Partizanski film


Partizanski film je naziv za specifični (pod)žanr igranog, odnosno ratnog filma koji se razvio u socijalističkoj Jugoslaviji. Karakteristike su mu bile da je radnjom bio smješten u Jugoslaviju u periodu drugog svjetskog rata, odnosno prikazivao aktivnosti partizana, po čemu je i dobio svoje kolokvijalno ime. Ispočetka zamišljen isključivo kao propagandno sredstvo tadašnjeg režima, koga je veličao i opravdavao podsjećajući publiku na dramatične okolnosti njegovog dolaska na vlast, s vremenom je, zahvaljujući labavljenju cenzure i večoj izloženosti uticajima Hollywooda i drugih svjetskih kinematografija dobio nešto komercijalnije sadržaje - uz manje inzistiranja na sirovoj ideološkoj propagandi, a više na akciji i humoru - te razvio vlastitu ikonografiju i neslužbena "pravila" poput američkog westerna i japanskog Jidaigekija.

S vremenom su se partizanski filmovi počeli snimati ne samo za domaću, nego i za stranu publiku, pri čemu je najveći uspjeh postignut u zemljama Trećeg svijeta i onima koji iz ideoloških razloga nisu smjeli uvoziti američke i druge zapadne filmove. Kao karakteristični primjer se navodi Valter brani Sarajevo, koji je po nekim statistikama zahvaljujući prikazivanju u tadašnjoj Kini bio najgledaniji film svog vremena. Iz tog perioda potiče i neslužbeni naziv gibanica vestern, koji se, međutim, nije uvriježio.

Dok je s jedne strane kod partizanskog filma bila primjetna komercijalizacija, pa i anakronističko povlađivanje modnim i drugim trendovima popularne omladinske kulture u poratnom periodu - za što su najkarakterističniji primjer Otpisani 1970-ih - dio filmaša je žanr koristio kako bi se kroz njega kritički govorilo o tadašnjem jugoslavenskom režimu odnosno dovodio u pitanje neke od službenih istina. U tome je najdalje otišao Zaseda, film Živojina Pavlovića iz 1969. godine. koji pobjedničke partizane prikazuje kao negativce. Zaseda je zbog toga bila zabranjena, a slična je sudbina zadesila i U gori raste zelen bor iz 1971.

Partizanski filmovi su se postepeno prestali snimati 1980-ih, da bi potpuno nestali s raspadom Jugoslavije. Nakon što su neko vrijeme u nekim dijelovima bivše države bili neslužbeno zabranjeni, s vremenom su ponovno stekli popularnost kao svojevrsni oblik kulturne jugonostalgije.

Partizanski filmovi su, također, imali uticaja i na neka ostvarenja izvan jugoslavenskih granica, pri čemu se kao primjer navodi Patriot, historijski film Rolanda Emmericha iz 2000. godine.

(Wikipedija)

Партизански филм је филмски жанр настао у југословенској кинематографији.

Овај жанр, са низом својих незваничних правила и мотива, сличних америчком вестерну или јапанском јидаигекију, је типичан за југословенску кинематографију и не појављује се у ниједној другој. Иначе већина ових филмова би се могла сврстати и у категорију ратних или историјских филмова.

Партизански филм је био посебно важан жанр у оквиру југословенске кинематографије, јер је требало да евоцира успомене на Народноослободилачку борбу, коју су југословенски партизани водили током Другог светског рата, од 1941. до 1945. године. Ови филмови су често представљали „државне пројекте“ за које су извајане велике суме новца, а често је у њима учествовао и велики број припадника Југословенске народне армије.

Први послератни играни филм је партизански филм „Славица“, а најскупљи филм југословенске кинематографије је такође партизански филм „Битка на Неретви“. Према службеним проценама, овај филм, за чије потребе су уништена четири посебно конструисана села и једна тврђава, срушен мост на Неретви и у којем је учествовало 10.000 припадника ЈНА, је коштао 4,5 милиона долара, док су амерички извори наводили цифру од 12 милиона долара. Поред великог броја познатих југословенских глумаца у овом филм су играли и познати светски глумци попут: Јула Бринера, Орсона Велса, Сергеја Бондарчука, Франка Нера и Силве Кошћине. Такође и у партизанском филму „Сутјеска“ су ангажоване познате светске филмске звезде, а најзапаженију улогу је имао Ричард Бартон, који је глумио Врховног команданта НОВ и ПОЈ Јосипа Броза Тита.

Поред велике популарности коју су имали у у СФРЈ, у време снимања, а неки чак и данас (нпр. Отписани), ови филмови су изузетно популарни и у Кини.


(Wikipedija)

Slavica (1946)




Slavica je prvi cjelovečernji igrani film u novonastaloj državi DF Jugoslavije nastao neposredno po završetku Drugog svjetskog rata (1946.). Film je napravljen crno-bijelom tehnikom, a premijerno je prikazan 29. travnja 1947. godine. Nastao je u produkciji srbijanske filmske kuće Avala film, a skoro u potpunosti s hrvatskim osobljem: glumci, redatelj i scenarist.

Slavica je snimana rekordno kratko, - dva mjeseca, a glumci koji su bili u radnom odnosu (poput Irene Kolesar) nisu dobili nikakve honorare, već samo dnevnice.[1] Film je postigao odličan prijam kod publike, unatoč brojnim tehničkim nedostacima i naivnosti filmske naracije. Slavicu je gledalo oko dva milijuna ljudi u tadašnjoj DF Jugoslaviji.

Radnja filma:

Film počinje pričom iz nekog mjesta na moru, negdje u Dalmaciji u vrijeme pred Drugi svjetski rat. Slavica je mlada siromašna djevojka, koja ima simpatiju - Marina, mladog ribara. Zbog svoje ljubavi, imaju velike probleme u svojoj provincijskoj sredini koja ne odobrava njihovu vezu zbog klasne razlike među njima. Kad se u Dalmaciji narod počinje buniti i spremati na ustanak protiv talijanskih okupacionih vlasti, njih dvoje, zajedno s grupom zadrugara iz svoga mjesta pridružuju se ustanicima i skrivaju tek sagrađeni ribarski brod (za zadrugu), kako bi ga predali partizanima. Talijani ih hapse, ali ih partizani oslobađaju, tako da se i oni pridružuju partizanskom pokretu i sudjeluju u borbenim akcijama. U jednoj od pomorskih bitaka na moru, Slavica gine, a njihov brod kojeg su gradili za zadrugu, - postaje jedan od prvih brodova jugoslovenske ratne mornarice, i dobija njeno ime Slavica.

Uloge:

Dubravko Dujšin - Šime (otac)
Milica-Carka Jovanović (majka)
Irena Kolesar – Slavica
Marijan Lovrić - Marin
Jozo Laurenčić - Stipe
Braslav Borozan - Stanko
Dejan Dubajić - Paron
Ljubiša Jovanović – Ivo Marušić
Marko Marinković - Agent

Kozara




Kozara je jugoslavenski crno-bijeli ratni film snimljen 1962. godine u režiji Veljka Bulajića, poznat kao prvi partizanski ep u historiji jugoslavenske kinematografije.

Radnja prikazuje bitku na Kozari, koja se dogodila 1942. godine, kada su brojčano i tehnički nadmoćne njemačke i snage NDH opkolile partizanske snage na planini Kozari te im u akciji čišćenja nanijele teške gubitke i likvidirale zbjeg od nekoliko desetaka hiljada civila. U filmu koji je, između ostalog, napravljen kako bi se obilježila 20. godišnjica tih događaja, Bulajić je primijenio svoju narativnu formulu naroda kao kolektivnog lika predstavljenog nizom izražajnih individualnih karaktera, a poseban sastojak filma je niz emocionalno intenzivnih situacija koje će autori budućih partizanskih spektakala slijediti i postaviti kao normu (pod)žanra. Kozara je nagrađena Zlatnom medaljom na festivalu u Moskvi (1963) i nagradom kritike u New Delhiju, te je imala vrlo solidan međunarodni odjek; na Pulskom festivalu nagrađena je Velikom zlatnom arenom za najbolji film te novčanim nagradama za režiju i scenarij, a dobitnik je i nagrade publike Jelen sedmičnika VUS.

U maloj ulozi njemačkog vojnika koji tokom bitke ostaje oslijepljen nastupa Branko Lustig koji će kasnije postati poznat kao uspješan hollywoodski producent.

Režija Veljko Bulajić
Scenario Stevan Bulajić
Veljko Bulajić
Skender Kulenović
Uloge Bert Sotlar
Velimir Bata Živojinović
Milena Dravić
Olivera Marković
Dragomir Felba
Ljubiša Samardžić
Mihajlo Kostić-Pljaka
Milan Milošević
Abdurahman Šalja
Tana Maskareli
Tamara Miletić
Milorad Majić
Adam Vedernjak
Branko Lustig
Muzika Vladimir Kraus-Rajterić
Studio Bosna film
Datum(i) premijere
13. april 1962
Trajanje 124 min.
Zemlja Jugoslavija
Jezik srpskohrvatski

(Wikipedija)

Desant na Drvar





Godina proizvodnje: 1963
Trajanje: 105 minuta
Tehnika: 35mm cinemascope, c/b
Režija: Hadžić Fadil
Produkcija: Avala film
Snimatelj: Ivatović Branko
Filmski rod: Igrani film
Zemlja proizvodnje: Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija (Socijalistička Republika Srbija)

Scenarij: Fadil Hadžić
Glazba: Josif Enriko
Montaža: Katarina Stojanović
Scenografija: Aleksandar Milović, Lazar Stefanović
Kostimografija:

Uloge: Ljubiša Samardžić (Milan), Pavle Vuisić (Vasina), Maks Furijan (general Rendulich), Marija Lojk (Milanova sestra), Rade Perković, Mata Milošević, Darko Tatić, Franek Trefalt i dr.

Sadržaj: U svibnu 1944., na osobni Hitlerov zahtjev, njemačka komanda u Beogradu, pod vodstvom generala Rendulicha, organizira akciju Konjićev skok radi razbijanja Vrhovnog štaba Narodnooslobodilačke vojske i hvatanja vrhovnog zapovjednika. Nijemci su naime utvrdili da se Tito i Vrhovni štab nalaze u bosanskom gradiću Drvaru te ih odlučuju iznenaditi brzim i energičnim padobranskim udarom...

Komentar: Nakon Kozare Veljka Bulajića, Fadil Hadžić snimio je drugi film novoustanovljena (pod)žanra partizanskog akcijsko-epskog spektakla. Osobitost Hadžićeva filma određena je trilerna komponenta, no glavni sastojci žanra - ponajprije panoramska mozaična dramaturgija s mnoštvom likova i očišta te mitologizacije partizanske borbe - i ovdje su osjetni. Film je snimljen u cinemascopeu, kao cjelina poprilično je narativno nepregledan, štoviše kaotičan, mjestimično (ponajprije u borbenim prizorima) nevješto režiran, uz poneku posebno uspjelu sekvencu (osobito se pamti ona kad mlada Drvarka skida deku s malog partizanskog tenka, koju su na nj bacili Nijemci, i time spašava njegovu posadu, ali žrtvuje vlastiti život).

Nagrade: Pula 63' - Diploma žirija za 'evokaciju izvanredno značajnog događaja iz naše Revolucije'
                 Novčana nagrada žirija Maksu Furijanu za ulogu generala Rendulića

Dozvola za prikazivanje: od 13. srpnja 1963.

Izvoz: Francuska, Belgija, Kongo, Švicarska, Alžir, Tunis, Maroko, Senegal, Mali, Mauritanija, Niger, Ruanda, Togo, Dahomej, Švicarska, Uganda, Gana, Somalija, Francuska Guyanne, Gvadalupe, Nova Kaledonija, Haiti, Reunion, Madagaskar, Laos, Kampućija, Vijetnam, Luxembourg, Japan, Južna Koreja, Filipini, Tajland, Tajvan, Hong Kong, Indonezija, SAD, Kanada, Italija, Somalija, Etiopija, Austrija, Grčka, Meksiko, Honduras, Indija, Gvatemala, Portoriko, Panama, Italija, Bolivija, Ekvador, Čile, Jamaika, Argentina, Urugvaj, Paragvaj, Brazil, Venecuela, Kongo, Nizozemska, Libanon, Iran, Sirija, Jordan, Kuvajt, Saudijska Arabija, Turska, DR Njemačka, Gvineja, Gornja Volta, Malezija, Djibuti, El Salvador, Kostarika, Iran, Alžir

Valter brani Sarajevo (1972)

Redatelj: Hajrudin Krvavac

Potaknuti gubitkom Beograda te prodorom sovjetske vojske i partizana, čelnici njemačke vojske na Balkanu pokreću operaciju Laufer, čiji je cilj dovesti gorivo vojnim vozilima radi početka povlačenja u Njemačku. Ali, prvo moraju onesposobiti sarajevski pokret otpora koji predvodi misteriozni ilegalac Valter.

Sutjeska (1973)

Redatelj: Stipe Delić

Peta ofenziva bila je najteža, najtragičnija i najveća borba partizana u Drugom svjetskom ratu, a film prati kaos, tragediju i nastojanja parizana da nadjačaju daleko nadmoćnijeg neprijatelja.

Otpisani/Povratak otpisanih (1974-1978)

Redatelj: Aleksandar Đorđević

Iako se radi o kombinaciji serija i TV filmova, Otpisane je nemoguće ne spomenuti jer radi se o uvjerljivo najzabavnijem doprinosu podžanru partizanskog filma ili bolje rečeno trilera o gradskoj ilegali.

Boško Buha (1978)

Redatelj: Branko Bauer

Film priča o Bošku Buhi, mladome partizanu iz Virovitice. Djetinjstvo njegove generacije surovo je prekinuo rat, prisilivši njega i njegove vršnjake da prerano sazriju. Ipak, u predahu bitaka i iscrpljujućih marševa, Boška Buhu stigla bi želja za igrom i nestašlucima, te ljubavi.

Partizanska eskadrila (1979)

Redatelj: Hajrudin Krvavac kao Tom Raymounth

Kao što i sam naslov sugerira, ovo je film o prvoj partizanskoj eskadrili, a kao što smo i inače navikli u partizanskim filmovima, i ovaj se samo "lagano oslanja na povijesne činjenice".

Povratak (1979)

Redatelja: Antun Vrdoljak

Mjestašce u Podbiokovlju 1943. godine, neposredno nakon kapitulacije Italije. Frane, partizan podrijetlom iz tog mjesta, dolazi u posjet obitelji nakon dvije godine izbivanja. Priča se vraća u 1941. godinu, neposredno nakon talijanske okupacije. Nakon što su žandari predvođeni narednikom Nikolom uhitili neke mladiće iz mjesta zbog suradnje s komunistima, Frane, tada još uvijek mirni vinogradar, organizira opsadu žandarske tamnice. Pomažu mu mladi ilegalci na čelu sa Stipicom.

Igmanski marš (1983)

Redatelj: Zdravko Šotra

Prosinca 1941. godine, dok njemačke trupe nadiru ka Moskvi i Lenjingradu, u malom mjestu Rudo, u Bosni, Tito formira Prvu proletersku brigadu - prvu regularnu jedinicu NOV. Jedno od njenih prvih velikih iskušenja je Igmanski marš.

Kapetan Leši (1960)
Režiserj: Živorad Žika Mitrović Kapetan Leši,prvi film Žike Mitrovića o Albancu Ramizu Lešiju koga tumači Aleksandar Gavrić i njegovom pratiocu Šoku (glumi ga Petre Prličko). Postoji i nastavak iz 1962. - "Obračun".

Mačak pod šljemom (1962)

Režiser: Žorž Skrigin Tragikomična priča o drvosječi koji se pridružuje partizanima, a zahvaljujući svojim nevjerojatnim vještinama, komandant ga šalje na poseban zadatak.

Dvostruki obruč (1963)
Režiser: Nikola Tanhofer Neimenovani grad u Slavoniji za vrijeme Drugog svjetskog rata. Komunist Tomo Oljačić bježi iz zatvora te se nalazi s lokalnim ilegalcima koji mu organizuju bijeg u partizane. Ali, kad dođu u kamenolom gdje su se trebali naći s vezom za šumu, ne samo da ne nađu svoju vezu, već se nađu oči u oči s ustaškim časnikom Zvonimirom Liscem. Sve se dodatno zakomplikuje kad Marko, vlasnik krčme u sastavu kamenoloma, prepozna Tomu s tjeralice.

Konjuh planinom (1966)
Režiser: Fadil Hadžić Uzbudljiva priča o rudarima koji osnivaju vlastiti partizanski odred i pružaju oružani otpor nacistima u BiH.

Orlovi rano lete (1966)

Režiser: Šoja Jovanović Grupa klinaca iz bosanskog sela često bježe iz škole zbog nasilnog učitelja koji ih terorizuje. Bježe u šumu gdje osnivaju vlastiti pokret, a dolazak 1941. njihovu igru pretvara u stvarnost. Krvava bajka (1969)

Krvava bajka (1969)

Režiser: Branimir Tori Janković Krvava bajka je pjesma koju je srpska pjesnikinja Desanka Maksimović napisala 1941. godine nakon što je čula detalje masakra koje su njemačke okupacijske snage izvele u Kragujevcu, odnosno kako su žrtve masakra bili cijeli razredi gimnazijalaca. Prema pjesmi je nastao i film.

Kad čuješ zvona (1969)

Redžiser: Antun Vrdoljak Partizanski komesar Vjeko poslan je na dužnost u jedno srpsko selo u Hrvatskoj. Zadatak mu je dovesti u red seosku partizansku četu na čelu sa komandantom Garom, koja svoje snage uporno troši na zavadu sa susjednim selom koje drže ustaše. Ne bi li primirio napetosti, Vjeko pokušava u četu uključiti Mehu Sulića, zarobljenika iz susjednog sela. U njegovom ga planu podržava jedino partizan Kubura.

Mirko i Slavko (1973)

Režiser: Branimir Tori Janković Neki možda ne znaju, ali zanimljiv detalj je da je film o Mirku i Slavku ekranizacija stripa koji se svojevremeno prodavao u 200 hiljada primjeraka. U kratkim crtama, čak su i maloljetni partizani prevelik zalogaj za Švabe.

Film "Most' - 1969.









Film “Most” jugoslavenskoga redatelja Hajrudina Krvavca 
(inače poznatoga upravo po ratnim filmovima Valter brani
 Sarajevo, Partizanska eskadrila) solidan je film koji donosi
 priču o grupi partizana s važnim zadatkom – uništavanjem
 važne strateške točke neprijateljske vojske. Iako po 
mnogočemu tipična, ta je priča vrlo simbolična i u sebi sadrži 
antiratnu poruku i zov za oslobođenjem vlastitoga teritorija.

Jugoslavenski teritorij, 1944. godine. Veliki most postaje važna strateška 
točka Nijemcima, spremnim da u što većem broju potpuno zauzmu ovaj kraj. 
Nekoliko partizana na čelu s Tigrom (B. Živojinović), stručnjakom za eksplozive,
dobiva zadatak da sruši most u trenutku kada će neprijateljska jedinica vozilima 
prolaziti njime. Da se zadatak uspješno izvrši, potrebna je pomoć najkompe-
tentnijeg majstora (S. Perović) – onoga koji je most i projektirao. Iako se on u 
početku opire ideji da se divno izgrađeno zdanje, rad njegova života, sruši, na 
kraju popušta i pristane…
Dobra režija, čvrsti scenarij i izvrsni glumci, već provjereni u ovakvim ulogama, 
veliki su aduti ovoga djela.


mojty

Bitka na Neretvi

Bitka na Neretvi je jugoslovenski partizanski film iz 1969., snimljen u međunarodnoj koprodukciji sa Italijom i Zapadnom Njemačkom. Scenario za film su napisali Stevan i Veljko Bulajić, a režirao ga je Veljko Bulajić. Glavne uloge tumače Sergej Bondarčuk, Yul Brynner, Anthony Dawson, Milena Dravić, Boris Dvornik i Orson Welles. Film je zasnovan na istinitim događajima tokom iz Drugog svetskog rata, strateškog plana udruženog napada sila osovine na jugoslovenske partizane koji su se povlačili sa ranjenicima 1943.

Najtužniji od ovih filmova mi je Boško Buha-svaki put otplačem kad ga gledam,a film koji ne mogu da gledam od pola je Igmanski marš.