Malta

**Učlanjen** : 18.11.2012

Malta

Zastava

Grb

Himna - L-Innu Malti

https://youtu.be/iQ_lSV2gFcU

Položaj Malte

Republika Malta (obično kraće Malta) je mala i gusto naseljena ostrvska
zemlja koju sačinjava arhipelag u sred Sredozemnog mora. Mada Malta
geofizički čini deo severne Afrike — leži na afričkoj kontinentalnoj
ploči, pravo na jug od Sicilije, istočno od Tunisa i severno od Libije —
ova zemlja se geopolitički nalazi u južnoj Evropi. Republika na
istoimenom ostrvu, u Sredozemnom moru. Zauzima važan geografski položaj
na važnom putu ka središnjem delu Sicilije i 200 nautičkih milja od
severnoafričke obale. Njena najsevernija tačka nalazi se na 36º 05'
severne geografske širine, najjužnija na 34º 48' severne geografske
širine, najzapadnija na 14º 11' istočne geografske dužine, najistočnija
na 14º 35' istočne geografske dužine. Malteški jezik je jedini semitski
jezik iz afro-azijske porodice jezika koji se govori u državi koja
geopolitički pripada Evropi.

**Učlanjen** : 18.11.2012

Geografija

Satelitski snimak Malte

Fizičko – geografske odlike

Pretežno brdovito ostrvo (najviši vrh 244 metra). Površinskih vodenih
tokova nema. Klima je sredozemna, odlikuje se blagom zimom. Prosečna
godišnja temperatura vazduha iznosi 19,1ºC; prosečna temperatura tokom
januara iznosi 13,5ºC, a tokom jula 27,7 ºC. Godišnja količina padavina
se kreće oko 760-770 milimetara po kvadratnom metru. Obala Malte je samo
delimično razuđena, na severoistočnoj obali ima nekoliko zaliva i
prirodnih sidrišta za brodove. Malta se sastoji iz tri ostrva: Malta
(246 km²), Goco (67 km²), i Komina (3 km²). Zbog letnjih suša i
nepogodne podloge najveći deo ostrva je bez vegetacije, dok je prirodna
vegetacija znatno izmenjena delovanjem čoveka.

Krajolik Malte

Klima

Najniža zabeležena temperatura je izmerena 1905 - +1.1C, a najviša
+43.8C avgusta 1999. Sneg gotovo nikad ne pada. Tokom prethodnih 115
godina padao je samo tri puta februara 1895., januara 1905. i tokom
marta 1949.

**Učlanjen** : 18.11.2012

Istorija

Prve kulture i antika

Skelet patuljastog slona

Prvi naseljenici Malteških ostrva bili su poljoprivrednici koji su se
ovde naselili oko 5200. p. n. e. sa Sicilije. Ti prvi naseljenici
najverovatnije su bili Sikanci, za koje se smatra da su bili jedino
pleme koje je naseljavalo ova ostrva u to vreme, a smatraju se
srodnicima Ibera. Stanovništvo ostrva u to vreme bavilo se uzgojem
žitarica i stoke, a, kao i mnoge druge evropske kulture u to vreme,
poštovali su kult plodnosti.

Hadžar-Kim

Keramički predmeti nađeni u Għar Dalamu slični su onima nađenim u
Agrigentu na Siciliji. U ovom ranom razdoblju malteške civilizacije
pojavljuju se mistični megalitni hramovi, čiji se ostaci mogu još naći
na Malti i Gocu. Ti su hramovi jedni od najstarijih struktura
napravljenih od kamena na Zemlji, a korišćeni su u razdoblju između 4000
i 2500. godine p. n. e.

Hramovi Mnajdre iz 4. milenijuma p. n. e.

Neki naučnici smatraju da su hramovi korišćeni za žrtvovanje životinja,
iako su to samo nagađanja. Ova kultura je nestala s ovih ostrva oko
2500. p. n. e, a nagađa se da je kulturu izbrisala neka bolest ili glad.
Sukobi se ne smatraju razlogom nestanka jer ne postoje dokazi o oružju
iz tog perioda.

Negde oko 3500. p. n. e. ova kultura je sagradila neke od najstarijih
verskih građevina na svetu, kao što su hramovi Džgantije na Gocu, i
hramovi Hadžar-Kim i Mnajdre. Smatra se da su dolaskom čoveka na ova
ostrva izumrli lokalni patuljasti vodeni konji i slonovi. Nakon ove
civilizacije Malteška ostrva su neko vreme bila nenaseljena. U bronzano
doba opet se pojavljuju doseljenici, čija je kultura obuhvatala
kremiranje posmrtnih ostataka i izgradnju manjih megalitnih građevina
zvanih dolmeni.

Oko 700. p. n. e. na ostrva dolaze Grci koji su se najviše nastanili na
području današnje Valete. Vek posle tu dolaze i Feničani, koji su se
ostrvima koristili kao trgovačkom stanicom na njihovim sredozemnim
trgovačkim rutama.

Nakon pada Fenikije pod persijsku vlast, ovo područje je oko 400. p. n.
e. potpalo pod kontrolu Kartagine, bivše feničanske kolonije. U to vreme
Kartaginjani su koristili Maltu za uzgoj maslina, rogača i proizvodnju
tkanine. Za vreme Punskih ratova 218. p. n. e, Maltežani su se pobunili
protiv kartaginske vlasti, te dali kontrolu nad svojim vojnim garnizonom
rimskom konzulu Semproniju. Za vreme Sirakuske pobune, Malta je ostala
verna Rimu, zbog čega je nagrađena naslovom Foederata Civitas, koji je
značio određeni nivo autonomije unutar pokrajine Sicilije. U to vreme
ostrvo su nazivali Melita, a glavni grad nalazio se u središtu ostrva i
nosio je isto ime (današnja Mdina).

Zbog uspešnosti i važnosti Malteških ostrva u rimskoj državi, car
Hadrijan im je 117. n. e. dao status municipija. Godine 60, na severnom
delu ostrva koji je danas poznat kao Zaliv sv. Pavla, nasukao se brod
apostola Pavla. Prema pričama, on je ostao na ostrvu tri meseca, tokom
kojih je širio hrišćanstvo i izvodio čuda.

Raspadom Rimskog carstva na Istočno i Zapadno u 4. veku, Malta potpada
pod kontrolu Vizantije kojom se vladalo iz Carigrada. O razdoblju
vizantijske vlasti na Malti, koja je trajala četiri veka, malo je
poznato. Postoje dokazi da su germanska plemena, uključujući Gote i
Vandale, kratkotrajno preuzela vlast nad ostrvima, nakon čega je
Vizantija ponovno preuzela ostrva i na njih postavila vojsku

**Učlanjen** : 18.11.2012

Srednji vek

Aragonska zastava Kraljevine Sicilije

Za vreme vizantijsko-arapskih ratova, Malta je zajedno sa Sicilijom
osvojena nakon što je admiral Eufemije izdao Vizantiju i zatražio od
Aglabida zauzimanje ove teritorije. Pošto je to područje bilo deo
Sicilijanskog emirata, kontrolu nad njim su 909. dobili Fatimidi. Za
vreme arapske vlasti uveden je novi sistem navodnjavanja, neke nove
kulture voća i pamuk, te sicilijsko-arapski jezik, koji se nakon nekog
vremena razvio u malteški jezik. Lokalno hrišćansko stanovništvo imalo
je slobodu praktikovanja svoje vere, ali je zato moralo plaćati dodatni
porez vlastima. Godine 1091. Normani osvajaju Siciliju i Malteške otoke,
a lokalni hrišćani toplo dočekuju sicilijanskog grofa Ruđera I. Zbog
oslobođenja, Maltežani nude Ruđeru I učestvovanje u njegovim ratovima, a
on je na to, prema predanju, poderao deo svoje crveno-bele zastave i
dao je Maltežanima, što je osnova današnje zastave Malte.

Za vreme vlasti dinastije Otvil, Malta doživljava procvat. U to vreme
bila je deo Kraljevine Sicilije, koja je još obuhvatala Siciliju i južni
deo Apeninskog poluostrva. Katoličanstvo je ponovo postalo državna
religija, a njom je na Malti upravljala Palermska biskupija. U tom
periodu širi se normanska arhitektura, pogotovo u tadašnjem glavnom
gradu Mdini. Sicilijanski kralj Tankred je pretvorio Maltu i Goco u
feudalni posed ili feud na čelu sa knezom. Zbog njihove strateške
važnosti, Malteška ostrva bila su meta mnogih osvajačkih sila, tako da
su prvi knezovi bili vešti đenovski gusari, a stanovništvo ostrva je
naoružano kako bi bilo spremno na pokušaje zauzimanja ostrva.
Kraljevinom od 1194. do 1266. vlada dinastija Hoenštaufen, zahvaljujući
braku cara Henrika VI i kraljice Konstance, poslednje sicilijanske
vladarke iz dinastije Otvil. Za vreme vladavine njihovog sina,
sicilijanskog kralja Fridriha II, s Malte je 1224. godine proterano sve
muslimansko stanovništvo, a celokupno muško hrišćansko stanovništvo
Celana u Abrucu preseljeno je na Maltu.
Jedno kratko vreme kraljevstvom je vladala sicilijanska dinastija
Anžujaca, koji su zbog visokih poreza bili vrlo nepopularni na Malti,
delimično i zbog rata Karla I Napuljskog sa Đenovom, kada je 1275.
opljačkano ostrvo Goco. Nedugo nakon ovih napada izbija pobuna poznata
kao Sicilijanska večernja. Kraljevstvo se deli na Napuljsko i
Sicilijansko kraljevstvo, koje zajedno s Maltom potpada pod vlast
Aragona. Ostrvom sve do 1409. vladaju rođaci aragonskih kraljeva, nakon
čega postaje deo Aragonske krune. U Aragonskom kraljevstvu deca vladara
nosila su titulu kneza Malte. U ovo vreme malteško plemstvo doživljava
procvat. Od 1397. titula kneza Malte ponovo dobija feudalni značaj, te
nakon sukoba oko naslova kralj ukida taj naslov. Nakon što je ta titula
ponovo uvedena, opet izbijaju svađe u kojima se malteško plemstvo
pobunilo protiv kneza Gonsalva Monroja. Iako su se Maltežani bunili
protiv kneza, iskazali su odanost sicilijanskoj kruni, što je razlog
zbog čega ih aragonski kralj Alfonso V nije kaznio, nego je obećao da
nikad neće dodeliti taj položaj nekom drugom, te ga je objedinio s
krunom. Kao ishod ovih događaja, grad Mdina je dobio nadimak Città
Notabile.

**Učlanjen** : 18.11.2012

Malteški vitezovi i Napoleon

Malta JPDV

Žan Pariso de La Valet, osnivač Valete

Godine 1530, Karlo V, car Svetog rimskog carstva, predao je ostrva
viteškom redu Jovanovaca na večno upravljanje. Malteške vitezove je
1522. sa Rodosa isteralo Osmansko carstvo. Godine 1565, vitezovi su,
zajedno s Maltežanima, izdržali veliku opsadu Malte koju je izvela
osmanska mornarica.

Nakon ove opsade, planirano je pojačanje malteških zidina, pogotovo u
lučkom području gde je izgrađen novi grad Valeta, nazvan po velikom
majstoru Žanu de la Valeteu. Takođe, uzduž obale izgrađeni su i
stražarski tornjevi (Vinjakur, Laskaris i de Redin) nazvani po velikim
majstorima koji su naredili njihovu gradnju. Za vreme vlasti Malteških
vitezova na ostrvima su napravljeni mnogi građevinski i kulturni
projekti, uključujući ukrašavanje Cittaà Vittariose, izgradnju novih
gradova, kao što su Città Rohan i Città Hompesch, te poboljšanje
akademskog i društvenog života.

Barokna Katedrala sv. Pavla u Mdini.

Vlast Jovanovaca doživljava kraj kad je Napoleon osvojio Maltu na svom
ratnom pohodu na Egipat 1798. godine. Ovo osvajanje izvedeno je
Napoleonovim lukavstvom tako da je zatražio sigurnu luku kako bi ponovo
snabdeo svoje brodove, a nakon što je sigurno ušao u Valetu, okrenuo je
oružje na svoje domaćine. Veliki majstor Ferdinand fon Hompeš cu Bolhajm
kapitulirao je, a Napoleon je nekoliko dana ostao na Malti, tokom kojih
je sistematski pljačkao ostrvo, te uspostavio sopstvenu upravu. Nakon
toga je otplovio za Egipat, ostavivši jak garnizon na Malti.

Francuske okupacione snage bile su izuzetno nepopularne među
stanovništvom, delimično i zbog njihovog stava prema veri. Stanovništvo
se pobunilo protiv finansijskih i verskih reformi, pa su se Francuzi
morali sakriti unutar gradskih zidina. Velika Britanija je, zajedno s
Kraljevstvom dveju Sicilija, slala vojnu pomoć Maltežanima, te su
Britanci svojom mornaricom blokirali ostrva.
Izolovane francuske snage, pod generalom Klod-Anri Belgran de Boboa,
predale su se 1800, pa su ostrva pala pod britansku vlast na čelu s
guvernerom Aleksandrom Balom. Maltežani su tada napravili deklaraciju
kojom su tražili direktnu zaštitu britanskog monarha, tada Džordža III,
te su zahtevali da kralj nema pravo ustupanja ostrva nekoj drugoj sili.

**Učlanjen** : 18.11.2012

Britanska vlast i Drugi svetski rat

Šteta koju je napravila bomba pala u Valeti za vreme Drugog svetskog rata.

Godine 1814, Pariškim mirovnim sporazumom Malta je službeno postala deo
Britanske imperije. Zbog svog položaja na pola puta između Gibraltara i
Sueckog kanala, Malta je bila važno pomorsko pristanište i smatrana je
važnom stanicom na putu za Indiju. Godine 1919, britanske snage su
pucale na grupu protestanata protiv novih poreza, ubivši četiri
Maltežana. Ovaj incident doveo je do značajnog rasta podrške
proitalijanskim strankama, koje su se protivile britanskom prisustvu na
ostvru. Ovaj dan je poznat kao Sette Giugno (italijanski za 7. juna) i
na Malti se slavi kao nacionalni praznik.

1930-ih britanska je Sredozemna flota, koja je bila važan pokretač
trgovine na ostvru, premeštena u Aleksandriju. Malta je odigrala važnu
ulogu u Drugom svetskom ratu, zbog svoje blizine pomorskim putevima Sila
osovine. Zbog hrabrosti koje su Maltežani iskazali u dugotrajnoj borbi
protiv neprijateljskih snaga, kralj Džordž VI kolektivno je nagradio
Maltežane ordenom Đorđevog krsta. Replika ove nagrade danas se nalazi u
gornjem levom uglu zastave Malte.

**Učlanjen** : 18.11.2012

Nezavisnost

Nakon rata, Laburistička stranka je neuspešno probala integrisati Maltu u
Ujedinjeno Kraljevstvo. Dana 21. septembra 1964. Malti je odobrena
nezavisnost. Prema ustavu iz 1964, Malta je zadržala Elizabetu II kao
kraljicu Malte koju predstavlja generalni guverner. Dana 13. decembra
1974. Malta je postala republika unutar Komonvelta, na čelu s
predsednikom države. Ugovor o odbrani koji je potpisan ubrzo posle
nezavisnosti i koji je promenjen 1972, istekao je 31. marta 1979, kada
su se britanske vojne snage povukle s Malte. Zemlja je 1980. službeno
prihvatila politiku neutralnosti, te je do 2004. bila članica Pokreta
nesvrstanih. Godine 1989, Malta je ugostila sastanak na vrhu između
američkog predsednika Džordža H. V. Buša i sovjetskog vođe Mihaila
Gorbačova, koji je nagovestio kraj Hladnog rata.

Od 2004. godine, Malta je članica Evropske unije, te se pridružila
Evrozoni 1. januara 2008. godine, odnosno tada je svoju nacionalnu
valutu liru zamenila evrom.

**Učlanjen** : 18.11.2012

Stanovništvo

Malta Vallletta_Waterfront

Riva u Valeti

Maltežani čine najveći udeo stanovnika Malte. Najveća manjina u državi
su Britanci, od kojih su najveći broj penzioneri koji su se u kasnijoj
životnoj dobi preselili na Maltu. Prema popisu stanovništva iz 2005,
koji je uključivao i strance koji su na Malti minimalno godinu dana,
broj stanovnika države bio je 404.039, od čega su žene činile 50,3%, a
muškarci 49,7%. Prema starosnim grupama, 17,1% bili su građani ispod 14
godina starosti, 68,2% između 15 i 64 godine, te ostalih 13,7% iznad 65
godina starosti.

Gustina stanovništva na Malti je 1.282 stan./km², što je najveći broj
stanovnika po kvadratnom kilometru u Evropskoj uniji, te jedna od
najvećih gustina stanovništva na svetu. Broj stanovnika na Malti obično
raste između svakog popisa stanovništva, a jedini koji je pokazivao
negativan trend bio je onaj 1967. godine, kada je, najvećim delom zbog
iseljavanja, broj stanovnika pao za 1,7%. Rast stanovništva je između
1985. i 1995. godine bio 9,5%, a između 1995. i 2005. smanjio se na
6,9%, što je godišnji rast od 0,7%. Broj rođenih je još uvek veći od
broja umrlih (3860 naspram 3025), iako je od popisa 1995. natalitet pao
za 21,8%. Kao i u većini zemalja EU, stanovništvo Malte postepeno stari,
ali je to još uvek manje od EU proseka.

**Učlanjen** : 18.11.2012

Jezici

Službeni jezici Malte su malteški jezik i engleski jezik. Malteški je
nacionalni jezik države, te maternji jezik Maltežana. To je semitski
jezik je koji je nastao od sicilijanskog arapskog, a ima veliki broj
posuđenica iz sicilijanskog, italijanskog, nešto francuskog, te u novije
vreme i engleskog.

Malteška abeceda sastoji se od 30 latiničnih slova gde se nalaze i
dijakritička slova ż, ċ i ġ, te slova għ, ħ, i ie, koja postoje samo u
malteškom jeziku.

Italijanski je bio službeni jezik Malte sve do 1934. godine, kada ja
zamenjen malteškim i engleskim jezikom. Ovaj jezik je još uvek snažno
zastupljen u zemlji, i veliki deo stanovništva govori kao drugi jezik.
Italijanski televizijski programi kao Mediaset i RAI su vrlo popularni
na Malti.

Prema Eurobarometru 100% stanovništva Malte govori malteški, 88% zna
engleski, 66% italijanski i 17% francuski. Prema ovim statistikama, ovo
je jedna od zemalja s najvećim znanjem stranih jezika u Evropskoj uniji.

**Učlanjen** : 18.11.2012

Veroispovest

Crkva u Paoli

Malteškim ustavom zajamčena je sloboda svim religijama, a
rimokatoličanstvo se spominje kao državna religija. Prema procenama oko
98% stanovništva Malte su rimokatolici, zbog čega je ovo zemlja sa skoro
najvećim udelom katolika u stanovništvu. U celoj državi postoji oko 360
crkava, što je praktično jedna crkva na 1000 stanovnika. Župne crkve su
geografsko i kulturno središte svakog naselja u državi. Svako mesto
obeležava dan svog sveca zaštitnika sa muzičkim povorkama, procesijama,
posebnim misama, vatrometom i drugim oblicima slavlja.
Hrišćanstvo je na Maltu doneo Sveti Pavle 70. godine, kada se njegov
brod nasukao na ova ostrva. Najranijom hrišćanskom bogomoljom na ostrvu
smatra se pećina svetog Pavla, koja se nalazi na severoistoku Malte, u
kojoj je on navodno bio zatočen. Ostaci hrišćanskih grobova i obreda
nađeni su u blizini pećine, a datiraju iz 3. veka. Širom ostrva nalaze
se katakombe iz perioda rimskih progona hrišćana, od kojih su
najpoznatije katakombe Svetog Pavla i Svete Agate. Takođe na ostvru
postoji nekoliko crkava u pećinama, ukljućujući i onu u pećini kod
Mellieħe, gde je prema legendi, Sveti Luka naslikao Bogorodicu. Ovo je
hodočasničko odredište još od srednjeg veka.

Malta ZTN_city_center

Crkva u središtu Żejtuna

Vekovima je nadležnost nad hrišćanskom zajednicom na Malti imala
Palermska biskupija, osim za vreme Karla I Anžujskog. To je ojačalo veze
Malte sa Sicilijom i Italijom, te verovatno i činjenicom da je
italijanski jezik vekovima bio glavni jezik kulture na Malti. Od 1808,
svi malteški biskupi bili su Maltežani. Kao rezultat normanske i španske
vladavine, kao i vladavine Malteških vitezova, Malta je postala i
ostala pobožna katolička zemlja. Inkvizicija je takođe imala dugu
tradiciju na ostrvima od njenog osnivanja 1530. godine. Zadnji
inkvizitor je napustio ova ostrva 1798., nakon što su Malteški vitezovi
kapitulirali pred snagama Napoleona.

Sveci zaštitnici Malte su Sveti Pavle, Sveta Agata i Sveti Georgije.
Iako nije svetac zaštitnik, sv. Georgije Preca je duboko poštovan kao
prvi malteški svetac. Službeno ga je kanonizovao papa Benedikt XVI 2007.
godine. Mnogi Maltežani su priznati kao blaženi, kao što su Marija
Adeodata Pisani i Nazju Falzon koje je 2001. beatifikovao papa Jovan
Pavle II.

Vernici lokalnih protestantskih crkava u većini slučajeva nisu
Maltežani, nego penzionisani Britanci koji žive na ovim ostrvima. Ovde
živi i oko 500 jehovinih svedoka, te 60 pripadnika ostalih crkava, kao
što su mormoni i evangelisti. Crkve ostalih hrišćanskih zajednica su
prezbiterijanska i metodistička crkva sv. Andrije u Valeti, anglikanska
katedrala sv. Pavla i crkva u Birkirkari adventista sedmog dana.

Jevrejska zajednica Malte dosegla je svoj vrhunac u srednjem veku za
vreme normanske vlasti. Godine 1479, Malta i Sicilija potpale su pod
aragonsku vlast, tokom koje je 1492. donesen Alhambrijski dekret koji je
prisilio sve Jevreje na napuštanje zemlje. Zen budizam i bahaizam imaju
oko 40 vernika. U državi postoji jedna džamija. Na Malti živi oko 3000
muslimana, od kojih su većina stranci. Nedavno je otvorena i islamska
osnovna škola.

**Učlanjen** : 18.11.2012

Politika i državno uređenje

Malta 450px-Malta-Valetta-GrandMastersPalace1

Palata u kojoj se nalazi Zastupnički dom u Valetti.

Prema državnom sistemu Malta je republika, čiji su parlamentarni sistem i
javna uprava uveliko oblikovani po ugledu na britanski. Parlament
zemlje je Predstavnički dom čiji se članovi biraju na javnim izborima i
njihov mandat traje pet godina. Predsednik države može raspustiti
Predstavnički dom, na predlog premijera. Predstavnički dom ima 65 mesta.
U slučaju da stranka koja je pobedila na izborima nema parlamentarnu
većinu, u parlament se uvode dodatna predstavnička mesta kako bi se
osigurala parlamentarna većina. Predsednika države bira Predstavnički
dom na mandat od pet godina. Uloga predsednika Malte je više
ceremonijalna, te veću vlast zapravo ima premijer.

Glavne stranke u državi su hrišćansko demokratska Nacionalistička
stranka, te socijaldemokratska Laburistička stranka. Od 2008. godine na
vlasti je Nacionalistička stranka s premijerom Lorensom Gonzijem. U
državi postoji i nekoliko manjih stranka koje nisu zastupljene u
parlamentu.

Sve do Drugog svetskog rata političkim prilikama na Malti dominiralo je
jezičko pitanje, gde su glavni učesnici bile probritanske i
proitalijanske stranke. Nakon rata, glavna politička pitanja bila su
odnosi sa Ujedinjenim Kraljevstvom, te kasnije odnosi sa Evropskom
unijom. Pravo glasa se stiče sa navršenom 21. godinom života. Malta je
od 2004. godine članica Evropske unije, a takođe je i članica
Komonvelta. Službeni jezici na Malti su malteški i engleski. Novčana
jedinica je evro.

**Učlanjen** : 18.11.2012

Mdina (mal. Mdina, zvanično Città Notabile) je jedan od 11 zvaničnih
gradova na Malti. Mdina je istovremeno i jedna od 68 opština u državi.

Mdina je zbog svoje izvanredno očuvane stare strukture utvrđenog grada
na brdu i barokne arhitekture danas stecište brojnih turista, koji je
zbog posebnog mira i odsustva savremenih vozila nazivaju i "ćutećim,
tihim gradom".

Istorija

Područje Mdine bilo je naseljeno još u vreme praistorije i bilo je
aktivno u starom i srednjem veku. Zbog svog strateškog položaja - brdo
nad ravnicom - ovde se već u vreme Feničana obrazovalo utvrđenje. Veliki
značaj dato naselje je očuvalo i tokom starorimske, saracenske i
normanske vladavine. U vreme Normana Mdina je bila i upravno središte
ostrvlja.

Današnje naselje vuče korene od dolaska Malteškog reda na ostrvo i
velike opsade ostrva od strane Turaka u 16. veku. Grad je 1693. godine
zadesio zemljotres, pa su posle toga vladari Malte, Vitezovi svetog
Jovana su izgradili na ovom mestu utvrđeno naselje sa brojnim baroknim
palatama, čiji se obim nije mnogo menjao tokom kasnijih epoha i vladara
(Napoleon, Velika Britanija).

Grad je stradao od nacističkih bombardovanja u Drugom svetskom ratu,
znatno manje nego druga veća naselja, a posle rata je obnovljen.

**Učlanjen** : 18.11.2012

Privreda

Do 19. veka ekonomija Malte bila je ograničena na proizvodnju pamuka,
duvana i brodogradnju. Kasnije su brodogradilišta iskoristili Britanci
za vojne svrhe. Zbog svoje strateške lokacije malteška ekonomija je
cvetala u ratno vreme. To je bilo uočljivo i za vreme Krimskog rata
1854. godine.

Otvaranje Sueckog kanala 1869. značajno je pogodovalo malteškoj privredi
zbog povećanog broja brodova koji su pristajali u ovdašnje luke kako bi
se ponovo snabdeli gorivom. Već je krajem 19. veka privreda zemlje
počela slabiti, da bi do 1940-ih Malta bila u ozbiljnoj privrednoj
krizi. Uzrok tome delimično su bili i novi trgovački brodovi koji nisu
morali toliko često stajati kako bi se snabdeli gorivom.

Industrijska pomorska zona u Valeti

Danas su najznačajniji malteški resursi krečnjak, povoljan geografski
položaj i produktivna radna snaga. Malta proizvodi samo oko 20% robe za
vlastite potrebe, ima vrlo ograničeno snabdevanje slatkom vodom, a nema
ni domaćih energetskih izvora. Privreda zemlje zavisi od međunarodne
trgovine (brodski prevoz tereta), industrija (elektronika i tekstil) i
turizma. Turistička infrastruktura značajno se povećala poslednjih
nekoliko godina, iako je usput došlo i do preintenzivnog razvoja, koji
je doveo i do uništenja tradicionalnog stambenog smeštaja. Danas je
Malta i sve značajnije turističko tržište. U poslednje vreme privredi
zemlje značajno doprinosi i filmska produkcija, budući da se na Malti
svake godine snimi nekoliko visokobudžetnih stranih filmova. Zemlja je
danas i izvoznik usluga kao što su bankarstvo i finansije.

U politiku zemlje spadaju i velike investicije u obrazovanje. Budući da
su svi nivoi obrazovanja na Malti besplatni, ona stvara mnogo
visokokvalifikovanih radnika koji značajno doprinose razvoju zemlje.
Kako bi se pripremila za članstvo u EU, Malta je privatizovala nekoliko
državnih preduzeća. Trenutno se Malta i Tunis dogovaraju o
iskorišćavanju podmorskog prostora između te dve zemlje, najvećim delom
zbog vađenja prirodnog gasa.

**Učlanjen** : 18.11.2012

Saobraćaj

Glavni putevi

U državi se saobraćaj odvija levom stranom, kao u Velikoj Britaniji. S
obzirom na veličinu države, udeo automobila je prilično visok; četvrti u
EU. Godine 1990, u državi je bilo registrovano 182.254 automobila, što
je 582 na km².

Na Malti postoji 2.254 km cesta, od kojih je 1.972 km (87,5%) asfaltirano, a 282 km neasfaltirano (stanje 2003.)

Tradicionalni malteški autobus u Valeti

Glavno sredstvo javnog prevoza u državi su autobusi, koji jeftino i
učestalo povezuju razne delove Malte i Goca. Najveći broj autobusa
polazi sa središnjeg terminala u Valeti. Autobusi voze ostrvom od 1905,
pa su danas postali turistička atrakcija zemlje. Danas se ipak
tradicionalni autobusi zamenjuju novijim modernijim autobusima.
Nekada su autobusi bili ofarbani prema bojama ruta po kojima su vozili,
nakon čega su prefarbani u zeleno. Danas su svi autobusi na Malti žute
boje, s narandžastom crtom, dok su autobusi na Gocu sivi, sa crvenom
crtom.

Danas Maltom vozi oko 500 autobusa, od kojih je većina u vlasništvu
samih vozača. Autobusi voze prema jedinstvenom rasporedu koje su
odredile saobraćajne institucije. Statistički gledano, malteškim
autobusima preveze se 31 milion putnika godišnje. Obično pola od ukupnog
broja autobusa vozi po linijama javnog prevoza, dok druga polovina
služi za privatni i školski prevoz.

**Učlanjen** : 18.11.2012

Kultura

Malteška kultura je spoj mnogih raznih kultura koje su tokom vekova bile
u dodiru s Malteškim ostrvima. To su većinom okolne mediteranske
kulture, te kulture zemalja koje su Maltom vladale pre sticanja
nezavisnosti.

Književnost

Dokumentovana malteška književnost postoji preko dva veka, a nedavni
dokazi svedoče i o književnoj aktivnosti na lokalnom jeziku još iz
srednjeg veka. Najznačajniji malteški pesnik je Dun Karm Psaila koji ima
status nacionalnog pesnika. Neki od drugih važnijih malteških
književnika su Rużar Briffa i Karmenu Vasalo.

Krajem 1960-ih malteška književnost doživljava izuzetne promene u svim
oblicima kniževnosti. Neki od značajnijih pesnika u drugoj polovini 20.
veka su Mario Azopardi, Viktor Feneh, Oliver Frigieri, Džo Frigieri,
Čarls Flores, Danijel Masa, Marija Ganado, Lilijan Skiberas i Akile
Mici. U prozi su se istakli Frans Samut, Pol P. Borg i Džo J. Kamileri, a
u pozorištu Frensis Ebejer, Alfred Sant, Dorin Mikalef i Oreste Kaleja.

Novu generaciju pisaca čine Đuze Stanjo, Karl Šembri i Klare Azopard,
dok su u pesništvu važnija imena Adrijan Grima, Imanuel Mifsud, Norbet
Bugeja i Simone Inguanez.

Postoji nekoliko malteških književnika koji su ostvarili uspešnu
karijeru u inostranstvu. To su romanopisac Treza Azopardi, pisac knjiga
za decu Saviur Pirota, i novinar i autor stripova Džo Sako.

Muzika

Iako danas na Malti prevladava zapadnjačka muzika, postoji i
tradicionalna malteška muzika od koje je najizraženija vrsta għana. Ovaj
muzički oblik sastoji se od gitare koju naizmenično svira nekoliko
ljudi, većinom muškaraci. Tekst ove muzike je uvek improvizovan i
obrađuje određenu temu, a cilj je stvoriti prijateljsku, ali izazovnu
atmosferu.

**Učlanjen** : 18.11.2012

Sport

Malteški nacionalni fudbalski station je Stadion Ta' Qali. Malteška
fudbalska reprezentacija je nekoliko puta pobedila puno jače fudbalske
reprezentacije u tom sportu. Maltežani u svetskim nadmetanjima često
navijaju za Italiju ili Englesku, zbog kulturnih naklonosti prema tim
zemljama.

Tradicionalna igra ove države je boćanje, koje postoji u lokalnom obliku
zvanom boċċi. Širom Malte postoje mnogi mali klubovi (Bocci Klabbs ili
Klabbs tal-Bocci) koji su vrlo aktivni, te imaju mnogo uspeha na
lokalnom i evropskom nivou. Glavna razlika između malteške i ostalih
verzija ove igre je u obliku samih boća.

**Učlanjen** : 18.11.2012

Valeta - ceo grad istorijski spomenik

IZVOR: DANAS.RS

Valeta, glavni grad Malte, praktično je grad-tvrđava, smeštena na
poluostrvu, a okružena sa dva zaliva i utvrdama na suprotnim obalama.

Malta 25773974fd4b6b99439a934023686_orig

Malta 25773974fd4b6b99439a934023686_orig

Gde god da bacite pogled, vidite samo visoke i debele zidine u nekoliko
redova, kupole i tornjeve crkvi. Ulaz u grad je odmah sa trga, gde je i
glavna autobuska stanica.

Biser Valete je nesumnjivo St.John Co-Cathedral završena 1577. godine,
sva u mermeru, zlatu i srebru prepuna umetnina, skulptura, tapiserija i
slika, od čega su svakako najpoznatija dela Karavađa.

U stvari, gde god pogledate šetajući uskim uličicama, gledate u nešto
staro pet vekova, sa toliko ispisane istorije da je nemoguće sve
spomenuti. Glavna ulica Republic street vodi skroz do š***** poluotoka.
Levo i desno su trgovine, kafići, restorani i istorijske zgrade.

Malta 18834161824fd4b6b9b2f0a031886971_v4%20big

Malta 18834161824fd4b6b9b2f0a031886971_v4%20big

Od ulaza, s desne strane je park Barracca gardens. Ispod je terasa sa
osam topova, koja tri puta dnevno označava točno vreme, po kojem možete
podesiti svoje satove. Odatle je prekrasan pogled na utvrde na suprotnoj
strani zaliva.

U 19 sati u Valeti se sve zatvara i grad naglo zamire i prazni se.
Turisti se sele u svoje hotele. To su, u stvari, zalivi i mala
poluostrva severno od Valete, prepuni hotela, restorana i trgovina.
Većina je uz obalu uz dugačko šetalište, koje se pruža kilometrima.
Centar noćnog života za mlade je Pacewille. Pored skupih hotela,
trgovačkih centara i dućana, to je splet ulica sa mnogobrojnim kafićima,
restoranima i diskotekama. Samo u jednoj ulici ima desetak diskoteka.
Fast food restorani svih mogućih svjetskih lanaca. Pivo košta jedan
evro, dva koktela za četiri evra. Na ostrvu radi čak 38 škola stranih
jezika, uglavnom engleskog. One imaju čak i svoje hotele.

Većina hotela ima bazene, što pored, što na krovu. Ko traži mirnija
porodična mesta za odmor, ujedno i jeftinija, neka bira između mesta
Bugibba, Qawra, St.Paul’s bay, Mellieha ili ostrva Gozo. Najveća i
najlepša peščana plaža je u velikom zalivu Mellieha bay.

Malta 3890973034fd4b6b9c260b323240790_v4%20big

Malta 3890973034fd4b6b9c260b323240790_v4%20big

Gastronomska ponuda je više nego bogata. Pristojni, obilni obrok u
restoranu može se pojesti već za šest do 12 evra, a u cenu je uvek
uračunat pomfrit i salata. Od nacionalnih specijaliteta treba probati
aljottu, riblju supu i fenek, zečetinu kuvanu u crnom vinu, te timpanu,
zapečene makarone punjene mlevenim mesom. Od morskih specijaliteta
najpoznatiji su odresci od sabljarke na žaru i sezonska bela riba
lampuki. Veliki škampi trostruko su jeftiniji nego kod nas, na primer.
Sve to treba obavezno zaliti dobrim domaćim vinima ili malteškim pivom.

Taksi prevoz ima fiksne cene za glavne destinacije i mnogo je skuplji u
odnosu na javni prevoz. Ipak, cenu treba dogovoriti unapred. Rent a car
nije skup. Za manja vozila za sedam dana platićete od 100 do 150 evra,
ali problem je vožnja suprotnom stranom, velike gužve i nedostatak
parkinga.

A kad je reč o suvenirima, zna se: svi kupuju malteški krst, ručno
rađene tkanine i čipke, i predmete od filigranskog srebra, zlata. Inače,
pored turizma Malta zarađuje kao brodarska zemlja, sa lukama za
prekrcaj tereta.