Svet koji treba videti pre nego što nestane

elika plava rupa u Belizeu, jedino prirodno stanište na kojem žive i aligatori i krokodili, šume poslednjih divljih gorila, najslanije more na svetu i ostrva koja nestaju. Posetite barem jedno od ovih mesta - dok ih još možete pogledati.

Stalno slušamo pesimistična upozorenja o skorom nestanku velikog koralnog grebena do 2030. godine, topljenju glečera u Alpama i snega na planini Kilimandžaro za nekih 40 godina. Uskoro će se, prema ovim predviđanjima, istopiti i led na Arktiku, a polarni medvedi će nestati. Dolazak turista na ova područja može ih dodatno opteretiti, ali ako putnici poštuju okolinu, njihov dolazak može finansijski obogatiti područje i doprineti njegovom očuvanju.

Koralni greben Belizea - Sastoji se od niza koralnih grebena, koje se proteže uzduž obale Belizea, oko 300 km, i deo je 900 km dugog Mezoameričkog koralnog grebena (proteže se od Meksika do Hondurasa). Posle Velikog koralnog grebena u Australiji, ovo je po dužini drugi u svetu.


Svaki dan po malo nestaje - Koralni greben Belizea

Rezervat prirode koralnog grebena Belizea zauzima veliku većinu, a uključuje i vrlo atraktivne atole, od kojih je najpoznatiji fenomen Velike plave rupe. Ovo je i jedan od biološki najraznovrsnijih ekosastava na svetu i nalazi se na UNESCO-ovom popisu svetske baštine. Nažalost, od 2009. našao se i na listi ugroženih mesta svetske baštine.

Preterana izgradnja turističkih smeštaja, kruzeri i zagađenje ozbiljno su ugrozili grebene. Naučnici smatraju da su globalno zagravanje i ekstremne klimatske pojave izazvali izbjeljivanje korala. Procenjuje se da je u poslednjih 20 godina oštećeno i do 50 odsto koraljnog grebena Belizea i mnogi veruju da je mogućnost oporavka ravan nuli.

Šume sliva reke Kongo - Uništavanje šuma radi izgradnje puteva ne samo da škodi životnoj sredini već rezultira i češćim dolascima krivolovaca koji istrebljuju ugrožene životinjske vrste, poput gorila i šumskih slonova. Tropske kišne šume, kao što je ona u Kongu, proizvode 40 posto kiseonika i služe kao izvor hrane, lekova i minerala.

Posle Amazona, reka Kongo nosi više vode od bilo koje druge reke na Zemlji. Zbog toga se tu nalazi i druga po redu najveća prašuma na svetu. Prema proceni UN-a, ako se ne preduzmu ozbiljne mere zaštite, do dve trećine šuma i jedinstvenog divljeg života nestaće do 2040.



Deset miliona hektara šume deli više država, a svakodnevno ih ugrožava vađenje ruda, ilegalna seča šuma, poljoprivreda i oružani sukobi. Manje šume znači i manju apsorpciju CO2, manje kiše i veći uticaj na klimatske promene.

Mrtvo more - Ono je najniža tačka na zemlji (418 metara ispod nivoa mora). Deset je puta slanije od morske vode, pa ljudsko telo po njemu pluta. Veruje se da sadrži minerale korisne za ljudsko zdravlje.




Poslednjih 40 godina Mrtvo more se smanjilo za trećinu svoje veličine. Hoteli i restorani koji su nekad bili blizu obale sad su i po kilometar dalje. Reka Jordan jedini je izvor vode, a budući da Izrael i Jordan nemilice koriste rečnu vodu za navodnjavanje, malo toga stiže do Mrtvog mora. Procenjuje se da bi moglo da nestane za 50 godina. Osim toga, proizvođači kozmetičkih proizvoda koriste Mrtvo more kao izvor sirovine.

Nacionalni park Everglejds - U Everglejdsu na Floridi živi barem 20 ugroženih životinjskih vrsta, uključujući pantere, kornjače i razne ptice. U samom srcu 2,5 miliona hektara parka nalazi se ogromna močvara, najveća takve vrste u svetu. Ovo je i jedino područje na svetu koje dele krokodili i aligatori.

Ugrožava ga zagađenje s poljoprivrednih poseda, invazivne vrste, ubrzani razvoj kao i činjenica da se 60 odsto vode preusmerava na okolne gradove i farme. Everglejds se zbog toga smanjio za pola u odnosu na 1900. godinu. Ovo je jedino stanište floridske pantere, a ostalo ih je samo 100 na slobodi. Za 40 godina bi ove divlje mačke mogle sasvim da nestanu iz divljine, baš kao i 20 drugih vrsta koje su ugrožene.



Maldivi - Od 1.900 malih ostrva raspršenih po Indijskom okeanu nastanjeno je samo njih 200. I svi imaju vrlo malu nadmorsku visinu. Nastavi li se podizanje nivo mora, malo naučnika veruje u opstanak ove države. Godine 2008. predsednik Maldiva najavio je da će država početi da kupuje zemljište u Indiji i drugim državama kako bi stanovnici imali gde da žive u budućnosti.


Fantastični Maldivi


Verovatno će nestati i velik deo leda na polovima, tigrovi u Indiji, prašuma Tauamanu i njene šarene ptice, kao i sliv kineske rjeke Jangce. Njen životinjski svet i 400 miliona ljudi već su poprilično raseljeni.


vesti-online.com

Atrakcije koje nestaju


Ratovi, zagađenja i širenje naselja kobno utiču na neke od najpoznatijih spomenika ljudske civilizacije ili prirodne lepote koje bi se uskoro mogle nepovratno izmeniti. Ako želimo da ih zapamtimo u postojećem stanju, trebalo bi da ih što pre posetimo. Ipak, ne smemo zaboraviti da su za štetu u nekim slučajevima najodgovorniji baš turisti.

Zabranjeni grad



Palata u središtu Pekinga, gde su punih 500 godina (od 1420. do 1923. godine) živeli kineski carevi, opasno je ugrožena zbog ogromnog broja ljudi koji je posećuju. Iako je nekada bio zabranjen običnim smrtnicima, kroz dom 24 cara sada prođe oko sedam miliona turista godišnje. Ipak, vlasti ne žele da ograniče posete pošto palatu u najvećem broju posećuju Kinezi, koji žele da se upoznaju sa svojom istorijskom baštinom. Kako bi umanjili štetu, arheolozi su pokrenuli veliku restauraciju koja bi trebalo da traje još najmanje desetak godina.


Tadž Mahal



Navala turista ozbiljno ugrožava i jedan od najpoznatijih indijskih simbola, beli mermerni mauzolej koji je u 17. veku svojoj supruzi podigao peti vladar mogulske dinastije. Kroz Tadž Mahal godišnje prođe četiri miliona posetilaca, a spomenik uništava i zagađenje koje se pri tom proizvodi. Iako su nedavno povisili cene ulaznica, odgovorni razmišljaju o potpunom zatvaranju mauzoleja za turiste. Od 1641. građevinu je 20 godina gradilo 200.000 graditelja i umetnika. Krajem 19. veka Tadž Mahal su u potpunosti obnovile britanske kolonijalne vlasti, a šta će Indija učiniti da bi ga zaštitila ostaje da vidimo u narednim godinama.

Vavilonski hram



Grad istorije i legende opasno je ugrožen ratom koji se već godinama vodi na iračkom tlu. Nažalost, obeshrabruju i planovi novih iračkih lidera za mesto gde je 1.700 godina pre Hrista stajao najveći grad na svetu. Pored toga što su stradala u ratnim akcijama, arheološka nalazišta upropastili su američki vojnici, koji su drevne opeke i druge predmete odnosili kao uspomenu ili su na iskopinama sagradili vojne objekte. Arheološki lokaliteti najstarijih naselja na svetu delimično su uređeni i zaštićeni u vreme Sadama Huseina. Uz repliku Vavilonskog hrama na svrgnutog diktatora podseća i mural na kojem je uz legendarnog kralja Nabukodonosora prikazao i svoj lik. Nova vlast, međutim, budućnost Vavilona - opet na veliku žalost arheologa - vidi kao tematski park s novim hotelima i trgovačkim centrima.

Little Green Street



Iako nije u središtu Londona, ovo je verovatno jedna od retkih preostalih autentičnih engleskih ulica iz gregorijanskog doba. Nažalost, zbog dobrog položaja i blizine popularnog Camden-a, stručnjaci strahuju da bi ova četvrt iz 18. veka mogla biti zauvek uništena. U neposrednoj blizini, naime, već se planira gradnja novih zgrada i podzemnih garaža. Glavni problem je što će kamioni i mehanizacija na putu do gradilišta morati da prolaze ulicom širokom samo dva i po metra i što još uvek nisu napravljene studije o tome kako će buka i vibracije uticati na kućice stare oko 220 godina.

Ratovi, zagađenja i širenje naselja kobno utiču na neke od najpoznatijih spomenika ljudske civilizacije ili prirodne lepote koje bi se uskoro mogle nepovratno izmeniti. Ako želimo da ih zapamtimo u postojećem stanju, trebalo bi da ih što pre posetimo. Ipak, ne smemo zaboraviti da su za štetu u nekim slučajevima najodgovorniji baš turisti.

Piramide u Gizi



Nekontrolisan urbani razvoj preti egipatskim piramidama, jednom od originalnih sedam svetskih čuda starog sveta i najpopularnijih turističkih odredišta uopšte. Uz reke posetitelja, taksija i prodavaca suvenira, piramidama šteti i zagađenje iz Kaira koje dopire do ivice arheološke zone. Zagađeni vazduh nagriza strukturu piramida, a kanalizacija urušava plato na kojima su izgrađene. O težini kompleksa kamenih grobnica drevnih faraona dovoljno govori podatak da je samo Keopsova piramida sagrađena od 2,3 milona kamenih blokova, prosečno težih od 2,5 tone.

Versaj



Blizina velegrada kobna je i za francuski ponos - Versaj, dom ekstravagantnog Luja Četrnaestog, koji je 50 godina pretvarao očevu lovačku kuću u dvorac čije je ime postalo sinonim za raskoš i luksuz življenja. Posebna priča su geometrijski vrtovi ukrašeni bazenima, skulpturama i vodoskocima. U nevremenima je dosad stradalo više od 10.000 raznih stabala, uključujući i Napoleonov korzikanski bor, što je više od 90 odsto sveg drveća zasađenog u vrtovima. Problem je i to što većina starih stabala ima preslabo korenje za svoju visinu, pa ih i slabije nevreme može srušiti. Vrtovi su, naime, napravljeni na močvarnom tlu, pa drveće nije moglo da razvije duboko korenje i postalo je nestabilno. S balkona kraljevske palate pogled se sada pruža na stambene zgrade, čime kralj Luj sigurno ne bi bio oduševljen.



Reka Kootenai



Razvoj naselja i poljoprivrede već duže vreme uništava rečno područje na severozapadu SAD uz kanadsku granicu. Ali, nakon izgradnje jedne od brana sredinom sedamdesetih godina došlo je do promene toka reke i porasta temperature vode, što se vrlo negativno odrazilo na populaciju bele jesetre. Očekuje se da bi ta genetski jedinstvena riblja vrsta mogla potpuno izumreti za najkasnije 30 godina. Ugrožena jesetra jedan je od simbola poznatih vodopada Kootenai, pa bi njen nestanak nepovratno promenio vodopade koje lokalni Indijanci smatraju svetim mestom izuzetne duhovne snage.

Izgubljeni gradovi širom sveta

Ovi drevni gradovi vredni su pažnje, čak i potpuno napušteni i u ruševinama.... Gledajući u vrhove Anda koji se uzdižu iznad izgubljenog grada Inka i bujne doline koja se prostire ispod, lako je uvideti zbog čega je izabran za jedno od novih sedam svetskih čuda 2007. godine. Kada je u 15. veku nove ere peruanska oblast napuštena, ubrzo nakon invazije španskih konkvistadora na okolna mesta, grad je pao u ruševine sve do 1911. godine kada je američki naučnik naišao na ono što je od njega ostalo. Istorije nekada slavnih metropola svake godine postaju sve izazovnije za putnike, pa tako Maču Pikču godišnje poseti preko milion turista, a statistike kažu da ta cifra svake godine raste za šest procenata. Turistima je na raspolaganju desetine izgubljenih gradova za istraživanje. U Meksiku je majanski grad Čičen Ica, u Joradnu Petra, u Kambodži Angkor i još mnogo drugih širom sveta.... Predstavljamo spisak top deset izgubljenih gradova prema oceni Morgana Brenana, autora sajta travel.yahoo.com i Forbsove liste.


Drevni grad Petra isklesan je u stenama



1. PETRA
Država: Jordan
Civilizacija: Nabatejci
Nastanjen: Šesti vek pre nove ere

Ovaj ružičasto obojeni grad isklesan u stenama, zaradio je slavu na Zapadu zahvaljujući blokbasteru iz osamdesetih godina “Indijana Džouns i poslednji krstaški pohod”. U vreme antičkih vremena, Petra je bio glavni grad Nabatejaca, poznat upravo po građevinama uklesanim u stene. UNESKO je ovaj drevni izgubljeni grad uvrstio u svoju listu mesta koja se smatraju svetskom kulturnom baštinom 1985. godine. Od krstaških vremena, pa sve do 1812. nijedan Evropljanin nije bio u ovom jordanskom gradu. U Petri je danas sačuvano oko 800 građevina i žrtvenika.


Čičen Ica je proglašena za jedno od novih sedam svetskih čuda 2007. godine



2. ČIČEN ICA
Država: Meksiko
Civilizacija: Maje
Nastanjen: od 600. do 1000. godine nove ere
Čičen Ica (na lokalnom jeziku doslovno “Na izvoru naroda”) predstavlja veliko arheološko nalazište na Jukatanu u Meksiku iz doba majanske civilizacije. I Čičen Ica se nalazi na spisku Svetske baštine UNESKA, a 7. jula 2007. godine poneo je i titulu jednog od novih sedam svetskih čuda. Centrom Čičen Ice dominira velika stepenasta piramida, koju su Maje zvale hram Kukulkan, zatim je tu i Hram ratnika kojeg su Maje izgardile većeg u odnosu na original koji je poslužio kao uzor, a koji se nalazio u toltečkom centru Tula. U Čičen Ici je otkriveno i sedam terena za igranje gumenom loptom, od kojih jedno predstavlja najveće staro igralište srednje Amerike.


Grad Derinkuju sagrađen je na deset spratova pod zemljom



3. PODZEMNI GRAD DERINKUJU
Država: Turska
Civilizacija: najverovatnije Frigijci
Nastanjen: Od oko osmog veka pre nove ere do 10. veka nove ere
Ova podzemna mreža u Kapadokiji ima preko deset spratova i prostor koji može da primi 50.000 ljudi odjednom, plus stoku. Glasine kažu da je Derinkuju sagrađen kao skrovište kako bi se rani hrišćani sklonili od rimskog progona. Podzemni grad Derinkuju otkriven je tek 1963. godine, iako je njegovo ime sve vreme upućivalo na tajnu (derin kuyu - tur. duboki izvor), dok je za posetioce otvoren šest godina kasnije, 1969. godine. Derinkuju se spušta na dubinu od 85 metara, a za turističke posete otvoreni su delovi na samo prva dva nivoa (oko 10% površine), dok dublje u grad mogu sići samo arheolozi. U gradu su pronađeni i škola, crkva, ostave za čuvanje hrane itd.


I danas se spekuliše zbog čega je napušten Maču Pikču



4. MAČU PIKČU
Država: Peru
Civilizacija: Inke
Nastanjen: U 15. i 16. veku nove ere
Konkvistadori koji su dolazili iz Evrope doneli su male boginje (ili po drugoj teoriji sifilis) koje su zbrisale stanovnike kraljevske tvrđave zaboravljene u Andima. Ipak, smatra se da je izgubljeni grad Inka bio napušten i pre dolaska Španaca i da ga oni nisu pronašli - u stvari, grad je pronađen tek 1911. godine. Grad Maču Pikču opisuje i svedoči o vremenu veličanstvenog carstva Inka. Moćna vosjka Inka je nakon osvajanja teritorija sagradila kanale za navodnjavanje u vidu terasa i sisteme popločenih puteva, a građevinari su sagradili tvrđave, hramove i monumentalne kamene zgrade. Sedmog jula 2007. godine, Maču Pikču se priključio svetskim čudima modernog doba.


Angkor poseduje više od hiljadu hramova



5. ANGKOR
Država: Kambodža
Civilizacija: Kmersko carstvo
Nastanjen: Od devetog do 15. veka nove ere
Više od hiljadu hramova, uključujući i Angkor Vat, nalazi se u ovoj dugogodišnjoj prestonici Kmerskog carstva. Grad je počeo da nazaduje nakon uspešnog napada osvajača koji su stigli sa prostora današnjeg Tajlanda. Angkor je jedan od najznačajnijih arheoloških lokaliteta u jugoistočnoj Aziji. Uz pomoć satelitskih fotografija, 2007. godine je ustanovljeno da je Angkor bio najveći predindustrijski grad na svetu, dok hram Angkor Vat, koji se prostire na površini od 2 kilometra kvadratna, predstavlja najveću versku građevinu na svetu. Angkor se nalazi pod zaštitom UNESKA kao deo njegove Svetske baštine.


Oko grada Kartagine uzdigla se najvažnija mediteranska pomorska sila



6. KARTAGINA

Država: Tunis
Civilizacija: Feničani
Nastanjen: Od 650. do 146. godine pre nove ere
Kartagina je antički grad koji se nalazio na severu Afrike, a koga su osnovali feničanski trgovci. Oko Kartagine se uzdiglo i istoimeno carstvo koje je predstavljalo najvažniju mediteransku pomorsku silu do Punskih ratova. Kartagina je imala najnapredniju luku svoga doba - Koton Kartage. Nakon tri Punska rata, Kartagina je poslednji put napadnuta 149. godine pre nove ere, a tri godine kasnije pobeđena i porobljena. Kartaginjani su prodati kao robovi, grad razrušen, a zemlja preorana i posuta morskom soli, da ne bi uspevala vegetacija. U drugoj polovini 20. veka, prilikom građevinskih radova na palati predsednika Habiba Burgibe, otkrivene su ruševine Kartagine, koje se danas koriste kao turistička atrakcija.


Ceo grad Pompeja pretvoren je erupcijom Vezuva u mumiju od pepla



7. POMPEJA
Država: Italija
Civilizacija: Rimsko carstvo
Nastanjen: Od sedmog/šestog veka pre nove ere do 79. godine nove ere
Pompeja je predstavljala kulturni centar i odmaralište za rimsko visoko društvo dok 79. godine nije uništena erupcijom vulkana Vezuv. Debeli sloj pepela, skoro 6 metara, zatrpao je grad i on je bio zaboravljen sve do 1748. godine kada je ponovo otkriven. Arheološkim istraživanjima tokom 18. veka iskopan je veći deo grada, uključujući forume, hramove, pozorišta, kupatila i veliki broj kuća. Danas nam Pompeja nudi jedinstven pogled na život u prvom veku i dokaze koliko je grad bio živahan. Pompeja je bila inspiracija i za roman, film, englesku TV seriju, kao i sliku “Poslednji dani Pompeja”, slikara Karla Brula.


Aleksandar Veliki jedan je od "krivaca" za propast drevnog Memfisa



8. MEMFIS
Država: Egipat
Civilizacija: drevni Egipćani
Nastanjen: od trećeg milenijuma pre nove ere do sedmog veka nove ere
Smešten u delti Nila, Memfis je vekovima predstavljao centar trgovine, religije i kraljevstva. Strane invazije, uključujući i jednu Aleksandra Velikog, dovele su do propasti Memfisa. Drevno egipatsko ime Memfisa bilo je Ineb Heđ (Bele zidine). Današnje ruševine Memfisa nalaze se na oko 19 kilometara južno od Kaira na zapadnoj obali Nila. Tu se nalaze ostaci hrama bogova Ptah i Apisa, a na nalazištu je iskopano i nekoliko statua, uključujući dve koje su visoke četiri metra i napravljene od alabastera. Statue prikazuju lik Ramzesa II.



Teotiuakan je dom najvećih piramida predkolumbovske Amerike



9. TEOTIUAKAN

Država: Meksiko

Civilizacija: Najverovatnije Totonaci
Nastanjen: Od 100. godine pre nove ere do sedmog-osmog veka nove ere
Ovaj grad, čiji su osnivači i dalje misteriozni, je dom nekih od najvećih piramida u američko vreme pre Kolumba. To je inspirisalo i nekoliko velikih imperija kakve su bili Zapoteci i Maje. Ime su mu dali Asteci vekovima nakon pada grada, a originalno ime nije poznato. Grad je bio centar uticajne kulture i u vrhuncu svoje moći je imao oko 150.000 stanovnika. U Teotiuakanu je i piramida Sunca, koja je bila druga po veličini u Americi. Prva teorija nestanka grada vezana je za pljačku u kojoj je grad spaljen najverovatnije tokom invazije Tolteka 700. godine nove ere, zatim je novija hipoteza pokazala da je požar najverovatnije nastao usled nemira i pobude protiv bogatih kojima su spaljivane kuće, da bi se u poslednje vreme opadanje moći povezalo sa sušom i klimatskim promenama od 535. do 536. godine nove ere.



Džamija u Bageratu sagrađena je na 60 stubova



10. GRAD-DŽAMIJA BAGERAT

Država: Bangladeš
Civilizacija: Kan Džahan Ali
Nastanjen: 15. vek nove ere
Grad je prvobitno bio poznat kao Kalifatabad kojeg je osnovao turski general. Sadrži preko 50 islamskih spomenika i džamiju poznatu kao "Džamija na šezdeset stubova" , koja je konstruisana sa 60 stubova i 80 kupola. Osnovao ju je Kan Džahan Ali, muslimanski svetac i lokalni vladar Bagerata tokom 15. veka nove ere. Najviše je ukrašena terakotama i opekom. Skoro 50 spomenika grada-džamije je uvršteno u svetsku baštinu UNESKA, kao i ceo grad, jedno od tri mesta Bangladeša koja se nalaze na ovom spisku. Ovaj grad, kao i prethodnih devet, nalazi se i na Forbsovoj listi 15 izgubljenih gradova.



Sup.Odmor

Petra





Područje Jordana bogato je egzotičnim pejzažima, uprkos činjenici da je reč o sušnom predelu bez obilja vegetacije. Geološke formacije, naročito stene upadljive boje, daju čitavom pejzažu izrazit pečat.

Petra je lokalitet u Arabahu, okružen planinama. Do ovog mesta dolazi se kroz klisuru okruženu okomitim liticama, koje se otvaraju u veliki kanjon. Predeo je pun zanimljivih formacija od stena jarkih boja.



Drevni grad pun je znamenitosti, i karakterističan po svojoj arhitekturi uklesanoj u visokim stenama. Ovaj lokalitet moderni Evropljani otkrili su tek 1812. godine, a njegova starost procenjuje se na 2500 godina.

Značaj Petre prepoznali su mnogi ljudi širom sveta, tako da se ovo mesto našlo na listi novih sedam svetskih čuda. Takođe, ovo područje steklo je slavu i u trećem filmu o Indiani Jonesu.