Mansa Musa, vladar Malijskog carstva, bio je toliko bogat da su Arapi u Kairu, Meki i Medini bili šokirani i oduševljeni kada je došao na hodočašće. Zlato je delio šakom i kapom, i to u tolikoj meri da je oborio vrednost ovog metala da se tržište ni posle 12 godina nije bilo potpuno oporavilo


Uobičajena predrasuda sa Afrikom ide otprilike ovako: pre dolaska Evropljana, posebno u 19. veku, crnci su živeli u primitivnim zajednicama i plemenima, nisu poznavali koncept države i društva, nisu znali da im je zemlja prirodno bogata dok nisu došli belci da im to kažu, bili su nepismeni, neobrazovani, siromašni, i na svaki način inferiorni u odnosu na nove gospodare koji dolaze sa Starog kontinenta.

nteresantno, ništa od ovoga nije istina, a zvezda naše današnje priče verovatno je najbolji dokaz u prilog toga. On, i zemlja kojom je vladao.

Musa, poznat i kao Kankan Musa, bio je “mansa”, odnosno car, imperator, “kralj kraljeva” zapadnoafričkog Malijskog carstva od 1307. godine pa sve do svoje smrti koja se odigrala između 1332. i 1337. Savremenik našeg cara Stefana Uroša III Dušana Silnog, Musa je vladao ogromnom zemljom koja je zamenila Gansko carstvo.


Malijska terakota iz 15. veka. Foto: Wikipedia Commons/Franko Khoury

Vekovima pre njega, kraljevstva i carstva sa ovog područja su proizvodila ogromne količine zlata, a lokacije rudnika su čuvali kao zmija noge; arapski i berberski trgovci, koji su i proširili islam na ovom podneblju, nikako nisu mogli da dokuče odakle Gancima toliko plemenitog metala koje je pokrenulo na stotine hiljada Afrikanaca i donelo ogromno bogatstvo ovom narodu (kasnije se pokazalo da su glavni izvor bili rudnici Bambuka). Zanimljivo je kako je to kod njih tada funkcionisalo: vladari su zadržavali čisto jezgro metala dok su neobrađeno zlato prodavali obični ljudi.

Međutim, krajem 12. veka sa pojavom novootvorenih rudnika u Bureu dolazi do stvaranja novih trans-saharskih ruta koje zaobilaze Gance; zatim narod Soninke osvaja Ganu kao i Malinke, koji se potom oslobađa pod vođstvom Sundijata Keite i osniva muslimansko carstvo Malija. Uprkos islamskom karakteru države, oni nisu želeli da se proizvođači zlata konvertuju u islam jer je vađenje ove rude i njegova produkcija zavisila od verovanja i magijskih praksi prema kojima bi islam bio protivan. (I pored toga što su zlato i so bili osnovni trgovinski resursi, valuta je bila zasnovana na posebnim školjkama sa istočne obale Afrike; i to ne samo ovde, već i vekovima kasnije u Kongu).


Velika džamija u Đeni, Mali. Foto: Wikipedia Commons/Dr. Blofeld

Dosta ovog zlata je završilo u evropskim dukatima; afričko zlato je bilo toliko svetski poznato da jedna španska mapa iz 1375. godine prikazuje cara Malija kako drži zlatni grumen.

Tako se vraćamo i do srži spektakularne priče koju želimo da vam ispričamo, zbog koje će se postideti svi današnji bogataši.

Mansa Musa je u 17. godini svoje vladavine krenuo na hodočašće u Meku, koje je ostalo zabeleženo od strane mnogih arapskih letopisaca, i o kome se i vekovima kasnije pričalo. Bilo je to putovanje koje je probudilo svet i otkrilo mu impresivno bogatstvo Malija. Kairo i Meka primili su carsku procesiju koja je bila toliko “blistava” da su meštani govorili da se “i afričko sunce postidelo”.

Malijsko carstvo oko 1350. godine. Foto: Wikipedia Commons

Na putu od svoje prestonice na gornjem toku Nigera, preko Valate i Tuata do Kaira, mansu Musu je pratilo 60.000 ljudi, njegova lična svita od 12.000 robova obučenih u brokat i persijsku svilu od kojih je svaki nosio po dva kilograma zlata i barjaktari sa zlatnim kopljima. Sam car je jahao konja iza procesije od 500 robova koji su bili obučeni u zlatno ruho. Pored toga, vodio je sa sobom i 80 kamila natovarenih sa 136 kilograma zlata.

Njegova velikodušnost i pobožnost koju je pokazivao na ovom putovanju, kao i fina odeća i uzorno ponašanje njegove ogromne pratnje, ostavilo je neverovatan utisak na Arape. Zlato je delio sirotinji na koju je usput nailazio, gradovima kroz je prolazio, pa je čak i ovaj plemeniti metal menjao za suvenire; svakog petka davao je novac je za gradnju nove džamije.


Medresa Sankore u Timbuktuu, Mali. Foto: Wikipedia Commons/Edmond Fortier

Arabljanski istoričar al-Umari, koji je posetio Kairo 12 godina nakon Muse, otkrio je da jednomilionsko stanovništvo ove srednjevekovne metropole i dalje peva pesme o Musi, zbog njegove darežljivosti i široke ruke. Ta ruka je bila toliko široka, da su Musa i njegova svita preplavili tržište zlata u Kairu, Meki i Medini, i izazvali takav pad vrednosti ovog dragocenog metala da se tržište ni posle više od deset godina nije u potpunosti oporavilo.

Kada je video šta je uradio, da bi nekako ispravio situaciju, pozajmio je u Kairu pod visokim kamatama svo zlato koje je mogao da ponese. Ovo je prvi i jedini slučaj da je jedan čovek kontrolisao cenu zlatu na Mediteranu.



Džamija Sidi Jahja u Timbuktuu. Foto: Wikipedia Commons/Edmond Fortier

Kući je poveo arabljanske učenjake, pravnike, astronome, matematičare i arhitekte, što mu je i bio jedan od ciljeva putovanja, i podigao brojne i veličanstvene džamije i medrese u svojoj zemlji koja je u njegovo vreme imala oko 400 gradova, sa deltom Nigera koja je bila gusto naseljena. Na gradnji njegove palate u prestonici Timbuktuu učestvovali su i neimari iz Andaluzije. Dok ta palata više ne postoji, medresa Sankore i džamija Đingureber su i danas deo poznatog univerziteta u ovom gradu.

Hodočašća zapadnoafričkih vladara Meki događala su se i pre i posle Muse, ali nijedno nije ostavilo ovako trajan utisak. Tako je ostala priča o caru Musi, najbogatijem čoveku svih vremena, za koga se danas veruje da je bio težak 400 milijardi savremenih dolara.


telegraf

Malijsko Carstvo


Malijsko Carstvo 1350

Jedno od najbogatijih srednjovjekovnih afričkih kraljevstva bilo je ono u Maliju. Osnovao ga je oko 1235. godine u zapadnoj Africi ratnički kralj Sundiata, a carstvo je je svoj vrhunac dostiglo u 14. stoljeću u vrijeme vladavine Sundiatina potomka imenom Mansa Musa. Bogatstvo Malija potjecalo je od rudnika zlata i transsaharske trgovine te pridonijelo dominaciji ovog carstva nad okolnim narodima, kao što su Songhai. U 15. stoljeću Songhai su počeli napadati preraslo Malijsko Carstvo i naposljetku ga osvojili.

Širenje carstva


Današnji ostaci Malijskog Carstva

Na svom vrhuncu u 14. stoljeću Malijsko Carstvo zauzimalo je velik dio današnjeg Senegala, Gambije, Gvineje i Republike Mali. Grad Djenné i songajski gradovi Tombouctou i Gao na rijeci Niger postala su glavna trgovačka središta. Grad Tombouctou je bio osobito poznat po svojoj trgovini zlatom. Zlato se kopalo u dolinima rijeka Niger i Senegal te izvozilo preko pustinje Sahare u sjevernu Afriku.

Mansa, ili >> kralj kraljeva <<, bila je titula što su je koristili vladari Malija. Sundiata (v.1235.-1255.), prvi mansa, bio je pripadnik plemena koje je vladalo starom Ganom. Sundiata je pokorio Ganu (koja je bila 800 km sjeverozapadnije od današnje Gane), uspostavio tamo svoje carstvo i prešlo na islam.

Mansa Musa


Kanan Musa, poznatiji kao Mansa Musa (v.1312.-1337.), bio je najveći malijski vladar, jednako slavan po svojoj pobožnosti i po svojim vojnim uspjesima. Nakon zauzimanja gradova Tombouctoua, Gaoa i Walate, osnovao je u Tombouctou nove škole, više škole i biblioteke te od njega učinio središte islamskog učenja. Godine 1324.-25. Mansa Musa je krenuo na hodočašće u Meku. To putovanje je bilo toliko raskošno da je Mali postao poznat u cijelom svijetu. Kad je prolazio Egiptom, Mansa Musa je razdijelio toliko zlata - vjerojatno više od 1,5 tone - da je taj metal devalvirao, od čega se lokalno tržište zlatom nije oporavilo godinama.

Arhitektura


Velika džamija od blata u Djennéu

Velika džamija iz 14. stoljeća u Djennéu najveće je sačuvana građevina od sušenog blata. Svake godine nakon kišnih sezona okuplja se lokalno stanovništvo i ručno je iznova žbuka. Na svom hodočašću u 14. stoljeću Mansa Musa je susreo španjolske učenjake i arhitekta As-Sahelia te ga nagovorio da dođe u Mali. Kad je As-Saheli u važan trgovački grad Tombouctou, uveo je >> pečenu << opeku kao nov građevinski materijal za važna zdanja, kao što su džamije i palače.

Trgovina

Osim širenja islama, arapski trgovci otkrivali su i karavanske putove kroz Saharu. Ti su putevi povezivali sjevernoafričke gradove, kao Fez i Kairo, sa zapadnoafričkim gradovima kao što je Djenné. Bogastvo podsaharskih carstava ovisilo je o kontroliranju tih trgovačkih puteva što je Mali činio između 1235. i oko 1400. Karavane od po 10.000 deva prenosile su preko Sahare zlato iz Malija. Tjedno su mogli prijeći po 350 km pustinje.

Djenné


Ibn Battuta (1304.–1377.)

Trgovci su prevozili robu rijekom Niger do Djennéa i dalje. Grad je bio poznat i po karavanskom putu koji je išao prema jugu. Zbog toga je postao sajmište za sjevernoafričku robu koja je odlazila prema jugu u šumska kraljevstva kao što je Benin.

Ibn Battuta

Godine 1325. marokanski pisac, pravnik i diplomat Ibn Battuta (1304.-1377.) krenuo je na hodočašće u Meku. Za 29 godina prešao je 120.000 km u 44 zemlje. Njegovo posljednje putovanje bilo je u Malijsko Carstvo gdje posjetio dvor Manse Sulejmana, hvalio je pobožnost Malija, ali je vidio malo od slavnog malijskog zlata.


wikipedia