Srećan vam (prvi) Božić!


Božić po novim kalendarima, Gregorijanskom i Milankovićevom, slave rimokatolička, protestantske, anglikanska i deset autokefalnih pravoslavnih crkava.


Preostale četiri autokefalne crkve (jerusalimska patrijaršija, ruska, srpska i gruzijska pravoslavna crkva) rođenje Isusa Hrista proslaviće takođe 25. decembra ali po svom, (staro)Julijanskom kalendaru, ili 7. januara po gregorijanskom i novojuliljanskom, odnosno Milankovićevom kalendaru.

Katolička crkva u ponoć između Badnjeg dana (24. decembra) i Božića (25. decembra) služi svetu misu koja se zove ponoćka. To je služba koju upražnjava samo rimokatolička crkva, jer se smatra da baš tada dolazi iz mraka Božje svetlo.

Svečana misa - ponoćka, privlači veliki broj vernika rimokatoličke crkve u Srbiji, a crkvene i stare narodne pesme, koje se tada pevaju stvaraju atmosferu radosti.

Simboli proslave Božića kod rimokatolika su jasle u kojima je Hrist rođen, jelka kao večno zeleno drvo i adventni venac.

Običaj da se u crkve postave jasle, sa figurama koje dočaravaju siromašne uslove staje u kojoj je Hrist rođen, potiče iz 13. veka. Takve jasle u svojim domovima danas imaju i vernici.

U kućama vernika rimokatoličke crkve venac-advent je ispleten od slame i borovih grančica, ukrašen purpurnim vrpcama i ima četiri crvene sveće, zbog četiri nedelje posta, koje se pale jedna po jedna, svake nedelje uoči Božića.

Post uoči praznika je karakterističan i za katolike i za pravoslavne, ali teolozi kažu da katolici nisu toliko kao pravoslavni striktni u postu, već da njihova crkva više apeluje na duhovnu obnovu i pomoć svima koji su u nevolji.

Među Srbima je malo poznata činjenica da i većina pravoslanih crkava slavi Božić (ali ne i Uskrs) kada i katoliočka i protestanske, ali po svom kalendaru.

Kalendar koga se inače, pa tako i za proslavu Božića, drže te crkve se zove novojulijanski, reformisani Julijanski ili, prema tvorcu, Milankovićev kalendar.

Naime u Carigradu (Konstantinopolju ili Istanbulu) maja 1923. godine održan je Svepravoslavni kongres na kome je kao član srpske delegacije učestvovao i srpski astronom Milutin Milanković koji je na zahtev pravoslavnih predstavio svoj kalendar.

Opšte oduševljenje pristunih patrijarha i izaslanika (osim iz Moskovske patrijaršije koja nije imala predstavnika jer se još nije bila oporavila od Revolucije 1917.), Milanković nije zaslužio samo time što je kalendar neuporedivo tačniji (za razliku od gregorijanskog kalendara koji na svakih 400 godina "ispušta" tri prestupne u odnosu na stari julijanski ovaj na svakih 900 godina ispušta sedam), već i zbog toga što njihovim usvajanjem dobijaju normalan kalendar a da ne moraju da prihvate kalendar katoličke crkve.

Pravoslavne crkve koje su reformisale kalendar su prihvatile od 1924. pa nadalje (bugarska crkva tek 1963.) Milankovićev ili tzv. novojulijanski kalendar, a ne Gregorijanski.

Kalendar su do danas prihvatile 10 od 14 autokefalnih pravoslavnih crkava i to Carigradska (Vaseljesnka) patrijaršija (po "prvenstvu časti" među pravoslanivm crkvama prva), Aleksandrijska patrijaršija (druga), Antiohijska patrijaršija (treća), Grčka pravoslavna crkva (11.), Kiparska crkva (10.), Bugarska pravoslavna crkva (osma), Rumunska pravoslavna crkva (sedma), kao i manje pravoslavne crkve Poljske (12.), Čeških zemalja i Slovačke (14), Albanska (13). Zanimljivo je da i većina parohija u SAD prvoslavnih crkava koje se drže starog kalendara, čak i Moskovske patrijaršije, primenjuju novojulijanski kalednar.

Verni kalendaru koji se u Srbiji smatraju "svetim" i zovu "pravoslavnim" (iako ga je uveo rimski car Julije 45. godine pre Hrista i koji bi po tome mogao biti zvan i "varvarskim"), ostale su Jerusalemska patrijaršija (četvrta po "prvenstvu časti"), Moskovska patrijaršija (peta), Srpska pravoslavna crkva (šesta), .Gruzijska pravoslavna crkva (deveta) a primejuje ga i manastirska zajednica Sveta gora.

Svaka crkva ima svoje, manje ili više dobre, razloge zašto je ostala pri starom ili prihvatila novo računanje vremena ali najpraktičniji svakako ima Jerusalimska patrijaršija. Naime većinu vernika Jerusalimske patrijaršije čine pravoslani Arapi koji bi po novom kalendaru morali da se "guraju" na svetim mestima u isto vreme kada Božić slave tamošnji katolici i protestanti.

Međutim, i crkve koje su prihvatile taj kalendar primenjuju ga samo na nepokretne praznike, kao što je Božić. Uskrs svi hrišćani moraju slaviti istog dana, tako da se u celom pravoslavnom svetu Uskrs, kao i svi pokretni praznici (jer su vezani za Uskrs) slave po starom kalendaru.

Držeći se Pravila svetih Apostola, kanon 7: da "episkop, sveštenik ili đakon, koji bude praznovao vaskrsenje Hristovo pre prolećne ravnodnevice i zajedno sa judejima, neka bude svrgnut", pravoslavne crkve (osim Finske) Uskrs mogu da slave samo posle jevrejskog Pesaha, odnosno Pashe, jer je ona bila u subotu uoči Hristovog vaskrsenja. Pasha pada uvek pre prolećne ravnodnevice, pa se Uskrs može slaviti u prvu nedelju posle prvog punog meseca posle prolećne ravnodnevnice, ili na dan punog meseca, ako pun mesec padne u nedelju.

Milankovićev i Gregorijanski kalendar će se prvi put razlikovati 2800. godine.

(MONDO)