Pit Mondrijan
( 1872. - 1944.)

[You must be registered and logged in to see this image.]


Pit Kornelis Mondrijan (hol. Pieter Cornelis (Piet) Mondriaan; Amersfort, 7. mart 1872 — Njujork, 1. februar 1944) je bio holandski slikar i veliki teoretičar umetnosti. Uveliko je pridoneo umetničkoj grupi De Stijl koju je osnovao Teo van Dusbrih. Razvio je novi oblik apstraktne umetnosti nazvan neoplasticizam.
Studirao je od 1892. na akademiji u Amsterdamu. Obuzet religioznim problemima, proučava teozofske spise i postaje član sekte. Iz ovoga razdoblja potiču platna prožeta mistikom, s motivima usamljenih kuća sa dubokim tonalitetima i neobičnim osvetljenjem. Početak rata 1914. zatekao ga je u Amsterdamu. Oko 1915. napušta ovaj motiv kao polaznu osnovu i površinu komponuje slobodno u preglednom i smirenom ritmu obojenih kvadratnih površina oivičenih rasterom crnih linija. Koloristička skala redukovana je na tri osnovne boje: žutu, plavu i crvenu. Godine 1917. jedan je od osnivača pokreta De Stijl i formuliše principe neoplasticizma.


[You must be registered and logged in to see this image.]

Horizontalno drvo, 1911.



U poslednjim godinama motivi njegovih slika redukovani su na minimum; konačno su njegova platna sadržavala nekoliko obojenih površina na beloj podlozi. U platnima nastalim u Americi nestaje karakteristična crna linija, čime je ublažen opšti utisak i postignut življi i vedriji ritam površine.
Predanost ideji i principialna doslednost čine Mondrijana najistaknutijim apologetom apstrakcije — njegovo slikarstvo, lišeno svake emocije i tragičnosti, u osnovi meditativnoga i metafizičkoga karaktera, simbol je nastojanja da se pojavnoj realnosti suprotstavi trajniji vid univerzalne realnosti. Svojim teoretskim stavovima i metodom Mondrijan je izvršio veoma velik uticaj na slikarstvo apstraktnoga izražavanja i doživeo je, da epigoni njegovog geometrizma automatski ponavljaju obojene kvadrate kao jednu od pomodnih likovnih spekulacija.


[You must be registered and logged in to see this image.]

Kompozicija VII



Holandija (1872—1912)

Mondrijan je rođen 1872. u Amersfortu u kalvinističkoj porodici. Pit je bio najstarije diete u porodici koja je imala još 4 sina i jednu kćer. Mondrijan je svoju svest o slikarstvu dobio u porodici jer su mu i otac i ujak bili slikari. Njegov otac Pit Kornelis bio je upravitelj škole u Amersfortu pa je Mondrian bio okružen verom i očevim slikama. Porodica se 1880. preselila u Vintersvijk gdje je Pitov otac dobio posao. Tu je Pit trebao da postane profesor crtanja, i dobio je dve diplome koje su ga kvalifikovale kao profesora. Iako se činilo da će biti učitelj, Mondrijan se 1892. odlučio za slikarstvo i te se je iste godine preselio u Amsterdam kako bi se upisao na akademiju.

Njegove prve slike bile su naturalističke i impresionističke, a teme su uglavnom bili pejzaži. Ove slike su prikazivale uglavnom vetrenjače, mlinove, reke, polja i crkve. U početku su one slikane u stilu holandskih impresionista Haške škole, a kasnije su slikane različitim tehnikama i metodama što obeležava traganje za ličnim stilom. Ove slike su u krajnjoj meri reprezentativne i prikazuju uticaj raznih umetničkih pokreta na Mondrijana, uključujući i pointilizam i fovizam.
Mondrijan je naslikao i neke postimpresionističke slike kao što su Mlin na suncu (1908) i Pet silueta stabala s mesecom (1907/1908). Te slike danas se čuvaju u muzeju u Hagu. Još jedna slika Poslepodne (1908) prikazuje pejzaž koji se gotovo u celini sastoji od crvene, žute i plave boje. Iako je slika u potpunosti figurativna, ona je prva slika u kojoj je Mondrijan naglašavao primarne boje.
Prve Mondrijanove slike koje imaju naznake apstrakcije su platna nastala od 1905. do 1908. godine koje prikazuju nejasna drveća i kuće čiji su odrazi u mirnoj vodi. Iako konačni rezultat dovodi do toga da gledalac više naglašava formu nego sadržaj, ova dela su još uvek figurativna i tek znanje o Mondrijanovom kasnijem radu vuče gledaoca da u ovim delima traži početak Mondrijanove apstrakcije.


[You must be registered and logged in to see this image.]

Konfuzija



Mondrijan se po dolasku u Amsterdam upisao na Kraljevsku akademiju. Umetnička i literarna atmosfera u Holandiji menjala se jako brzo još dok je Mondrijan bio mladi student. Iako je Mondrijan nalazio mnoge uticaje na samoj akademiji, među važnijim uticajima bio je onaj simbolističkog pesnika Pola Verlainea i martinističkog pisca Josefina Merodaka Peladana. Njih dvoje su akademiju posetili 1892. i održali niz predavanja. Sam Peladan se zalagao za smrt realizma u umetnosti i uvodio je umetnost koju je on smatrao spiritualnom, simboličnom i estetičkom. U decembru 1892. u Amsterdam je došla izložba dela Vinsenta van Goga. Simbolisti su prihvatili van Goga iako je njihovo slikanje bilo potpuna antiteza Haškoj školi koja je uticala i na van Goga i na Mondrijana. No, simbolisti su takođe pokazivali sve veće interesovanje za mistične i nehrišćanske religije.
Mondrijan se 1908. počeo interesovati za teozofski pokret koji je na kraju 19. veka pokrenula Helena Petrovna Blavatski. Blavatska je verovala da je moguće ostvariti bolje znanje o prirodi nego ono koje nam daju empirijski načini, a većina Mondrijanovog kasnijeg rada težila je ka spiritualnom znanju. Mondrijan je u 1909. godine postao član Teozofskog društva Nizozemske.
Mondrijan je bio i dobar prijatelj sa slikarem Simonom Marisom sa kojim je 1901. godine putovao po Španiji i u Kornval, Engleska. Iako ta putovanja nisu proširila njegove slikarske horizonte, ona su razvila mržnju prema vlastitom provincijskom životu. Mondrijan je tokom ovog perioda putovao i po Holandiji. Godine 1903. putovao je u mesto Brabant sa svojim prijateljem Albertom van den Brielom gde se divio poljima i ruralnom životu. Tamo se ponovo vratio 1904. i ostao je godinu dana. Mondrijan je 1908. godine otputovao u Domburg gde je upoznao simbolistu Jana Toropa sa kojim je tada sarađivao. Mondrijan je ostalo vreme ovog perioda proveo u proučavanju i slikanju, a njegovo slikarstvo je 1910. godine doživelo potpunu ekspresiju njegovog interesa za mističnu kozmologiju teozofa.
Najpoznatija slika iz ovog perioda je Evolucija (1910/1911). Kao i mnogi tadašnji umetnici i Mondrijan je želeo Darvinovu teoriju zameniti konceptom duhovnog i intelektualnog razvoja. Slika je napravljena kao triptih, no nije prihvaćena od strane kritičara koji su je smatrali praznom i hladnom.
Mondrijanovo delo nakon 1911. godine uveliko je pod uticajem kubističke izložbe u Amsterdamu. Njegova potraga za pojednostavljivanjem vidi se u dvema verzijama slike Mrtva priroda s posudom za mirođje. Prva verzija iz 1911. godine je kubistička, dok je druga iz 1912. godine pojednostavljena. Mondrijan se 20. decembra 1911. godine odlučio preseliti u Pariz gdje je ostao sve do 1914. godine kada se ponovo vratio u Holandiju.


[You must be registered and logged in to see this image.]



Pariz (1912—1914)

Godine 1912. Mondrijan se seli u Pariz i izbacuje jedno 'a' iz svog imena tako postavši Mondrijan. Od tada je sva svoja dela potpisivao sa 'Mondrijan'. Pri dolasku, Mondrijan se uselio u atelje u ulici Rue du Depart 26 koja se nalazila u blizini željezničke stanice Monparnase. Atelje je Mondrijanu ostavio njegov prijatelj slikar Konrad Kikert, a Mondrijan je atelje delio sa još jednim slikarem, Lodvijkom Šelfhotom. U to vreme, Mondrijan je upoznao i slikara Kesa van Dongena, no svejedno se nije ograničio na proučavanje dela svojih nizozemskih sunarodnika. Pariz je u to vreme bio središte umetničke revolucije, a od svih pokreta najznačajniji je bio kubizam na koji se Mondrijan ugledao. Svoje prve kubističke slike (Evolucija i Sunce) Mondrijan je predao na izložbu na kojoj su bila dela slikara kao što su Pablo Pikaso i Žorž Brak, no središte izložbe ipak su bila dela Pola Sezana, kojih je bilo 28. Zanimljiva je činjenica da su Mondriajnove prve kubističke slike nastale upravo iz proučavanja Sezanovih dela.
Mondrijan je 1914. godine napravio temeljnu studiju kubizma. On je još iste te godine želeo postati slikar značajan kao Rembrant. Vratio se slikanju klasičnih pejzaža i uvideo je kako neki od njih odgovaraju njegovom novom stilu. Mondrijan je u Parizu proveo samo dve godine odlučivši ga napustiti u leto 1914. godine i vratio se u rodnu Holandiju.


Holandija (1914—1919)

Za razliku do kubista, Mondrijan je još uvek hteo uskladiti svoje slikanje sa svojim duševnim traganjima, te je 1913. godine počeo spajati slikanje sa svojim teozofskim studijama što je obeležilo konačno odstranjivanje od reprezentativne umetnosti. Zašto se Mondrijan 1914. godine, i to na vrhuncu političke krize, vratio u Holandiju nije posve poznato. Verovatno se vratio kako bi posetio svog bolesnog oca. Kako je započeo Prvi svjetski rat, Mondrijan je bio prisiljen da ostane u Holandiji još 5 godina. Tokom tog perioda njegova umetnička delatnost znatno je pala.
Mondrijan se tada prvi put počeo zanimati za društvo, te je prvi put kupio smoking i naslikao se ispred jedne apstraktne slike. Mondrijan se tada počeo kretati po visokim krugovima, i polako je pridobijao kritičare, koji ipak nisu toliko pričali o njegovom delu koliko o njegovom životu.
Uskoro se preselio u mesto Laren, koje je bilo umetnička kolonija još od 19. veka. U početku je boravio kod svog prijatelja Jakoba van Domselera, no često bi sam iznajmio atelje. Tokom tog perioda, slao je svoja dela na mnoge izložbe i sve je više privlačio kritičare. Godine 1916. izdao je pamflet Novi pokret u umetnosti kojim je želio privući slikare koji su imali sličan cilj kao on. Među poznatijim slikarima bio je Bert van der Lek, koji se u Laren doselio u aprilu 1916. godine, čije su slike bile slične Mondrijanovim jer je i on iz svojih slikao izbacivao modeliranje i perspektivu. Lekovo korištenje primarnih boja uveliko je uticalo na Mondrijana.
U to vreme, Mondrijan je upoznao filozofa i sveštenika Šoenmekersa koji je razvio teozofski pravac znan kao Hristozofija. Ta teorija ujedinjuje mistične i matematičke elemente u jedno, što je Mondrijanu bilo od direktne koristi.
Mondrijanove slike iz 1917. godine mogu se interpretirati sa teozofske strane, no sam Mondrijan je, pod uticajem kubizma, shvatio da slike postoje kao nezavisni objekti. Od tada njegove slike sve više koriste geometriju i povećavaju utiecaj individualca u korištenju boje.
.......


[You must be registered and logged in to see this image.]



Pariz (1919—1938)

U leto 1919. godine Mondrijan se vraća u Pariz. Njegov atelje je bio zatvoren tokom njegovog boravka u Holandiji te su njegove slike bile jako dobro očuvane. Prvo se uselio u Ul. Depere 5, no ubrzo se vratio u broj 26 gde je ostao do 1936. godine. Grupa De Stijl je već bila u poziciji da se proslavi u svetu. Van Dusbrih i Mondrijan su ju proslavili kroz slikarstvo, a belgijski skulptor Džordž Vantondžerlo je tražio neoplasticističku formulu u skulpturi. Jedno od Mondrijanovih prvih dela iz tzv. „druge pariske faze“ je delo slično drami ili raspravi između tri lica.
......

[You must be registered and logged in to see this image.]



London i Njujork (1938—1944)

Godine 1938. u Evropi je vladala politička kriza. Kako je Evropa očekivala rat, Mondrijan je bio sve nervozniji, no ipak nije želeo da napusti Pariz. Ipak, nakon nagovora prijatelja, Mondrijan je 1938. godine sa Vinifredom Nikolsonom otišao na voz, pa nakon voza brodom u London. U Londonu ga je dočekao skulptor Naum Gabo, a zajedno sa Nikolsonovima, mu je pronašao atelje u u Hampsteadu. Mondrjan je u Londonu ostao dve godine i naslikao je mali broj celih slika, a započeo je njih nekoliko koje je završio u Njujorku. Među dovršenim slikama treba izdvojiti Kompoziciju s crvenom (1939) koja opet verno prikazuje Mondrijanov stil dvostrukih linija koji je sličniji drugom pariškom periodu nego njegovom kasnijem periodu. Mondrijan je u Londonu završio i neke slike koje je započeo u Parizu (Kompozicija br. 1, sa sivom i crvenom/Kompozicija s crvenom). Među slike koje je započeo u Londonu, a završio u Njujorku treba spomenuti dela Kompozicija, London (1940 — 1942), Kompozicija u crnoj, beloj i crvenoj (Slika br. 9) (1939 — 1942) i Trafalgar Square (1939 — 1943). U ovim slikama Mondrijan je, osim crnih, uveo i mali broj kratkih linija u boji (uglavnom plave i crvene), a ujedno je i ponovo povećao broj obojenih površina (iako je bela još uvijek dominirala), ali su one bile puno manje u površini nego one iz njegovog ranijeg perioda. Te linije u bojama, kombinovane s crnim, slikama su davale dodatni utisak svetlucavosti i blistavosti. Drugi svetski rat započeo je 1939. godine, a Mondrijan je u Engleskoj boravio sve do bitke za Britaniju (1940) kada se odselio u Njujork jer je jedna bomba pogodila kuću u kojoj je stanovao. Nakon odluke da napusti Englesku, slikar Hari Holcman mu je savetovao da ode u Njujork. I Mondrijan je krenuo u Ameriku. Njegova platna su ubrzo stigla. U početku je boravio kod Holcmana, a onda se uselio u atelje u Istočnoj 89. ulici gde je nastavio slikati.

Mondrijan se u Njujorku susreo sa Pegi Gugenhajm, a upoznao se i sa Maksom Ernstom, Andreom Bretonom i Marselom Dišanom. Ubrzo se učlanio i u Američko udruženje apstraktnih umetnika, s kojom ga je upoznao upravo Ernst. Mondrijanovi pravi zadatak u Njujorku bio je dovršavanje započetih dela. Tim delima dodao je, po uzoru na prošla vremena, nekoliko polja u primarnim bojama. Njujork je na Mondrijana izvršio takav uticaj da su poslednje tri godine njegova života bile najzanimljivije.
......

[You must be registered and logged in to see this image.]



Izabrana dela

Mlin na suncu: „Mlin Winkel“ (1908)
Crveno drvo (1908) [4]
Hrizantema (1908) [5]
Mlin kraj vode (1908)
Pejzaž (1909)
Crveno drvo (1909—1910)
Crveni amarilis s plavom pozadinom (1910)
Evolucija (1910—1911)
Crveni mlin (1910—1911)

( deo biografije iz wikipedie )


[You must be registered and logged in to see this image.]

Drvece pored reke, 1907. - 1908.


[You must be registered and logged in to see this image.]

''Red tree''

[You must be registered and logged in to see this image.]

''Farm at Duivendrecht''

[You must be registered and logged in to see this image.]