Kako je nastala geografija

Geografija je nauka koja proucava razvitak i strukturu geografske sredine, kao i procese i pojave koje se desavaju u geografskom omotacu.

Geografska sredina je veoma slozen kompleks drustvenih i prirodnih elemenata, pa geografija ima karakter prirodne i drustvene nauke.

Glavne grane geografije su:
- Fizicka geografija
(geonorfologija, klimatologija, hidrologija,
biogeografija, geofizika i geohemija predjela)

- Drustvena (socijalna) geografija
(geografija stanovnistva i naselja, antropogeografija,
ekonomska geografija i politicka geografija)
- Specijalne discipline geografije
(Matematicka geografija, kartografija, Vojna geografija i dr.)

Naucni cilj i drustveni zadatak geografije:
a) proucavanje svih elemenata geografije sredine
b) utvrditi uzajamni uticaj i odnose tih elemenata po regijama
c) utvrditi i formulisati zakonitost razvitka geografske sredine
d)planirati razvitak odredjenih regionalnih cjelina i doprinijeti regulisanju uzajamnog odnosa prirode i drustva

Fizička geografija

Fizička geografija (ili fiziogeografija) se dijeli na geomorfologiju, hidrografiju, klimatologiju i biogeografiju. Ranije se u fizičku geografiju ubrajala i matematička, odnosno astronomska geografija s geodezijom i kartografijom, ali budući da su se razvile u samostalne znanosti, to se ne mogu uključiti u sistem opće geografije iako je u geografskom radu praktično poznavanje njihovih principa neophodno potrebno.

Geomorfologija proučava reljef Zemljine površine, a hidrografija vode.

Zbog razlike između morskih, jezerskih i tekućih voda, hidrografija se dijeli na oceanografiju (oceani i mora), limnologiju (jezera) i potamologiju (rijeke). Klimatologija proučava klimu s geografskog stanovišta, tj. osobine i značenje klime za ostale objekte i pojave Zemljine površine. Napokon, biogeografija proučava značenje organskog svijeta na Zemljinoj površini, njegovu rasprostranjenost i uvjete rasprostranjenosti. Prema tome, da li je težište na proučavanju flore ili faune, biljna geografija ili fitogeografija razlikuje se od životinjske geografije ili zoogeografije.

Ostale grane fizičke geografije:
Hidrologija
Glaciologija
Pedologija
Paleogeografija
Krajobrazna ekologija

Antropogeografija

Glavni je geografski faktor na Zemljinoj površini ljudsko društvo, a međusobne odnose ljudskog društva i prirodne sredine na Zemlji proučava antropogeografija ili humanistička geografija. Budući da su aktivnosti ljudskog društva i prirodne sredine na Zemljinoj površini vrlo složene, najveći broj specijalnih grana i ogranaka geografije postoji upravo u antropogeografiji. Osim proučavanja stanovništva kao cjeline (demogeografija), ističe se geografija naselja, koja se njima bavi kao geografskom pojavom (osobito razvijen pravac koji proučava gradove – poleogeografija). Složene probleme gospodarske djelatnosti društva proučava ekonomska geografija (ima mnogo ogranaka i smjerova, npr. agrarna, industrijska, prometna geografija i dr.). Geografske uvjete historijskog razvoja proučava historijska geografija, a geografske pretpostavke i probleme političkih tvorevina (država) politička geografija. Medicinska geografija proučava geografsku raširenost pojedinih bolesti, higijenske uvjete života u pojedinim geografskim područjima i time omogućuje donošenje planskih mjera za poboljšanje zdravstvenih prilika u svijetu. Ostale grane antropogeografije:

Razvojna geografija
Populacijska geografija ili Demografija
Urbana geografija
Socijalna geografija
Bihevioralna geografija
Kulturna geografija
Politička geografija, uključujući Geopolitiku
Strateška geografija
Vojna geografija
Feministička geografija

Regionalna geografija

Sve navedene specijalnosti, grane i ogranci opće geografije, odnosno fizičke i antropogeografije, imaju analitičko značenje, te se s obzirom na objekt, cilj i zadatke geografske znanosti koriste kao pomoćne discipline. Kompleksno proučavanje prostorne stvarnosti na Zemljinoj površini, tj. osnovni i bitni dio geografskog rada, oslanja se djelomično na opće rezultate tih analitičkih studija, ukoliko ih ima. Budući da prostorna stvarnost Zemljine površine, tj. osobine prirodne sredine, i društveno-ekonomska i kulturna nadgradnja, nisu jednolike, već sastavljene od prostorno raznolikih i vremenski promjenljivih individualnih cjelina ili geografskih područja, upotrebljava se za kompleksno bitno geografsko proučavanje i naziv regionalna geografija.


Izvor:Wikipedia

Mnogi ljudi pogresno veruju, da je proucavanje geografije, samo pamcenje imena gradova, reka, planina, visina raznih vrhova , dubina......Naravno, vazno je da to zna svaki geograf, ali to nije svrha geografije! Na primer i lekar mora znati nazive delova tela, ali da li time on stice zvanje lekara? Naravno, da svaki lekar to treba da zna, ali i on pored toga mora da zna, da prepise neki lek, da kaze dijagnozu, i obavi uspesno lecenje!Ili npr. da li znamo neki jezik, ako naucimo sve reci iz recnika? Naravno da ne, pored to ga sto znamo reci mi to moramo znati i da povezujemo, i primenjujemo u svakodnevnom zivotu!Tako je i sa geografijom.
Takodje, geografija daje odgovore na vrlo vazna pitanja koja se u svakodnevnom govoru veoma cesto postavljaju.Na primer:Gde sam ja?, Kako sam dospeo ovde?, Sta se nalazi s druge strane planine? Ova i slicna pitanja su pokrenula ljude u potragu za odgovorom. Otisavsi u svemir otvorila su se i druga, mozda teza pitanja: Odakle smo dosli?, Ima li jos nekog u blizini? Sta je ( ili ko ) je stvorio vasionu?
Geografija ne pocinje i ne zavrsava se na kartama, koje prikazuju razne zemlje. Takve karte nam ne govore mnogo. Bez geografije nije moguce razumeti neke druge nauke kao sto su:meteorologija,, klimatologija,ekologija, geologija,okeanografija, demografija, kartografija, ekonomija, poljuprivredne nauke, politicke nauke.......
Takodje jos jedna vrlo vazna stvar. Mnogi ne bi znali da geografiju svrstaju u grupu prirodnih, ili drustvenih nauka. Geografija spada i u prirodne i u drustvene nauke, zato sto je geografija jedina nauka koja istovremeno proucava,i prirodu i drustvo, odnosno njihove uzajamne veze!

Ime geografija

Geografija je dobila ime od dve reci "Ge" - zemlja, i "grafein" opisivati. Spada u red najstarijih nauka, a prvi su se geografijom bavili naucnici stare Grcke.

Naziv geografija je prvi upotrebio grcki naucnik Eratosten u 3. veku pre nove ere, pre vise od 2200 godina.



Šta proucava geografija

Geografija proucava prostor i pojave na povrsini zemlje. Taj prostor se sastoji od cetiri omotaca.



Cetiri omotaca zemlje:
- Cvrsti povrsinski omotac "litosfera"
- Vodeni omotac "hidrosfera"
- Gasoviti (vazdusni) omotac - "atmosfera"
- "Biosfera" - predstavlja omotac koji obuhvata celokupan zivi svet na planeti zemlji i nalazi se u sva tri prethodna omotaca

Ova cetiri omotaca zemlje cine jedinstven omotac koji nazivamo "Geografski omotac"

Težnja za spoznajom prostornog rasporeda svih pojava na Zemljinoj površini seže u najdalju poznatu prošlost, ali je ona ostvarena tek u antičkoj Grčkoj. Hipokrat, Aristotel, Hiparh, osobito Eratosten, nastojali su objasniti opće fenomene Zemlje kao cjeline. Kasnije se Agripa (astronom), Strabon i Plinije Stariji, prema praktičnim potrebama (ekspanzija Rimskog Carstva), orijentiraju na opise zemalja. Dok je prva, starija geografska orijentacija gotovo isključivo prirodoznanstvena i spekulativna, druga je prakticistička i opisna, s osobitim naglaskom na čovjeku i njegovu djelovanju na Zemlji.

U srednjem vijeku orijentalna, arapska geografija nastavlja uglavnom prirodoznanstvenu antičku tradiciju. Proširenje općih saznanja nadopunjeno je tada i značajnijim opisima, prakticističkim radovima (Masudi, Al Idrisi, Ibn Battuta, Ibn Khaldun). Europska srednjovjekovna geografija (kozmografija) zaostaje za antičkom i arapskom geografijom. Nakon putovanja Marka Pola te ponovnim oživljavanjem interesa za djela antičkih pisaca (osobito nakon velikih geografskih otkrića) počinje življi rad koji ima samo opisno značenje, s velikim balastom suvišnih pojedinosti i neobičnih, često fantastičnih priča i opisa.

U 17. i 18. st., zbog napretka tehničkih znanosti (1617 prva triangulacija, 1682 Cassinijeva nova karta svijeta), postaje horizont geografskih saznanja širi (Bernhard Varenius), ali se sav geografski rad još ograničuje na opisno-statistički pregled pojedinih država. Tek radovi njemačkih geografa Alexandera von Humboldta (1769 – 1859) i Karla Rittera (1779 – 1859) stvaraju potpuno nove osnove za razvoj geografije, koja otada postaje znanstvena disciplina. A. Humboldt i K. Ritter smatraju se osnivačima moderne znanstvene geografije, jer su za cilj geografije postavili objašnjavanje uzročnosti predmeta i pojava koji se javljaju u prostoru. Prema Humboldtu, glavno značenje ima uporedno proučavanje prirodne sredine, jer "čovjek zavisi od prirode i njoj se prilagođuje". K. Ritter, naprotiv, polazi od djelatnosti čovjeka i prema njoj određuje značenje i osobine pojedinih dijelova Zemlje. Tim se smjerom razvijala geografija u drugoj polovici 19. st., ali je zbog snažnog razvitka prirodnih nauka prevladala prirodoznanstvena orijentacija, osobito u općoj geografiji (fizička geografija).

Antropogeografija je s Friedrichom Ratzelom (1844 - 1904) počela jačati humanistički smjer u geografiji, ali se ipak nije razvila ni osamostalila kao fizička geografija, jer je teško bilo točno razgraničiti predmet proučavanja i naći prave metode rada. Neki su antropogeografi smatrali njezinim objektom samo pojave materijalne ljudske aktivnosti, a drugi i kulturne, političke, religiozne, psihičke i dr. Dualizam u geografiji (odvajanje fizičke od antropogeografije) nije se mogao održati, jer je nastao kao posljedica nedostatka jedinstvenog školovanja. Gotovo su sve novoosnovane katedre iz geografije na sveučilištima popunjavali u drugoj polovici 19. st. stručnjaci iz drugih srodnih znanosti. Tek potkraj 19. i na početku 20. st. nove generacije geografskih stručnjaka ističu jedinstvo geografske nauke. U Francuskoj Vidal de La Blache udara temelje modernoj regionalnoj geografiji, koja je dala niz dobrih sintetičko-geografskih studija. U Njemačkoj je obilježen nov smjer pojavom A. Hettnera. Velika potreba za sintetičkim geografskim radovima, osobito za Prvoga svjetskog rata, potakla je razvoj, moderne, jedinstvene geografije u Engleza, Amerikanaca, Rusa i drugih naroda, a to je pojačano poslije Drugog svjetskog rata.

Izvor: Wikipedia

Govoreći o geografiji kao nauci, moramo se setiti i JOVANA CVIJIĆA ( 1865 - 1927), čuvenog srpskog naučnika, osnivača Srspkog geografskog društva. Bio je predsednik Srpske kraljevske akademije (sada SANU), profesor i rektor Beogradskog univerziteta, počasni doktor Univerziteta Sorbona i Karlovog univerziteta u Pragu. Smatra se utemeljivačem srpske geografije.
....
Истраживачки рад


Књига „Геоморфологија“ Јована Цвијића из 1924.

Јован Цвијић је своја прва и најзначајнија теренска истраживања обављао на почетку каријере, радећи на терену кршевитих предела источне Србије. Посматрајући карст на Кучају и Преконошку пећину, дошао је на идеју за своју докторску дисертацију коју је на студијама у Бечу одбранио 1892. године, а свечано је промовисан 22. јануара 1893.
Цвијић се, поред тога, бавио и геологијом (геоморфологијом, тектоником, палеогеографијом и неотектоником). Његова монографија о карсту (красу) изазвала је веома позитивне реакције у европским научним круговима, а приступна академска беседа о структури и подели планина Балканског полуострва на основу геолошко-тектонске грађе прославила га је као првог јужнословенског геотектоничара.

Пре Цвијића, карстом Србије су се бавили и други истраживачи али у знатно мањем обиму и по правилу не карстом као основном темом. То су били: Ото фон Пирх (нем. Otto von Pirch) — 1830, Ами Буе (нем. Ami Boué) — 1840. и Феликс Филип Каниц (нем. Felix Philipp Kanitz), Милан Ђ. Милићевић, Јован Жујовић, Владимир Карић. Записи њихових истраживања били су, пре свега, дескриптивног карактера и са општим закључцима.

Још један значајан помак у науци Цвијић је начинио док је посматрао околину Миџора, врха Старе планине и планину Рилу (Бугарска), где је препознао трагове глацијације у виду 102 горска ока, планинска језера. До тада се сматрало да овај регион није био захваћен глацијацијом, па је ово Цвијићево откриће направило прекретницу у изучавању глацијације по питању распрострањења.

Захваљујући својим истраживањима Цвијић је још једном направио помак у светској науци и то својим антропогеографским прегледом у делу „Балканско полуострво 1918“, 1922-I, 1931-II на основу својих проучавања балканских психолошких типова.

Истраживачким радом, Цвијић се бавио око 38 година при чему је ишао на многобројне експедиције по Балканском полуострву, Јужним Карпатима и Малој Азији, чији су резултат била бројна научна дела.
Двотомна „Геоморфологија“ Јована Цвијића која даје геоморфолошки приказ терена на Балканском полуострву ни данас није изгубила на актуелности и представља изванредну полазну основу у савременим истраживањима.




Izvor: Vikipedija

Populacijska geografija je dio antropogeografije koji proučava načine na koje su prostorne različitosti u raspodjeli, sastavu, migracijama i rastu stanovništva povezane s prirodom mjesta.

Ona se bavi:

Proučavanjem ljudi u njihovoj prostornoj raspodjeli i gustoći
Povećanjem ili smanjenjem broja stanovnika
Kretanjima i pokretnošću stanovništva
Radnom strukturom
Grupiranjem ljudi u naselja
Načinom iz geografskih karakteristika mjesta npr. obrasci naselja
Načinom na koji mjesta reagiraju jedna za drugima na populacijske fenomene npr. imigracija

Sve gore navedeno promatra se kroz prostor i vrijeme.

Religijska geografija znanost je o distribuciji religija, objašnjavanju mjesta i načina njihova nastanka, te mnogih drugih geografskih aspekta vezanih uz religiju.

U religijskoj geografiji postoje dvije vrste religija: univerzalna religija i etnička religija. Univerzalna religija tip je religije koji se pokušava obratiti čitavom svijetu, svim vrstama ljudi. Tri glavne univerzalne religije jesu kršćanstvo, islam i budizam. Etnička religija tip je religije koji se obraća jednoj grupi ljudi, jednoj državi, jednoj kulturi.

Socijalna geografija proučava kako društvo utječe na geografska obilježja i kako faktori okoline utječu na društvo. Pitanja u području socijalne geografije mogu uključivati proučavanje ruralnog ili urbanog egzodusa te proizvode li niskorastući razvoji različiti tip dnevnog života nego što to čine utvrđeni blokovi.

Strateška geografija je zaokupljena kontrolom ili pristupom prostornim područjima koji imaju utjecaj na sigurnost i blagostanje nacija. Ovo područje podskup je antropogeografije, koja je samo podskup općenitije znanosti geografije. Povezana je s geostrategijom.

Urbana geografija je grana antropogeografije koja proučava povijest urbanih naselja, razvitak gradova, urbanu strukturu, prostorne obrasce koji se pojavljuju unutar grada, te jednako i urbane politike i probleme. Iako se smatra dijelom velikog polja antropogeografije, može se preklapati s drugim područjima antropologije i fizičke geografije. Urbani geografi pokušavaju razumijeti zašto se gradovi nalaze ondje gdje jesu, kojoj funkciji služe, hijerarhiju koja postoji među njima te zašto se razvijaju s oblikom kojeg imaju. Urbani geografi oblikuju teoretsku osnovu za brojne profesije koje među ostalima uključuju urbano planiranje, odabir položaja samoposluga, razvoj nekretnina, analizu obrasca kriminala i logističku analizu.

Postoje dva bitna pristupa urbanoj geografiji. Proučavanje problema povezanih s prostornom raspodjelom samih gradova te složenih obrazaca kretanja, tokova i poveznica koji ih spajaju u prostoru. Proučavanja u ovoj kategoriji zaokupljena su s gradskim sustavom. Drugi pristup je proučavanje obrazaca raspodjele i interakcije unutar gradova, pa je neophodno proučavanje njihove unutarnje strukture. Proučavanja u ovoj kategoriji su zaokupljena gradom kao sustavom. Jezgrovit način određivanja urbane geografije koja prepoznaje vezu između ova dva pristupa unutar predmeta onda glasi da "urbana geografija je proučavanje gradova kao sustava unutar sustava gradova."

Položaj opisuje lokaciju grada u odnosu na njegovo tlo, vodnu opskrbu i pomoć, dok smještaj opisuje okolinu grada u terminima drugih naselja, rijeka, planina i komunikacije. Lokacije za gradove obično se odabiru zbog dobrih razloga. Pogodnosti određenih lokacija mogu sadržavati:

Vlažno područje

Voda je stalna potreba za urbana područja te se teško prenositi. Zbog tog razloga mnogi su gradovi smješteni blizu ili uz rijeke.

Sušno područje

U vlažnim područjima sušno područje pruža zaštitu od poplavljivanja i močvarnog tla.

Lagan pristup građevnim materijalima

Građevni materijali poput kamena, drva ili gline su potrebni za izgradnju gradova te se teško prenose na velike udaljenosti.

Strateški obrambeni položaj

Povijesno su se mnogi gradovi izgradili na povišenom tlu radi otežavanja napada te da daju dobar pogled na okolni kraj. Riječni meandri također se koriste kao dijelomični jarci.

Opskrba gorivom

Većina gradova u početku su bili izgrađeni blizu šume radi gorenja i kuhanja. Danas se mnogi gradovi grade blizu rudnika ugljena, nafte i plina kako bi iskoristili te resurse.

Opskrba hranom

Gradovi trebaju nešto okolne zemlje kako bi bili pogodni za ispašu životinja ili rast usjeva.

Točka križišta putova i premosne točke

Često je korisno da je grad smješten na križištu rijeka, cesta ili željezničkih pruga kako bi se omogućili putovanje i trgovinu. Premosne točke su plitka područja koja dopuštaju jednostavnu izgradnju mostova.

Sklonište i pogled

Poželjno je graditi gradove smještene na strani nagiba zaštićene od nadolazećih vjetrova, te u smjeru koji prima najveću izloženost suncu.

Velike, razvijene nacije imaju jedan zajednički definirajući faktor. Svi su visoko urbanizirani. Prije 1850. godine nijedna zemlja nije mogla tvrditi da je pretežno urbanizirana, a na prijelazu stoljeća takvom se mogla smatrati jedino Velika Britanija. Već danas, više od 100 godina kasnije mnoge su se zemlje urbanizirale, dok su manje razvijene nacije još uvijek u tom procesu.

Urbanizacija je proces kojim se društvo transformira iz bitno ruralnog u pretežno urbano. Njezin najvidljiviji izražaj u krajoliku je rast gradova i povećanje njihovog broja, veličine i važnosti. Također proces urbanizacije može biti blisko udružen s ekonomskom kolonizacijom. Ipak urbanizacija nije samo rast gradova nego radije kompleksna promjena u ekonomskom, socijalnom i političkom razmišljanju. Kako gradovi rastu, uvode se nove definicije u svrhu popisivanja stanovništva u kojima se uobičajeno koristi koncept "proširenog grada". Definicije poput urbaniziranog područja utemeljene na fizičkom proširenju izgrađenog područja i minimalnih zahtjeva populacijske veličine i gustoće jednako kao i metropolitanskog područja, temeljene na veličini urbanog stanovništva i obrascima komutacije kao veličine prostorne integracije daju mnogo bolji pokazatelj populacijske veličine gradova nego što to čini upotreba političkih entiteta poput općina. Jedna od definicija koja je podignula mnogo zanimanja temelji se na konceptu urbanog polja koji je novi oblik urbanog prebivališta relativno malene gustoće koji upliće dobar transportni sustav i široku vrstu ekonomskih, socijalnih i rekreacijskih mogućnosti. Svako urbano polje se centrira i domira na određenu površinu od metropolitanskog područja s najmanje 200,000-300,000 ljudi.



wikipedija