Kako se širila ČukaricaOva gradska opština je druga u Srbiji po broju stanovnika, a pre sto godina borila se da postane – selo
(foto arhiva Politike)
Ove godine Čukarica, beogradska opština u čijem sastavu su Ada Ciganlija, Košutnjak, Lipovičke šume i mnogo toga još, obeležava vek postojanja. Sa više od 200.000 stanovnika, danas je po brojnosti najveća opština u Srbiji posle Novog Beograda.
A kad je 30. decembra 1911. godine ukazom kralja Petra Prvog dobila status lokalne samouprave, zahvatala je samo manji deo današnje teritorije, i to onaj oko Banovog brda i dela pored Save koji je tek počeo da se industrijski razvija. Upravo je ekonomski razvoj, podizanje pogona i fabrika i doseljavanje zanatlija doveo do zahteva za lokalnom samoupravom kako novac ne bi odlazio u susedno Žarkovo, naselje koje je danas deo Čukarice, a nekada je imalo status opštine u sastavu Vračarskog sreza.
I Železnik, Rušanj i Ostružnica su takođe imali status opštine, Umka je čak jedno vreme bila centar celog posavskog sreza, dok je Čukarica početkom 1911. godine tek ulazila u bitku da postane selo.
O tom vremenu svedoči i jedan „Politikin” naslov iz februara 1911. godine, objavljen na prvoj strani, odmah ispod zaglavlja, koji opisuje kako su bili narasli antagonizmi između tadašnjih Žarkovčana i Čukaričana, zbog namera ovih drugih da se izbore za „otcepljenje”.
Srbija je tek bila na pragu demokratije pa su se sporovi još rešavali na „prek način” uz psovke ili pretnje, posebno kada su u igri bila osetljiva pitanja. I danas se dešava da katkad polete kamenice ili se organizuju masovni protesti, pa su tako i pre jednog veka dugo trajale čarke između dva podeljena tabora, a vrhunac je nastao kada je ministar unutrašnjih dela presudio u korist Čukarice. Žarkovčani su priredili pohod na Narodnu skupštinu i u tri navrata sprečavali Čukaričane da izaberu seoskog kmeta.
„Izbor je trebao da se izvrši u opštinskoj sudnici u Žarkovu, ali Žarkovčani nisu nikako puštali glasače da uđu u sudnicu, već su još preko noći postavili straže, naložili vatre, spremili oružje i uopšte bili gotovi na sve, ako bi Čukaričani ipak pokušali da izvrše biranje kmeta… U pretnje Žarkovčana da će napasti i samu Čukaricu ako rešenje o odvajanju ostane u sili, toliko se poverovalo, da su na Čukaricu poslata čitava odeljenja žandarmerije. Bilo je čak i vojske, ali je ona docnije vraćena u Beograd”, pisala je „Politika”.
Epilog je ipak bio miroljubiv – Čukarica je postala selo, a krajem iste godine dobila je i status opštine, čime je okončan višemesečni spor.
„Politikin” članak iz 1911. nalazi se i u arhivi sadašnjeg predsednika ove gradske opštine Milana Tlačinca, inače istoričara po struci, stručnjaka za srednjovekovnu istoriju. Koliko mu vreme i obaveze dozvole, istražuje i prošlost ovog dela Beograda, koja je prepuna značajnih istorijskih datuma.
Na Ostružnici je zasedala i Skupština srpskih starešina 1804. godine u vreme Prvog srpskog ustanka, a u ovom mestu je sve do sredine 19. veka postojala skela za prevoz stoke za Austrougarsku. Važne bitke u Prvom i Drugom svetskom ratu vođene su na Adi i Košutnjaku o čemu svedoče brojna istorijska mesta i spomenici.
Predsednik gradske opštine napominje da je jedan od najneobičnijih spomenika onaj srpskim ratnicima poginulim u odbrani Beograda 1915. na severozapadnom delu Košutnjaka, jer je jedinstven po tome što ga je podigao neprijatelj u znak poštovanja prema protivniku.
Po naređenju komandanta nemačke vojske maršala Augusta fon Makenzena, na spomeniku je srpskim i nemačkim rečima ispisano „Ovde počivaju srpski junaci”. To je možda i jedini primer u vojnoj istoriji da neprijatelj podigne spomenik onome protiv koga se borio, a takođe i vrlo redak primer da i posle oslobođenja opstane spomenik okupatorskim vojnicima, kao što je to ovde slučaj jer je u blizini i spomenik nemačkim vojnicima koji su poginuli u borbama za Košutnjak. Doduše, oštećen je 1945. godine, tako da je prilikom nedavne posete Herberta Hunkela, gradonačelnika Novog Izenberga (predgrađe Frankfurta) Čukarici bilo reči i o mogućnosti njegovog obnavljanja.
– Ako nemačko groblje nije smetalo srpskim vojnicima kada su se vratili sa Solunskog fronta a ni Kraljevini SHS, čak je plaćala čuvara da se brine i održava ga, zašto bi smetao nama.
Groblje je dosta oštećeno posle Drugog svetskog rata, ali smo počeli razgovore sa predstavnicima Novog Izenberga kako bismo iznašli način da ga zajednički obnovimo. Želeli bismo takođe i da podignemo spomenik srpskim vojnicima na Adi koji su hrabro branili Beograd u Prvom svetskom ratu – kaže Tlačinac.
Danas je Čukarica interesantan spoj krajnosti, od Banovog brda, jednog od najurbanijih delova Beograda, do Rucke ili Male Moštanice, tipičnih šumadijskih sela u najboljem smislu te reči. Ona je i glavna kapija Šumadije. Lipovička šuma, Košutnjak i Ada su velika blaga Beograda, a zbog dosta zelenih površina i blizine centra u narednim godinama biće sve privlačnije mesto za stanovanje, zaključuje njen predsednik.
politikaMehana, „ćira”, šećerana…
Čukarica je dobila ime po mehani Stojka Čukara, koja se nalazila između druma kojim se išlo u Šabac i Valjevo i ušća Topčiderske reke u Savu. Na padinama Košutnjaka književnik Matija Ban podigao je letnjikovac u kojem je okupljao najpoznatije ondašnje kulturne poslenike, pa je po njemu i čitav ovaj kraj početkom 20. veka dobio ime Banovo brdo. Istorijski simboli Čukarice su i tramvaj „trinaestica”, nekada popularni „ćira”, voz na pruzi uskog koloseka koji je saobraćao do Dubrovnika, prva fabrika šećera na Balkanu, koja je počela da radi 1900. godine, drvna industrija u Makišu, Šelovo stovarište na mestu današnjeg „Jugopetrola”.
D. Stevanović 
Sre 21 Avg - 12:28
