestinaca.

2004. - Haški tribunal izrekao kaznu od sedam godina zatvora penzionisanom admiralu JNA Miodragu Jokiću, koji je priznao krivicu za napad na Dubrovnik.

2008 - Umro britanski pisac naučne fantastike Artur Klark, autor više od stotinu knjiga o svemiru, među kojima i "2001: Odiseja u svemiru", nauci i budućnosti. Dobitnik je najznačajnih nagrada u toj oblasti.

**Učlanjen** : 18.12.2021

19.03.

1584. - Umro ruski car Ivan Grozni, prvi car Rusije, koji je radi stvaranja jake centralizovane države jačao carsko samodržavlje i suzbijao samovolju boljara. Reforme je sprovodio grubo, zbog čega je dobio nadimak "Grozni". Podigao je 1553. prvu štampariju u Rusiji, a 1584. je radi jačanja trgovine sa zapadnom Evropom izgradio grad Arhangelsk na ušću Sjeverne Dvine u Bijelo more. Potukao je Mongole i osvojio Kazan 1552. i Astrahan 1556, tako da je Rusija ovladala cijelim vodenim putem Volge, a potom je pripojio Sibir.

1745. - Umro engleski državnik Robert Volpol, prvi britanski premijer. Predsjednik vlade bio je od 1721. do 1742, najduže u istoriji Velike Britanije.

1780. - Rođen srpski knez Miloš Obrenović, vođa Drugog srpskog ustanka, knez Srbije od 1815. do 1839. i od 1958. do smrti 1860, koji je postavio temelj nezavisnosti Srbije. Borio se i u Prvom srpskom ustanku, ali se 1813. predao Turcima poslije propasti ustanka i pomogao im da umire Hadži-Prodanovu bunu 1814, da bi 1815. u Takovu digao ustanak u kojem je potukao Turke. Sporazumom s Marašli Ali-pašom dobio je za Srbiju ograničenu autonomiju. Potom je, vješto koristeći nesporazume Rusije i Otomanskog carstva, izdejstvovao sultanovo i međunarodno priznanje, što je krunisano hatišerifom iz 1830, kojim je Srbiji priznata unutrašnja samouprava, a Milošu nasljednost kneževskog dostojanstva. Pod pritiskom Miletine bune, na Sretenje 1835. godine izdao je slobodouman ustav, kojem su se usprotivile Rusija, Otomansko carstvo i Austrija, pa ga je ubrzo ukinuo. Bio je primoran da se 1839. povuče s vlasti u korist sina Mihaila, a na prijesto ga je vratila Svetoandrejska skupština 1858.

1837. - Rođen američki državnik Stiven Grover Klivlend, predsjednik SAD od 1885. do 1889. i od 1893. do 1897. Lična čestitost i nezavisnost učinila ga je neprijateljem moćne njujorške organizacije "Tamani hol" - ogrezle u korupciji i podmićivanju - u okviru njegove Demokratske stranke. Tokom prvog predsjedničkog mandata nastojao je da iskorijeni korupciju i smanji previsoku carinsku zaštitu, a drugi mandat je obilježila finansijska kriza i radnički nemiri.

1842. - Rođen francuski pisac Stefan Malarme, preteča simbolista, čije se pjesme odlikuju sugestivnom muzikalnošću stihova. Znatno je uticao na francusku poeziju. Djela: "Popodne jednog fauna", "Pjesme i proza".

1844. - Rođen ruski kompozitor i dirigent Nikolaj Andrejevič Rimski - Korsakov, član kompozitorske grupe "Velika petorica", čije djelo odlikuju raskošne orkestarske boje, briljantna instrumentacija i virtuozna orkestracija. Oslanjao se na muzičke motive ruskog i azijskih naroda. Veoma je značajan i kao muzički pedagog: među njegovim učenicima su bili i Igor Stravinski i Sergej Prokofjev. Napisao je "Principe orkestracije", standardni priručnik na svim muzičkim akademijama u svijetu. Djela: opere "Sadko", "Zlatni pjetao", "Snjeguročka", "Carska nevjesta", simfonijske kompozicije "Fantazija na srpske teme", "Šeherezada", "Španski kapričo".

1848. - U Milanu izbila pobuna protiv Austrije i austrijski feldmaršal Johan Jozef Radecki morao je da povuče trupe iz grada.

1858. - Rođen njemački inženjer Rudolf Dizel, koji je 1893. konstruisao prvi motor s unutrašnjim sagorijevanjem na principu samopaljenja. Motor je po njemu dobio ime.

1869. - Rođen britanski državnik Artur Nevil Čembrlen, vođa Konzervativne stranke i premijer Velike Britanije od 1937. do 1940. U uzaludnom naporu da izbjegne vojni sukob s Njemačkom, potpisao je krajem 1938. kapitulantski Minhenski pakt s vođom Trećeg rajha Adolfom Hitlerom, što je omogućilo nacistima da 1939. raskomadaju Čehoslovačku.

1871. - Radnici Pariza su počeli prvu proletersku revoluciju, poznatu kao Pariska komuna, čiji je neposredni povod bio francusko-pruski rat. Naoružani radnici, nazvani "komunari", stvorili su Nacionalnu gardu, Centralni komitet kao vrhovno tijelo, raspisali izbore i proglasili komunu, koja je u krvi ugušena krajem maja 1871.

1913. - U Solunu ubijen grčki kralj danskog porijekla Đorđe Prvi, koji je vladao Grčkom od 1863.

1921. - Boljševici su vojskom u krvi ugušili pobunu u Kronštatu, glavnoj bazi ruske Baltičke flote. Mornari Flote i radnici u pomorskoj bazi u Kronštatu na ostrvu Kotlin u Finskom zalivu, zapadno od Petrograda, započeli su krajem februara 1921. pobunu protiv boljševičke vlasti, zahtijevajući ekonomske reforme i okončanje boljševičke političke dominacije. Kronštatski mornari i radnici su 1917. snažno podržavali boljševike i bili jedan od najvećih oslonaca Oktobarske revolucije.

1922. - Vođu indijskog pokreta za nezavisnost Mahatmu Gandija britanski kolonijalni sud je, zbog toga što je predvodio kampanju građanske neposlušnosti, osudio na šest godina robije.

1932. - Rođen američki pisac Džon Hojer Apdajk, ironičan ali sumoran posmatrač američkih naravi. Pisac snažnog introspektivnog dara, prividno banalnim temama svjedoči o moralnim situacijama modernog čoveka. Djela: romani "Bježi, zeko, bježi", "Kentaur", "Sajam u ubožnici", "Na farmi", "Parovi", "Zeka se vraća", "Oženi me", "Državni udar", "Zeka je bogat", "Vještice iz Istvika", zbirke priča "Ista vrata", "Golubije perje", "Muzička škola", "Problemi", "Muzeji i žene".

1936. - Rođen južnoafrički državnik Frederik Vilem de Klerk, koji je doprinio okončanju rasne diskriminacije. Kao predsjednik Južne Afrike početkom devedesetih godina 20. vijeka odlučujuće je uticao da režim aparthejda bude demontiran.

1936. - Umro grčki državnik Elefterios Venizelos, osnivač Liberalne stranke i pet puta premijer od 1910. do 1933. Predvodio je borbu za oslobođenje Krita od Turaka i ujedinjenje tog grčkog ostrva u Mediteranu s maticom. Sklopio je Balkanski savez i ušao u Prvi balkanski rat protiv Turske 1912. i uspio je da ojača i proširi Grčku u dva balkanska i u Prvom svjetskom ratu. Kad su u Prvom svjetskom ratu Centralne sile ponudile Grčkoj teritorijalne ustupke, pod uslovom da prekrši sporazum o savezništvu sa Srbijom i ratuje protiv nje, ponudu je odbio, rekavši: "Grčka je veoma mala zemlja da bi učinila jedan tako nečastan gest". Kao premijer je reformisao radničko i agrarno zakonodavstvo i reorganizovao kopnenu armiju i ratnu mornaricu. U proljeće 1935. je pokušao da revolucijom omete obnovu monarhije, ali nije uspio i morao je da emigrira u Francusku, gdje je umro.

1938. - Meksički predsjednik Lasaro Kardenas nacionalizovao sve privatne naftne kompanije - mahom strane - i formirao državni naftni monopol "Pemeks".

1946. - Francuska Gijana, Martinik i Gvadelupa dobile su status prekomorskih departmana i postale integralni dio Francuske. 1948. - SSSR iz tadašnje Jugoslavije opozvao vojne stručnjake pod izgovorom da su "okruženi neprijateljstvom", a sutradan i civilne, pokušavajući da se jugoslovensko rukovodstvo pritiskom natjera da prihvati kurs koji je nametao Informbiro, odnosno Moskva.

1956. - Umro je srpski pravoslavni teolog i besjednik Nikolaj Velimirović, episkop žički i ohridski od 1919. do 1944. Po završetku studija teologije u Švajcarskoj doktorirao je teologiju na univerzitetu u Bernu, poslije čega je diplomirao filozofiju na engleskom univerzitetu u Oksfordu i doktorirao u Ženevi. Po povratku u Srbiju postao je predavač na Bogoslovskom fakultetu u Beogradu, 1909. se zamonašio, a potom je završio Duhovnu akademiju u Petrogradu. Između dva svjetska rata osnovao je Pravoslavnu narodnu hrišćansku zajednicu, poznatu kao Bogomoljački pokret, da bi zaštitio narod od agresivne sektaške propagande. Nijemci mu nisu oprostili ulogu u obaranju Trojnog pakta krajem marta 1941, pa su ga u Drugom svjetskom ratu, čim su okupirali Jugoslaviju, konfinirali u manastir LJubostinja, potom u manastir Vojlovica. S patrijarhom Gavrilom 1944. je zatočen u logor Dahau. Umro je u emigraciji u ruskom manastiru Svetog Tihona u Saut Kananu u Pensilvaniji, a sahranjen je na srpskom narodnom groblju pored manastira Svetog Save u Libertvilu. Mošti su mu prenesene u zavičaj 1991. Djela: "Religija NJegoševa", "Besede pod gorom", "Iznad greha i smrti", "Duša Srbije", "Srbija u svetlosti i mraku"...

1962. - Potpisan sporazum o prekidu vatre u Alžiru, čime je okončan osmogodišnji rat za nezavisnost te francuske kolonije.

1965. - Sovjetski kosmonaut Aleksej Leonov izašao iz vasionskog broda "Vashod 2" i postao prvi čovjek koji je "šetao" kosmosom.

1965. - Umro bivši egipatski kralj Faruk Prvi, posljednji monarh Egipta. Na prijesto je stupio 1936, ali je njegov vladarski autoritet podlokala nesposobnost da spriječi britansko uplitanje u unutrašnja pitanja Egipta i vojni poraz u prvom arapsko-izraelskom ratu 1948. S vlasti su ga 1952. zbacili pobunjeni oficiri, poslije čega je prinuđen da ode u izbjeglištvo i umro je u Rimu.

1969. - Predsjednik SAD Ričard Nikson izdao tajnu naredbu o bombardovanju Kambodže.

1970. - Proamerički general Lon Nol izveo državni udar u Kambodži dok je šef države princ Norodom Sihanuk bio u posjeti Moskvi.

1975. - Parlament Tunisa proglasio Habiba Burgibu doživotnim šefom države.

1980. - Umro njemački filozof Erih From, koji je, oživljavajući humanističku tradiciju marksizma, pokušao da je primijeni na sociološko-psihološke probleme. Kritički je tumačio Sigmunda Frojda i analizirao uzroke ljudskog samootuđenja. Emigrirao je iz NJemačke pred nacizmom. Djela: "Bjekstvo od slobode", "Čovjek za sebe", "Zdravo društvo", "Vještina voljeti", "Zen-budizam i psihoanaliza", "Anatomija ljudske destruktivnosti", "Misija Zigmunda Frojda", "Marksova koncepcija čovjeka", "Čovjekovo srce", "Bićete kao bogovi".

1983. - Umro bivši italijanski kralj Umberto Drugi, posljednji monarh Italije, koji je na prijestolu proveo samo mjesec dana. Postao je kralj u maju 1946, poslije abdikacije oca Vitorija Emanuela Trećeg, ali je i sam abdicirao u junu 1946, jer su Italijani referendumom odabrali republiku, poslije čega je morao da emigrira i umro je u Švajcarskoj.

1994. - Vlada pod kontrolom Alije Izetbegovića u Sarajevu i Hrvatska su u Vašingtonu u prisustvu predsjednika SAD Bila Klintona potpisale sporazum o muslimansko-hrvatskoj federaciji u BiH, koja je kasnije, Dejtonskim sporazumom, postala jedan od dva entiteta u bivšoj jugoslovenskoj republici BiH.

1997. - Izraelci su počeli izgradnju jevrejskog naselja Har Homa u istočnom Jerusalimu, što je izazvalo ogorčene proteste Palestinaca.

1999. - Šiptarski predstavnici su poslije fingiranih pregovora potpisali u Parizu papir koji su SAD i njeni NATO saveznici nazvali "međunarodnim mirovnim sporazumom", prema kojem je cijela Jugoslavija trebalo da potpadne pod okupaciju trupa NATO pakta. Jugoslovenska delegacija odbila je da stavi potpis, što je učinio i predstavnik Rusije u svojstvu svjedoka. Šest dana kasnije otpočela je agresija NATO pakta na Jugoslaviju.

2004. - Haški tribunal izrekao kaznu od sedam godina zatvora penzionisanom admiralu JNA Miodragu Jokiću, koji je priznao krivicu za napad na Dubrovnik.

2008 - Umro britanski pisac naučne fantastike Artur Klark, autor više od stotinu knjiga o svemiru, među kojima i "2001: Odiseja u svemiru", nauci i budućnosti. Dobitnik je najznačajnih nagrada u toj oblasti.

**Učlanjen** : 18.12.2021

20.03.

43. pr.n.e. Rođen Publije Ovidije Nazon, jedan od najvećih rimskih pjesnika i jedan od najčuvenijih autora stihova o ljubavi u svjetskoj literaturi ("Epistule", "Lijekovi od ljubavi", "Ljubavno umijeće"). U glavnom djelu "Metamorfoze" prepjevao je 250 grčkih mitova.

1602. Osnovana holandska Istočnoindijska kompanija, koja je monopolom na trgovinu iz Indonezije, Malaje i Cejlona postala jedna od najmoćnijih kompanija na svijetu.

1929. Umro francuski maršal Ferdinand Foch, koji je komandovao u ključnim bitkama protiv Nijemaca na Zapadnom frontu. U njegovom komandnom vagonu u Compiègneu, kod Pariza, Njemačka je u novembru 1918. potpisala kapitulaciju.

1933. Njemački nacisti u Dachauu otvorili prvi koncentracioni logor. Tokom Drugog svjetskog rata (1939-1945) broj logora u Njemačkoj i okupiranim zemljama dostigao je 2.000, a u njima je ubijeno oko 11 miliona ljudi, od kojih je bilo šest miliona Jevreja.

1956. Francuska priznala nezavisnost Tunisa, s Habibom Burgibom kao prvim predsjednikom.

1970. Pored obala Švedske u zalivu Tralvet izlilo se 57.000 tona nafte u sudaru brodova Imperijal i Otelo.

1991. Khaleda Zia izabrana za premijerku Bangladeša, u prvom mirnom demokratskom prenosu vlasti od nastanka te zemlje 1971.

1995. Oko 35.000 turskih vojnika prešlo u Irak u operaciji protiv kurdskih pobunjenika.

1995. Pripadnici japanske vjerske sekte AUM Shinri Kjo pustili nervni gas u tokijsku podzemnu željeznicu, od čega je umrlo 12 ljudi, a više od 5.500 povrijeđeno. Osnivač sekte Shoko Asahara osuđen je 27. februara 2004. na smrtnu kaznu zbog organizovanja napada u tokijskom metrou.

1995. Armija BiH u žestokim borbama protiv srpskih snaga na Majevici i Vlašiću oslobodila nekoliko sela i važnih kota.

1996. Britanska vlada prvi put javno potvrdila da bolest ludih krava može biti prenijeta na ljude.

1998. Otvoren prvi autoput u podsaharskoj Africi koji je povezao obale Indijskog i Atlantskog okeana.

1999. Nakon povlačenja 1.380 verifikatora OSCE-a, na Kosovu su u području Srbice i Podujeva pojačani sukobi srpskih snaga bezbjednosti i pripadnika Oslobodilačke vojske Kosova. Vojska Jugoslavije poslala je pojačanje, policija je blokirala sve glavne saobraćajnice, a hiljade civila pošle su u izbjeglištvo.

2002. U napadu automobila bombe na američku ambasadu u Limi, u Peruu, poginulo devet ljudi, a desetine su ranjene.

2003. SAD i Velika Britanija započele vojnu operaciju protiv Iraka, nakon što je irački predsjednik Sadam Husein odbio američki ultimatum da napusti Irak. Američke i britanske trupe ušle u Irak iz Kuvajta, preko graničnog grada Um Kasr, 50-ak kilometara južno od Basre.

2004. Umrla holandska kraljica Juliana, koja je tom zemljom vladala od 1948. do 1980. kada je krunu prepustila kćerki Beatrix.

2007. Umro John Backus, tvorac programskog jezika fortran.
2010. Poglavar Rimokatoličke crkve papa Benedict XVI uputio Irskoj pismo izvinjenja zbog dugotrajnog zlostavljanja djece počinjenog pod okriljem Crkve u mnogim katoličkim župama i školama tokom 20. vijeka.

2013. Umro Zilur Rahman, predsjednik Bangladeša, koji je na toj funkciji bio od februara 2009. godine. Njegova supruga Ivi Rahman poginula je u terorističkom napadu 2004.

**Učlanjen** : 18.12.2021

21.03.

1685. Rođen Johann Sebastian Bach na čijem djelu se temelji njemačka muzička tradicija. Savremenici su ga cijenili kao virtuoznog orguljaša, a vrijednost njegovog muzičkog djela otkrivena je početkom 19. vijeka u doba muzičkog romantizma.

1804. Stupio na snagu Napoleonov kodeks, francuski krivični i građanski zakon, kojim je car Napoleon I, tada doživotni konzul, reformisao pravosuđe.

1871. Kancelar Otto von Bismarck otvorio prvu sjednicu Reichstaga (parlament) novostvorenog Njemačkog carstva.

1913. U Lukovdolu u Gorskom kotaru rođen književnik Ivan Goran Kovačić, autor poeme “Jama” (1943), potresnog djela o zločinima u Drugom svjetskom ratu. Ubili ga četnici 13. jula 1943. u okolini Foče.

1919. Pod vođstvom komuniste Bele Kuna oborena vlada u Mađarskoj i proglašena Sovjetska Mađarska Republika. Sovjetska vlada podnijela je ostavku 1. augusta, a vlast su preuzeli desni socijaldemokrati.

1960. U južnoafričkom gradu Sharpevilleu ubijeno 79 ljudi, a ranjeno više od 180 kada je policija otvorila vatru na mirne demonstracije crnaca protiv rasističkog režima.

1975. Privremeno vojno vijeće Etiopije s vođom pučista potpukovnikom Mengistu Haile Mariamom na čelu ukinulo 3.000 godina staru etiopsku carevinu.

1991. Zbog lošeg vremena i teškog dima od zapaljenih kuvajtskih izvora nafte, u Kuvajtu se srušio saudijski transportni avion. Poginuli su svi putnici u avionu - 92 senegalska vojnika i šest Saudijaca, članova posade.

1990. Namibija (bivša Jugozapadna Afrika) poslije 75 godina stekla je nezavisnost od Južne Afrike.

1997. Predsjednici Rusije i SAD-a Boris Jeljcin i Bill Clinton saglasili se na samitu u Helsinkiju da smanje nuklearne arsenale dviju zemalja.

1998. Kosovski Albanci održali parlamentarne i predsjedničke izbore. Za predsjednika Kosova izabran je Ibrahim Rugova, najistaknutiji lider kosovskih Albanaca u borbi za nezavisnost Kosova od Srbije.

1998. U 88. godini umrla ruska balerina Galina Sergejevna Ulanova, gotovo dvije decenije vodeća balerina Boljšog teatra poslije 2. svjetskog rata.

2003. Južnoafrička Komisija za istinu i pomirenje označila je kraj svog rada. Komisija je osnovana 1995. godine da bi istražila kršenje ljudskih prava tokom aparthejda, tokom kojeg je vladala manjina bijelaca. Predsjednik te komisije, nadbiskup Desmond Tutu je primorao vladu da na ime obeštećenja isplati 270 miliona dolara žrtvama kojih je bilo oko 20.000 i koje su svjedočile o zločinima koje su pretrpjele u tom periodu.

2003. Američke snage raketirale palate iračkog predsjednika Sadama Huseina i ključne državne institucije u Bagdadu. Osam britanskih i četiri američka vojnika su poginuli kada se helikopter srušio na iračkoj granici, i oni su prve žrtve iračkog rata.

2005. U Parizu umro poznati komentator, novinar i jedan od osnivača nedjeljnika Vreme Stojan Cerović.

2006. U Parizu umro Bernard Lacoste, koji je više od 40 godina bio na čelu carstva Lacoste, svjetski poznatog po polo-majicama s krokodilom.

2017. U selu Sokolina kod Donjeg Vakufa mještanin Sabahudin Habib iz automatske puške ubio Šefka Draginovića, vlasnika pilane i dvojicu radnika šumarstva Ferida Rahmanovića i Omera Bašića. Do trostrukog ubistva došlo je zbog nelegalne sječe šume i razmirica.

2018. U napadu bombaša samoubice na šiitsko svetište u Kabulu ubijeno 30 vjernika, a desetine ranjene tokom proslave praznika Nawruz.

**Učlanjen** : 18.12.2021

22.03.

1312. Papa Clement V ukinuo je francuski monaški viteški red templara, osnovan u Palestini 1118. radi zaštite poklonika Kristovog groba.

1794. Kongres SAD-a usvojio zakon kojim se američkim brodovima zabranjuje prevoz crnih robova iz Afrike u Ameriku.

1859. U Sopronu rođen Josip Vancaš, arhitekt, predstavnik historicizma. Na poziv bosanske vlade dolazi 1884. u Sarajevo, gdje djeluje do 1890. kao vladin arhitekt (Katedrala srca Isusova (1884-1889), Palača Zemaljske vlade u Sarajevu (1884-1886), Palača pošte i telegrafa u Sarajevu (1907/1913)...). Napisao je čitav niz studija o bosanskoj narodnoj arhitekturi.

1876. Rođen pisac Borisav Stanković, jedan od začetnika moderne srpske proze. Prikazujući život rodnog Vranja s kraja 19. vijeka, dao je i psihološku analizu ličnosti, unoseći prvi put u srpsku literaturu erotiku i senzualnost.

1895. Pioniri filma braća Auguste i Louis Lumier demonstrirali u Parizu prvi put pokretne slike, upotrijebivši celuloidnu traku.

1919. Letom između Pariza i Bruxellesa jednom u sedmici uspostavljena je prva avionska međunarodna linija u svijetu.

1980. Najviša indijska nagrada Dragulj Indije uručena misionarki Majci Terezi. Osnovala je katoličku redovničku zajednicu Misionarke ljubavi u indijskoj Kalkuti 1950. Više od 45 godina služila je siromašnima i bolesnima.

1996. Međunarodni sud za ratne zločine u Haagu optužio trojicu Bošnjaka i jednog bosanskog Hrvata za ubistva, torture i zlostavljanje Srba 1992. u logoru Čelebići kod Konjica. To su bile prve optužnice za zločine nad Srbima počinjene tokom rata u BiH (1992-1995). Sud je 1998. oslobodio optužbe Zejnila Delalića, a Hazima Delića osudio na 20 godina, Esada Landžu na 15 i Zdravka Mucića na sedam godina zatvora.

2001. Srbijanska policija u Beogradu uhapsila državljanina BiH Milomira Stakića i predala ga na osnovu optužnice Haškom tribunalu. Osuđen je na doživotni zatvor za počinjene zločine nad Bošnjacima Prijedora.

2001. U North Hollywoodu umro američki crtač William Hanna, koji je sa Josephom Barberom stvorio Toma i Jerryja, junake crtanih filmova koji su uz “Kamenka i Kremenka”, “Medvjeda Yogi” autorima donijeli sedam Oscara.

2001. SAD donijele odluku o protjerivanju oko 50 ruskih diplomata pod sumnjom da su se bavili špijunažom. Rusija uzvratila protjerivanjem četvorice američkih diplomata.

2004. U Sarajevu umro Slobodan Bodo Kovačević, poznati bh. gitarista.

2004. U raketnom napadu izraelske vojske ubijen je duhovni vođa i osnivač radikalnog palestinskog pokreta Hamas šeik Ahmed Jasin, nakon što je izašao iz džamije u Gazi. U tom napadu poginulo je još sedam osoba. Oko mjesec kasnije ubijen je i njegov nasljednik Abdel Aziz Rantisi.

2016. U terorističkom napadu islamskih fundamentalista u Bruxellesu 34 osobe su poginule, a 310 je ranjeno. Od dejstva dviju eksplozija na aerodromu Zaventem poginulo je 14 ljudi, a 90 osoba je ranjeno. U eksploziji bombe u metrou na stanici Maelbeek poginulo je 20 ljudi, a 220 osoba različitih državljanstava je povrijeđeno. Napad su izveli braća Kahlid i Ibrahim el-Bakraoui, Najim Laachraoui, neidentificirani muškarac i Mohamed Abrin, koji nije uspio detonirati svoju napravu, te je pobjegao, a uhapšen je dan kasnije u predgrađu Anderlechta.

2017. Ispred zgrade parlamenta u Londonu muškarac u vozilu pokosio je pješake na mostu Westminster prije nego što se zabio u ogradu zgrade parlamenta. Zatim je izašao iz vozila i nožem izbo i usmrtio policajca. U ovom terorističkom napadu smrtno su stradala tri pješaka, a policija je na kraju ubila napadača Halida Masouda (52), rođenog u Britaniji. Povrijeđeno je 29 civila.

**Učlanjen** : 18.12.2021

23.03.

809. Umro bagdadski kalif Harun al-Rashid. Tokom vladavine od 786. do 809. uspješno je ratovao protiv Bizantije i Hazara, razmjenjivao je poslanice i darove s Karlom Velikim i održavao diplomatske odnose s Kinom. Njegov lik idealizovan je u arapskoj narodnoj poeziji i pričama iz “Hiljadu i jedne noći”.

1765. Britanski parlament donio zakon o taksama, namećući dažbine i američkim kolonijama.

1861. Ujedinjena Italija formirala prvu vladu, a prvi premijer postao grof Camillo Benso di Cavour, istaknuti borac za ujedinjenje Italije.

[You must be registered and logged in to see this image.]

1910. U Tokiju rođen japanski filmski režiser Akira Kurosawa, koji je proslavio japansku kinematografiju, dobitnik je dva Oscara za najbolji inostrani film (Rashomon”, “Sedam samuraja”, “Krvavi prijesto).

1912. Rođen njemački inženjer Wernher von Braun, konstruktor raketnih projektila Fau-1 i Fau-2, kojima je u Drugom svjetskom ratu bombardovana Velika Britanija. Poslije rata emigrirao je u SAD, gdje je rukovodio proizvodnjom raketnih projektila Redstoun i Jupiter C, kojim je 1958. lansiran prvi američki vještački satelit Explorer-1.

1919. Benito Mussolini osnovao u Milanu Fašističku partiju.

1950. Stupila na snagu Konvencija o osnivanju Svjetske meteorološke organizacije i taj dan se obilježava kao Svjetski meteorološki dan.

1956. Pakistan je prema novom ustavu postao Islamska Republika.

1966. Kanterberijski nadbiskup sastao se u Rimu s papom. To je bio prvi susret dva crkvena poglavara od osnivanja Anglikanske crkve prije 400 godina.

1983. Umro dr. Barney Clark, prvi čovjek kojem je ugrađeno vještačko srce. Clark je s vještačkim srcem živio 112 dana.

1994. Predsjednički kandidat vladajuće Revolucionarne institucionalne partije Meksika Luis Donaldo Colosio ubijen je na predizbornom mitingu u Tihuani.

1999. Predsjednik SR Jugoslavije Slobodan Milošević odbio, nakon višednevnih pregovora s međunarodnim posrednicima, uključujući i specijalnog izaslanika SAD-a Richarda Holbrookea, mirovni plan za Kosovo i razmještanje stranih trupa u pokrajini. Generalni sekretar NATO-a je potom aktivirao naredbu o otpočinjanju vazdušnih udara na SR Jugoslaviju, koji su počeli narednog dana.

2003. Na referendumu više od 92 posto građana Slovenije izjasnilo se za ulazak te zemlje u Evropsku uniju.

2006. Južnoafrikanac Mike Horn i Norvežanin Borg Ousland prvi su ljudi koji su skijama prešli preko zamrznutog Arktičkog okeana, čime su okončali ekspediciju dugu 1.000 km - od sjevernog Sibira do Sjevernog pola.

2008. Francuski hirurzi uspješno izveli prvu potpunu transplantaciju lica u svijetu na pacijentu Pascalu Coleru. Colerovo lice bilo je stravično deformisano Von Recklinghausenovom bolesti, koja predstavlja rijedak genetski poremećaj. Tim francuskih hirurga s profesorom Lurentom Lantierijem na čelu uspio je dati Coleru novo lice. Kontroverzna operacija, koja je uključivala presađivanje lica s mrtvog donatora na Colera i spajanje tkiva, živaca, vena i arterija, trajala je 16 sati. Coler je dan svoje operacije nazvao najsretnijim u životu.

2010. Predsjednik SAD-a Barack Obama potpisao historijski zakon o zdravstvenoj zaštiti koja se proširuje na desetine miliona Amerikanaca i kojim se sprečavaju zloupotrebe osiguravajućih kompanija.

2011. U Los Angelesu umrla američka glumica i jedna od najvećih holivudskih zvijezda Elizabeth Taylor. Dobitnica je dva Oscara za uloge u filmovima “Ko se boji Virginije Woolf” i “Butterfiled 8”.

**Učlanjen** : 18.12.2021

24.03.

1401. U pohodu kroz Aziju i Sredozemlje tatarski vojskovođa Tamerlan osvojio Damask.

1882. Njemački bakteriolog Robert Koch objavio da je izolovao bakteriju koja izaziva tuberkulozu, kasnije nazvanu Kochov bacil.

1972. Velika Britanija uspostavila direktnu kontrolu u Sjevernoj Irskoj da bi spriječila sukobe paravojnih grupa katolika i protestanata.

1976. U Argentini je vlast preuzela vojna hunta generala Jorgea Rafaela Videla, a predsjednica Isabella Peron je uhapšena.

1976. Umro britanski feldmaršal Bernard Law Montgomery, jedan od vodećih savezničkih vojskovođa u Drugom svjetskom ratu. Pobjeda njegove Osme armije nad Afričkim korpusom njemačkog feldmaršala Erwina Rommela u bici kod El-Alamejna krajem 1942. preokrenula je tok rata u Africi.

1980. U El Salvadoru, zahvaćenom građanskim ratom, ubijen najglasniji kritičar vojnih vlasti u toj zemlji, nadbiskup San Salvadora Oscar Arnulfo Romero. Smrt uticajnog i popularnog borca za reforme i ljudska prava izazvala je zaoštravanje krize.

1990. Šri Lanku napustile 2.000 indijskih vojnika, posljednjih iz kontingenta od 50.000, koji su dvije i po godine bezuspješno pokušavali da savladaju oružanu pobunu tamilskih separatista protiv centralnih vlasti u Colombu.

1995. U četverodnevnim borbama borci 7. korpusa Armije RBiH oslobodili repetitor na Vlašiću, Opaljenik i plato Galice.

1999. Snage NATO-a počele su napad iz vazduha na SR Jugoslaviju. Tokom 78 dana akcije pod nazivom Milosrdni anđeo, u kojoj je učestvovalo 19 zemalja, poginulo je više od 1.000 ljudi, a nekoliko hiljada je ranjeno. Teško su oštećeni vojni i civilni objekti, a šteta je procijenjena na oko 30 milijardi dolara.

2002. Na 74. dodjeli Oscara u Los Angelesu film bh. režisera Danisa Tanovića “Ničija zemlja” dobio Oscar za najbolji film sa neengleskog govornog područja.

2002. Prvi put u 74-godišnjoj historiji Oscara dvoje glumaca crnaca dobilo je tu nagradu za najbolju mušku i žensku ulogu: Denzel Washington za ulogu u filmu “Dan obuke” i Halle Berry za ulogu u filmu “Bal čudovišta”.

2003. Županijski sud u Rijeci osudio bivšeg hrvatskog generala Mirka Norca na 12 godina zatvora zbog zločina nad Srbima u Gospiću 1991.

2006. Poslije gotovo četiri decenije kampanje za nezavisnost Baskije, oblasti na sjeveru Španije, separatistička organizacija ETA objavila je trajni prekid vatre i najavila borbu demokratskim sredstvima.

2008. U Splitu umro Boris Dvornik, jedan od najpoznatijih glumaca u historiji Hrvatske i Jugoslavije. Najširu popularnost stekao je ulogama u TV serijama “Naše malo misto”, “Kapelski kresovi”...

2015. Putnički avion Germanwingsa srušio se u francuskim Alpima. Poginulo je svih 144 putnika i šest članova posade. Istražitelji su kasnije saopćili da je kopilot Andreas Lubitz namjerno srušio avion.

2016. Haški tribunal prvostepenom presudom osudio Radovana Karadžića na 40 godina zatvora zbog odgovornosti za zločine počinjene na teritoriji BiH tokom rata. Nakon pet godina suđenja ovaj sud je donio presudu kojom je Karadžiću na teret stavljeno 11 tačaka optužnice, među kojima je i odgovornost za genocid počinjen u Srebrenici. Karadžić je 20. marta 2019. osuđen pravosnažno na doživotni zatvor.

**Učlanjen** : 18.12.2021

25.03.

1196. Veliki župan Raške Stefan Nemanja predao je vlast drugorođenom sinu Stefanu, koji je 1217. krunisan kao prvi srpski kralj (Prvovjenčani). Najstariji sin Vukan, kao veliki knez, zadržao je Zetu, Trebinje, Toplicu i Hvosno, a najmlađi sin Rastko se zamonašio.

1611. Rođen turski putopisac Evlija Čelebija, koji je od 1630. proputovao Osmanlijsko carstvo, a svoja zapažanja objavio u čuvenim “Putopisima” u 10 knjiga.

1807. U Engleskoj zabranjena trgovina robljem

1821. Grci na Peloponezu počeli ustanak protiv Turaka, koji je nakon 12 godina završen priznavanjem nezavisnosti Grčke.

1881. Rođen mađarski kompozitor i pijanista Bela Bartok.

1941. Kraljevina Jugoslavija pristupila Trojnom paktu Njemačke, Italije i Japana. Protokol su u Beču potpisali predsjednik vlade Dragiša Cvetković i ministar inostranih poslova Aleksandar Cincar Marković.

1957. Belgija, Zapadna Njemačka, Italija, Luksemburg, Francuska i Holandija potpisali Rimski ugovor, po kojem je 1. januara 1958. osnovano Evropsko zajedničko tržište. Organizacija je kasnije nazvana Evropska ekonomska zajednica (danas Evropska unija).

1975. U Rijadu ubijen kralj Fejsal. Ubica, kraljev sinovac princ Fejsal Musaid, pogubljen je javno u Rijadu u junu, a novi kralj Saudijske Arabije postao je Fejsalov brat Halid ibn Abdul Aziz.

1991. Umro srpski pozorišni, filmski i TV glumac Milutin Mića Tatić, junak TV serije za djecu “Na slovo, na slovo”. Najmlađe slušaoce Radio Beograda godinama je budio emisijom “Dobro jutro, deco”.

1991. Na tajnom sastanku u Karađorđevu predsjednici Srbije i Hrvatske Slobodan Milošević i Franjo Tuđman dogovorili se o podjeli BiH i o rušenju reformske jugoslovenske vlade premijera Ante Markovića.

1993. Višemjesečni pregovori o BiH završeni u New Yorku neuspjehom. Mirovni plan kopredsjednika Međunarodne konferencije o Jugoslaviji Cyrusa Vancea i lorda Davida Owena potpisali su bosanski Hrvati i Bošnjaci, a lider bosanskih Srba Radovan Karadžić odbio je da ga potpiše, smatrajući da su predložene mape neprihvatljive za Srbe.

1999. Vlada SR Jugoslavije prekinula diplomatske odnose sa SAD-om, Velikom Britanijom, Francuskom i Njemačkom zbog intervencije NATO-a na Jugoslaviju. Nakon prvih vazdušnih udara na području Prištine i još osam gradova u Srbiji, u centru Beograda demolirani su američki, njemački, francuski i britanski kulturni centri.

1999. U požaru koji je zahvatio 30-ak vozila u tunelu ispod Mont Blanca poginulo je najmanje 40 ljudi.

2002. U snažnom zemljotresu u Afganistanu i sjeverozapadnom Pakistanu život je izgubilo oko 1.800 ljudi, a 2.000 su ranjene.

2003. Pomoćnik komandira Jedinice za specijalne operacije Zvezdan Jovanović uhapšen zbog osnovane sumnje da je pucao u premijera Srbije Zorana Đinđića. Vlada Srbije raspustila Jedinicu za specijalne operacije.

2003. Bivši ambasador BiH pri UN-u Muhamed Šaćirbej uhapšen u New Yorku zbog pronevjere državnog novca. Šaćirbej je optužen da je u vrijeme dok je bio ambasador BiH pri UN-u prebacio 2,5 miliona dolara vladinih sredstava na vlastite privatne bankovne račune.

2006. U Beogradu umro Danilo Lazović, jugoslovenski i srpski glumac.

2018. U požaru u tržnom centru u gradu Kemerevo u Sibiru poginule su 64 osobe, od kojih 41 dijete, a 30 je hospitalizovano u obližnjim bolnicama.

**Učlanjen** : 18.12.2021

26.03

1881. Rumunija postala kraljevina, a Carol I iz njemačke dinastije Hohenzollern-Sigmaringen proglašen kraljem.

1913. Poslije duge opsade, uz pomoć srpske vojske, Bugari u Prvom balkanskom ratu osvojili turski grad Jedrene.

1945. Poslije teških borbi, američke trupe u Drugom svjetskom ratu osvojile pacifičko ostrvo Iwo Jima. Amerikanci izgubili više od 4.500 vojnika, a oko 22.000 Japanaca poginulo ili zarobljeno.

1953. Američki mikrobiolog Jonas Edward Salk objavio pronalazak vakcine protiv dječije paralize.

1971. Šeik Majibur Rahman proglasio Istočni Pakistan nezavisnom državom Bangladeš.

1973. Umro engleski pisac, glumac i pjevač Noel Coward. Svestran majstor pozornice stekao veliku popularnost dramama, skečevima i muzičkim revijama.

1979. Predsjednik Egipta Anwar el-Sadat i premijer Izraela Menachem Begin potpisali u Washingtonu mirovni ugovor poslije dugotrajnih razgovora u Camp Davidu uz posredovanje Jimmyja Cartera. To je bio prvi mirovni sporazum jevrejske države i jedne arapske zemlje.
1984. Pisac Branko Ćopić u Beogradu izvršio samoubistvo. Bio je jedan od najplodnijih i najpopularnijih pisaca u periodu poslije Drugog svjetskog rata. Smatra se nastavljačem tradicije pripovijetke srpskog realizma Kočića, Ćorovića...

1992. Bivši šampion boksa u teškoj kategoriji Michael Tyson osuđen na šest godina zatvora zbog silovanja.

1993. U Beogradu umro pozorišni i filmski glumac Taško Načić, majstor komedije i groteske. Proslavio se u matičnom pozorištu Atelje 212 ulogama u “Kralju Ibiju”, “Radovanu III”, “Čudu u Šarganu”...

1993. Vijeće sigurnosti Ujedinjenih nacija izglasalo slanje 30.000 vojnika u Somaliju. To je bila dotad najveća i najskuplja mirovna operacija UN-a.

1997. U Kaliforniji na različitim mjestima pronađeno 39 slično odjevenih pripadnika sekte Rajska kapija koji su izvršili masovno samoubistvo.

2001. U požaru koji je izbio u spavaonici jedne škole u Keniji život izgubilo 58 učenika, a tridesetak zadobilo lakše i teže opekotine.

2001. Vijeće sigurnosti UN-a usvojilo rezoluciju o slanju međunarodnih posmatrača radi zaštite civila na području Zapadne obale i Gaze.

2002. Haški tribunal podigao optužnicu protiv bivšeg načelnika Glavnog štaba Vojske Republike Srpske za bezbjednost Ljubiše Beare za genocid i druge zločine u Srebrenici u julu 1995. Beara se predao vlastima Srbije 9. oktobra 2004. i potom izručen tom sudu. Osuđen 2010. na doživotni zatvor zbog genocida.

2004. Ustavni Sud BiH donio presudu kojom se zabranjuje naziv općina s odrednicom srpski, kao npr. “Srpsko Sarajevo”.

2004. U atentatu u Beogradu na radnom mjestu ubijen generalni sekretar Fudbalskog saveza Srbije i Crne Gore Branko Bulatović.

2004. Japanski sud donio presudu kojom je vladi i jednoj japanskoj firmi naloženo da isplate 88 miliona jena grupi Kineza primoranoj da radi u Japanu tokom Drugog svjetskog rata.

2016. U mjestu Hajvazi u opštini Osmaci u minskom polju poginuo deminer Aldin Memčić (33) iz Begovog Hana kod Žepča, a povrijeđeni su demineri Amir Mehanović (55) iz Tuzle i Radomir Purković (47) iz Istočne Ilidže.

**Učlanjen** : 18.12.2021

27.03

1378. Umro papa Grgur XI, posljednji papa Francuz. Za papu je izabran 1370, a 1377. je vratio sjedište Katoličke crkve iz Avignona u Rim uprkos otporu Francuza.

1770. Umro italijanski slikar Giovanni Battista Tiepolo, posljednji velikan venecijanskog slikarstva. Njegovi glavni radovi, monumentalne freske, nalaze se u palatama i crkvama u Veneciji, Udinama, Milanu, Veroni. Snažno je uticao na njemačko i špansko slikarstvo u završnoj fazi baroka.

1802. Potpisan Amijenski mirovni ugovor kojim je okončan rat između Velike Britanije i Francuske i njenih saveznika, Španije i Batavske Republike (Holandije). Britanija je zadržala Trinidad, preuzet od Španije, i Cejlon, koji je preuzela od Holandije.

1933. Japan istupio iz Lige naroda nakon što je ta organizacija osudila japansku okupaciju Mandžurije.

1941. Nakon pristupanja Jugoslavije Trojnom paktu, u Beogradu je vojnim udarom svrgnut regent princ Pavle Karađorđević i na prijesto je doveden maloljetni kralj Petar II Karađorđević. Zbačena je i vlada Dragiše Cvetkovića i Vlatka Mačeka i obrazovana nova s generalom Dušanom Simovićem na čelu.

1958. Nikita Hruščov zamijenio na položaju predsjednika sovjetske vlade Nikolaja Bulganjina.

1968. U avionskoj nesreći, u eksperimentalnom letu, u blizini Moskve poginuo ruski kosmonaut Jurij Aleksejevič Gagarin, prvi čovjek koji je u aprilu 1961. vasionskim brodom Vastok obletio Zemlju.

1970. U zemljotresu u zapadnoj Turskoj poginulo je više od 1.000 ljudi, a 90.000 je ostalo bez domova.

1977. U najtežem udesu u historiji vazduhoplovstva, poginula su 583 od 644 putnika i člana posade kada su se dva boinga 747, holandske kompanije KLM i američke Pan Am, sudarila na pisti aerodroma Tenerife.

1980. U norveškom dijelu Sjevernog mora potonula je naftna platforma “Aleksandar Kiland”. Poginulo je 147 ljudi.

1992. Posljednje jedinice bivše JNA napustile teritoriju Makedonije.

1996. Izraelski sud osudio je Yigala Amira na doživotni zatvor zbog ubistva izraelskog premijera Yitzhaka Rabina u novembru 1995.

1997. U Tirani u Albaniji poginulo 17 ljudi, u najtežem incidentu tokom dvomjesečne antivladine pobune.

1999. Jugoslovenska protivvazdušna odbrana oborila je, tokom napada NATO-a na SR Jugoslaviju, američki bombarder F-117 A. Avion noćni jastreb je pao u atar sela Buđanovci u Vojvodini.

2000. Vladimir Putin pobijedio na predsjedničkim izborima u Rusiji sa 52 procenta glasova birača. Naslijedio je oronulog Borisa Jeljcina, preuzeo dužnost 5. maja i započeo privredne i društvene reforme u Ruskoj Federaciji.

2002. U samoubilačkom bombaškom napadu islamskog teroriste na jedan hotel u izraelskom primorskom gradu Natanija, u vrijeme svečane večere povodom početka jevrejskog praznika Pasha, ubijeno je 29 ljudi.

2003. U pokušaju hapšenja u blizini Beograda ubijene vođe kriminalnog zemunskog klana Dušan Spasojević Šiptar i Mile Luković Kum, osumnjičeni za učešće u ubistvu premijera Srbije Zorana Đinđića.

2006. U Krakovu umro poljski pisac, klasik naučne fantastike Stanislaw Lem. Njegove najpoznatije knjige “Solaris”, “Povratak sa zvijezda” i “Zvjezdani dnevnik” prevedene su na više od 40 jezika.

**Učlanjen** : 18.12.2021

28.03.

1776. U Moskvi je osnovan Boljšoj teatar, veliki teatar opere i baleta, po ugledu na Sankt Peterburg u kojem su od četrdesetih godina 18. vijeka izvođene operske predstave.

1811. Umro srpski prosvjetitelj, pisac, filozof i pedagog Dositej Obradović, prvi srpski ministar prosvjete (1811), jedna od najznačajnijih i najuticajnijih ličnosti u Srbiji krajem 18. i početkom 19. vijeka.

1868. Rođen ruski pisac Maksim Gorki, koji se smatra utemeljivačem socijalističkog realizma u ruskoj književnosti. Imao je značajnu ulogu u političkom i kulturnom životu sovjetske Rusije. Umro je 1936.

1930. Dva najveća turska grada Konstantinopolj i Angora dobila su nove nazive - Istanbul i Ankara.

1939. Republikanska vojska predala Madrid snagama generala Francisca Franca, čime je okončan Španski građanski rat. General Franco objavio je 1. aprila kraj rata koji je trajao 986 dana i odnio više od milion ljudskih života.

1941. U nastupu depresije izazvane Drugim svjetskim ratom, engleska književnica Virginia Woolf izvršila je samoubistvo. Ubraja se među najznačajnije engleske romanopisce 20. vijeka.

1943. Na Beverly Hillsu, u Kaliforniji, umro ruski kompozitor i pijanistički virtuoz Sergej Rahmanjinov, autor čuvenih klavirskih koncerata i “Rapsodije na Paganinijevu temu”. Rođen je u Rusiji 1. aprila 1873, a emigrirao je u SAD 1918.

1970. U zemljotresu koji je razorio turski grad Gediz i okolna sela u zapadnoj Anadoliji poginulo najmanje 1.100 ljudi.

1973. Američki glumac Marlon Brando odbio da primi Oscar za glavnu ulogu u filmu “Kum”, a na ceremoniju za dodjelu nagrade poslao je indijansku glumicu Sachin Littlefeder da opiše patnje američkih Indijanaca.

1985. Umro francuski slikar rusko-jevrejskog porijekla Marc Chagall, koji je, mimo svih likovnih formi i eksperimenata koji su obilježili 20. vijek, izgradio originalan individualni likovni izraz.

1989. U Beogradu je proglašeni amandmani na Ustav Srbije, kojim je pokrajinama oduzeta mogućnost veta na ustavne promjene u Srbiji i dio zakonodavne, upravne i sudske funkcije. Revizija republičkog Ustava je na Kosovu popraćena masovnim demonstracijama Albanaca. U sukobima s policijom poginula su 22 demonstranta i dva policajca.

1994. Umro francuski dramski pisac rumunskog porijekla Eugène Ionesco, tvorac antiteatra i jedan od najznačajnijih autora teatra apsurda.

2002. U 95. godini umro čuveni holivudski režiser i scenarista Billy Wilder, dobitnik šest Oscara od 20 nominacija.

2003. Na Fruškoj gori pronađeno tijelo bivšeg predsjednika Predsjedništva Srbije Ivana Stambolića (otet krajem augusta 2000). Uhapšena su četvorica pripadnika Jedinice za specijalne operacije MUP-a Srbije osumnjičena za ubistvo.

2003. Sa ostrva Tanegašima Japan je lansirao svoje prve špijunske satelite u kosmos, koji će toj zemlji omogućiti nezavisnost u prikupljanju podataka, uključujući i kretanje sjevernokorejske vojske. Japan se ranije oslanjao na obavještajnu službu SAD-a.

2004. U Genolieru u Švicarskoj umro poznati britanski glumac, scenarista, pisac, režiser i producent Peter Ustinov (83). Dobitnik je Oscara za epizodnu ulogu u filmovima “Spartacus” i “Topkapi”.

2005. U snažnom zemljotresu koji je pogodio zapadnu obalu indonezijskog ostrva Sumatra poginulo je više od 1.000 ljudi.

2009. Umro ugledni filmski kritičar, teoretičar i historičar Ranko Munitić. Bio je i filmski scenarista, publicista i jedan od najboljih poznavalaca stripa i animacije u bivšoj Jugoslaviji.

**Učlanjen** : 18.12.2021

29.03.

1461. U najkrvavijoj bici Rata dviju ruža u Engleskoj oko 36.000 vojnika pod zastavom dinastije York porazilo kod Toutona, blizu Yorka, snage od oko 40.000 vojnika dinastije Lancaster, osiguravši time engleski prijesto Edwardu IV.

1809. Švedski kralj Gustaf IV prisiljen da abdicira poslije više poraza švedskih trupa u ratu s Danskom.

1848. Počeo trogodišnji rat Danske s Pruskom u kojem su Danci pretrpjeli poraz i izgubili veliki dio teritorije na jugu poluostrva Jutland.

1849. Velika Britanija na osnovu sporazuma s maharadžom od Lahorea anektirala Pendžab i pripojila ga Indiji.

1864. Grčka vratila suverenitet nad ostrvima u Jonskom moru, koja su bila pod kolonijalnom upravom Velike Britanije.

1867. Velika Britanija od Quebeca, Ontarija, Nove Scotie i New Brunswicka formirala dominion Kanadu, u koji su 1878. uključene ostale britanske teritorije Sjeverne Amerike izuzev Newfoundlanda. Vestminsterskim statutom Kanada je 1931. postala nezavisna država britanskog Commonwealtha, a konačne granice je dobila 1949. priključenjem Newfoundlanda.

1891. Umro francuski slikar Georges Seurat, osnivač i glavni predstavnik pokreta poentilizam (divizionizam).

1901. U Australiji održani prvi federalni izbori. U prvom australijskom parlamentu najviše mjesta dobila je Laburistička partija.

1945. SSSR zvanično priznao jugoslovensku vladu Josipa Broza Tita, koju su prethodno priznale Velika Britanija i SAD.

1972. Bolivija protjerala 119 članova sovjetske ambasade u La Pazu, optuživši Moskvu da finansira ljevičarske pobunjenike.

1990. Premijer Australije Bob Hawke dobio izbore, postavši prvi laburista koji je četiri puta uzastopno osvojio položaj šefa vlade.

1997. Bježeći pred nasiljem koje je zahvatilo zemlju tokom krvavih nemira, više od 50 izbjeglica iz Albanije utopilo se kada je njihov brod potonuo nakon sudara s italijanskim ratnim brodom u južnom Jadranu, u blizini italijanske obale.

2002. U Moskvi predstavljen projekt prvog u svijetu kosmičkog aparata S-21 koji je namijenjen kosmičkom turizmu.

2003. Svjetska zdravstvena organizacija saopštila da je Carlo Urbani, ljekar koji je prvi identifikovao ozbiljni akutni respiratorni sindrom - SARS, umro od iste bolesti.

2004. Na svečanoj ceremoniji u Bijeloj kući Sjevernoatlantskoj alijansi (NATO) zvanično je pristupilo sedam istočnoevropskih država: Bugarska, Estonija, Letonija, Litvanija, Rumunija, Slovačka i Slovenija, čime je broj članica NATO-a povećan na 26

2006. U Sarajevu umro Zoran Bečić, bh. glumac. Rođen je u Čačku 2. aprila 1939. godine. U Kamernom teatru 55 nastupa 1968, potom u Narodnom pozorištu Sarajevo, a u ratu Bečić je bio jedan od glumaca - utemeljitelja SARTR-a.

2006. Nigerijske vlasti uhapsile bivšeg liberijskog predsjednika Charlesa Taylora i izručile ga Haškom sudu, pred kojim je optužen za ratne zločine tokom rata u Sijera Leoneu i Liberiji. Osuđen je 2012. na 50 godina zatvora.

2010. U dvije odvojene eksplozije u podzemnoj željeznici na stanicama Lubjanka i Park kulture u Moskvi poginulo je 37 ljudi, a 62 je ranjeno. Ruske vlasti su saopćile da su za oba napada krive žene samoubice.

2013. Sud BiH osudio je Veselina Vlahovića Batka, poznatog kao Monstrum sa Grbavice, na 45 godina zatvora za zločine počinjene u Sarajevu 1992. godine nad Bošnjacima i Hrvatima u naseljima Grbavica, Vrace i Kovačići. Proglašen je krivim za ubistvo 30 osoba, silovanje većeg broja žena, premlaćivanje, maltretiranje i pljačkanje građana nesrpske nacionalnosti. Vlahović je isporučen pravosudnim organima BIH u martu 2010, nakon što je uhapšen u Španiji.

**Učlanjen** : 18.12.2021

30.03.

1135. U Cordobi u Španiji rođen Moses Maimonides, najznačajniji jevrejski filozof srednjeg vijeka i jedan od najpoznatijih ljekara svoga doba. Njegova djela prevedena su na mnoge jezike.

1814. Britanci i njihovi saveznici u ratu protiv Napoleona Bonaparte trijumfalno ušli u Pariz.

1853. Rođen holandski slikar Vincent van Gogh. Jedan od najvećih umjetnika 20. vijeka čije je djelo presudno uticalo na stvaranje novog likovnog izraza u evropskom slikarstvu, slavu je stekao posthumno. Neshvaćen i nepriznat za života, u dubokoj depresiji izvršio je samoubistvo 29. jula 1890

1856. U Parizu je mirovnim ugovorom okončan Krimski rat, vođen od 1853. između Rusije na jednoj i Velike Britanije, Francuske, Pijemonta i Otomanskog carstva na drugoj strani. Rusija izgubila južni dio Besarabije i pravo zaštite balkanskih hrišćana, dok je Otomansko carstvo ekonomski i politički potpalo pod uticaj zapadnih sila.

1863. Princ William, mlađi sin danskog kralja Christiana IX, postao je kralj Grčke pod imenom George I.

1867. Senatu SAD-a podnesen ugovor o kupovini Aljaske od Rusije. Teritorija od milion i po kvadratnih kilometara kupljena je potom za 7,2 miliona dolara, oko dva centa po jutru zemlje. Aljaska je 1912. zvanično proglašena za teritoriju SAD-a, a 1959. postala je 49. američka država.

1894. Rođen ruski konstruktor aviona Sergej Iljušin, koji je tokom tri decenije konstruisao više od 50 tipova aviona.

1912. Ugovorom u Fesu između Francuske i marokanskog sultana, Maroko je kao protektorat priključen francuskim kolonijalnim posjedima.

1972. Velika Britanija je stavila Sjevernu Irsku pod direktnu britansku upravu. Suspendovani su sjevernoirski parlament i vlada Unionističke stranke Briana Faulknera.

1979. Iranci na dvodnevnom referendumu ubjedljivom većinom izglasali uspostavljanje Islamske republike.

1981. U Washingtonu izvršen neuspio atentat na predsjednika SAD-a Ronalda Reagana. Na njega je iz revolvera pucao propali student John Hinckley Jr. i ranio ga. Ranjavanje je ostavilo traga na zdravstveno stanje Reagana.

1986. Umro američki filmski glumac James Cagney, koji se proslavio ulogama u kriminalističkim filmovima, među kojima su najpoznatiji “Državni neprijatelj” i “Anđeli garava lica”. Dobitnik je Oscara za film “Yankee Doodle Dandy”.

1987. Slika Vincenta van Gogha “Suncokreti” prodata je na aukciji u Londonu za 24,75 miliona funti (39,7 miliona dolara).

1995. Bh. režiseru Ademiru Kenoviću dodijeljeno specijalno priznanje francuskog ministarstva kulture, titula Viteza reda umjetnosti i lijepe riječi.

2002. Umrla britanska kraljica, majka Elizabetha.

2003. U američkoj državi New York zabranjeno ********* u restoranima i barovima.

2004. Haški tribunal osudio je Miroslava Deronjića, bivšeg predsjednika SDS-a u Bratuncu, na deset godina zatvora zbog zločina protiv čovječnosti koji je priznao. Umro u zatvoru 2007. u Švedskoj.

2009. Umro francuski kompozitor Maurice Jarre, slavan po muzici u filmovima “Lorens od Arabije”, “Doktor Živago”, “Put u Indiju”, što mu je donijelo i Oscar za filmsku muziku.

**Učlanjen** : 18.12.2021

31.03.

1492. Kralj Fernando V Katolički dao Jevrejima rok od tri mjeseca da pređu u rimokatoličku vjeru ili da napuste Španiju.

1596. Rođen francuski filozof, matematičar i fizičar René Descartes, čije je djelo označilo raskid sa skolastikom i začetak moderne filozofije racionalizma.

1727. U Londonu umro Isaac Newton, fizičar, matematičar i astronom.

1732. Rođen austrijski kompozitor Franz Joseph Haydn, autor više od 100 simfonija i brojnih kamernih i vokalnih djela, kao i austrijske i njemačke himne.

1917. SAD od Danske preuzele Zapadnoindijska ostrva u Karipskom moru i nazvale ih Djevičanska ostrva. Sporazum o kupovini tih ostrva za 25 miliona dolara sklopljen je u augustu 1916.

1948. Kongres SAD-a usvojio Marshallov plan. Tim planom, nazvanim po njegovom tvorcu, američkom državnom sekretaru Georgeu Marshallu, dodijeljena je pomoć od 15 milijardi dolara evropskim zemljama za obnovu poslije Drugog svjetskog rata.

1959. Nakon neuspješne protivkineske pobune u Lhasi, dalaj-lama pobjegao u Indiju, gdje je dobio politički azil. Od tada živi u izbjeglištvu. Od kineskih vlasti traži više prava za Tibetance koja su garantovana ustavom Kine.
1980. Umro američki atletičar Jesse Owens, jedan od najvećih sportista 20. vijeka, koji je osvojio četiri zlatne medalje na Olimpijskim igrama u Berlinu 1936. Taj podvig ostao je nenadmašen sve do Olimpijskih igara u Los Angelesu.

1991. Na Plitvicama u Hrvatskoj izbio prvi sukob između hrvatske policije i naoružanih Srba. Dvoje ljudi je poginulo, a 20 je ranjeno. Na poziv Predsjedništva SFR Jugoslavije hrvatske snage su se povukle, a kontrolu su preuzele jedinice JNA.

1993. Savjet bezbjednosti UN-a donio je, prvi put od početka rata u BiH, odluku kojom je ovlastio NATO da upotrijebi vojnu silu protiv prekršilaca u zoni zabranjenih letova nad BiH.

2002. U restoranu u lučkom gradu na sjeveru Izraela Haifi u napadu bombaša samoubice poginulo više od 15 osoba, a 44 su ranjene.

2003. Haški tribunal osudio je Mladena Naletilića Tutu i Vinka Martinovića Štelu na 20, odnosno 18 godina zatvora zbog progona bošnjačkog stanovništva u Mostaru 1993. godine.

2003. U Potočarima ukopano prvih 600 žrtava srebreničkog masakra koji se dogodio 1995. godine. Dženazi je prisustvovalo oko 10.000 Bošnjaka. To su prve identifikovane žrtve od preko 7.000 Bošnjaka koje su ubile srpske snage u toj enklavi.

2004. Haški tribunal osudio je bosanskog Srbina Darka Mrđu, koji je ranije priznao krivicu, na 17 godina zatvora zbog ubistva oko 200 bošnjačkih zarobljenika na planini Vlašić u augustu 1992.

2006. Ustavni sud BiH utvrdio je da grb i zastava Federacije BiH i zastava, grb i himna Republike Srpske nisu u skladu s Ustavom BiH, jer krše međunarodnu konvenciju o ukidanju svih oblika rasne diskriminacije. Parlamentima oba entiteta naloženo je da u roku od šest mjeseci usaglase navedene odredbe sa državnim Ustavom.

2016. Haški tribunal oslobodio je Vojislava Šešelja po svih devet tačaka optužnice, koja ga je teretila da je govorom mržnje podsticao i podržavao ratne zločine u Hrvatskoj i BiH i protjerivanje Hrvata iz Vojvodine. Većinom glasova je zaključeno kako nije bilo udruženog zločinačkog poduhvata s bivšim predsjednikom Srbije Slobodanom Miloševićem na čelu.

2018. Na Trgu nezavisnosti u centru Podgorice maskirani napadač pucao je iz pištolja i ubio Radivoja Jovanovića i Miloša Šakovića. Napadač je potom pobjegao u Golfu 5.

**Učlanjen** : 18.12.2021

01.04.

1572. Ustankom protestanata protiv španskog kralja Philipa II Nizozemska počela borbu za samostalnost.

1920. U Qingdaou u Kini rođen japanski glumac Toshiro Mifune koji je svjetsku slavu stekao tumačenjem uloga samuraja, posebno u filmovima režisera Akire Kurosawe (“Rashomon”, “Sedam samuraja”, “Shogun”). Umro je u Tokiju 1997.

1924. Njemački sud osudio Adolfa Hitlera na pet godina zatvora zbog pokušaja puča u novembru 1923. godine, ali je već 20. decembra amnestiran. Hitler je u zatvoru napisao knjigu “Mein Kampf” (Moja borba), u kojoj je iznio koncepciju o “novom poretku” i rasnoj supremaciji Nijemaca.

1933. U Njemačkoj je počeo progon Jevreja bojkotom njihovih poslova i blokiranjem računa u bankama.

1939. Okončan trogodišnji građanski rat u Španiji u kojem je poginulo više od milion ljudi, a više od pola miliona je izbjeglo iz zemlje. Španija je narednih 36 godina bila pod diktaturom generala Francisca Franca.

1945. Iskrcavanjem američkih trupa na japansko ostrvo Okinawa počela je posljednja etapa u prodiranju savezničkih snaga prema Japanu u Drugom svjetskom ratu. U toj najvećoj amfibijskoj operaciji na Pacifiku učestvovali su 183.000 vojnika, 1.727 aviona i 1.321 ratni brod. Borbe u kojima je poginulo 7.000 američkih i 100.000 japanskih vojnika okončane su 2. jula.

1946. Prvom omladinskom radnom akcijom u Jugoslaviji počela je izgradnja željezničke pruge Brčko - Banovići. U izgradnji 90 kilometara pruge učestvovalo je 60.000 mladih iz cijele Jugoslavije.

1992. U Bijeljini izbili ratni sukobi. Paravojne srpske formacije i arkanovci počeli sa teroriziranjem nesrpskog stanovništva.

1999. U akciji NATO-a protiv SR Jugoslavije srušen je Varadinski most na Dunavu u Novom Sadu.

2001. U Beogradu uhapšen bivši predsjednik Srbije i SR Jugoslavije Slobodan Milošević pod optužbom da je tokom desetogodišnje vladavine (1990-2000) zloupotrebljavao položaj i time pribavio ličnu korist i korist za Socijalističku partiju Srbije. Miloševića su srpske vlasti u junu iste godine predale Međunarodnom sudu za ratne zločine u Haagu. Umro je 11. marta 2006. u pritvorskoj jedinici ovog suda ne dočekavši izricanje presude.

2001. Američki špijunski avion sudario se s kineskim lovcem iznad Južnog kineskog mora, nakon čega je američka letjelica prinudno sletjela u kinesku vojnu bazu Hajnan. Poslije izvinjenja američke vlade, Kinezi su 13. aprila oslobodili 24 člana posade.

2002. Snage SFOR-a kod Bratunca uhapsile su bivšeg oficira Vojske RS-a Momira Nikolića, optuženog za genocid nad Bošnjacima u Srebrenici 1995. Izručen je Tribunalu u Haagu, gdje je 2. decembra 2003. osuđen na 27 godina zatvora.

2003. Umro Michael Jeter, američki pozorišni i filmski glumac, koji je u čuvenoj dječijoj seriji “Ulica Sezam” tumačio ulogu gospodina Noodlea.

2005. U Rüdersdorfu umro Harald Juhnke, jedna od najomiljenijih njemačkih televizijskih, filmskih i pozorišnih zvijezda, kojeg su mnogi zvali njemačkim Frankom Sinatrom.

2006. U seriji zemljotresa koji su pogodili zapadne dijelove Irana poginulo je najmanje 70 osoba, dok je više od hiljadu povrijeđeno. Snaga zemljotresa bila je šest stepeni Richterove skale. Više od 300 sela je porušeno.

2009. Svečanim polaganjem ratifikacionih dokumenata u State Departmentu Hrvatska i Albanija su postale punopravne članice NATO-a.

2010. U Santa Ynezu u Kaliforniji umro John Forsythe, američki glumac koji se proslavio ulogom Blakea Carringtona u seriji “Dinastija”.

**Učlanjen** : 18.12.2021

02.04.

1758. Rođen James Monroe, jedan od najaktivnijih političara u američkoj historiji. Bio je predsjednik SAD-a od 1817. do 1825. godine. Zajedno sa J. Q. Adamsom, formulisao je Monroovu doktrinu kojom je proklamovana američka izolacionistička politika. Sudjelovanjem u dva svjetska rata i ulaskom u UN, SAD su napustile Monroovu doktrinu.

1860. U Torinu se sastao prvi italijanski parlament.

1872. Umro američki pronalazač i slikar Samuel F. B. Morse, tvorac telegrafa i Morseove azbuke.

1905. Otvoren željeznički tunel ispod Alpa Simplon, kojim je Švicarska povezana sa Italijom.

1914. U Londonu rođen glumac Alec Guinness. Proslavio se filmovima “Nježno srce”, “Veliko očekivanje”, “Lorens od Arabije”, “Pad Rimskog carstva”, “Doktor Živago”, a za ulogu u filmu “Most na rijeci Kwai” dobio je Oscar.

1917. Američki Kongres objavio rat Njemačkoj.

1917. Pred Vojnim sudom za oficire srpske vojske u Solunu počeo sudski proces protiv grupe oficira sa pukovnikom Dragutinom Dimitrijevićem Apisom na čelu, optuženih za pripremanje prevrata i pokušaj atentata na regenta Aleksandra. Nad Apisom i dvojicom njegovih sljedbenika izvršena je smrtna kazna strijeljanjem 26. juna. Ostali su osuđeni na zatvorske kazne. Vrhovni sud Srbije rehabilitovao je Apisa i njegove sljedbenike u obnovljenom procesu 2. juna 1953.

1940. Njemačka vojska okupirala Dansku i napala Norvešku.

1960. Francuska s Madagaskarom potpisala sporazum kojim je toj ostrvskoj afričkoj zemlji u Indijskom okeanu omogućena nezavisnost poslije 64 godine francuske kolonijalne vladavine.

1974. U Parizu umro francuski političar i državnik Georges Pompidou.

1981. Predsjedništvo SFRJ proglasilo vanredno stanje na Kosovu zbog demonstracija albanskih studenata koje su počele 11. marta pod parolom Kosovo-republika.

1982. Argentinske vojne snage iskrcale se na Foklandska ostrva, britansku koloniju u južnom Pacifiku koju su čuvala 84 britanska marinca. Vojnom intervencijom Britanija je polovinom juna ponovo preuzela Foklandska ostrva.

2003. Predsjedavajući Predsjedništva BiH Mirko Šarović podnio je ostavku zbog afere izvoza oružja Vazduhoplovnog zavoda Orao iz Bijeljine Iraku, koji je bio pod sankcijama UN-a i špijunske afere u Republici Srpskoj.

2004. Haški tribunal objelodanio optužnice protiv šestorice hrvatskih oficira i bivših zvaničnika u samoproklamovanoj hrvatskoj republici Herceg-Bosni. Za zločine protiv čovječnosti u zapadnoj Hercegovini 1992-1993. optuženi su: Jadranko Prlić, Slobodan Praljak, Milivoj Petković, Bruno Stojić, Valentin Ćorić i Berislav *****ć. Tri dana kasnije svi optuženi su se dobrovoljno predali Tribunalu u Haagu. Haški sud je 29. maja 2013. izrekao Prliću kaznu od 25 godina zatvora, Stojiću, Praljku i Petkoviću po 20, Ćoriću od 16 i *****ću od 10 godina zatvora. Žalbeno vijeće Haškog tribunala 29. novembra 2017. potvrdilo kazne, a Slobodan Praljak je tokom izricanja presude popio otrov i preminuo.

2005. U Vatikanu preminuo poglavar Rimokatoličke crkve papa Ivan Pavao Drugi. U 26 godina svoga pontifikata posjetio je 130 država. Zalagao se za mir i zagovarao je pravo svakog naroda na svoju državnu samostalnost i suverenost.

2016. Žestoke borbe izbile su između armenskih i azerbejdžanskih snaga duž linije razdvajanja u spornoj regiji Nagorno-Karabah, objavile su vlade obje države. Poginulo je više armenskih civila i 12 azerbejdžanskih vojnika

**Učlanjen** : 18.12.2021

03.04.

1897. U Beču umro čuveni njemački kompozitor i pijanista Johanes Brams, autor brojnih simfonija, klavirskih koncerata, horskih i solo pjesama. Svjetsku slavu donijelo mu je djelo “Njemački rekvijem”, napisano 1868. godine.

1922. Josif Visarionovič Staljin izabran za generalnog sekretara Komunističke partije Rusije.

1930. U Ludwigshafenu rođen njemački državnik Helmut Kohl, kancelar Zapadne Njemačke od 1982. i prvi kancelar Njemačke poslije ujedinjenja Zapadne i Istočne Njemačke 1990. Na tom položaju je ostao 16 godina, do izbornog poraza 1998.

1941. U Vogošći kod Sarajeva rođena Jasmina Musabegović, bh. književnica.

1948. Predsjednik SAD-a Harry Truman potpisao Marshallov plan ekonomske pomoći poslijeratnoj Evropi.

1961. U Brooklynu u New Yorku rođen Eddie Murphy, američki filmski glumac i komičar. Ulogom policajca sa Beverly Hillsa 1984. u ovoj urnebesnoj komediji zadobija popularnost koja i u narednim ostvarenjima traje do danas.

1975. Ruski velemajstor Anatolij Karpov postao je svjetski prvak u šahu, pošto je dotadašnji prvak američki velemajstor Robert Boby Fischer odbio da brani titulu.

1979. U Pakistanu pogubljen bivši predsjednik vlade Zulfikar Ali Buto, koji je zbačen s vlasti vojnim udarom 1977.

1986. IBM predstavio PC Convertible, prvi prenosni računar.

1991. Savjet bezbjednosti UN-a izglasao je rezoluciju o prekidu vatre u Zalivskom ratu, naložio razmještanje mirovnih snaga u regionu i zatražio od Iraka da uništi oružje za masovno razaranje.

1992. Počela bitka za Kuprešku visoravan između HVO-a i JNA potpomognuta srpskim dobrovoljcima i tzv. vojskom RS-a. Do 10. aprila tenkovske jedinice JNA i brojnija pješadija srpskih snaga od 6.000 vojnika nadjačale su postrojbe HVO-a od 3.000 vojnika i potisnule ih prema Šujici i Cincar planini i tako ovladale Kupreškom visoravni.

1992. Pred kasarnom Mostarski bataljon eksplodirao kamion cisterna napunjen eksplozivom, što označava početak rata u Mostaru, koji je više od mjesec bio izložen teroru rezervista JNA iz Crne Gore. Paravojne formacije Arkanovi tigrovi upali u Bijeljinu i počeli progon Bošnjaka i Hrvata u ovom gradu.

1996. U avionskoj nesreći kod dubrovačkog aerodroma Čilipi poginuli su ministar trgovine SAD-a Ronald Brown i 35 članova njegove pratnje i posade.

1999. Avioni NATO-a bombardovali centar Beograda, prvi put od početka vazdušnih napada na SR Jugoslaviju 24. marta. Pogođene su zgrade republičkog i saveznog ministarstva unutrašnjih poslova. U Novom Sadu srušen je drugi most na Dunavu.

2000. Pripadnici SFOR-a uhapsili su na Palama jednog od ratnih lidera i visokog funkcionera bosanskih Srba Momčila Krajišnika i predali ga Međunarodnom sudu za ratne zločine u Haagu. Osuđen na 20 godina zatvora. Na slobodi od 2013.

2008. Haški tribunal oslobodio je bivšeg vođu OVK-a Ramuša Haradinaja, potom premijera Kosova i suoptuženog Idriza Baljaja krivice za ratne zločine nad Srbima, Romima i Albancima u okolini Dečana 1998, a trećeoptuženi Ljah Brahimaj osuđen je na šest godina zatvora zbog okrutnog postupanja i mučenja zatvorenika.

2016. Panamska dokumenta, koja su procurila iz advokatske tvrtke Mossack Fonseca, otkrila su podatke o poslovanju 214.488 offshore kompanija u svijetu.

**Učlanjen** : 18.12.2021

04.04.

1284. Umro kralj Kastilje Alfonso X Mudri, utemeljivač zakonodavstva, pokrovitelj nauke i zanatstva, pobornik vjerske tolerancije. Tokom vladavine Kastiljom i Leonom od 1252. do smrti dvor u Toledu je pretvorio u centar učenosti i utočište za mnoge Jevreje, Mavare i kršćanske skolastičare. Izdao je zakonik za cijelu zemlju, pokrenuo pisanje španske historije i astronomskih djela, kao i prevođenje Biblije na španski jezik.

1617. Umro škotski matematičar John Napier, koji je pronašao i sastavio logaritamske tablice i dao uputstvo o njihovom sastavljanju.

1765. U Petrogradu umro Mihail Vasiljevič Lomonosov, ruski naučnik, pjesnik i akademik, enciklopedista svjetskog glasa. Bavio se i fizikom, hemijom, geografijom i astronomijom i znatno doprinio razvoju tih nauka. Autor je prve ruske gramatike i osnivač Moskovskog univerziteta (1755), koji i danas nosi njegovo ime.

1949. Ministri spoljnih poslova SAD-a i 11 zapadnoevropskih država potpisali u Washingtonu Sjevernoatlantski pakt - NATO, vojni ugovor kojim je stvorena snažna vojnopolitička formacija zapadnih saveznika.

1968. U Memphisu, u američkoj saveznoj državi Tenesi, ubijen Martin Luther King, borac za građanska prava i mir. U borbi za ravnopravnost crnaca u SAD-u služio se Gandhijevim metodama nenasilja i građanske neposlušnosti.

1983. U New Yorku umrla američka pozorišna i filmska glumica Gloria Swanson, zvijezda nijemog i zvučnog filma (“Bulevar sumraka”, “Kraljica Keli”, “Zaza”, “Muško i žensko”).

1992. Snage JNA i naoružani pripadnici SDS-a počeli opći napad na tzv. hrvatske snage u Bosanskom Brodu.

2001. Sudanski ministar odbrane i još 14 vojnih funkcionera poginuli u avionskoj nesreći.

2002. Angolska vojska i UNITA potpisale primirje u Luandi, čime je okončan jedan od najdužih i najkrvavijih afričkih ratova. Oko milion ljudi poginulo je u borbama vladinih snaga i UNITA koje su počele 1975. nakon sticanja nezavisnosti od Portugala.

2003. Dom za ljudska prava BiH zaključio je da su BiH i FBiH nezakonito protjerale državljane BiH, članove tzv. alžirske grupe, Mustafu Ait Idira i Belkadema Bensajaha i naložio im da preduzmu sve mjere radi sprečavanja izricanja i izvršenja smrtne kazne nad podnosiocima prijava, koji se nalaze u zatočeništvu u američkom zatvoru Guantanamo na Kubi. Tokom 2009. i 2010. iz Guantanama su uglavnom svi oslobođeni.

2003. Američke vojne snage zauzele bagdadski međunarodni aerodrom “Sadam” i preimenovale ga u Bagdad International.

2005. General MUP-a Srbije Sreten Lukić predao se Haškom tribunalu, pred kojim je optužen za ratne zločine tokom sukoba na Kosovu 1999. Osuđen je 2009. na 22 godine zatvora za deportacije, prisilna premještanja, ubistva, progone i druga nehumana djela.

2006. U Kuvajtu prvi put u historiji te države žene izašle na izbore, nepunu godinu od kada su izmjenama izbornog zakona dobile pravo glasa i pravo učešća na izborima.

2012. Predsjednik Srbije Boris Tadić podnio je ostavku devet mjeseci prije isteka mandata, nakon čega su raspisani predsjednički izbori istovremeno sa parlamentarnim i lokalnim za 6. maj.

2013. U Chicagu umro američki filmski kritičar i scenarista Roger Ebert, prvi filmski kritičar koji je dobio Pulitzerovu nagradu.

» Vaš današnji outfit
» Velika geografska otkrića i priče o istraživačima
» U eksperimentu koji traje čak 84 godine konačno se nešto dogodilo - evo što!
» Ovo priželjkuje svaki student! Mirisali su ruzmarin i dogodilo se čudo!
» Dirljiva životna priča

Hitskin.com

"Dogodilo se na današnji dan"

Ko je trenutno na forumu

Zadnje teme

Dvorana slavnih

Poslanici naj aktivniji nedelje