UPOZNAJTE BEOGRAD: Ulice nazvane po istorijskim datumima

Istorijski događaji po kojima su neke beogradske ulice dobile imena uglavnom su vezani za Drugi svetski rat i uspon komunističke vlasti. Ipak, nakon promene ideologije, ulicama su uglavnom vraćeni nazivi od pre rata

Osim godina i vremena, na ulicama, trgovima i mostovima Beograda dubok trag ostavila je i politika. Manir imenovanja ulica u “tonu” vladajuće politike u Srbiji postoji odavno i posle svake veće ideološke promene, građani često ostaju zbunjeni imenima ulica koja se menjaju “preko noći”.

Osim po znamenitim piscima ili borcima JNA, jedan od trendova komunističkih vlasti u Beogradu bilo je i imenovanje ulica po značajnim datumima.

Ipak, odlukom Skupštine grada Beograda jednom broju ulica je vraćen stari naziv koji je važio pre dolaska komunista na vlast 1945. Međutim, ponegde na uličnim tablama, kao i u svakodnevnoj komunikaciji, još mogu da se nađu stari nazivi ulica.

Od 2004. do 2007. godine Skupština grada Beograda donela je više odluka o vraćanju starih naziva ili dodeljivanju novih naziva za još nekoliko stotina ulica.

27. MART: “BOLJE GROB NEGO ROB”

Na ovaj dan 1941. godine u Beogradu je vojnim udarom svrgnut regent princ Pavle Karađorđević, a na presto je doveden maloletni kralj Petar II Karađorđević. Istog dana zbačena je Vlada Dragiše Cvetkovića i Vlatka Mačeka i obrazovana je nova, na čijem je čelu bio general Dušan Simović.

Povod za udar bilo je potpisivanje protokola o pristupanju Kraljevine Jugoslavije Trojnom paktu, koje se odigralo u Beču dva dana ranije.



Na čuvenim demonstracijama u Beogradu nastala je jedna od najdiskutabilnijih krilatica u istoriji: “Bolje rat nego pakt! Bolje grob nego rob!”.

Po ovom datumu zove se više ulica u Beogradu. Jedna na opštini Palilula, od Starine Novaka do Takovske, druga u Borči – od Trga oslobođenja do Valjevskih odreda, a treća u Malom Mokrom Lugu, na potezu od 20. oktobra do Narodnog fronta.

4. APRIL: STUDENTI PROTIV FAŠIZMA

U predvečerje Drugog svetskog rata, 1936. godine, održane su velike studentske demontracije protiv fašizma. U Beogradu je tada nastradao student prava Žarko Marinović. Kao uspomena na ovaj događaj u Srbiji se obeležava dan studenata. Ulica sa ovim imenom nalazi se u naselju Resnik, u blizini kružnog puta Kijevo.

4. april, u znak sećanja na velike studentske demonstracije protiv jačanja fašizma, koje su održane 1936. godine. U studenstkim protestima u Beogradu tada je nastradao student prava Žarko Marinović.

6. APRIL: DIREKTIVA 25

Zbog toga što je Kraljevina Jugoslavija odustala od Trojnog pakta, Hitler je sazvao ratni savet, na kojem je dogovoreno da se, pored planiranog napada na Grčku, izvede i napad na Kraljevinu. To je bio način da se spreči eventualno povlačenje jugoslovenske vojske prema Grčkoj i stvaranje drugog Solunskog fronta, na način na koji se to odigralo u Prvom svetskom ratu.

Napad na Kraljevinu Jugoslaviju počeo je bombardovanjem Beograda, tokom kojeg je poginulo oko 12.ooo ljudi. Tog dana oštećena je tadašnja Državna hipotekarna banka Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca na Trgu Republike, kao i prvi beogradski oblakoder. Ovaj dan dobio je “svoju” ulicu na Zvezdari.

11. APRIL: NIČE NOVI BEOGRAD

Kada je rat već bio gotov, 1948. godine počela je izgradnja novog beogradskog naselja na levoj obali Save – Novi Beograd. Po ovom datumu zove se ulica u novobeogradskom naselju Ledine.

20. APRIL: NASTALA KOMUNISTIČKA PARTIJA JUGOSLAVIJE

Godine 1919. u Beogradu je počeo osnivački kongres Socijalističke radničke partije Jugoslavije, koja je 1920. godine, na kongresu u Vukovaru, promenila ime u Komunistička partija Jugoslavije. Po datumu osnivanja KPJ naziv nosi ulica u Železniku, u blizini Avalske i Ulice radnih akcija.

7. JUL: NEPRIZNATI PRAZNIK

Svega mesec dana posle početka Drugog svetskog rata, u Srbiji je počeo ustanak protiv nemačke okupacije, pod vođstvom Komunističke partije Jugoslavije. Valjevski komunista Živorad Žikica Jovanović Španac izveo je tog dana u selu Bela Crkva, nedaleko od Krupnja, prvu ustaničku akciju i tom prilikom ubio dva žandarma.

Naime, narednik Bogdan Lončar i kaplar Milenko Braković došli su da rasture narodni zbor, na kome je Španac držao antifašistički govor, ali ih je on obojicu pobio.



Posle oslobođenja Jugoslavije, ova akcija proglašena je za Dan ustanka naroda Srbije. Međutim, odlukom Okružnog suda u Šapcu, 2009. godine, Lončar i Braković su rehabilitovani “jer su ubijeni bez odluke suda i bez sprovedenog postupka, iz ideološko-političkih razloga, kao žrtve progona i nasilja, od strane pripadnika partizanskog pokreta, čime je povređeno njihovo pravo na život”.

Ulica sedmog jula u Beogradu postoji na nekoliko lokacija: u Kaluđerici, Leštanima, Ostružnici, Velikoj Moštanici, Malom Mokrom Lugu, kao i u naselju Grocka. Ulica u centru grada, na opštini Stari grad, takođe je nosila ovo ime, ali je 1997. godine preimenovana u Kralja Petra.

29. NOVEMBAR: DRUŽE TITO, MI TI SE KUNEMO!

Prva slobodna teritorija u Drugom svetskom ratu bila je takozvana Užička republika. Međutim, isuviše slaba da bi se suprostavila fašističkom neprijatelju, ona je “pala” na ovaj dan, nakon što je ceo Radnički bataljon izginuo na brdu Kadinjača kod Užica.

Gro komunističkih vojskovođa uspelo je da se spase i dve godine kasnije, na isti ovaj dan, tokom Drugog zasedanja Antifašističkog veća narodnog oslobođenja Jugoslavije u Jajcu, to veće konstituiše kao vrhovno zakonodavno i izvršno predstavničko telo. Takođe, te 1943. godine ustanovljen je Nacionalni komitet oslobođenja Jugoslavije. Doneta je odluka o federativnom uređenju države, a kraljevskoj Vladi u izbeglištvu zabranjen je povratak u zemlju.

Ipak, verovatno najvažniji događaj odigrao se 29. novembra 1945. godine, kada je Ustavotvorna skupština u Beogradu ukinula monarhiju, lišavajući dinastiju Karađorđević svih prava u zemlji, i proglasila Federativnu Narodnu Republiku Jugoslaviju.

Ulica sa ovim imenom takođe postoji u nekoliko beogradskih opština, a ona najveća, koja se nalazi na Paliluli, 2004. godine promenila je naziv u Bulevar despota Stefana.

16. OKTOBAR: SLOBODNA ZVEZDARA

Oslobođenje Beograda trajalo je od 12. do 20. oktobra 1944. godine. Sprovedena u saradnji Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije i Crvene armije, ova akcija predstavlja jednu od najvažnijih na Balkanu tokom Drugog svetskog rata. U okviru nje, već u 1 ujutru 16. oktobra, 1944. godine Deseta krajiška i Deseta srpska brigada su u Malom Mokrom Lugu izbile na drum i odsekle Nemce od bolečkog pravca, gde se nalazila glavna nemačka grupacija.

Ipak, najjači otpor davala je grupa na Velikom Vračaru. Radi njihovog uništenja su izvučene neke jedinice iz grada, u kojem su vođene ulične borbe, i premeštene neke iz okolnih sela. Tako je Petnaesta sovjetska motostreljačka brigada dovedena iz Leštana u M. M. Lug, odakle je jedna njena kolona pošla u obilazni manevar preko sela Mirijeva. Na severnoj ivici sela se sastala sa dva bataljona Dvanaeste vojvođanske brigade, koja se prebacila iz Banata. Čim je završeno okruživanje Velikog Vračara, počeo je snažan napad.

Nemci su ubrzo razbijeni: delove koji su pobegli prema M. M. Lugu do večeri je uništavala Trinaesta proleterska i delovi Dvadesetprve srpske brigade, a oni koji su bežali prema Mirijevu su stradali od Dvanaeste vojvođanske i Petnaeste motostreljačke. Time su Mirijevo i Zvezdara konačno oslobođeni od Nemaca.

Posle rata, 16. oktobar će postati dan opštine Zvezdara, a i jedna ulica u Mirijevu II nazvana je po ovom datumu.

20. OKTOBAR: SLOBODAN BEOGRAD

Na ovaj dan, godine 1944. godine, jedinice Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije, pod komandom generala Peka Dapčevića, i Crvene armije, pod komandom generala Vladimira Ivanoviča Ždanova, oslobodile su u Drugom svetskom ratu Beograd. Beogradskom operacijom okončana je 1.287 dana duga nemačka okupacija glavnog grada Jugoslavije. Beograd je po oslobođenju postao vojni, politički i administrativni centar i sedište Vlade nove, druge Jugoslavije.



U nekoliko beogradskih naselja postoji ulica koja nosi naziv ovog značajnog istorijskog događaja: Boleč, Borča, Kaluđerica i Leštane.

14. DECEMBAR: DEMONSTRACIJE U BEOGRADU

Na ovaj dan 1939. godine održane su velike radničko-studentske demonstracije u Beogradu, sa učešćem oko 50.000 ljudi. Policija je u želji da rasturi demonstracije upotrebila silu i otpočela sukobe s demonstrantima. Najžešći sukobi između demonstranata i policije odigrali su se u tadašnjoj Prištinskoj ulici.

Tokom demonstarcija stradalo je 10 osoba, od čega osam studenata, među kojim su: Mirko Luković, student medicine, Rajko Lalić, stolarski radnik, Bosiljka Bosa Milićević, student više komercijalne škole, Živadin Sedlan, student tehnike i dr. Godinama kasnije, ime ulice na Vračaru promenjeno je u 14. decembar.

Ipak, ni ovo ime se nije zadržalo, jer je ulica na Vračaru, na potezu od Maksima Gorkog do Mileševske, 2004. godine preimenovana u Cara Nikolaja II.


Telegraf.
(M. Stojanović)

Znamenite ulice i trgovi


Na užoj teritoriji Grada Beograda ima preko 5.500 ulica, 16 trgova i 32 skvera. Najstarije ulice koje su zadržale prvobitne pravce jesu: Vase Čarapića, Kralja Petra, Cara Dušana, Jevrejska, Narodnog fronta, Gavrila Principa i Karađorđeva. Razvoj ulične mreže počeo je 1867. godine, po odlasku Turaka, kada je usvojen regulacioni plan Beograda koji je sačinio inženjer Emilijan Josimović. Na području 10 gradskih opština najstariji je Studentski trg, a najpoznatiji je Trg Republike.



KNEZ MIHAILOVA



Pešačka zona i trgovački centar - Knez Mihailova ulica je zakonom zaštićena kao jedno od najstarijih i najvrednijih gradskih spomeničkih ambijenata, sa nizom reprezentativnih zgrada i građanskih kuća nastalih krajem 70-tih godina 19. veka. Smatra se da je još u vreme Rimljana ovde bio centar naselja Singidunum, a u vreme Turaka na ovom području krivudale su ulice sa baštama, česmama i džamijama. Sredinom 19. veka ovde je u gornjem delu bila bašta kneza Aleksandra Karađorđevića. Nakon izrade regulacionog plana Beograda, koji je 1867. izradio Emilijan Josimović, ulica je brzo izgrađena i dobila svoju fizionomiju i sadržaj. U njoj se grade kuće i nastanjuju najuticajnije i najbogatije porodice trgovačkog i političkog Beograda. Godine 1870. Uprava grada je i zvanično krstila ulicu dajući joj ime - ulica Kneza Mihaila.

KRALJA PETRA PRVOG



Ulica Kralja Petra jedna je od najstarijih beogradskih ulica. Pretpostavlja se da su u njoj (pored sadašnje zgrade Narodne banke Srbije, Kralja Petra I 12) u 1. i 2. veku naše ere bili rimski forum, bazilika i terme. U 19. veku u ovoj ulici nalazila se prva zvanična beogradska apoteka (na mestu današnje stambene zgrade u broju i prvi gradski hotel "Kod jelena" (između Gračaničke i Čubrine ulice, srušen 1938). Danas se u ovoj ulici nalaze Patrijaršija Srpske pravoslavne crkve, Saborna crkva, kao i najstarija beogradska kafana. Od 1872. do 1904. zvala se Dubrovačka, a od 1904. do 1946. godine Kralja Petra I. Tada se donjem delu ulice vraća naziv Dubrovačka, a gornjem (od Dušanove ulice do Saborne crkve) daje naziv ulica 7. jula (po datumu ustanka 1941). Od 1995. gornji deo ponovo dobija naziv ulica Kralja Petra I.

NEMANJINA ULICA



Završetkom Železničke stanice, 1884. Nemanjina ulica postaje jedna od glavnih gradskih saobraćajnica. Ime je dobila 1896.

TRG NIKOLE PAŠIĆA



Trg Nikole Pašića nalazi se između Terazija, Bulevara kralja Aleksandra i ulice Dečanske, i najmlađi je beogradski trg; izgrađen je 1953. kada je na njemu postavljen vodoskok.

U prvoj polovini 19. veka ovde je bila pusta livada koju je presecao Carigradski drum. Taj deo druma postepeno se pretvarao u ulicu koja se najpre zvala Sokače kod "Zlatnog topa" (po istoimenoj kafani u blizini), a zatim Markova ulica. Nedaleko od mesta gde je sada zgrada Narodne skupštine, na početku Vlajkovićeve ulice, nalazila se jedana od najvećih turskih džamija - Batal-džamija, koja je srušena 1869. godine.

Posle Prvog svetskog rata ovde su se nalazile uglavnom prizemne i jednospratne zgrade. U jednoj od njih bio je smešten sud za Srez beogradski (poznatiji kao "Seljački sud"), gde je za vreme nemačke okupacije bio zloglasni zatvor Gestapoa. Između dva rata izgrađene su zgrade Narodne skupštine (1936), Agrarne banke (posle rata ovde je bio smešten CK KPJ), zatim zgrada lista "Vreme" (sada "Borba"), bioskopa "Beograd" i druge.

Urbano i arhitektonsko formiranje trga otpočelo je posle Drugog svetskog rata, kada su porušene stare zgrade, premeštena tramvajska okretnica, izgrađen vodoskok, uklonjene ograde ispred bivše dvorske bašte i Narodne skupštine, i podignut veliki broj zgrada, među njima Dom sindikata, zgrada Gradske uprave, Investiciona banka. Ovaj trg je dugo nosio ime Trg Marksa i Engelsa.

Na Trgu je 1998. podignut spomenik Nikoli Pašiću.

TRG REPUBLIKE



Glavni gradski trg obuhvata prostor između "Gradske kafane", bioskopa "Jadran", Narodnog pozorišta i Centralnog kluba Vojske Srbije.

Sadašnji trg formiran je posle rušenja Stambol-kapije (1866) i podizanja zgrade Narodnog pozorišta (1869). Stambol-kapija, koju su sagradili Austrijanci početkom 18. veka, nalazila se između spomenika knezu Mihailu i Narodnog pozorišta. To je bila naveća i najlepša kapija u vreme dok je grad bio opasan šancem. Kroz nju je vodio put za Carigrad (Istanbul), po kome je i dobila ovaj naziv. U narodu je Stambol-kapija ostala zapamćena po tome što su Turci na prostoru ispred nje vršili egzekuciju "sirotinje raje" nabijanjem na kolac. Prilikom zauzimanja Beograda (1806) pred ovom kapijom smrtno je ranjen Vasa Čarapić, poznati vojskovođa iz Prvog srpskog ustanka. U spomen na ovaj događaj ulica u blizini ovog mesta dobila je njegovo ime, a podignut je i spomenik.

Posle uspostavljanja srpske vlasti i rušenja Stambol-kapije, prostor današnjeg Trga Republike dugo je ostao neizgrađen. Narodno pozorište stajalo je više od 30 godina kao jedina velika zgrada. Kada je 1882. podignut spomenik knezu Mihailu, počelo je postepeno urbano formiranje ovog trga. Na mestu današnjeg Narodnog muzeja bila je podignuta dugačka prizemna zgrada u kojoj se, između ostalog, nalazila poznata kafana "Dardaneli", stecište umetničkog sveta. Zgrada je srušena da bi se na njenom mestu 1903. podigla Uprava fondova (sadašnja zgrada Narodnog muzeja). U malom parku pored Narodnog pozorišta, sve do Drugog svetskog rata, nalazili su se poznata kafana i bioskop "Kolarac" (zgrada je bila vlasništvo trgovca i dobrotvora Ilije Milosavljevića Kolarca). Palata "Riunione", u kojoj se nalazi bioskop "Jadran", sagrađena je 1930.

Na prostoru današnjeg Doma štampe, sve do Drugog svetskog rata, stajale su stare prizemne i jednospratne zgrade sa trgovačkim radnjama. Većina ovih zgrada porušena je prilikom nemačkog bombardovanja 6. aprila 1941. Posle Drugog svetskog rata uklonjene su tramvajske šine (između dva rata ovde je bila tramvajska okretnica) i premešten skver na kojem su kratko vreme posle oslobođenja bili grobnica i spomenik borcima Crvene armije palim u borbi za oslobođenje Beograda 1944. (njihovi posmrtni ostaci preneseni su na Groblje oslobodilaca Beograda). Kasnije je podignuta i najveća zgrada na ovom trgu, Dom štampe, u kojoj se nalaze "Gradska kafana" i Međunarodni pres-centar.

STUDENTSKI TRG



Najstariji gradski trg zauzima prostor od ulice Vase Čarapića, oko Univerzitetskog parka, do Uzun-Mirkove ulice.

Za vreme Turaka na ovom mestu se nalazilo tursko groblje, koje se tu zadržalo sve do šezdesetih godina 19. veka. Na delu sadašnjeg Univerzitetskog parka, srpske vlasti su 1824. otvorile Pazarište (kasnije Velika pijaca). Prilikom regulacije grada, posle 1869, konture Studentskog trga su dobile pravilniji oblik. Na jednoj polovini ostala je Velika pijaca, a druga je pretvorena u park. U to vreme, a i kasnije, najlepši ukras Trga predstavljalo je Kapetan-Mišino zdanje, podignuto 1863. U njemu je danas Rektorat Univerziteta u Beogradu.

Kada je 1927. uklonjena Velika pijaca, ceo prostor je pretvoren u park u kojem je još 1897. podignut spomenik Josifu Pančiću, a 1930. ovamo je prenet spomenik Dositeju Obradoviću (sa ulaza u Kalemegdan). Nekada se u parku nalazila česma podignuta u čast kralja Aleksandra Obrenovića.

Pre Prvog svetskog rata ovde su se nalazila dva poznata beogradska hotela: "Makedonija" (na uglu ulice Vase Čarapića i Studentskog trga) i "Imperijal" (pored Kapetan-Mišinog zdanja). Na uglu Studentskog trga i Uzun-Mirkove ulice postojala je poznata kafana "Ujedinjenje", srušena 1935.

Danas se Studentski trg nalazi u središtu između nekoliko fakulteta (Filozofski, Filološki, Prirodno-matematički).

TERAZIJE



Trg Terazije obuhvata područje od Sremske ulice do ulice Kralja Milana.

Najpoznatiji je beogradski trg. Počeo je da se formira u prvoj polovini 19. veka; četrdesetih godina knez Miloš Obrenović naredio je da se srpske zanatlije, naročito kovači i kazandžije, isele iz varoši u šancu, gde su bili izmešani sa turskim življem, i da svoje kuće i radnje podignu na mestu današnjih Terazija. Ilija Čarapić (sin Vase Čarapića), koji je izvesno vreme bio i predsednik Beogradske opštine, imao je poseban zadatak da ovim zanatlijama deli placeve na Terazijama; ko god je pristao da ogradi plac, dobio ga je besplatno.

O postanku imena Terazije istoričar i književnik Milan Đ. Milićević zabeležio je: "Uvodeći vodu u varoš Beograd, Turci su duž onoga đeriza (zidanog vodovoda), koji uzima vodu iz mokroluških izvora, na izvesnim daljinama zidali kule, na koje su vodovodnim cevima izvodili vodu da bi ona dobila viši skok za svoj dalji tok". Jedna od takvih kula bila je postavljena na mestu gde je sada Terazijska česma. Pošto su Turci te kule zvali terazije za vodu, ovaj trg je dobio naziv Terazije.

Sve do polovine šezdesetih godina 19. veka na Terazijama su se nalazile, uglavnom, prizemne i jednospratne zgrade. Godine 1860. vodovodna kula je uklonjena i na njenom mestu je postavljena Terazijska česma u znak sećanja na kneza Miloša. Česma je prilikom prve rekonstrukcije trga, 1911. godine, premeštena u Topčider, a ponovo vraćena na Terazije 1976. Značajne promene učinjene su na Terazijama 1911-1912. godine, kada su potpuno preuređene. Sredinom trga postavljeni su pravilni cvetni skverovi, ograđeni niskom gvozdenom ogradom, a na delu prema današnjoj Nušićevoj ulici izgrađena je velika fontana.

Krajem 19. i u prvoj polovini 20. veka Terazije su centar društvenog života Beograda; Najpoznatiji hoteli, kafane i trgovinske radnje smešteni su ovde. Od značajnijih objekata, koji su se nalazili ili se i sada nalaze na Terazijama, treba pomenuti hotel "Pariz", sagrađen oko 1870. na mestu gde je danas Bezistan. Srušen je prilikom rekonstrukcije trga 1948. Na mestu gde je danas "Dušanov grad" bila je kafana "Kod zlatnog krsta" u kojoj je 6. juna 1896. održana prva bioskopska predstava. Do hotela "Pariz" bio je stari hotel "Kasina", sagrađen oko 1860. godine, u kojem je 1918. kratko vreme zasedala Narodna skupština Srbije. Ovde su, do 1920. godine, priređivane predstave Narodnog pozorišta. Sadašnji hotel "Kasina" sagrađen je na istom mestu 1922. Na ovoj strani Terazija, između dva rata, nalazili su se kafana i bioskop "Takovo". I danas je na Terazijama hotel "Moskva", sagrađen 1906 u stilu secesije.

Godine 1936, na temeljima starog, sagrađen je novi hotel "Balkan". Na mestu male kafane "Albanija" podignuta je 1938. istoimena palata. Pred Drugi svetski rat dovršena je zgrada u kojoj je danas Pozorište na Terazijama, a gde se nekada nalazila čuvena "Šiškova kafana". Svoj definitivni oblik Terazije su dobile prilikom poslednje rekonstrukcije 1947. godine, kada su uklonjeni skverovi, fontana i tramvajske šine. U znak sećanja na petoricu rodoljuba koje su nemački fašisti obesili na Terazijama 17. avgusta 1941. godine, na uglu Trga Nikole Pašića i Terazija podignut je spomenik 1983.

TRG SLAVIJA



Trg Slavija obuhvata prostor između ulica Kralja Milana, Beogradske, Makenzijeve, Svetosavske, Bulevara oslobođenja, Deligradske i Nemanjine.

Ovaj trg sve do osamdesetih godina 19. veka bio je baruština gde su Beograđani išli u lov na divlje patke. Kada je Englez Frensis Makenzi, poznat kao poslovan čovek, kupio veliki prostor iznad današnjeg trga i isparcelisao ga radi prodaje, počelo je i njegovo formiranje. Makenzi je ubrzo sebi podigao kuću na Slaviji (na mestu nekadašnjeg bioskopa "Slavija"), koja je 1910. pretvorena u Socijalistički narodni dom, stecište radničkog pokreta.

Ostale omanje zgrade na uglu ulice Kralja Milana i Trga, u kojima su se nalazile poznate kafane "Tri seljaka" i "Rudničanin", srušene su pred Drugi svetski rat i u toku rata. Godine 1962. podignut je moderan hotel "Slavija", koji je docnije dograđen. Trg je jedno vreme nosio naziv po istaknutom vođi socijalističkog pokreta u Srbiji Dimitriju Tucoviću, čiji je spomenik postavljen u centru trga.

Slavija je jedan od glavnih gradskih orijentira, značajno saobraćajno čvorište, ali i urbanistički nedovršena celina, kojoj tek predstoji ozbiljno uređivanje.