Bosna i Hercegovina

**Učlanjen** : 18.11.2012

Bosna i Hercegovina

Zastava

Grb

Himna Bosne i Hercegovine - Intermeco

https://youtu.be/-ZCvwCIBT0k

Položaj

**Učlanjen** : 18.11.2012

Geografija

Fizička mapa Bosne i Hercegovine

Bosna i Hercegovina je smeštena na jugoistoku Evrope, u zapadnom dijelu
Balkana. Njena ukupna površina je 51.209,2 km² (od toga je 51.197 km²
kopno, a 12,2 more). Graniči sa Hrvatskom na sjeveru, zapadu i jugu
(ukupna dužina granice: 932 km), sa Srbijom na istoku (ukupna dužina
granice: 312 km) i Crnom Gorom na jugositoku (ukupna dužina granice: 215
km). Kod Neuma Bosna i Hercegovina izlazi na Jadransko more, u dužini
od 21,2 km. Granice Bosne i Hercegovine su uglavnom prirodnog porijekla i
uglavnom je čine rijeke Drina, Sava, i Una, kao i planine Dinara na
jugozapadu zemlje.

Krajnje tačke Bosne i Hercegovine su:
sjever: 45° 16' 30" SGŠ, 16° 55' 56" IGD — kod naselja Gradina Donja kod Kozarske Dubice
jug: 42° 33' 00" SGŠ, 18° 32' 24" IGD — kod naselje Podštirovnik kod Trebinja
istok: 44° 03' 00" SGŠ, 19° 37' 41" IGD — kod naselje Žlijebac kod Bratunca
zapad: 44° 49' 30" SGŠ, 15° 44' 00" IGD — kod naselje Bugar kod Bihaća.

Bosna i Hercegovina se sastoji od dvije geografske i istorijske cjeline:
većeg bosanskog djela na sjeveru (oko 42.000 km²) i manjeg hecegovačkog
na jugu. Bosna je mahom planinska zemlja, a isto se odnosi i na
Hercegovinu, sa tom razlikom da je riječ o različitim karakterima tla.
Bosna je naseljenija i bogatija šumama i obradivim zemljištem, dok je
Hercegovina krševita.

Maglić, najviši vrh Bosne i Hercegovine

Na sjeveru se planinsko područje spušta u lagano-brežuljkasto područje
Posavine, odnosne dalje pretvara u Panonsku niziju. Oblast Semberije,
između planine Majevice i rijeke Save i Drine, je žitnica Bosne i
Hercegovine.
Dinarski dijelovi Bosne prostiru se od zapada ka istoku. Hercegovinu
čine planinska (visoka) i jadranska (niska) Hercegovina, koja užim
pojasom kod Neuma i na poluostrvu Klek izbija i na Jadransko more.
Značajna su i polja, odnosno zaravni, koje se pružaju duž najvećih
bosanskih rijeka (Una, Vrbas, Bosna, Drina), od juga ka sjeveru, odnosno
u slučaju Neretve od sjevera ka jugu, a poseban oblik u krajoliku čine
prostrana kraška polja na jugozapadu, jugu i jugoistoku zemlje
(Livanjsko polje, Duvanjsko polje, Popovo polje).
42% površine Bosne i Hercegovine čini poljoprivredno zemljište, a samo
30,6% zemlje je obradivo, dok je ostatak zemlje poljoprivredno gotovo
neiskorišćeno. Polovinu površine Bosne i Hercegovine pokrivaju šume. U
prirodne resurse Bosne i Hercegovine ubrajaju se: ugalj, železo, boksit,
mangan, bakar, hrom, cink, i svakako drvo i znatne vodene mase. Najviši
vrh Bosne i Hercegovine je planina Maglić (2.386 m), dok je najniži dio
zemlje na nivou mora. Rijetki zemljotresi i poplave čine jedinu
ozbiljnu prirodnu opasnost u Bosni i Hercegovini. Među najvažnije
probleme prirode spadaju zagađenost vazduha iz industijskih postrojenja,
opšta zagađenost prostora zbog nedostatka opšte kulture i ekološke
svjesti i veliko krčenje šuma.

**Učlanjen** : 18.11.2012

Klima

Klima Bosne i Hercegovine je većim dijelom umjereno kontinentalna sa
toplim ljetima i hladnim zimama. U području u kojem vlada ova klima,
najtoplija područja su na sjeveroistoku, dok srednje temperature opadaju
prema jugozapadu, idući dolinama rijeka prema srednjem pojasu. Godišnje
količine padavina kreću se od 700 do 1.100 l/m².

U srednjem i istočnom dijelu Bosne i Hercegovine nalaze se visoke
planine Vlašić, Čvrsnica, Prenj, Trebević, Jahorina, Igman, Bjelašnica i
Treskavica. Područja sa velikom nadmorskom visinom imaju kratka hladna
ljeta i duge oštre zime.

Primorje i južni dio zemlje, zbog blizine Jadranskog mora, je pod
uticajem sredozemne klime. Srednje januarske temperature su visoke (od 3
do 5 °C), dok su ljeta suva i vruća (maksimalne temperature od 40 do 45
°C). Srednja godišnja količina padavina kreće se između 1.000 i 2.300
l/m², a srednje godišnje temperature od 12 do 15 °C. Snijeg je u ovom
podneblju rijetka pojava. Klima je pogodna za uzgajanje vinove loze.

**Učlanjen** : 18.11.2012

Vode

Postoji sedam važnijih rijeka u Bosni i Hercegovini:
Drina je najduža rijeka Bosne i Hercegovine koja teče kroz istočni dio
zemlje i na mnogim mjestima čini njenu granicu sa Srbijom. Drina protiče
kroz gradove Foča, Goražde i Višegrad.
Sava je najduža rijeka koja protiče kroz Bosnu i Hercegovinu i čini
prirodnu granicu između Hrvatske i Bosne i Hercegovine, a na njenim
obalama se nalaze mjesta Brčko, Šamac i Gradiška.
Bosna je najduža domaća rijeka u Bosni, a uliva se u Savu na sjeveru. Po njoj je zemlja dobila ime.
Una protiče sjeverozapadnim dijelom Bosne duž zapadne granice između Hrvatske i Bosne i Hercegovine. Protiče kroz grad Bihać.
Sana protiče kroz Sanski Most i Opštinu Prijedor i na sjeveru se uliva u Unu.
Vrbas teče na sjever kroz centralni dio Bosne i protiče kroz gradove
Gornji Vakuf-Uskoplje, Bugojno, Jajce, Banja Luka, Srbac i na sjeveru se
uliva u Savu
Neretva je velika rijeka u centralnoj Bosni i Hercegovini, koja teče na
jug od Jablanice do ušća u Jadransko more. Na rijeci se nalazi grad
Mostar.
Ukrina je najveća rijeka u sjevernoj Bosni koja cijelim tokom i slivom
protiče kroz Republiku Srpsku. Protiče kroz Derventu i uliva se u Savu
zapadno od Broda.
Usora je najveća leva pritoka Bosne kod Doboja i protiče kroz Blatnicu i Teslić. Izvire ispod planine Očauš.
Spreča desna pritoka Bosne kod Doboja. Izvire kod Šekovića, kod
manastira Papraća i protiče pored Tuzle, Lukavca, Gračanice i Petrova.
Krivaja je desna pritoka Bosne. Izvire u Pjenovcu kod Han Pijeska, a uliva se kod Zavidovića.
Najveće jezero u državi je Buško blato kod Tomislavgrada, a za njim
slede Bilećko jezero, jezero Modrac, Ramsko, Jablaničko i jezero
Perućac.

Bosna i Hercegovina 800px-Vrelobosne2007winter

Vrelo rijeke Bosne

**Učlanjen** : 18.11.2012

Priroda

Bosna i Hercegovina je izuzetno bogata raznovrsnim biljnim i
životinjskim svetom. Biosfera BiH ima tu pogodnost da je zemlja
relativno retko naseljena i da postoje nenaseljene oblasti. Polovina
površine BiH je pod šumom, a posebno njene planine. Zbog ograničene
pristupačnosti svijet prirode je malo ugrožen, a staništa rijetkih
biljaka i životinja su očuvana. U BiH žive mnoge životinje koje su
izumrle u drugim dijelovima Evrope.

Flora

Bosna i Hercegovina Ljiljan1pc

Bosanski ljiljan

U Bosni i Hercegovini mnoge rijetke biljke rastu na visokim nadmorskim
visinama. U Nacionalnom parku Sutjeska nalazi se prašuma Perućica, jedna
od najvećih od onih koje su se do danas održale. U području Dinarskih
planina niskom zonom se smatraju predjeli nadmorske visine od 500 do
1000 metara. Za ovu zonu tipične su šume hrastova i bukvi. Na visinama
od oko 1500 metara rastu šume bukvi, smrča, jela i borova. Borovi su
prisutni na skoro svim planimama ove zemlje. Mješavina svih ovih vrsta
drveća se javlja još na nižim visinama i nastavlja u višim. U ovom
slučaju govorimo o takozvanom području ilirske flore.

Na svim područjima na visokoj nadmorskoj visini nalazimo planinske
biljne vrste poput anemona, timijana i valerijane. Pored ovih vrsta tu
je i klasično alpsko rastinje. Posebnost BiH su doline nastale rušenjem
pećina, u kojima su prisutne biljke karakteristične za hladnija
planinska područja, dok na njihovim rubovima rastu meditranske biljke.
Dobar primjer flore BiH je planina Bjelašnica kod Sarajeva. U podnožju
planine javljaju se raznovrsni lišćari poput hrastova, hrastova
kitnjaka, glogova i crnih bukvi. U višim predjelima preovlađuju
mješovite šume bukvi i jela.

Orasi su rasprostranjeni u nižim zonama jugoistočne Evrope. Na visokim
planinama rastu čempresi koji su neobično otporni na niske temperature. U
proljeće na livadama se javlja veliki broj cvjetova. Tipični
predstavnici vrsta su: ljubičica, lincura, narcis, kamilica, sremuš,
jagorčevina itd. Mnoge rijetke vrste su prisutne u Bosni i Hercegovini,
kao na primjer gljiva Ustilago bosniaca i orhideja Orchis bosniaca na
Prokoškom jezeru. Neki tipovi tla bogati krečnjakom nude idealne uslove
za rast orhideja, recimo vrsta crvena naglavica (Cephalanthera rubra)
ili vimenjak (Platanthera chlorantha). Usljed tople klime u ovom regionu
rastu ljiljani. Tu su i rijetke vrste iz porodice tulipana, kao što su
Tulipa biflora, rasprostranjena od Hrvatske do Albanije, ili Tulipa
orphanidea, koja je rijetkost i koja opstaje zahvaljujući izolaciji.

U Bosni i Hercegovini postoji značajan broj endemskih vrsta. Bosanski
ljiljan je endemska vrsta iz centralne Bosne koja raste na krečnjačkom
tlu. Dugo se smatralo da je ova vrsta varijetet pirinejskog ljiljana ili
halkedonskog ljiljana. Molekularno-genetičkom analizom utvrđeno je da
je ova vrsta srodna kranjskim ljiljanima.

**Učlanjen** : 18.11.2012

Praistorija

Vaza iz naselja Butmir kod Sarajeva

Paleolit u Bosni i Hercegovini je obeležen najstarijim paleolitskim
spomenikom u jugositočnoj Evropi, gravurom u pećini Badanj kod Stoca u
Hercegovini. Najlepša gravura je Konj napadnut strelama, sačuvana u
fragmentima, koja datira iz perioda od 14-12.000 godina p. n. e.

Tokom vrijemena kada su se neolitske kulture pojavile u Bosni i
Hercegovini, postojale se su interesantne mešavine mediteranskih i
panonskih kultura. Hercegovina je bila pod uticajem impreso keramike iz
zapadnog Sredozemlja, što se može videti u Zelenoj pećini kod Mostara,
Čairi kod Stoca, Lisičićima kod Konjica i Peć Mlini kod Gruda. Ljudi su
tada živjeli u pećinama ili u jednostavnim naseljima na vrhovima
brežuljaka. U gornjem toku rijeke Bosne i u sjeveroistočnim dijelovima
Bosne (Obra I kod Kaknja), ljudi su živjeli u drvenim kućama sagrađenim
na rijekama. U ovoj kulturi se može videti uticaj jadranskih kultura na
jugu u Starčevačke kulture na sjeveroistoku. Izvorni izraz ove kulture
su keramički pehari na četiri noge, zvani ritoni. Isti ovakvi objekti se
mogu pronaći u Danilskoj kulturi na hrvatskom primorju. Zbog ovih
objekata, Kakanjska kultura se smatra delom šireg kruga neolitskih
populacija koje su poštovale kult životne sole (od sjeverne Italije,
Dalmacije i Epira sve do Egejskog mora).

Butmirska kultura iz okoline Sarajeva je drugačija, sa fino uglačanom
keramikom i različitim gemetrijskim ukrasima (često spiralama). Figure
iz Butmira su jedinstvene skulpture oblikovane rukom. Naselja su
zemuničkog tipa. Sahranjivanje je u okviru naselja, u zgrčenom položaju
ili opruženom, na leđima.

**Učlanjen** : 18.11.2012

Antički period

Bosna i Hercegovina Daorson_Coin

Ilirski novcici pronađeni u Doarsonu

Početkom bronzanog doba, neolitsko stanovništvo su zamijenila
ratobornija indo-evropska plemena Ilira. Keltske seobe u 4. i 3. vijeku
p. n. e. su potisnula mnoga ilirska plemana iz njihovih bivših zemalja,
ali su se takođe neka keltska i ilirska plemena pomiješala. Konkretni
istorijski dokazi za ovaj period su oskudni, ali se čini da je ovaj
region bio naseljen raznim narodima koji su pričali različite jezike.
Ratovi između Ilira i Rimljana su počeli 229. p. n. e., ali Rim nije
završio osvajanje regiona sve do propasti Batonovog ustanka 9. godine
nove ere. U rimskom periodu, rimsko stanovništvo iz svih dijelova
carstva je naseljavano među Ilire.

Ova oblast je u početku bila dio Ilirije sve do rimskog osvajanja. Nakon
podele Rimskog carstva između 337. do 395. provincije Dalmacija i
Panonija su postale dio Zapadnog rimskog carstva. Neki tvrde da su ovaj
region osvojili Ostrogoti 455. Oblast je kasnije dospjela u posjed Alana
i Huna. U 6. vijeku, vizantijski car Justinijan I je osvojio ovu
oblast. Sloveni, narod koji je došao iz istočne Evrope, su pokorili
Avare u 6. vijeku.

Daorson

Daorson, ostaci zidina u Ošanićima kod Stoca, oko 3. vijeka pne.

Daorsoi ili Daorson (grčki: ΔΑΟΡΣΩΝ) je bio glavni grad heleniziranog
Ilirskog plemena Daorsa, danas u selu Ošanići povrh Stoca (IV-III vijek
pne.). Daorsi su bili ilirsko pleme koje je živjelo od 300. do 50.
godine prije nove ere u dolini rijeke Neretve i ovdje izgradilo svoj
megalitski grad. Danas se na pustom području nekadašnjeg grada Daorsona
nalaze kamene ruševine, brojni spomenici.
Ostaci ovog nekad najjačeg grada u širem području nalaze se u Ošanićima,
blizu Stoca u Hercegovini. Činile su ga tri cjeline od kojih je
središnja bila tvrđava – akropola koja je bila opasana "kiklopskim"
zidinama od golemih kamenih blokova (sličan onima u Mikeni u Grčkoj). U
njoj su bili smješteni svi važniji upravni, javni i vjerski objekti.
Odbrambeni zid koji se pruža od jugozapada prema sjeveroistoku bio je
dug 65 metara, širok 4,2 m, a visok između 4,5 i 7,5 metara, imao je
vrata i tornjeve na oba kraja.
Daorsi su preuzeli grčki jezik i pismo, te su bili u stalnim trgovačkim
vezama sa Grcima. Pronađeni su ostaci brojnih amfora za vino te dijelova
fine keramike, ali najvredniji nalaz je brončana kaciga ukrašena nizom
grčkih likova: Afrodite, Nike, Helija, Dioniza, Muza, Pegaza i drugih, a
natpis na njoj je sličan natpisu na kacigi pronađenoj u Makedoniji.
Pronađeni su također i ostaci granitne skulpture Kadma i Harmonije, ali i
Ilirski reljef sa trinaest zmija i pet pari orlovskih krila.
U jednom manjem objektu pronađena je kovaonica novca s prigodnim alatima
i matricama, 39 raznih novčića (29 s likom kralja Ballaiosa iz 168.
pne., te 9 sa grčkim natpisom ΔΑΟΡΣΩΝ i likom lađe). Novac je značio
nezavisnost plemena Daorsa, kao i potvrdu da su imali razvijeno
zanatstvo, kulturu i trgovinu sa drugim narodima.

**Učlanjen** : 18.11.2012

Srednjovjekovna Bosna

Bosna u 10. vijeku.

Današnje znanje o političkoj situaciji na zapadnom Balkanu tokom ranog
srednjeg vijeka je nepovezano i konfuzno. Nakon svog dolasaka, Sloveni
su doneli sa sobom plemensko društveno uređenje, koje se raspalo i
utabalo put ka feudalizmu tek nakon Franačkog prodora u ovu ovlast
krajem 9. vijeka. To je takođe i vrijeme kada su Južni Sloveni
pokršteni. Bosna je, zbog geografskog položaja i terena, vjerovatno bila
jedna od posljednjih oblasti u kojima je izvršen ovaj proces, koji je
vjerovatno poticao iz gradova na dalmatinskoj obali.
Bosna se pod tim imenom počinje spominjati od 958. Srpske i hrvatske
kneževine su podelile Bosnu u 9. i 10. vijeku: za vrijeme kneza Časlava i
dukljanskog kralja Bodina Bosna se našla u sastavu jedinstvene srpske
države, a u međuvremenu Bosnom je ovladao i hrvatski kralj Mihailo
Krešimir II. Kasnije političke okolnosti su dovele da se za ovu oblast
nadmeću Ugarska i Vizantija. Nakon još jedne promjene odnosa moći
početkom 12. vijeka, Bosna se našla izvan kontrole obje i nastala je
posebna država pod vlašću lokalnih banova.

Bosna i Hercegovina Poveljakulinbana

Povelja bana Kulina Dubrovčanima

**Učlanjen** : 18.11.2012

Prvi
značajni vladar Bosne, Ban Kulin, je vladao tokom skoro tri decenije
mira i stabilnosti, tokom koje je ojačao privredu države preko sporazuma
sa Dubrovnikom i Venecijom. Njegova vladavina je takođe označila i
početak sporova oko Crkve bosanske, domaće hrišćanske vjere koju su već
tada jeretičkom smatrale i zapadna Rimokatolička i istočna Srpska
pravoslavna crkva. Kao odgovor na ugarske pokušaje da iskoriste pitanje
crkve kao način da povrate suverenitet nad Bosnom, ban Kulin je održao
sastanak sa domaćim crkvenim vođama da se odrekne jeresi i prihvati
katolicizam 1203. Ova izjava je bila samo formalnog karaktera, jer su se
poglavari Crkve bosanske, uprkos potpisanoj izjavi i dalje zadržali
svoju vjeru. Uprkos ovoj izjavi, ugarske ambicije se nisu promijenile
dugo nakon Kulinove smrti 1204, a prestale su tek nakon neuspješnog
vojnog pohoda 1254. godine.

Istorija Bosne od tada do početka 14. vijeka je obeležena borbom za
vlast između porodica Šubić i Kotromanić. Ovaj sukob se okončao 1322.
kada je Stefan II Kotromanić postao Ban. Do svoje smrti 1353. on je
uspjeo da Bosni pripoji teritorije na sjeveru i zapadu, kao i Zahumlje i
veći dio Dalmacije. Njega je naslijedio njegov nećak Tvrtko, koji je
nakon duge borbe sa plemstvom i unutarporodičnim borbama, uspjeo da
stekne punu kontrolu nad državom 1367. godine. Tvrtko se 26. oktobra
1377. krunisao za kralja Srba, Bosne, Pomorja i zapadnih strana.
Ipak, nakon njegove smrti 1391. Bosna je upala u dug period opadanja
moći. Stefan Vukčić Kosača se 1448. osamostaljuje u Humu i proglašava se
hercegom od svetoga Save. Osmansko carstvo je već počelo sa osvajanjem
Evrope i predstavljalo je veliku opasnost po Balkan tokom prve polovine
15. vijeka. Konačno, nakon decenija političkih i društvenih
nestabilnosti, Bosna je pala pod otomansku vlast 1463. godine,
Hercegovina je pala pod tursku vlast 1482, dok je Kraljevina Bosna koju
su obnovili Mađari, konačno pala pod tursku vlast 1527. godine.

**Učlanjen** : 18.11.2012

Prvi
značajni vladar Bosne, Ban Kulin, je vladao tokom skoro tri decenije
mira i stabilnosti, tokom koje je ojačao privredu države preko sporazuma
sa Dubrovnikom i Venecijom. Njegova vladavina je takođe označila i
početak sporova oko Crkve bosanske, domaće hrišćanske vjere koju su već
tada jeretičkom smatrale i zapadna Rimokatolička i istočna Srpska
pravoslavna crkva. Kao odgovor na ugarske pokušaje da iskoriste pitanje
crkve kao način da povrate suverenitet nad Bosnom, ban Kulin je održao
sastanak sa domaćim crkvenim vođama da se odrekne jeresi i prihvati
katolicizam 1203. Ova izjava je bila samo formalnog karaktera, jer su se
poglavari Crkve bosanske, uprkos potpisanoj izjavi i dalje zadržali
svoju vjeru. Uprkos ovoj izjavi, ugarske ambicije se nisu promijenile
dugo nakon Kulinove smrti 1204, a prestale su tek nakon neuspješnog
vojnog pohoda 1254. godine.

Istorija Bosne od tada do početka 14. vijeka je obeležena borbom za
vlast između porodica Šubić i Kotromanić. Ovaj sukob se okončao 1322.
kada je Stefan II Kotromanić postao Ban. Do svoje smrti 1353. on je
uspjeo da Bosni pripoji teritorije na sjeveru i zapadu, kao i Zahumlje i
veći dio Dalmacije. Njega je naslijedio njegov nećak Tvrtko, koji je
nakon duge borbe sa plemstvom i unutarporodičnim borbama, uspjeo da
stekne punu kontrolu nad državom 1367. godine. Tvrtko se 26. oktobra
1377. krunisao za kralja Srba, Bosne, Pomorja i zapadnih strana.
Ipak, nakon njegove smrti 1391. Bosna je upala u dug period opadanja
moći. Stefan Vukčić Kosača se 1448. osamostaljuje u Humu i proglašava se
hercegom od svetoga Save. Osmansko carstvo je već počelo sa osvajanjem
Evrope i predstavljalo je veliku opasnost po Balkan tokom prve polovine
15. vijeka. Konačno, nakon decenija političkih i društvenih
nestabilnosti, Bosna je pala pod otomansku vlast 1463. godine,
Hercegovina je pala pod tursku vlast 1482, dok je Kraljevina Bosna koju
su obnovili Mađari, konačno pala pod tursku vlast 1527. godine.

**Učlanjen** : 18.11.2012

Osmanski period

Bosna i Hercegovina Ottomanbosnia

Bosanski sandžak u 17. vijeku

Osmansko osvajanje Bosne označilo je novu eru u istoriji države i uvelo
je drastične promjene u političkoj i kulturnoj mapi regiona. Iako je
kraljevstvo Bosna uništeno, a veliki dio njegovog najvišeg plemstva
pogubljeno, Osmanlije su dozvolili očuvanje bosanskog identiteta
integrišući je kao sastavnu provinciju Osmanskog carstva sa njenim
istorijskim imenom i teritorijalnom cjelovitošću - to je bio jedinstven
slučaj među porobljenim državama na Balkanu. U okviru ovog Bosanskog
sandžaka (na kraju vilajeta), Turci su uveli brojne ključne promjene u
društveno-političkoj upravi nad ovom teritorijom, uključujući novi
sistem zemljoposjeda, reorganizaciju administrativnih jedinica i
kompleksan sistem društvenog raslojavanja po klasnoj i vjerskoj
pripadnosti.
Četvorovjekovna osmanska uprava je takođe imala drastičan uticaj na
sastav stanovništva, koji se mjenjao nekoliko puta kao posljedica
turskih osvajanja, čestih ratova sa evropskim silama, seobama i
epidemijama. Domaće hrišćansko stanovništvo je bilo pogođeno dankom u
krvi, odnosno odvođenjem djece u janjičare, specijalne turske vojne
odrede. U Bosni je jedan dio domaćeg stanovništva primio islam da bi
izbjegli robovski status namijenjen hrišćanima, te da bi zaštitili
potomstvo i imovinu od otimanja, dok su sefardski Jevreji stigli pošto
su bili protjerani iz Španije u 15. vijeku. Bosanske hrišćanske
zajednice su takođe doživjele velike promjene. Bosanski franjevci (i
cjelokupno katoličko stanovništvo) je bilo zaštićeno zvaničnim carskim
dekretom. Pravoslavno stanovništvo u Bosni (u početku vezano za
Hercegovinu i Podrinje) se proširilo po cijeloj zemlji tokom ovog
perioda i doživjelo je relativan napredak u 19. vijeku. U međuvremenu,
„jeretička“ Crkva bosanska je prestala da postoji.

**Učlanjen** : 18.11.2012

Dok je
Osmansko carstvo napredovalo i širilo se u centralnu Evropu, Bosna je
bila pošteđena situacije da bude pogranična provincija i doživjela je
dug period blagostanja i napretka. Osnovani su brojni gradovi (poput
Sarajeva i Mostara), koji su izrasli u važne regionalne centre trgovine i
građanske kulture. U ovim gradovima su brojni sultani i paše
finansirali izgradnju mnogih važnih građevina islamske arhitekture (kao
što su Stari most i Begova džamija). Dalje, veliki broj ljudi porijeklom
iz Bosne je igrao važnu ulogu u kulturnoj i političkoj istoriji
Osmanskog carstva u ovom periodu. Vojnici iz Bosne su činili veliki deo
osmanske vojske u bitkama na Krbavi i Mohaču, dvije velike turske
pobjede, dok su mnogi drugi uspjeli kroz redove turske vojne birokratije
i zauzeli najviše položaje u carstvu, među kojima su položaji admirala,
generala i velikih vezira. Mnogi su ostavili veliki trag i na otomansku
kulturu, kao mistici, derviši, učenjaci i slavljeni pjesnici na
srpskom, turskom, arapskom i persijskom jeziku.
Međutim, krajem 17. vijeka turski vojni neuspjesi su se odrazili i na
Bosnu i Hercegovinu, a kao posljedica Velikog bečkog rata i Karlovačkog
mira 1699. Bosna je postala najzapadnija turska provincija. Sljedećih
stotinu godina su obilježili dalji turski vojni neuspjesi, brojni
ustanci u Bosni i nekoliko pojava kuge. Portini napori da modernizuje
tursku državu su nailazili na vrlo veliki otpor u Bosni, gdje su se
lokalni zemljoposjednici odupirali da izgube mnogo toga kroz predložene
reforme. Ovo, kao i nezadovoljstvo zbog političkih ustupaka susjednim
hrišćanskim zemljama na istoku, su kulminirali neuspješnim ustankom
Huseina Gradaščevića 1831. Povezane bune će biti ugušavane sve do 1850.
godine, ali će stanje nastaviti da se pogoršava.
Kasniji nemiri zbog zemlje će izazvati ustanak hrišćana u Bosni i
Hercegovini 1875. Ustanak se brzo proširio, pa su se u njega uključilo
nekoliko balkanskih država i velike sile, koje su primorale Osmansko
carstvo da prepuste upravljanje Bosnom i Hercegovinom Austrougarskoj
monarhiji na 30 godina prema odredbama Berlinskog kongresa iz 1878.
godine.

**Učlanjen** : 18.11.2012

Citadela i džamija u Počitelju

**Učlanjen** : 18.11.2012

Most Mehmed-paše Sokolovića u Višegradu

**Učlanjen** : 18.11.2012

Austrougarska okupacija

Principov most (danas Latinski most) je bio mjesto na kom je izvršen atentat na Franca Ferdinanda.

Iako je austrougarska okupaciona vlast brzo ugušila početni oružani
optor nakon preuzimanja Bosne i Hercegovine, tenzije su ostale u nekim
dijelovima zemlje (posebno u Hercegovini), a dogodilo se i masovno
iseljavanje muslimanskog stanovništva u krajeve koje je kontrolisalo
Osmansko carstvo. Stanje relativne stabilnosti je uskoro dostignuto, pa
su austrougarske vlasti bile u mogućnosti da izvrše brojne društvene i
administrativne reforme, sa ciljem ustanovljavanja Bosne i Hercegovine
kao stabilnog političkog modela koji će pomoći u iščezavanju tada već
uveliko proširenog nacionalizma među Južnim Slovenima. Zato su
Austrougari uradili mnogo na kodifikovanju zakona, uvođenju novih
političkih praksi i generalno, modernizaciji.
Tokom austrougarske uprave unutrašnja podjela Bosne i Hercegovine je
sačuvana, ali su njene institucije modernizovane. Donjotuzlanski,
Banjolučki, Bihaćki, Sarajevski, Mostarski i Travnički okruzi su
formirali regionalnu vladu i postojali su sve do 1922. godine.
Iako je ekonomski bila relativno uspješna, politika Austrougarske, koja
se zasnivala na promovisanju ideje o jedinstvenoj multikonfesionalnoj
bosanskoj naciji (koja je odgovarala muslimanskom stanovništvu, a njen
zastupnik je bio upravnik Bosne i Hercegovine i ministar finansija
Benjamin Kalaj) nije uspjela da zauzda narastajući nacionalizam.
Koncepti hrvatskih i srpskih nacionalnih država su se već bili proširili
među bosanskohercegovačkim katoličkim i pravoslavnim stanovništvom iz
susjedne austrougarske provincije Hrvatske i Kraljevine Srbije polovinom
19. vijeka i nisu dopuštali šire prihvatanje ideje o jedinstvenoj
bosanskoj naciji. Do početka Prvog svjetskog rata, nacionalizam je bio
sastavni dio politike u Bosni i Hercegovini, sa nacionalnim političkim
partijama koje su radile uglavnom za interese svojih vjerskih, odnosno
samim tim i narodnih zajednica.
Ideja o zajedničkoj državi Južnih Slovena je postala popularna politička
ideologija i u Bosni i Hercegovini. Odluka austrougarske vlade da
anektira Bosnu i Hercegovinu 1908. doprinijela je shvatanju o nužnosti
ove ideju među narodima Bosne i Hercegovine. Ove političke napetosti su
kulminirale 28. juna 1914. kada je Gavrilo Princip, član organizacije
Mlada Bosna, u Sarajevu ubio prestolonaslijednika austrougarskog trona,
nadvojvodu Franca Ferdinanda i smrtno ranio njegovu suprugu Sofiju, što
će se kasnije ispostaviti kao događaj koji je poslužio kao povod za Prvi
svetski rat. Iako se stanovništvo Bosne i Hercegovine borilo u ratu u
vojskama zaraćenih strana, sama Bosna i Hercegovina je prošla kroz rat
bez relativno velike štete.

**Učlanjen** : 18.11.2012

Književnost

Nacionalna i univerzitetska biblioteka Bosne i Hercegovine

Književna tradicija u Bosni datuje još od ranog srednjeg veka. Kako se
naalzila pod uticajem različitih književnih tradicija u Bosni se razvila
specifična srednjovkeovna književnost, koja mahom pripada tradiciji
stare srpske književnosti za specifičnostima razvoja u Bosni. U vreme
osmanske vladavine u Bosni se razvijala osobena književnost zasnovana na
srpskoj jezičkoj i muslimasnkoj verskoj i kulturnoj tradiciji. Ova
književna tradicija prisutna je u Bosni sve do 20. veka. U
rimokatoličkim verskim centrima, osobito franjevačkim samostanima, bila
je prisutna latinska književnost kao delo šireg kompleksa rimokatoličke
kulture. Ivo Andrić, Meša Selimović i Branko Ćopić su najznačajniji
srpski književnici Bosne i Hercegovine. Andrić je dobitnik Nobelove
nagrade za književnosti 1961. godine za roman „Na Drini ćuprija“. Tokom
osmanskog doba, mnogi pisci iz Bosne i Hercegovine su bili poznati u
orijentalnom svijetu, a u samoj Bosni razvila se i Alhamijado
književnost.

**Učlanjen** : 18.11.2012

Statue Meše Selimovića ( levo ) i Ismeta Mujezinovića u Tuzli

**Učlanjen** : 18.11.2012

Film

Nakon zatišja tokom ratnih i prvih poratnih godina, filmsko stvaralaštvo
u Bosni i Hercegovini se budi. Filmski režiser Danis Tanović je 2002.
godine dobio popularnog Oskara, prestižnu nagradu Američke filmske
akademije za film „Ničija zemlja“ u kategoriji najbolji strani film.
Veliku popularnost imao je i film Pjera Žalice „Gori vatra“, kao i
njegov sljedeći projekat, film „Kod amidže Idriza“. Slično je i sa
filmom „Ljeto u Zlatnoj dolini“ Srđana Vuletića, koji na
internacionalnim filmskim festivalima odnosi nekoliko nagrada. U
kategoriji kratkog filma valja izdvojiti film „10 minuta“ režisera
Ahmeda Imamovića, koji je dobitnik nagrade „Najbolji kratki film Evrope“
2002. godine. Posebnu pažnju je dobio film „Grbavica“ režiserke Jasmile
Žbanić koji je nagrađen Zlatnim medvjedom na festivalu Berlinale 2006.
godine.

**Učlanjen** : 18.11.2012

Vjerski objekti

Bosna i Hercegovina Gazihusrevbegsmosque

Gazi Husrev-begova džamija

Važno je spomenuti da je prisutnost triju vjera u Bosni i Hercegovini
imala ogroman uticaj na kulturni razvoj zemlje. Sarajevo je jedini
veliki grad u Evropi, koji ima pravoslavnu crkvu, džamiju i katoličku
crkvu kao i sinagogu udaljene na po samo ca. 100 metara jedne od
drugih.[21] Najznačajniji eksponat Zemaljskog muzeja u Sarajevu je
sarajevska Hagada, tradicionalna jevrejska knjiga koju su Sefardi
donijeli u Sarajevo po svome izgonu iz Španije. Orijentalno nasljeđe
Bosne i Hercegovine vidi se također i u brojnim impresivnim primjerima
orijentalne, sakralne i svijetovne arhitekture, iako je dio objekata
srušen ili uništen tokom vremena, posljednji put tokom rata u Bosni i
Hercegovini 1992-1995. Među najznačajnije objekte iz osmanskog perioda
valja izdvojiti Begovu džamiju i Carevu džamiju u Sarajevu, Aladža
džamiju u Foči, Ferhadija džamiju u Banjoj Luci, džamije u Mostaru,
Travniku i Livnu, te brojne druge sakarlne objekte islamske kulture po
cijeloj zemlji. Bosna i Hercegovina posebno je poznata i prema svojim
mostovima iz osmanskog perioda, gdje posebno treba izdvojiti: Stari most
u Mostaru, Most Mehmed-paše Sokolovića u Višegradu, Arslanagić most u
Trebinju, te repliku Starog mosta u Mostaru u umanjenoj verziji na
rijeci Bistrici u Livnu.

**Učlanjen** : 18.11.2012

Franjevački samostan Fojnica

Crkvena arhitektura Bosne i Hercegovine sastoji se od nekoliko stilova, u
zavisnosti od vrijemena u kojem je građena, odnosno kojem crkvenom
krugu pripada. Tako bosanske katoličke crkve u gotovo cijeloj zemlji
njeguju neki posebni „bosanski“ stil vitkih zvonika sa visokim, kosim
krovovima i tako se harmonično uklapaju u gradski ili seoski krajolik.
Najpoznatije rimokatoličke crkve u Bosni stoje u Sarajevu, Travniku,
Bugojnu, Livnu, Jajcu i Bihaću, dok su najznačajniji samostani
franjevačke provincije Bosna srebrena u Fojnici, Visokom, Kreševu,
Kaknju i Livnu. Sakralni objekti rimokatoličke crkve u Hercegovini imaju
uglavnom primorsko-mediteranski karakter (baš kao i pravoslavne crkve i
objekti), građeni su od bijelog kamena, a odlikuje ih gotovo
minimalistički stil, koji se u novijoj arhitekturi dijelom naslanja i na
kubizam i savrijemene tokove crkvene arhitekture u svijetu. Ovdje su
poznate Duvanjska bazilika u Tomislavgradu, te crkve i samostani u
Širokom Brijegu, Čapljini i Mostaru.

Bosna i Hercegovina 800px-ManastirTvrdos

Manastir Tvrdoš u Hercegovini

Pravoslavne crkve, manastiri i objekti u sjevernijim dijelovima zemlje,
pogotovo uz rijeku Drinu ne razlikuju se previše od sličnih crkvenih
objekata u Srbiji, što upućuje na činjenicu da su ih gradili isti
majstori. Ovi su se pak u dijelu srpske-crkvene arhitekture vodili
principima crkvene gradnje na zapadnom Mediteranu, tako da pravoslavne
crkve u Bosni imaju uvijek iznova slične motive, koji podsjećaju na
gradnju u Italiji, Francuskoj i Dalmaciji. Najpoznatije pravoslavne
crkve stoje u Sarajevu, Banja Luci, Mostaru, Tuzli, Trebinju, Livnu i
Bosanskoj Krupi. Novovjeki pravoslavni crkveni objekti po mnogim
bosansko-hercegovačkim gradovima, pogotovo u Republici Srpskoj, danas
nalikuju kopijama Sopoćana, Mileševa ili Gračanice ili su u skladu sa
vizantijskim stilom, tako da bosanskoj urbanoj arhitekturi daju novi
pečat. Primjer je Crkva svetog Vasilija Ostroškog u Istočnom Sarajevu.

**Učlanjen** : 18.11.2012

Obrazovanje

Univerzitet u Sarajevu

Osnovno obrazovanje traje 9 godina. Đaci se u osnovne škole upisuju u
dobu od 5 do 6 godina. Đaci koji završe osnovnu školu obrazovanje mogu
nastaviti u gimnazijama, stručnim, tehničkim, umjetničkim i verskim
školama. Đaci koji završe četvorogodišnje tehničke, umjetničke, vjerske
škole i gimnazije mogu se upisati na fakultete ili akademije.
U Bosni i Hercegovini postoji osam državnih univerziteta: Univerzitet u
Sarajevu, Univerzitet u Istočnom Sarajevu, Univerzitet u Banjaluci,
Univerzitet u Tuzli, Univerzitet u Mostaru (zapadni Mostar), Univerzitet
Džemal Bijedić (istočni Mostar), Univerzitet u Zenici i Univerzitet u
Bihaću, kao i 14 privatnih univerziteta i fakulteta u Sarajevu,
Banjaluci, Tuzli, Doboju, Prijedoru, Bijeljini, Travniku i Gradiškoj.
Sve visokoobrazovne ustanove podležu nacionalnim (u Republici Srpskoj)
ili kantonalnim (u Federaciji BiH) zakonima o višem obrazovanju.

**Učlanjen** : 18.11.2012

Kuhinja

Ćevapčići u somunu

Bosanska kuhinja je blisko vezana za tursku, grčku i druge mediteranske
kuhinje. Međutim, zbog 40 godina austrijske uprave, u nju se vide
uticaji centralne Evrope. Bosanska hrana koristi mnogo začina, ali
obično u malim količinama. Većina hrane je lagana, pošto se kuvaju u
malim količinama vode. Sosovi su potpuno prirodni, pošto ih uglavnom
čine prirodni sokovi povrća u jelu. Tipični sastojci jela bosanske
kuhinje su paradajz, krompir, crni luk, beli luk, biber, krastavac,
mrkva, kupus, pečurke, spanać, tikvice, sušeni i svež pasulj, paprika,
mleko i pavlaka. Jela od mesa su od govedine ili jagnjetine, dok
hrišćansko stanovništvo kao i dobar dio muslimanskog stanovništva jede i
svinjetinu. Region Hercegovine je pogodan za uzgajanje vinove loze i
proizvodnju vina, a dok se u Bosni rakija dobija od šljiva i jabuka.
Islam svojim vernicima u Bosni bezuspješno zabranjuje konzumiranje
alkoholnih pića. Muslimani piju mnogo kafe. Kafa se pije iz fildžana, uz
obavezan ratluk. Lokalni specijaliteti su bosanski lonac, ćevapi, burek
i pite, dolma, sarma, pilav, gulaš i ajvar. Popularni slatka jela su
baklava, uštipci, halva, tufahije, tulumbe, sutlijaš i palačinke.

Bosna i Hercegovina Motani_burek_1

Bosanski motani burek

**Učlanjen** : 18.11.2012

Sport

Bosna i Hercegovina Asim_Ferhatovic_Hase

Nekadašnji olimpijski stadion Koševo, danas stadion Asim Ferhatović Hase

Sarajevo je 1984. bilo domaćin Zimskih olimpijskih igara.

Banjalučki rukometni klub Borac je 1976. godine postao evropski prvak u
rukometu. Sarajevski košarkaški klub Bosna je 1979. godine osvojila
evropsko klupsko košarkaško prvenstvo, a tuzlansko Jedinstvo-Aida je
1989. postalo evropski šampion. Najuspešniji fudbalski klubovi su Borac,
FK Sarajevo, FK Željezničar i FK Velež. Najpoznatiji sportisti iz Bosne
i Hercegovine su: Abas Arslanagić, Asim Ferhatović, Ivica Osim, Mirza
Delibašić, Safet Sušić, Dušan Bajević, Sergej Barbarez, Hasan
Salihamidžić, Nenad Marković, Svetlana Kitić, Lusija Kimani, Hamza Alić i
Razija Mujanović. Od pojedinačnih olimpijskih sportova poslednjih
godina najviše uspeha ima atletika, a najveća sportska manifestacija u
Bosni i Hercegovini je Vidovdanska trka, atletska trka na 10 km koja se
svake godine održava u Brčkom.

**Učlanjen** : 18.11.2012

Brdsko-planinski pejzaž u srednjoj Bosni

**Učlanjen** : 18.11.2012

Nacionalni park Sutjeska

Bosna i Hercegovina Perucica_Sutjeska

Nacionalni park Sutjeska je najstariji nacionalni park u Bosni i
Hercegovini u entitetu Republika Srpska. Sutjeska je postala nacionalni
park 1965. godine i prostire se na površini od 17.250 hektara. Najbliži
grad je Foča. Nalazi se na magistralnom putnom pravcu Beograd – Višegrad
– Foča – Tjentište – Bileća – Trebinje – Dubrovnik.
Ovdje se nalazi i jedna od četiri poslednje prašume u Evropi - Perućica.
U Sutjesci se takođe nalazi i najviši planinski vrh u Republici Srpskoj
Maglić 2386 m.
Planina Maglić se nalazi na granici Republike Srpske i Crne Gore i može
joj se prići iz nacionalnog parka, što predstavlja veliki izazov za
planinare, alpiniste i njima slične ljubitelje prirode. Rijeka Sutjeska
je dugi niz godina usijecala svoj put kroz kanjon i pritiče kroz samo
srce ovog nacionalnog parka. Njene planine, jezera, rijeke, šume i
sačuvana divljina su među najveličanstvenijim u Evropi. Ovi Dinaridi
protežu se duboko u Balkansko poluostrvo, sve do Prokletija na granici
sa Crnom Gorom i Albanijom.
U Nacionalnom parku «Sutjeska», na relativno malom prostoru,
skoncentrisano je ogromno blago biljnog i životinjskog svijeta. Zbog
toga je ovo područje bilo i još uvijek je veoma privlačno za mnogobrojne
naučnike, botaničare, geologe, zoologe te šumarske stručnjake. Bogati
biljni svijet sadrži preko stotinu vrsta jestivih gljiva, kao i veliki
broj rijetkih, osjetljivih i ugroženih vrsta. Životinjski svijet je
takođe izuzetno bogat. U gustim šumama i po planinskim vrletima, žive
gotovo sve vrste tipične za balkanski planinski prostor. Zabilježeno je
114 vrsta ptica (2002. godine), mada se smatra da ih ima više. Od
zabilježenih 114 vrsta, 61 se gnijezdi u Nacionalnom parku Sutjeska, 32
vrste posjećuju park svakog ljeta, dok 16 vrsta pripada selicama koje
prolaze ovuda u jesen i proljeće. Pet vrsta se samo zimi pojavljuje u
nacionalnom parku. Spisak ptica uključuje i 9 vrsta djetlića, što
predstavlja 90 % ove porodice u Evropi.
Ovaj teško prohodan teren pomogao je partizanima u odbrani od Nijemaca u
odlučujućoj bici, poznatoj pod imenom „Peta neprijateljska ofanziva“
ili Bitka na Sutjesci. Bitka na Sutjesci je bila 1943. godine i smatra
se jednom od najtežih bitaka Drugog svjetskog rata na prostorima bivše
države Jugoslavije.
Tim povodom 1971. godine, u Tjentištu je u okviru memorijalnog-kompleksa
„Dolina heroja“ podignut monumnetalni spomenik palim borcima, koji se
nalazi pored magistralnog puta Foča – Tjentište – Bileća.

» Bosna i Hercegovina