Sretan Božić

Vjernici koji vrijeme računaju po julijanskom kalendaru danas slave Božić, jedan od najvećih hrišćanskih praznika.


Svi hrišćani slave Božić kao opštu slavu, jer je to dan rođenja najsvetijeg djeteta u istoriji čovječanstva, dan rođenja Spasitelja. Dolaskom sina Božijeg među ljude na zemlji otpočinje i nova era u istoriji čovječanstva.

U hrišćanstvu Božić označava dolazak Boga na zemlju, čija je misija spasenje ljudskog roda i predstavlja ispunjenje obećanja da Bog neće napustiti čovjeka, već će mu poslati Spasitelja.

Za Božić se ljudi, umjesto uobičajenog pozdrava, pozdravljaju sa "Hristos se rodi" i otpozdravljaju sa "Vaistinu se rodi".

Božić u hrišćanskoj religiji predstavlja najradosniji, a pored Vaskrsa i najznačajniji sveti praznik, ustanovljen još od apostolskih vremena.

Proslava Božića za Srbe, Ruse i pripadnike Јerusalimske patrijaršije počinje tačno u ponoć između 6. i 7. januara. Proslavu rađanja novog života, djetinjstva i roditeljstva prate najljepši vjerski običaji i obredi.

Obredno praznovanje Božića prvi put je obavljeno 354. godine u Rimu, za vrijeme cara Arkadija. Od ovog vremen, Božić se slavi izdvojen iz zajedničkog praznovanja Bogojavljenja, u vrijeme zimskog solsticija, "kada Sunce ponovo počinje da raste i jača u svojoj svjetlosti i toplini, a tama da opada".

Proslavu najradosnijeg hrišćanskog praznika prate najljepši vjerski običaji i obredi. Simboli Božića su slama, koja predstavlja simbol jasli u vitlejemskoj pećini u koje je položen novorođeni Isus, zatim novčići koji u slami simbolišu zlato kojim je darovan Isus. Orasi u slami i u ćoškovima sobe simbolišu to da Bog vlada nad sve četiri strane svijeta, dok kađenje kuće predstavlja simbol smirne i tamjana kojima je, takođe, darovan Hrist.

Na prvi Božićni dan dočekuje se položajnik – osoba koja će prva ući u kuću, odlazi se u crkvu na službu i pričest i jede prvi mrsni doručak.

Božiću prethodi četrdesetodnevni post, a na dan praznika trpeza je bogata. Božić je porodični praznik i slavi se u kući. Smatra se da bi tog dana svi koji su tokom godine bili u svađi, trebalo da se izmire i oproste uvrede.

Pravoslavci mijese česnicu i lome na onoliko dijelova koliko ima ukućana. U česnicu se stavlja novčić od srebra ili zlata koji simbolizuje dar novorođenome Hristu, a vjeruje se da će onaj u čijem komadu bude novčić, naredne godine biti srećan.


Božić se slavi tri dana.

U pravoslavnom svijetu običaji se razlikuju od zemlje do zemlje, a svaki narod je unio sopstvenu tradiciju u proslavljanje praznika.

Božić pored Srpske pravoslavne crkve,  slave Ruska i Gruzijska pravoslavna crkva, beloruski i ukrajinski pravoslavci, Jerusalimska patrijaršija, Sveta Gora, starokalendarci u Grčkoj i egipatski Kopti.


Buka M.

Pravoslavni vernici u Srbiji danas obeležavaju Badnji dan, poslednji dan četrdesetodnevnog posta i to je uvod u jedan od najvećih hrišćanskih praznika - Božić.

Badnji dan je pun običaja, koje su Srbi nasledili od svojih predaka, međutim dosta njih se promenilo, izgubilo ili potpuno zaboravilo.

Na Badnji dan domaćini sa svojim sinovima odlaze u šumu po hrastovo drvo - badnjak koje se uveče pali na kućnom ognjištu, kao simbol svetlosti i toplote koja greje i zbližava ukućane.
Paljenje badnjaka je u vezi s ognjem i ognjištem. To je središnji element simbolike rađanja novog Sunca, jer je i Badnji dan odmah posle kratkodnevnice. Mladi hrast je spaljivanjem davan ognju radi nove godine, a pregršti varnica bacanih u nebo su najavljivale mnogo roda i prinosa.

Sečenje badnjaka



U ranu zoru, pre izlaska Sunca, pucanjem pušaka i treštanjem iz prangija, objavljuje se opšti odlazak u šumu.

Broj badnjaka takođe varira zavisno od kraja. Negde se seče jedan badnjak, negde dva, tri, devet, a ponegde onoliko badnjaka koliko ima muškaraca u kući. Uglavnom je to značilo da se odseče jedna grana drveta, koja bi se tako cela nosila kući, ili se prvo kresala na više jednakih ili nejednakih delova.

Mladom hrastu se prvo kaže "dobro jutro", čestita mu se praznik i moli se da se donese zdravlje i sreću. Drvo se potom prosipa žitom, i  ne sme se dodirnuti golim rukama, pa čovek koji ga seče navlači rukavice.

Badnjak se uvek zasecao s istočne strane jer je trebalo da padne upravo na istok. Onaj ko je sekao badnjak, trudio se "da se drvo ne muči", tj. da se obori iz jednog udarca ili, najviše, s tri. Ako drvo ne padne ni posle trećeg udarca, mora se kidati rukama jer više udaraca nije dozvoljeno.

Prvi iver koji se odvaja od badnjaka ima takođe magičnu moć. Pazilo se da ovaj iver ne padne na zemlju, pa je s onime ko seče badnjak išao još jedan muškarac da uhvata prvi iver. Stavljanjem prvog ivera od badnjaka u karlicu verovalo se da će pomoći da se u njoj skuplja kajmak debeo kao iver, ili, ako se stavi na košnice, onda niko neće moći pčelama da naudi, a verovalo se i u lekovitost vode u kojoj je prvi iver potopljen pa su je oboleli pili radi ozdravljenja. Negde, opet, taj iver stavljaju u kokošarnik da živina bude uvek na okupu, a negde pod kvasac sa željom da u kući sve raste kao kvasac, itd.

Kad se domaćin vrati iz šume i donese badnjak, odnosno badnjake, prislanja ih na kućni zid, a tek s prvim mrakom se badnjak unosi u kuću i stavlja na ognjište.

U toku dana, domaćica u jedno sito stavi sve vrste žitarica, suvih šljiva, oraha i jabuka i to sve stoji u vrhu stola gde se večera. Ponegde sito stave pod sto, a ponegde kod ognjišta. Tim žitom posipa se badnjak, slama i polažajnik.



Pred veče domaćin unosi badnjak i slamu u kuću. Kuca na vrata, a kada ukućani pitaju Ko je? odgovara Badnjak vam dolazi u kuću. Potom mu domaćica otvara i obraćajući se badnjaku govori Dobro veče badnjače. Domaćin stupajući desnom nogom preko praga unosi badnjak u kuću, i pozdravlja ukućane rečima Srećno vam Badnje veče, na šta ga ukućani otpozdravljaju sa Bog ti dobro dao i sreće imao, dok ga domaćica dočekuje sipajući po njemu žito iz sita.

Noseći badnjak domaćin obilazi kuću kvocajući kao kvočka, a domaćica i sva deca idu za njim pijučući kao pilići. Domaćin obilazi sve uglove doma bacajući po jedan orah u svaki ugao, što se smatra žrtvom precima. Ostali orasi i lešnici se ostavljaju i u slami ispod stola i najčešće se jedu sa medom. Orasi koji su u uglovima niko ne uzima.

Po unošenju badnjaka, domaćin ili domaćica, unosi slamu i raznosi je po celoj kući, a posebno na mesto gde će biti postavljena večera. Pri tome onaj ko nosi slamu kvoca, a ostali pijuču. Preko slame se postavlja stolnjak jer se služi i jede na podu. Stolice su iznete iz kuće i sedi se na slami.

Posle Božića, tačnije na treći dan Božića (Sveti Stefan), ova slama se nosi u obor, štalu ili ambar, a njome su i obavijali voćke da bi bolje rodile.

Espreso

Srbi 7. januara proslavljaju najradosniji hrišćanski praznik



Svi vernici pravoslavne vere, koji poštuju Julijanski kalendar, danas slave Božić, a kako običaji nalažu svakome treba praznik i čestitati.

Običaj je da se na Božić odlazi popodne u goste i čestita praznik, ili da se telefonom nazovu porodica i prijatelji i poželi sve najbolje.

Svi već uveliko znamo da se Božić čestita tako što onaj ko ulazi u kuću kaže "Hristos se rodi", a domaćin odgovara sa: "Vaistinu se rodi" ili "Uistinu se rodi".

Međutim, postoji jedna stvar koju mnogi zaborave da kažu prilikom čestitanja Božića.

U pitanju je rečenica "Mir Božiji" koju uvek prvo treba reći, pa tek onda "Hristos se rodi".

Nije strašno ukoliko se naravno izostavi prva rečenica, ali tradicija nalaže da bi i nju svakako trebalo uvrstiti u čestitku.



SD

Dobar deo Srba ća vam reći da je za njih "dok ne probaju lava, svinja kraljica životinja". Ovo naročito važi za vreme oko nove godine i Božića jer se za ove praznike trpeza ne može zamisliti bez svinjskog pečenja. O tome, kako je došlo do ovoga, postoji zanimljiva priča.



Od 15. veka pa sve do ponovnog sticanja nezavisnosti u 19. veku, Srbi su živeli pod turskom upravom. U ovom periodu age i begovi imali su pravo da u bilo kom trenutku ušetaju u kuće srpskog stanovništva i traže hranu za sebe i konje, kao i druge potrepštine.

U slučaju kada bi domaćin odbio neki zahtev, Turci bi se svetili celoj porodici, a neki od slučajeva strašnog zuluma zapamćeni su do danas.

Upravo u ovo vreme, priča kaže, rodio se i običaj da Srbi za Božić jedu svinjsko pečenje.

Postoji legenda da Srbi,kako bi ih Turci za ovaj veliki praznik ostavili na miru, počeli da pripremaju svinjetinu i to na ražnju, u dvorištu, ispred kuće, da svi vide i osete.

Kako je Turcima bilo zabranjeno da jedu ovo meso, a čak i da uđu u dom de se svinjetina sprema, morali su da za Božić zaobiđu srpske domove. Srbi, dok su jeli jagnjetinu za praznike, često su ostajali bez nje pošto su i nju Turci uzimali.

Sa svinjskim pečenjem, Srbi su obezbedili da Božić provedu u miru i bez neželjenih gostiju, a vremenom se, prema predanju, običaj proširio i na ostale velike hrišćanske praznike.

Verovatno je da u priči ima malo istine jer su Srgbi i u drugim slučajevima nalazili načina da izvrdaju turskim osvajačima - kaže istoričar.

Zato kada za Božić sednete za prazničnu trpezu i na njoj nađete svinjsko pečenje, uz čašicu (ili dve) ispričajte prijateljima i porodici priču o svinjetini, i Srbima i Turcima. Sve ćete nasmejati i gozbu nastaviti u dobroj atmosferi.

Srećan Božić i Hristos se rodi!


Espreso