Vikinzi

Krenuvši iz Norveške i Danske, Vikinzi su postali zastrašujuća sila koja je vladala sjevernim morima, od Atlantskog okeana do Crnog mora. U zapisima iz tog doba, opisani su kao okrutni ratnici koji su pljačkali gradove i nemilosrdno ubijali stanovništvo istih. Rijetki su bili gradovi koji su uspjeli odbraniti se njihovim napadima.

Naziv "Vikinzi" znači "ljudi iz zaljeva", a došli su iz nizina i skandinavskih fjordova sa sjevera Evrope. Iako ih prati zao glas zbog njihove okrutnosti, bili su to vješti brodograditelji, mornari, graditelji i obrtnici. Imali su bogatu tradiciju mitova i legendi, a imali su i pošten sustav pravila premo kojima je njihov narod živio. Takođe su i kao ratnici bili jako cijenjeni, te su često bili iznajmljivani kao tjelohranitelji vladarima i kao elitne jedinice.

Među Vikinzima su postojala tri staleža: robovi, koji su obavljali većinu poslova, slobodnjaci i plemići, koji su bili vladari. Iako su bili vladari, plemići su morali poštivati zakone koje je donosila mjesna skupština (thing) u kojoj su slobodnjaci mogli raspravljati o tim zakonima.


Vikinzi su se koristili pismom koje se temeljilo na runama koje su obično bile urezane u koru stabla ili uklesane u kamene ploče. Kalendari, računi, pa čak i ljubavne poruke ispisivali su runskim pismom. Oko 790. godine skupine Vikinga su počele odlaziti iz svoje domovine, otiskujući se brodovima na pučinu. Do danas se ne zna zašto su to činili. Neki povjesničari tvrde da je prenapućenost zemlje natjerala mlađe sinovi koji nisu naslijeđivali od očeva da krenu na takva putovanja. No, postoji i teorija koja tvrdi da je klima u to doba bivala sve hladnija, pa su žetve često podbacivale, tako da su ljudi morali da krenu u potragu za novim izvorima hrane.

Vikinzi iz Norveške i Danske su plovili preko Sjevernog mora u pljačkaške pohode na Britaniju, Irsku i sjevernu Francusku. Preko sjevernog Atlantika smjelo su doplovili do Islanda, Grenlanda i istočne obale Sjeverne Amerike. Vikinzi iz Švedske, međutim, više su voljeli trgovati s drugim zemljama nego ih osvajati. Plovili su na istok, preko Baltičkog mora i ruskim rijekama do Crnog mora i Sredozemlja. Čak su stigli i do Bagdada na rijeci Tigrisu u današnjem Iraku.


Kolonijalisti na Grenlandu čuli su priče o ravničarskoj zemlji na zapadu, prekrivenoj šumom. Leif Erikson je godine 992. najvjerovatnije otkrio Baffinov otok na području kanadskog Arktika. Zatim je zaplovio prema jugu pokraj Labradora i Newfoundlanda u istočnoj Kanadi, i stigao je do mjesta koje je prozvao Vinland, "zemljom vina" jer je ondje pronašao mnoštvo grmova i šumskog voća. Neki povjesničari smatraju da je možda stigao i do Rhode Island-a (današnji SAD).

U početku su Vikinzi pljačali zemlje koje su posvećivali, odnoseći sa sobom ratni plijen. Ali postupno su počeli zasnivati trgovačke ispostave u mjestima kao što su Dublin u Irskoj, ili Kijev u Ukrajini. Ubrzo su počeli vječavati se mjesnim djevojkama i živjeti mirnijim životom. Mnogi od njih obratili su se na kršćanstvo i bio je to kraj vikinških pljačaških pohoda. Današnji Rusi su svoje ime dobili prema vikinškom plemenu "Rus" iz Švedske. Prvom ruskom kralju je djed bio švedski Viking.

Viking (od staronordijskom vikingr) je termin koji se uobičajeno koristi za nordijske (skandinavske) ratnike, trgovce i gusare.Nastanili su se u širokoj oblasti Evrope, Azije,Bliskog Istoka kao i dela Afrike, od kraja VIII do sredine XI veka.

Ovi Normani koristili svoje čuvene drakare da putuju do dalekog istoka (Carigrad, Volga u Rusiji), na krajnji zapad, kao što su Island, Grenland i Njufaundlend, i krajnji jug kao Al-Andalus. Ovaj period Vikinške ekspanzije, poznat kao Vikingško doba, čini najveći deo srednjovekovne istorije Skandinavije, Velike Britanije, Irske i ostatka Evrope u celini.

Rana plemena koja su živela u Skandinaviji današnja nauka poznaje kao Gote i Gaute (Naseljene u južnom delu današnje Švedske, Gotlandu) i Svione. U 6. veku pišu istoričari Jordanes i Prokopije iz Cezareje da u Skandinaviji živi mnoštvo naroda i plemena od kojih svaki ima svoga zasebnog vladara (Princeps). Rezultat manjih plemenskih migracija bio je nastanak današnjih naroda poznatih u Skandinaviji ; Šveđana, Danaca i Norvežana koji su sredinom 6. veka zauzeli svoje današnje prostore. U to rano istorijsko doba Skandinavija je bila rascepkana na niz manjih plemenskih kneževina. Ujedinjenje tih manjih država u veće, bio je dug i spor proces.


Prvi vladar koji je ujedinio Norvežane u 9. veku bio je Harald Lepokosi. Nakon njegove smrti 933. raspala se centralna vlast. Tek u 11. veku pošlo je za rukom Olafu Svetom da ponovo ujedini sve Norvežane. On je ostao poznat po tome što je u svoj narod doneo hrišćanstvo. Javno se krstio i tako, svojim primerom, pomogao bržu hrišćanizaciju, do tada mnogobožačke Norveške. Početkom 9. veka dolazi i do ujedinjenja Danske koja doživljava procvat i uspon u doba Haralda Plavozubog i Knuta Velikog kad je pod danskom vlašću bila i trećina Engleske i južni deo Švedske. (Harald Plavozubi 950. - 986, Knut Veliki 1016. - 1035.)

[You must be registered and logged in to see this image.]
Viking Helmets
Did not have horns:
too cumbersome for battle

I Švedska je u ranom srednjem veku bila razjedinjena na mnoge male kneževine i plemenske saveze. U to doba posebno se isticao plemenski savez u Upsali. Raspadom rodovskih društvenih zajednica i odnosa klasna podela društva najranije se zapaža kod Šveđana. Usled niza nerodnih godina koje su rezultirale nizom godina gladi pojedine plemenske vođe i aristokrate okupljaju svoje ratne družine i sa svojim brodovima organizuju prekomorske pljačkaške pohode .

[You must be registered and logged in to see this image.]

Battle-axe
Vikings: the only European warriors to use the battle-axe

Jedni su krenuli na zapad prema Francuskoj, Severnoj Nemačkoj i Engleskoj. Dok su drugi krenuli na istok uzvodno rekama i zašli duboko u slovenske zemlje sve do Kijeva pod imenom Varjazi. Dok su zapadni pljačkaši napadali Flandriju, Franačku Galiju i Friziju, pa uz zapadne obale Franačke Atlantskim Oceanom stigli do Akvitanije i Španije.

Godine 844. po reci Garoni dopiru do Tuluza zatim se pojavljuju pred Lisabonom i Cadisom, osvajaju Sevilju, 845. pljačkaju Pariz, a 859. osvajaju Gibraltar i pljačkaju obale Mediterana sve do Sicilije i južne Italije. Osim strašnih razaranja i krvoprolića kojima su bili izloženi nesrećni Evropljani od varvara sa severa, dodatno su trpeli gubitke u ljudstvu jer su Vikinzi masovno ljude odvodili u roblje. U to doba i nisu imali ozbiljnije konkurencije ni organizovanije vojne sile koja bi im se ozbiljno suprotstavila osim velike i vojno nadmoćne Vizantije koju su Vikinzi lukavo izbegavali ili sklapali s njom povoljne trgovačke saveze da joj se ne bi previše zamerili. (jednom zgodom su mirni prolazak u Crno More preko Dardanela platili arapskim robovima pohvatanim u Južnoj Siciliji!) Zbog mnogih susreta i trgovačkih transakcija sa drugim, novim i neobičnim narodima, Vikinzi su poprimili uticaje mediteranskih, islamskih i hrišćanskih naroda što se posebno ističe na njihovoj specifičnoj umetnosti.


Vikinška umetnost

Vikinška umetnost rano srednjovekovne Skandinavije i Danske - kako je u ranoj fazi njene evolucije reprezentuju stariji i mlađi oseberški stil(IX vek), a u kasnijoj fazi stilovi jellinge, Ringerike i urnes (X i XI vek) - uporedna je likovna pojava s irskom i anglosaskom, pretežno hrišćanizovanom, umetnošću na Britanskim ostrvima. Kao kasni paganski izdanak «varvarske» kulture zapadne Evrope iz doba seobe naroda Vikinška umetnost nastavlja u Norveškoj i Danskoj a posebno u Švedskoj baštinu merovinške zoomorfne ornamentike koju je u Evropi prekinula karolinška renesansa prodirući postepeno i sporadično i u novi, ranoromanski likovni govor zrelog feudalnog hrišćanskog srednjeg veka. Njen razvoj počinje u stvari jednim prelaznim stilom, starijim oseberškim stilom, koji se razvija u raznim delovima Skandinavije na prelazu iz VIII u IX vek. To je nešto izmenjeni zoomorfni stil III u kojem ima elemenata preuzetih iz insularne (irske) umetnosti. Taj prelazni stil koji je bio raširen, posebino u Južnoj Norveškoj, najbolje opisuju obe strane pramca broda iz Oseberga.

Već u prvoj polovini IX veka, taj plošni stil je zamenjen punijim, i izražajnijim, reljefnim stilom nazvanim Mlađi oseberški stil. Taj stil se odlikuje figurama životinja koje se međusobno prepliću, bore i grizu praveći prekrasne dramatične prizore prepune dinamike. Iz tih oblika nastaje i naziv celog stila - Stil zakačenih životinja (engl. Gripping-beast style, šved. Gripdjurstil). Te čudesne životinje izbuljenih očiju i dugim repovima savijenim u krivine, skupljenim u klupka, ispunjavaju u raznovrsnim pozama plohe ukrasnih, ali i upotrebnih predmeta vikinške svakodnevnice od drveta, kosti i metala. Poreklo ovog fantastičnog životinjskog sveta još nije sasvime objašnjeno. Čini se da više izvire iz orijentalne, negoli iz karolinške tradicije. U red najlepših radova oseberškog stila, a ujedno i u red najznačajnijih dela «varvarske» umetnosti posle seobe naroda, ulaze drveni stupovi sa čudnovatim zmijskim glavama. Ovde je ne samo glava već i dugački vrat zmija prekriven bogatim zoomorfnim dekorom u punoj plastici. Ova ekspresivno i «barokno» koncipirana glava s otvorenim čeljustima i velikim očnjacima ima uzor možda u nekom karolinškom ili, verovatnije, orijentalnom životinjskom liku. Međutim, način na koji je ta glava rešena u likovnom smislu, sasvim je nordijski. To sudimo po dubokom reljefu i snažnoj minuciozno izrađenoj plastici. Više pojedinačnih životinja isprepletenih u snažno klupko formiraju glavu zmaja.

Викинзи, први криминолози

Кад се помену Викинзи, обично помислимо на грубе и немилосрдне црвенобраде ратнике са рогатим кацигама који су у лаким бродовима муњевито нападали, пљачкали и палили британске и уопште, европске обале у средњем веку. Међутим, најновији налази др Тарина Вилса, предавача и истраживача са универзитета у Абердину, откривају нам једну сасвим нову црту викиншког друштва: Викинге су, заправо, веома много бринули агресивност и насилничко понашање, и то у толикој мери да су у својим сагама израђивали профиле насилника на начин који је веома сличан данашњем криминолошком профилирању.


Егил Скалагримсон, исландски Викинг. Илустрација из рукописа Саге о Егилу из 17. века.


Прегледајући научну литературу о физичким и бихевиоралним особинама везаним за повишени ниво тестостерона, др Тарин Вилс је приметио да га профили на које је у тој литератури наилазио неодољиво подсећају на описе јунака из исландских сага из 13. века. Ова сличност га је подстакла да проблем испита детаљније. Резултате свог истраживања по овом питању изнео је почетком септембра 2012. на једном научном скупу у Абердину. Сазнања до којих је дошао заиста су изненађујућа: наиме, он тврди да скандинавске саге нису служиле за описивање догађаја, већ за стварање профила опасних изгредника и насилника. Као потпору за ову тврдњу, он даје чињеницу да су у сагама физички описи главних јунака и ратника више него детаљни, што није био обичај у средњовековним рукописима, у којима се детаљном описивању ликова прибегавало само у случају када би физички изглед био битан за радњу, или уколико се описима одеће или белине пути јунака хтело указати на његово племенито порекло.

Викинзи су, према др Вилсу, били свесни везе између неких физичких карактеристика, као маљавог лица и мишићавости (која се данас везује за висок ниво тестостерона) и насилничког понашања. Агресивност, која је била позитивна одлика кад се радило о туђим територијама, постајала је крајње непожељна на домаћем тлу. Др. Вилс каже: „Добар Викинг треба да буде агресиван и доминантан, треба да иде у свет, да силује и пљачка. Али, многи од ових момака на крају су завршавали код куће, где су морали да се баве пољопривредом и да воде породичан живот. Момци којима иду од руке силовање и пљачка, нису добри мужеви ни пољопривредници, и само друштво је било врло осетљиво на читав дијапазон индикатора таквог антисоцијалног понашања.“

Много сага говори о догађајима из 10. века, али ниједан од тих догађаја није био забележен пре 13. века, када је насиље на Исланду доживело врхунац. Иако се не зна ко су били аутори ових сага, др Вилс претпоставља да су то били богати земљопоседници чија су имања увек била у опасности од пљачкаша и који су свакако желели да помогну да се проблематичне особе лако уоче и одстране из друштва. Описи свих великих ратника које су ови аутори оставили пуни су физичких особина карактеристичних за повишен ниво тестостерона.


Као пример наводи се сага о Егилу Скалагримсону. Егил је био типичан викиншки ратник, који је време проводио тако што је нападао и пљачкао британске и друге обале, опијао се до бесвести и писао увредљиве стихове. Извршио је и неколико убистава на Исланду, од којих је прво извршио кад је имао само шест или седам година. Сага Егила описује до најситнијег детаља:

   Егил је био крупна стаса, широка чела и огромних обрва, имао је не много дугачак али подебео нос, широке и дебеле усне, док му је брада била огромна, сама вилица; дебео врат имаше, и рамена већа но други људи, тврдих црта лица, суморан и сив кад се наљути. Био је добро грађен, виши него што је то обичај, вучје сиве косе, иако је рано оћелавио, тамнопут са црним очима.

[You must be registered and logged in to see this image.]


Većina ljudi zamišlja Vikinge kao izuzetno mišićave ratnike sa šljemovima koji imaju rogove, kao brutalne divljake koji su samo pljačkali i ratovali, kao prljavu hordu koja je došla sa sjevera i opustošila sve što je našla ispred sebe. No, većina mitova o Vikinzima koji su popularni i danas nastala je kroz Katoličku propagandu, nakon što su Vikinzi splaili i opljačkali britanske crkve.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Sve do do vladavine kraljice Britanije, Viktorije, Vikinzi su se prikazivali kao nasilan i barbarski narod. Tokom 19. i 20. stoljeća, percepcija se promijenila do tačke gdje su se Vikinzi doživljavali kao pleme divljaka sa rogatim kacigama, bez imalo kulture, prljavi neljudi, nepobijedivi ratnici… Ipak, danas imamo mnogo više uvida u njihov život, te uz brojne istorijske zapise i arheološke dokaze imamo priliku da pogledamo iza paravana propagande, te saznamo mnogo više o Vikinškom dobu, periodu evropske, odnosno skandinavske istorije koji je trajao od 8. pa sve do 11. stoljeća.

Dok su neki Vikinzi bili vođeni željom za bogatstvom, većina je ipak tražila mirnije ekonomske odnose sa okolnim narodima. I nikada nisu nosili šljemove sa rogovima.

[You must be registered and logged in to see this image.]

5. Vikinzi su većinu vremena provodili na svojim farmama

[You must be registered and logged in to see this image.]

Suprotno popularnim mitovima koji sve Vikinge prikazuje kao nesutrašive ratnike, većina Vikinga su bili poljoprivrednici. Čak i oni koji su sudjelovali u napadima na zapadnu Evropu, ili oni koji su kao trgovci plovili istočno ili zapadno, bili su poljoprivrednici. Nakon svake pljačke, rata ili puta, oni bi se vratili na svoje farme i nastavili sa svojim mirnim životom.

Dok su se pljačke pokazale kao odličan izvor prihoda, one i dalje nisu mogle zamijeniti farme koje su nudile mnogo stabilniji dohodak. Tokom odsustva muškaraca, o farmama su se brinule njihove supruge.

Istina, neki Vikinzi su bili klasični pirati koji su napuštali svoje brodove samo kada su pljačkali i palili sela, ali ipak većina je mirno sijala ječam, raž i zob. Oni su također uzgajali goveda, koze, svinje i ovce na svojim malim imanjima, koja su obično bila dovoljno velika da prehrane cijelu porodicu, ali ne dovoljno velika da bi se proizveo višak hrane koji bi se mogao prodati ili zamijeniti za druge potrepštine.

Vikinzi su posebnu pažnju posvećivali održavanju lične higijene

[You must be registered and logged in to see this image.]

Engleski srednjovjekovni kralj Henry IV naredio je svojim vitezovima da se okupaju barem jednom u životu. Isti ti Englezi su tvrdili da su Vikinzi prljavi barbari.

No, činjenica je da su Vikinzi zapravo održavali ličnu higijenu na zavidnom nivou, te da su bili jedni od najčišćih, ako ne i najčišći, narodi u odnosu na svoje evropske suvremenike. Možda danas zvuči smiješno, ali Vikinzi su se kupali najmanje jednom sedmično – što je za taj period bilo čak i previše.

Arheološke iskopine su otkrile da su Vikinzi koristili i pincete, britvice, češljeve i štapiće za uši, napravljene od životinjskih kostiju i rogova. Pored redovnog sedmičnog kupanja, ovi prljavi neljudi, kako su ih tada zvali, često su posjećivali prirodne termalne izvore u kojima su se dodatno kupali. I da – ratnici su uvijek oblačili čistu odjeću tokom svojih krvavih pohoda.

Vikinzi su poštovali svoje žene

[You must be registered and logged in to see this image.]

U periodu Vikinškog doba, žene u Evropi su bile, blago rečeno, potlačene. U desetom stoljeću, za samo nekoliko žena se moglo reći da posjeduju moć, ali i one su je stekle putem svojih očeva, muževa, sinova i unuka. Ženska vrijednost kraljevske porodice bila je jednostavna: one služe za rađanje nasljednika, te kao pijuni za sklapanje novih alijansi.

No, Vikinzi su se prema ženama odnosili sasvim drugačije u odnosu na ostatak srednovjekovne Evrope. Tehnički, termin Viking se odnosi na muškarca, no to ne znače da i žene nisu učestvovale u pljačkama i zauzimanjiima i naseljavanjima novih teritorija.

Žene su mogle biti i bile su dio vikinških osvajanja, a postoje dokazi da su tokom pljački skandinavske žene putovale svijetom zajedno sa muškarcima, te obišle gotovo sve dijelove svijeta Vikinga, od Rusije na istoku do Newfoundlanda na zapadu.

[You must be registered and logged in to see this image.]

“Da bi pretpostaviti da su muškarci bili rangirani iznad žena je uvođenje moderne vrijednosti na prošlost, što bi bilo pogrešno”, pojašnava Marianne Moen koja proučava status žena Vikinškog doba.

Kada su njihovi muževi bili odsutni ili mrtvi, žene su imale potpunu kontrolu nad imovinom, a čak postoje dokazi o tome da su vikinške žene mogle živjeti i potpuno samostalno baveći se trgovinom (opet, nezamislivo u ostatku srednjovjekovne Evrope). Nakon smrti muža, cijelo imanje bi prešlo u vlasništvo supruge, a mnoge od njih su na osnovu ovoga postale jako utjecajne u društvu.

Pored svih prava koje su uživale, žene su tada mogle bez ikakvih problema i posljedica zatražiti razvod braka, a postoje i istorijski dokazi o tome da su žene ponekad prijetile neaktivnim muževima razvodom, a sam razvod bi uvijek, financijski gledano, završio u korist žene.

Vikinzi nisu bili ujedinjen narod

[You must be registered and logged in to see this image.]

Vikinzi nisu prepoznavali kolegu Vikinga. U stvari, oni vjerojatno nisu ni nazivali sebe Vikinzima: ovaj pojam je zapravo naziv za sve Skandinavce koji su sudjelovali u pomorskim ekspedicijama. Tokom Vikinškog doba, zemlja koja danas pripada Danskoj, Norveškoj i Švedskoj je bila prepuna poglavica i plemena koja su se često borila jedni protiv drugih (kao i u ostalim dijelovima svijeta).

Zbog nezahvalnog geografskog položaja, stanovnici Skandinavije su bili primorani da se međusobno bore i da čuvaju ograničenu količinu obradive zemlje. Osim toga, prodor kršćanstva je izazvao mnoge velike podjele među ljudima.

Što se tiče plemena, svako je imalo stroge zakone koji su se odnosili na pljačke, ubistva, silovanja… Osuđenik bi se doveo ispred porote koja se obično sačinjavala od 12 članova (ponekad i više, u zavisnosti od težine zločina). Ukoliko bi bio proglašen krivim, kazne su uglavnom bile financijske, ili bi se krivac proglasio odmetnikom – što znači da je morao ostatak života provesi sam u divljini, odnosno udaljen od vikinških naselja.

Navike i socijalne ustanove ovih “paganskih divljaka” su bile daleko više demokratske nego bilo koje druge u zapadnom svijetu. Vikinzi su se okupljali na sastancima pod nazivom “stvar” ili “sve stvari”, na kojima su demokratski raspravljati pravne i sudske poslove, glasali o dodjeli zemljišta i raspravljali o mogućem izvršenju smrtne kazne za najteže zločine.

Vikinzi su bili u Americi prije Kolumba

[You must be registered and logged in to see this image.]

Ako postavite pitanje ‘Ko je otkrio Ameriku?’ većina ljudi će instantno odgovoriti ‘Kolumbo’. No, ovaj odgovor ne može biti dalji od istine. Nažalost, u učionicama diljem svijeta se i dalje uči da je Kristofer Kolumbo 1492. godine otkrio Ameriku. Godina je tačna, ali većina ostalih činjenica nije.

Sam pojam ‘Otkrivanje Amerike’ je sumnjiv, jer arheološki dokazi jasno govore o tome da je Sjeverna Amerika bila nastanjena ljudima već 20.000 godina, a kolumbovo putovanje je bio samo prvi korak na putu prema naseljavanju Evropljana na ovaj kontinent.

Drevne civilizacije, poput Egipćana i Feničana su imale dovoljno dobre brodove da dođu do Amerike, iako postoji jako malo upitnih dokaza da su se ikada iskrcali na američko tlo, ali zato postoji više dokaza o rimskim galijama koje su bez ikakvih problema mogle preploviti Atlantik. Brodovi Rimskog carstva su bili veliki kao borbeni brodovi iz 18. stoljeća. Unatoč činjenici da su sigurno mogli tamo stići, postoji nekoliko jako oskudnih dokaza da su Rimljani zapravo bili u Americi (oko 200-te godine). Novije teorije koje još uvijek izazivaju mnoštvo polemika kažu da su Kinezi stigli u Ameriku prije Kolumba, tačnije 1421. godine, iako i za ovo postoji jako malo fizičkih dokaza.

No, dokazi da su Vikinzi bili u Americi su neosporni, a njih dodatno podupiru tvrdnje iz skandinavskih saga. Prema Sagi Grenlanđana, do prvog je otkrića došlo sasvim slučajno kada je trgovac krenuo na put prema Islandu 896. godine, izgubio se na moru zbog magle i jakih vjetrova, te završio nadomak kopna prekrivenog šumama. On se ovdje nije iskrcao, već je uspješno pronašao put kući. Kasnije, 1000. godine, nakon što je njegova priča nadahnula Leifa Erikssona, on je kupio brod i krenuo u istraživanje nepoznatog. Ako je ostatak legende tačan, Leif se sa posadom iskrao na kopno današnje Kanade.

A postoje brojni fizički dokazi koji ovo potvrđuju. U 20. stoljeću, arheolozi su otkrili čitavo vikinško naselje na Newfoundlandu, velikom ostrvu u Kanadi. Na sjevernom dijelu otoka, poznatom kao L’Anse aux Meadows, pronađeni su dokazi koji savršeno odgovaraju Leifovom putovanju opisanom u Sagi Grenlanđana.

Otprilike 7 godina nakon Leif Erikssonovog putovanja, novi odvažni istraživač, Thorfinn, je krenuo istim putem te uspješno stigao do Newfoundlanda (a možda i dalje). Snorri, sin Thorfinna i njegove supruge Gudrid, se smatra prvom evropskom bebom rođenom u Sjevernoj Americi. Oko tri godine nakon što su stigli u Ameriku, Thorfinn, zajedno sa svojom porodicom i posadom napušta svoje sjevernoameričko naselje, najvjerovatnije nakon što su ih napali lokalni stanovnici, koje su Vikinzi zvali ‘bijednim ljudima’. Nakon što su otplovili do Grenlanda, a zatim do Norveške, Thorfinn se sa svojom porodicom skrasio na Islandu.

Vjeruje se da Vikinzi nikada nisu trajno nastanili Ameriku upravo zbog jakog otpora Skraelinga, odnosno domorodačkih Indijanaca.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Vikinzi



"We sailed our ships to any shore that offered the best
hope of booty; we feared no fellow on earth..."

Saga of Arrow-Odd

U nešto više od 250 godina, od kraja 8. do sredine 11. stoljeća, Vikinzi su posve promijenili Europu. Počevši kao pljačkaši i trgovci, postali su istraživači, osvajači, zakonodavci i osnivači nacija. Na Islandu su stvorili najstariju republiku u Sjevernoj Europi; 3,200 kilometara prema jugoistoku položili su temelje ruske države. Norveški naseljenici osnovali su prve gradove u Irskoj, dok su u udaljenom Konstantinopolu Šveđani služili kao osobna straža bizantskog cara. No, više od svega, Vikinzi su bili moreplovci. Norveški pomorci, putujući u dugim brodovima, putovali su dalje na sjever i zapad od bilo kojih ranijih europskih naroda, osnovavši koloniju na zapadnoj obali Grenlanda i stigavši u Ameriku gotovo 500 godina prije Kolumba.

Duša vikinga


Godine 793. novost o nezamislivom zločinu proširila se kršćanskom Europom. Napadači pristigli brodovima sa Sjevernog mora obrušili su se na Sveti otok (Lindisfarne), nedaleko od obale sjeverne Engleske. Bogatstva njegovog poznatog samostana opljačkana su, redovnici pobijeni ili odvedeni u ropstvo. U tim divljim vremenima, samostanske utvrde Europe predstavljale su jedina utočišta kulture i znanosti. Nakon vikinških napada se niti one više nisu doimale svetima.

Kataklizma na Svetom otoku predstavljala je jedan od prvih vikinških napada, no ubrzo za njim uslijedili su i ostali. U godinama koje su slijedile, slični iznenadni napadi devastirali su crkvene zajednice, ne samo na obalama Engleske, nego i Škotske i Irske također. Nije prošlo mnogo vremena, a na meti su se našli i gradovi. Unutar samo 60 godina od prvih pljačkaških napada, invazije nošene brodovima zaprijetile su cijelim kraljevstvima.

Teško je pretjerati kada se opisuje utjecaj koji su vikinški napadi imali na ostatak Europe. Oni su se dogodili u trenucima kada je čvrsta vlast u rukama vladara kao što su bili Offa (umro 796.) u engleskom kraljevstvu Merciji ili Karlo Veliki (otprilike 742-814.) na Kontinentu uspostavljala poredak nakon mučnih stoljeća koja su uslijedila nakon pada Rimskog carstva. A napadi su se sručili na neka od najsvetijih mjesta zapadnog kršćanstva, utočišta mira i nauka u nemirnom svijetu. Prestravljenim suvremenicima pogani Vikinzi činili su se utjelovljenjima terora i uništenja, koje je poslao pravični Bog kako bi kaznio pokvareni svijet. Ta slika nije tako brzo izblijedila, jer je večina pisanih izvora koji su opisivali njihove aktivnosti bila djelo kršćanskih redovnika.

U posljednje vrijeme, ti su negativni prikazi ipak revidirani. Niz zaprepaščujućih arheoloških nalaza istaknuo je pozitivna postignuća Vikinga kao trgovaca, putnika, zanatlija, istraživača, kolonista, a naposljetku i vladara. Danas ih se sve više smatra ne samo destruktivnom silom, nego i kreativnom. Bez sumnje, bili su nasilni, no njihova nepomirljiva odlučnost i hrabrost djelovale su kao katalizatori promjene u svijetu koji je bio u razdoblju stagnacije. Osim vatre i mača, sa sobom su donosili ambicije, poduzetnost i beskrajnu energiju narodima čiji su horizonti bili najvećim dijelom ograničeni, rijetko sežući dalje od susjednog sela.

Iako je većina vikinških muškaraca i žena bila zadovoljna boravkom kod kuće i obrađivanjem zemlje poput njihovih južnih susjeda, miris avanture i uzbuđenja tvrdoglavo se držao vikinškog imena. Možda ih je bilo razmjerno malo, ali ti mladići - mnogi od njih mlađi sinovi u potrazi za nasljeđem - koji su odlazili od kuće u potrazi za bogatstvom i slavom, bili su pokretači povijesnih promjena. Bezgraničnom smjelošću, kretali su u osvajanje svijeta, a čineći to, promijenili su ga nepovratno.

Priča o Vikinzima


Naziv ''viking'' prvo je označavao djelatnost, a ne naziv skupine. Nemirni duhovi upražnjavali su odlaske u ''vikingarenje'', odnosno pljačkaške pohode. Dolazili su iz norveških zemalja, koje će jednog dana biti poznate pod imenima Danska, Norveška i Švedska, no u početku Vikinškog doba oni sebe nisu smatrali Dancima, Norvežanima ili Šveđanima. U tom razdoblju, njihova je odanost bila lokalnog karaktera, vezana uz susjedstvo ili pojedinog poglavicu. Koncept nacije pojavio se tek kasnije; točnije, to je bilo jedno od dostignuća Vikinškog doba.

Iako su se vikinški narodi često borili između sebe, imali su mnogo toga zajedničkog. Imali su zajednički jezik (staronorveški) i religiju - obožavali su Odina, Thora i druge sjeverne bogove. Potjecali su iz otprilike sličnih društava i ugrubo su bili podijeljeni u tri klase - ratnici plemići, masovna kategorija slobodnih ljudi koja je uključivala trgovce, zanatlije, a posebice bondi, odnosno farmere koji su posjedovali vlastitu zemlju; te sužnje, odnosno robove. Budući da je kvalitetno obradivo tlo predstavljalo ograničeni resurs, uvijek je postojala, i u farmerskim i u plemićkim krugovima, nemirna skupina mlađih sinova koji nisu imali što naslijediti; prvenstveno su iz njihovih redova potjecali vikinški pljačkaši. Iako su sjeverne zemlje bile slabo poznate ostalim Europljanima tog vremena, Norvežani su naslijedili tradiciju neobuzdanosti. Oni su bili prirodni nasljednici germanskih naroda koji su se raštrkali Europom tijekom razdoblja seoba od 2. stoljeća nadalje, a među njima bili su i takozvani ''barbari'' koji su potpomogli rušenju Rimskog carstva u 5. stoljeću.

Norvežani su također naslijedili i tradiciju trgovanja koja je potekla još iz brončanog doba (otprilike 2000-500.pr.K.), kada su krzno i kuglice baltičkog jantara - fosilizirane smole crnogorice - bili tražena luksuzna roba u velikom dijelu Europe. Čak i uz to, Skandinaviju je karakteriziralo svojevrsno mrtvilo sve do provale Vikinga. Povijesničari se još uvijek prepiru oko razloga koji su iznenada natjerali toliki broj Norvežana daleko od vlastitih obala. Tehnološka poboljšanja u brodogradnji imala su ulogu u omogućavanju tog egzodusa, no ona sama po sebi nisu mogla biti i njegov motiv. Populacijski pritisci bili su bez sumnje važan čimbenik, ali nisu bili dramatično gori no u ranijim razdobljima; procjene govore da u Vikinškom dobu niti u kojem trenutku skandinavske zemlje nije naseljavalo više od dva milijuna ljudi. Doista, uvjeti života kao da su se poboljšali u tom razdoblju; slabo, ali ipak primjetno zagrijavanje klime uzrokovalo je povlačenje glečera, učinilo zime podnošljivijima, a možda je i smanjilo smrtnost novorođenčadi, time stvarajući veći broj mlađih sinova bez zemlje koji su se morali otisnuti u avanturu. Prvi koji su krenuli u inozemstvo u značajnijim brojkama bili su Šveđani, koje su geografska obilježja usmjerila prema istoku. Glavni smjer njihova kretanja prostirao se preko Baltičkog mora u Rusiju, niz tokove velikih rijeka. Preuzevši postojeću slavensku naseobinu u Novgorodu krajem 9. stoljeća, pretvorili su je u ključnu trgovačku postaju koja je kontrolirala dvije glavne rute prema jugu. Prva od njih slijedila je Dnjepar do Kijeva, gdje je uspostavljena druga postaja, a potom je išla do Crnog mora, otvarajući put prema bizantskoj prijestolnici, Konstantinopolu. Druga je odvela putnike na brodovima gotovo 4,000 kilometara niz Volgu do Kaspijskog jezera, iza kojeg su bile karavanske rute koje su vodile sve do Bagdada.

Mamac koji je trgovce privlačio u smjeru juga bilo je srebro, posebice kovanice iz arapskih rudnika. Zauzvrat su mijenjali krzna - samura, vjeverice i dabra - te robove, od kojih su mnogi bili oteti kao plijen među slavenskim narodima s kojima su trgovali - i sama riječ na engleskom jeziku, slave, potječe od riječi Slaven. Trgovanje bi se vrlo lako pretvorilo u pljačku, a vikinški su ratnici pokretali napade i na sam moćni Konstantinopol, i to 860. godine, a potom ponovo 907. Iako su oba napada bila odbijena, drugi je bio dovoljno snažan kako bi uvjerio bizantskog cara da sklopi primirje, ponudivši Sjevernjacima pravo trgovanja u zamjenu za jamstvo mira, kao i određeni broj tjelohranitelja - poznatih stražara zvanih Varjazi - koji su čuvali samog cara.
Utjecaj Vikinga na Rusiju bio je još veći, jer su doseljenici - poznati Slavenima kao Rusi - odigrali ključnu ulogu u uspostavljanju prve organizirane slavenske države. Kako stoji u Ruskoj kronici (otprilike 1112. godine), Rusima su se približili vođe zaraćenih plemena, koji su im rekli: ''Naša zemlja je velika i bogata ali u njoj nema reda. Dođite i vladajte nama.'' Rusi su iz uhvatili za riječ, uspostavivši zajedničko švedsko-slavensku državu koja je dobila njihovo ime, prvo sa sjedištem u Novgorodu, a potom u Kijevu.

Dok su se Šveđani okrenuli prema istoku, narodi iz Danske bacili su pogled prema jugu; njihov je utjecaj bio najviše prisutan u Engleskoj i zemljama Franačkog carstva Karla Velikog, koje je u to vrijeme uključivalo ne samo Francusku, nego i njemačku te Nizozemsku. U početku je snaga Carstva služila kao zaštita od napada, no kada se ono 840. godine podijelilo među trima sukobljenim nasljednicima, Vikinzi su zgrabili svoju priliku. Na Uskrs 845. godine Vikinzi su napali Pariz nakon što su putovali uzvodno Seinom 160 kilometara.

Od 850. godine nadalje, taktika Danaca se promijenila. Umjesto pokretanja kratkih, iznenadnih napada, oni su počeli prezimljavati u zemljama koje su napadali, djelujući iz napola trajnih baza na ušćima rijeka. Sljedeći logičan korak bila je potpuna okupacija, a 865. godine prve od brojnih moćnih danskih vojski stigle su u Englesku. U to je vrijeme ona bila podijeljena između pola tuceta zaraćenih kraljevstava, od kojih većina nije bila dovoljno jaka da odbije invaziju. Ubrzo je pobijeđena Istočna Anglija, a za njom su uslijedila i ostala kraljevstva, sve dok 880. godine nije ostalo slobodno samo posve južno kraljevstvo Wessex. Ondje se iznimno jak vladar Alfred Veliki suprotstavio struji, no tada su Danci već uspostavili svoju vladavinu nad više od pola Engleske. U području pod njihovom kontrolom, zvanom Danelaw, ostavili su trajni trag, ojačavajući anglosaksonske koncepte pisanog zakona i suđenja pred porotom. Također su dali trajan doprinos engleskom jeziku - svakodnevne riječi poput take (uzeti), die (umrijeti), anger (ljutnja), hell (pakao) i ugly (ružno), sve imaju korijen u staronorveškom jeziku. Danelaw je postao izvrsna baza za daljnje napade na Francusku, sve dok 911. godine kralj Karlo III. nije odlučio potkupiti napadače ponudivši njihovom vođi Rollou zemlju oko ušća Seine u zamjenu za obećanje da će otjerati vikinške rivale. Rollo je održao svoj dio obećanja, i nije prošlo mnogo generacija, a njegovi su se Vikinzi pretvorili u Normane, prihvativši jezik i kršćansku vjeru svojih podčinjenih. Nasljednik Rolloa u šestoj generaciji, vojvoda Vilim od Normandije 1066. godine je izveo uspješnu invaziju na Englesku, podčinivši cijelu naciju Normanima.

Dok su Danci osvajali kraljevstva, norveški Vikinzi istraživali su slabije poznata područja kugle zemaljske. Većina njihovih napada usmjerila se na Škotsku, a posebice Irsku, gdje su uspostavljali obalne naseobine koje su se razvile u prve gradove na otoku - Dublin, Wexford, Waterford i Limerick osnovali su Vikinzi. Oni su se također naselili na otoke u blizini obale, uključujući the Isle of Man, otoke Orkney i Shetlandsko otočje. Farske otoke, udaljene gotovo 700 kilometara zapadno od Norveške, naselili su prvim trajnim naseljenicima. Ranije su ti otoci služili kao ljetno odmorište irskim redovnicima.


Prema tradicionalnoj povijesti, oko 860. godine dvije je odvojene brodske posade, jednu na putu prema Hebridima, a drugu prema Farskim otocima, vjetar otpuhao sa željene rute i one su otkrile do tada nepoznat otok. Novost se proširila i unutar deset godina počeli su stizati naseljenici kako bi iskoristili neiskorištene hektare obradive površine nove zemlje. Tijekom sljedećeg stoljeća, Island se razvio kao nezavisno carstvo s najdemokratičnijim sustavom vlasti koji je do tada viđen u sjevernoj Europi, u kojem nije dominirao jedan vladar, nego 36 lokalnih starješina, od kojih je svaki bio glasnogovornik svog okruga. Oni su se sastajali jednom godišnje u skupštini na otvorenom poznatoj pod nazivom Althing. Do kraja 10 stoljeća otok je imao 60,000 stanovnika - što je bila gotovo četvrtina populacije Norveške tog vremena.

Nakon što je sva dobra ispaša na Islandu podijeljena, avanturistički duhovi morali su krenuti dalje u potragu za netaknutim područjima. Kažnjenik s kraja 10. stoljeća, Erik Crveni, osuđen zbog ubojstva u Norveškoj i na Islandu, otplovio je 725 kilometara na zapad u potrazi za novom zemljom o čijem su postojanju kružile glasine već godinama. Kako bi ohrabrio naseljenike, opasnoj je kopnenoj masi koju je naposljetku i uspio otkriti dao očaravajuće ime Grenland (Zelena zemlja). Ta mu je strategija uspjela - 980. godine ondje je uspostavljena kolonija od nekoliko stotina doseljenika, koji su živjeli od uzgoja životinja te lova na kitove i morževe. Jedan od budućih doseljenika, koji je krenuo od kuće nakon ostatka flote, izgubio se na putu i došao nadomak obale s niskim brdima koja se nalazila previše južno da bi to bilo odredište koje je tražio. Kada je naposljetku uspio stići do Grenlanda, njegova je priča ohrabrila Leifa Erikssona, sina Erika Crvenog, da krene dalje na zapad u potrazi za tom tajanstvenom zemljom. Rezultat toga bilo je prvo iskrcavanje Europljana u Amerikama, ostvareno 1001. godine, kada je Leif stigao do Baffinovog otoka, a kasnije i do L'Anse aux Meadows u blizini najsjevernijeg vrha Newfoundlanda. Liefovo postignuće bilo je dostojan vrhunac fantastične sage o istraživanjima i avanturama koja je u nešto više od dva stoljeća odvela Vikinge iz njihovih skandinavskih domova od Bagdada i dalje na istoku, sve do Novog Svijeta na zapadu, pri čemu su osvojili kraljevstva i osnovali brojne države i gradove.

Napadači iz fjordova


Fjordovi zapadne Norveške ne samo da su bili baza nekima od najranijih vikinških napadača, nego su im oni možda i dali ime. Korijen riječi ''Viking'' obično se izvlači iz staronorveške riječi vik, što znali ''zaljev''. Prvotni Vikinzi su, prema toj interpretaciji, bili pomorci koji su vrebali na svojim brodovima u bilo kojem od brojnih zaljeva strmih obala izdubljenih u norveškoj vrlo razvedenoj obali Sjevernog mora, čekajuči da se obruše na terete brodova koji su putovali Sjevernom rutom - pomorskom trgovačkom rutom do Bijelog mora, po kojoj je Norveška možda i dobila ime. Tim podmuklim obalnim gusarima nije nedostajalo skrovišta; zaljevi i rtovi čine obalnu liniju dugu 25,000 kilometara, iako njezina dužina zračnom linijom iznosi otprilike desetinu te udaljenosti. Iz tog su razloga putovanja duž dijela norveške obale okrenutog prema Atlantiku bila izražavana u okvirima vremena, a ne udaljenosti - što je tendencija koja se nastavila i u modernom dobu.


nordicpoint

Većina ljudi zamišlja Vikinge kao izuzetno mišićave ratnike sa šljemovima koji imaju rogove, kao brutalne divljake koji su samo pljačkali i ratovali, kao prljavu hordu koja je došla sa sjevera i opustošila sve što je našla ispred sebe. No, većina mitova o Vikinzima koji su popularni i danas nastala je kroz Katoličku propagandu, nakon što su Vikinzi splaili i opljačkali britanske crkve.
Sve do do vladavine kraljice Britanije, Viktorije, Vikinzi su se prikazivali kao nasilan i barbarski narod. Tokom 19. i 20. stoljeća, percepcija se promijenila do tačke gdje su se Vikinzi doživljavali kao pleme divljaka sa rogatim kacigama, bez imalo kulture, prljavi neljudi, nepobijedivi ratnici… Ipak, danas imamo mnogo više uvida u njihov život, te uz brojne istorijske zapise i arheološke dokaze imamo priliku da pogledamo iza paravana propagande, te saznamo mnogo više o Vikinškom dobu, periodu evropske, odnosno skandinavske istorije koji je trajao od 8. pa sve do 11. stoljeća.
Dok su neki Vikinzi bili vođeni želojom za bogatstvom, većina je ipak tražila mirnije ekonomske odnose sa okolnim narodima. I nikada nisu nosili šljemove sa rogovima.

Vikinzi su većinu vremena provodili na svojim farmama

[You must be registered and logged in to see this image.]
Suprotno popularnim mitovima koji sve Vikinge prikazuje kao nesutrašive ratnike, većina Vikinga su bili poljoprivrednici. Čak i oni koji su sudjelovali u napadima na zapadnu Evropu, ili oni koji su kao trgovci plovili istočno ili zapadno, bili su poljoprivrednici. Nakon svake pljačke, rata ili puta, oni bi se vratili na svoje farme i nastavili sa svojim mirnim životom.
Dok su se pljačke pokazale kao odličan izvor prihoda, one i dalje nisu mogle zamijeniti farme koje su nudile mnogo stabilniji dohodak. Tokom odsustva muškaraca, o farmama su se brinule njihove supruge.
Istina, neki Vikinzi su bili klasični pirati koji su napuštali svoje brodove samo kada su pljačkali i palili sela, ali ipak većina je mirno sijala ječam, raž i zob. Oni su također uzgajali goveda, koze, svinje i ovce na svojim malim imanjima, koja su obično bila dovoljno velika da prehrane cijelu porodicu, ali ne dovoljno velika da bi se proizveo višak hrane koji bi se mogao prodati ili zamijeniti za druge potrepštine.

Vikinzi su posebnu pažnju posvećivali održavanju lične higijene

[You must be registered and logged in to see this image.]
Engleski srednjovjekovni kralj Henry IV naredio je svojim vitezovima da se okupaju barem jednom u životu. Isti ti Englezi su tvrdili da su Vikinzi prljavi barbari.
No, činjenica je da su Vikinzi zapravo održavali ličnu higijenu na zavidnom nivou, te da su bili jedni od najčišćih, ako ne i najčišći, narodi u odnosu na svoje evropske suvremenike. Možda danas zvuči smiješno, ali Vikinzi su se kupali najmanje jednom sedmično – što je za taj period bilo čak i previše.
Arheološke iskopine su otkrile da su Vikinzi koristili i pincete, britvice, češljeve i štapiće za uši, napravljene od životinjskih kostiju i rogova. Pored redovnog sedmičnog kupanja, ovi prljavi neljudi, kako su ih tada zvali, često su posjećivali prirodne termalne izvore u kojima su se dodatno kupali. I da – ratnici su uvijek oblačili čistu odjeću tokom svojih krvavih pohoda.

Vikinzi su poštovali svoje žene

[You must be registered and logged in to see this image.]
U periodu Vikinškog doba, žene u Evropi su bile, blago rečeno, potlačene. U desetom stoljeću, za samo nekoliko žena se moglo reći da posjeduju moć, ali i one su je stekle putem svojih očeva, muževa, sinova i unuka. Ženska vrijednost kraljevske porodice bila je jednostavna: one služe za rađanje nasljednika, te kao pijuni za sklapanje novih alijansi.
No, Vikinzi su se prema ženama odnosili sasvim drugačije u odnosu na ostatak srednovjekovne Evrope. Tehnički, termin Viking se odnosi na muškarca, no to ne znače da i žene nisu učestvovale u pljačkama i zauzimanjiima i naseljavanjima novih teritorija.
Žene su mogle biti i bile su dio vikinških osvajanja, a postoje dokazi da su tokom pljački skandinavske žene putovale svijetom zajedno sa muškarcima, te obišle gotovo sve dijelove svijeta Vikinga, od Rusije na istoku do Newfoundlanda na zapadu.

Citat :

“Da bi pretpostaviti da su muškarci bili rangirani iznad žena je uvođenje moderne vrijednosti na prošlost, što bi bilo pogrešno”, pojašnava Marianne Moen koja proučava status žena Vikinškog doba.

Kada su njihovi muževi bili odsutni ili mrtvi, žene su imale potpunu kontrolu nad imovinom, a čak postoje dokazi o tome da su vikinške žene mogle živjeti i potpuno samostalno baveći se trgovinom (opet, nezamislivo u ostatku srednjovjekovne Evrope). Nakon smrti muža, cijelo imanje bi prešlo u vlasništvo supruge, a mnoge od njih su na osnovu ovoga postale jako utjecajne u društvu.
Pored svih prava koje su uživale, žene su tada mogle bez ikakvih problema i posljedica zatražiti razvod braka, a postoje i istorijski dokazi o tome da su žene ponekad prijetile neaktivnim muževima razvodom, a sam razvod bi uvijek, financijski gledano, završio u korist žene.

Vikinzi nisu bili ujedinjen narod

[You must be registered and logged in to see this image.]
Vikinzi nisu prepoznavali kolegu Vikinga. U stvari, oni vjerojatno nisu ni nazivali sebe Vikinzima: ovaj pojam je zapravo naziv za sve Skandinavce koji su sudjelovali u pomorskim ekspedicijama. Tokom Vikinškog doba, zemlja koja danas pripada Danskoj, Norveškoj i Švedskoj je bila prepuna poglavica i plemena koja su se često borila jedni protiv drugih (kao i u ostalim dijelovima svijeta).
Zbog nezahvalnog geografskog položaja, stanovnici Skandinavije su bili primorani da se međusobno bore i da čuvaju ograničenu količinu obradive zemlje. Osim toga, prodor kršćanstva je izazvao mnoge velike podjele među ljudima.
Što se tiče plemena, svako je imalo stroge zakone koji su se odnosili na pljačke, ubistva, silovanja… Osuđenik bi se doveo ispred porote koja se obično sačinjavala od 12 članova (ponekad i više, u zavisnosti od težine zločina). Ukoliko bi bio proglašen krivim, kazne su uglavnom bile financijske, ili bi se krivac proglasio odmetnikom – što znači da je morao ostatak života provesi sam u divljini, odnosno udaljen od vikinških naselja.
Navike i socijalne ustanove ovih “paganskih divljaka” su bile daleko više demokratske nego bilo koje druge u zapadnom svijetu. Vikinzi su se okupljali na sastancima pod nazivom “stvar” ili “sve stvari”, na kojima su demokratski raspravljati pravne i sudske poslove, glasali o dodjeli zemljišta i raspravljali o mogućem izvršenju smrtne kazne za najteže zločine.

Vikinzi su bili u Americi prije Kolumba

[You must be registered and logged in to see this image.]
Ako postavite pitanje ‘Ko je otkrio Ameriku?’ većina ljudi će instantno odgovoriti ‘Kolumbo’. No, ovaj odgovor ne može biti dalji od istine. Nažalost, u učionicama diljem svijeta se i dalje uči da je Kristofer Kolumbo 1492. godine otkrio Ameriku. Godina je tačna, ali većina ostalih činjenica nije.
Sam pojam ‘Otkrivanje Amerike’ je sumnjiv, jer arheološki dokazi jasno govore o tome da je Sjeverna Amerika bila nastanjena ljudima već 20.000 godina, a kolumbovo putovanje je bio samo prvi korak  na putu prema naseljavanju Evropljana na ovaj kontinent.
Drevne civilizacije, poput Egipćana i Feničana su imale dovoljno dobre brodove da dođu do Amerike, iako postoji jako malo upitnih dokaza da su se ikada iskrcali na američko tlo, ali zato postoji više dokaza o rimskim galijama koje su bez ikakvih problema mogle preploviti Atlantik. Brodovi Rimskog carstva su bili veliki kao borbeni brodovi iz 18. stoljeća. Unatoč činjenici da su sigurno mogli tamo stići, postoji nekoliko jako oskudnih dokaza da su Rimljani zapravo bili u Americi (oko 200-te godine). Novije teorije koje još uvijek izazivaju mnoštvo polemika kažu da su Kinezi stigli u Ameriku prije Kolumba, tačnije 1421. godine, iako i za ovo postoji jako malo fizičkih dokaza.
No, dokazi da su Vikinzi bili u Americi su neosporni, a njih dodatno podupiru tvrdnje iz skandinavskih saga. Prema Sagi Grenlanđana, do prvog je otkrića došlo sasvim slučajno kada je trgovac krenuo na put prema Islandu 896. godine, izgubio se na moru zbog magle i jakih vjetrova, te završio nadomak kopna prekrivenog šumama. On se ovdje nije iskrcao, već je uspješno pronašao put kući. Kasnije, 1000. godine, nakon što je njegova priča nadahnula Leifa Erikssona, on je kupio brod i krenuo u istraživanje nepoznatog. Ako je ostatak legende tačan, Leif se sa posadom iskrao na kopno današnje Kanade.
A postoje brojni fizički dokazi koji ovo potvrđuju. U 20. stoljeću, arheolozi su otkrili čitavo vikinško naselje na Newfoundlandu, velikom ostrvu u Kanadi. Na sjevernom dijelu otoka, poznatom kao L’Anse aux Meadows, pronađeni su dokazi koji savršeno odgovaraju Leifovom putovanju opisanom u Sagi Grenlanđana.
Otprilike 7 godina nakon Leif Erikssonovog putovanja, novi odvažni istraživač, Thorfinn, je krenuo istim putem te uspješno stigao do Newfoundlanda (a možda i dalje). Snorri, sin Thorfinna i njegove supruge Gudrid, se smatra prvom evropskom bebom rođenom u Sjevernoj Americi. Oko tri godine nakon što su stigli u Ameriku, Thorfinn, zajedno sa svojom porodicom i posadom napušta svoje sjevernoameričko naselje, najvjerovatnije nakon što su ih napali lokalni stanovnici, koje su Vikinzi zvali ‘bijednim ljudima’. Nakon što su otplovili do Grenlanda, a zatim do Norveške, Thorfinn se sa svojom porodicom skrasio na Islandu.
Vjeruje se da Vikinzi nikada nisu trajno nastanili Ameriku upravo zbog jakog otpora Skraelinga, odnosno domorodačkih Indijanaca.

Duša vikinga

[You must be registered and logged in to see this image.] Godine 793. novost o nezamislivom zločinu proširila se kršćanskom Europom. Napadači pristigli brodovima sa Sjevernog mora obrušili su se na Sveti otok (Lindisfarne), nedaleko od obale sjeverne Engleske. Bogatstva njegovog poznatog samostana opljačkana su, redovnici pobijeni ili odvedeni u ropstvo. U tim divljim vremenima, samostanske utvrde Europe predstavljale su jedina utočišta kulture i znanosti. Nakon vikinških napada se niti one više nisu doimale svetima.

Kataklizma na Svetom otoku predstavljala je jedan od prvih vikinških napada, no ubrzo za njim uslijedili su i ostali. U godinama koje su slijedile, slični iznenadni napadi devastirali su crkvene zajednice, ne samo na obalama Engleske, nego i Škotske i Irske također. Nije prošlo mnogo vremena, a na meti su se našli i gradovi. Unutar samo 60 godina od prvih pljačkaških napada, invazije nošene brodovima zaprijetile su cijelim kraljevstvima.

Teško je pretjerati kada se opisuje utjecaj koji su vikinški napadi imali na ostatak Europe. Oni su se dogodili u trenucima kada je čvrsta vlast u rukama vladara kao što su bili Offa (umro 796.) u engleskom kraljevstvu Merciji ili Karlo Veliki (otprilike 742-814.) na Kontinentu uspostavljala poredak nakon mučnih stoljeća koja su uslijedila nakon pada Rimskog carstva. A napadi su se sručili na neka od najsvetijih mjesta zapadnog kršćanstva, utočišta mira i nauka u nemirnom svijetu. Prestravljenim suvremenicima pogani Vikinzi činili su se utjelovljenjima terora i uništenja, koje je poslao pravični Bog kako bi kaznio pokvareni svijet. Ta slika nije tako brzo izblijedila, jer je večina pisanih izvora koji su opisivali njihove aktivnosti bila djelo kršćanskih redovnika.

U posljednje vrijeme, ti su negativni prikazi ipak revidirani. Niz zaprepaščujućih arheoloških nalaza istaknuo je pozitivna postignuća Vikinga kao trgovaca, putnika, zanatlija, istraživača, kolonista, a naposljetku i vladara. Danas ih se sve više smatra ne samo destruktivnom silom, nego i kreativnom. Bez sumnje, bili su nasilni, no njihova nepomirljiva odlučnost i hrabrost djelovale su kao katalizatori promjene u svijetu koji je bio u razdoblju stagnacije. Osim vatre i mača, sa sobom su donosili ambicije, poduzetnost i beskrajnu energiju narodima čiji su horizonti bili najvećim dijelom ograničeni, rijetko sežući dalje od susjednog sela.

Iako je većina vikinških muškaraca i žena bila zadovoljna boravkom kod kuće i obrađivanjem zemlje poput njihovih južnih susjeda, miris avanture i uzbuđenja tvrdoglavo se držao vikinškog imena. Možda ih je bilo razmjerno malo, ali ti mladići - mnogi od njih mlađi sinovi u potrazi za nasljeđem - koji su odlazili od kuće u potrazi za bogatstvom i slavom, bili su pokretači povijesnih promjena. Bezgraničnom smjelošću, kretali su u osvajanje svijeta, a čineći to, promijenili su ga nepovratno.