Jednačenje suglasnika po mestu nastanka

Jednačenje suglasnika po mestu nastanka (tvorbe)

Jednačenje suglasnika po mestu nastanka (izgovora ili tvorbe) je glasovna promena u kojoj:

☼ zubni suglasnici S i Z, kada se nađu ispred prednjonepčanih suglasnika Đ, Ć, DŽ, Č, LJ, NJ, Š i Ž , prelaze u prednjonepčane suglasnike Š i Ž.

snalaziti se – snalaz + ljiv – snalažljiv

nositi – nos + nja – nošnja

☼ nadzubni sonant N ispred dvousnenih suglasnika B i P prelazu u M.

zelen + bać – zelembać

☼ šumni suglasnik H ispred Č i Ć suglasnika B prelazu u Š.

orah + čić – oraščić

Često u rečima u kojima je izvršeno jednačenje suglasnika po mestu nastanka (tvorbe) izvršene su i druge glasovne promene:

☼ Jednačenje suglasnika po zvučnosti vrši se pre jednačenja suglasnika po mestu nastanka (tvorbe).

obraz + čić – obrasčić (jednačenje suglasnika po zvučnosti) – obraščić (jednačenje suglasnka po mestu tvorbe)

iz + ćuškati – isćuškati (jednačenje suglasnika po zvučnosti) – iščuškati (jednačenje po mestu tvorbe)

☼ Do gubljenja suglasnika najčešće dolazi posle jednačenja suglasnika po mestu nastanka (tvorbe)

bez + žični – bežžični (jednačenje suglasnika po mestu tvorbe) – bežični (gubljenje suglasnika)

iz + šarati – isšarati (jednačenje suglasnika po zvučnosti) – iššarati (jednačenje suglasnika po mestu tvorbe – išarati (gubljenje suglasnika)

☼ Jotovanje se vrši pre jednačenja suglasnika po mestu nastanka (tvorbe)

radost + ju – radosću (jotovanje) – radošću (jednačenje suglasnika po mestu tvorbe)

list + je – lisće (jotovanje) – lišće (jednaćenje suglasnika po mestu tvorbe)
ODSTUPANJA OD jednačenjA suglasnika

Odstupanja od jednačenja suglasnika po mestu nastanka (tvorbe) nastaje u sledećim slučajevima:

☼ kada se suglasnici S i Z nađu ispred suglasnika Lj i Nj u složenim rečima (složenicama) u kojima se prvi deo složenice završava suglasnicima S i Z, a drugi deo složenice počinje suglasnicima Lj i NJ.

razljutiti, izljubiti, posljednji, iznjihati, iznjuškati, sljuštiti

☼ u složenicama u kojima se prvi deo reči složenice završava sa nadzubnim suglasnikom N, a drugi deo složenice počinje sa dvousnenim suglasnicima B i P.

jedan + put – jedanput

stran + putnica – stranputnica

crven + perka – crvenperka

van + bračni – vanbračni

masken + bal – maskenbal

Ova pravila ne važe za reči stranog porekla i često se prave greške u njihovom pisanju. Strane reči se pravilno pišu ovako:

implus, implusivan, simbol, imperija, imperator, impresija, bombonjera, bombona, pomfrit, imperfekat

Jednačenje suglasnika po mestu tvorbe

Prvi slučaj jednačenja suglasnika po mestu tvorbe je kada se dentalni suglasnici (z, s) nađu ispred prednjonepčanih (j, lj, nj, đ, ć, dž, č, ž, š) prelaze u prednjonepčane glasove ž, š.

nošnja od nosnja
prošnja od prosnja
pažnja od paznja
mržnja od mrznja
mašću od mastju, masću
čežnja od čeznja
gvožđe od gvozdje, gvozđe

Odstupanja od jednačenja suglasnika po mestu tvorbe

sjediniti a ne šjediniti
snjegovi a ne šnjegovi
razljutiti a ne ražljutiti
izljubiti a ne ižljubiti

Drugi slučaj jednačenja suglasnika po mestu tvorbe je kada se glas N nađe ispred glasova B, P onda se zamenjuje sa glasom M.

stambeni
prehrambeni
odbrambeni
zelembać

U izvedenim rečima N uvek prelazi u M, dok u složenicama N ostaje nepromenjeno, i onda je reč o odstupanju.

Odstupanja od jednačenja suglasnika po mestu tvorbe

jedanput
vanbračni
stranputica