Kineska istorija / Carevi i dinastije

Kao što ste verovatno upoznali, tokom kineske istorije duge više od nekoliko hiljada godina, pojavilo se mnogo poznatih ličnosti koje su svojim stvaralaštvom i otkrićima unapredili proces civilizacije kineskog naroda, pokretanjem ratova promenili kinesku istoriju ili zabeleženi na stranicama istorije samo zbog njihovog izuzetnog uma i znanja.

Baš kao što civilizacije većina naroda na svetu počinju legendama ili istorijskim epovima, tako i istorija Kine počinje drevnim mitovima o caru Huang. Obični kineski građani sebe često nazivaju njegovim potomcima. Međutim, još ne postoji dovoljno arheoloških dokaza za istorijsku verodostojnost njegovog postojanja.

Huang je bio vodje plemena u drevnom prvobitnom društvu Kine. Prema predanjima, plemen je u početnom periodu živeo u kineskoj zapadnoj provinciji Šensi kroz koju teče Žuta reka, koju Kinezi zovu «Rekom majkom». Kasnije se pleme cara Huanga iselilo u podrčje u okolini Džuolua u kineskoj severnoj provinciji Hebei.

U više navrata seljenja, ratova i ujedinjavanja, plemen Huang se postepeno spojio sa narodnosti Ji na istoku i narodnostima Li i Miao na jugu i formirala narodnost Hua. U tadašnjem razdoblju u srednjem delu Kine od svih narodnosti i plemenima, narodnost cara Huang je bila najsnažnija i najcivilizovanija i stoga je postala simbol kulture srednje Kine. Car Huang je postao predak narodnosti Han, a zatim ga su ljudi prozvali predak kineskog naroda. Oko 2. veka pre nove ere, narodnost Hua je prvi put dobila ime Han. To je razlog zašto kineski narod zovu potomcima cara Huanga.

Postoj veliki broj legendi i predanja o ovom caru. Neke su zapisane u spisima raznih autora iz rtazličitih perioda, a neke od njih su čak kontradiktorne. Kako je zapisano, car Huang se rodio u jednoj neobičnoj porodici. On je sin kćerke Boga zemlje i čim se rodio mogao je da priča i bio je veoma pametan. Kad je odrastao, imao je 25 sinova i 10 hiljada knezova od kojih je 7000 knezova - bogova bilo zaduženo za različite poslove. Car Huang je imao dužnost da kontroliše vetar, kišu, grmljavu i munje u prirodi i pod njegovom kontrolom nebo je imalo 14 promena. Imao je četiri lica i mogao je da sazna o svemu što se dogadja na svim stranama sveta ne okrećući vrat. Da bi njegov narod srećno živeo, on ga je naučio da gaji žitarice i životinje, a takođe im je otkrio kako se prave tkanine, kako da eksploatišu rudnike, kako da naprave gvozdene i bronzane predmete. Pored toga, car Huang je naredio da Cang Đie stvori pismo, Ling Lun izradi muzička pravila, Da Žao napravi kalendar, Ćibo napiše medicinske knjige... Time je u velikoj meri obogaćen život, rad i zabava građana.

Kineski arheolozi su, tumačeći legende i predanje o caru Huang, došli do zaključka da doba u kojem je on živeo obuhvata dug period kamenog doba.

Civilizacija stare Kine nastala je i razvijala se u dolini rijeke Huanghe, odnosno Žute rijeke, a kasnije i oko drugih velikih rijeka južno i istočno od ovih predjela. Plodna zemlja pored rijeka omogućila je ljudima da se uspješno bave poljoprivredom.


Poljoprivreda prvih naselja koja su podignuta oko 5000 godina prije naše ere zasnivala se na uzgajanju prose i sirka. Do 2500.-te godine prije naše ere razvijen je i uzgoj riže u južnijim dijelovima kineskog carstva oko rijeke Yangce.

Carska dinastija Xia smatra se prvom dinastijom kraljeva koji su vladali Kinom od 2000.-te do 1500.-te godine prije naše ere. Tijekom ovog perioda izgrađeni su kanali za navodnjavanje polja, a vojnici su koristili kočije i oružje izrađeno od bronze.


Kineski kraljevi smatrani su vezom između ljudi i bogova. Kada je kralj vladao pravedno i izvodio rituale ispravno, bogovi su bili blagonakloni prema njemu i njegovom narodu i donosili stabilnost i harmoniju njegovom carstvu.

Prvi gradovi u staroj Kini izgrađeni su kao religijski centri za izvođenje ceremonija i rituala. Do vremena Shang dinastije (oko 1500.-te do 1050.-te godine prije naše ere) izgrađen je veći broj gradova u Kini.

Izgradnja gradova je unaprijed pažljivo planirana, a gradovi su građeni po sustavu "rešetki" - po shemi koju su kasnije pratili i koristili graditelji svih drugih starih kineskih gradova. Stanovništvo je bilo podijeljeno u staleže po socijalnom rangu i to od kraljevske obitelji i plemstva, pa sve do robova.

Stari Kinezi su dobro vladali vještinom izlivanja predmeta od bronze i pravili su lijepo brončano posuđe za domaćinstva koje se, tisućama godina kasnije, često moglo naći prilikom istraživanja grobnica.

Iako se kineska civilizacija razvila oko 1000 godina nakon ostalih ranih civilizacija daleko na zapadu, ne postoje nikakvi zapisi o eventualnim kontaktima između njih. Izoliranost i specifična individualnost ove civilizacije oduvijek su bile njene osnovne odlike.

Stara Kina je tako ostala izvan domašaja stranih utjecaja tisućama godina. Kineska pisana povijest proteže se unazad oko 3000 godina, pa je kineska civilizacija najstarija civilizacija na svijetu koja i danas postoji.



croatian.cri.cn

Car Kine (kineski: 皇帝; pinyin: Huángdì) je naziv koji se koristi za svakog suverena carske Kine od njenog ujedinjenja pod kraljem Qina godine 221. pne. do propasti Yuan Shikaijevog Kineskog Carstva godine 1916. Kada se koristi izraz Sin neba (kineski: 天子 tiānzì), odnosno titula koja prethodi ujedinjenju pod Qinom, car se smatra gospodarom "svega ispod neba" (tj. svijeta). U praksi svaki car s takvim titulama nije imao najvišu vlast u zemlji, iako je to najčešće bio slučaj.

Carevi koji potiču iz iste porodice se najčešće klasificiraju u historijske periode nazvane po raznim dinastijamna. Većina carskih vladara Kine je bila Han narodnosti, iako su suvremeni učenjaci oprezni kod korištenja modernih etničkih oznaka za historijske fenomene. Za vrijeme dinastija Yuan i Qing Kinom su vladali Mongoli i Mandžurci. Smatra se kako su se te strane dinastije s vremenom sinicizirale, iako neki autori smatraju da je odnos etnosa i politike bio daleko složeniji.

Kineski carevi su smatrani sinovima neba, i imali su formalno neograničenu vlast. Naravno, neki vladari su bili samo marionete dok su vlast držale dvorske klike, evnusi ili moćne plemićke porodice.
Carska titula prenosila se sa oca na sina, i u porodici je važilo pravo primogeniture. Naravno, ovo pravo je često osporavano i bilo je uzrok mnogih građanskih ratova. U principu je bilo nemoguće da žena bude vladar, osim jedne, carice Vu C’-tjen iz dinastije Tang.

Veoma bitan element kineskog shvatanja mandata vlasti je konfučijanska ideja o mandatu neba. Prema ovoj teoriji, vladar koji je nepravičan gubi mandat neba i stoga je njegova smena moguća. Na ovaj način dinastije su mogle da budu legitimno smenjene.

Imena kineskih vladara sastoje se iz više elemenata. To su: lično ime, koje je za carevog života tabu, vladarska imena koja su se koristila za vreme carevog života i označavala su naziv perioda njegove vladavine (na primer Večiti mir ili Izvorna snaga), zatim posthumno ime koje je vladaru davano po njegovoj smrti i koje se koristilo prilikom spominjanja vladara, i hramovno ime koje je vladar takođe dobijao posthumno, i koje se koristilo u hramovima.

Navođenje imena kineskih vladara

Konvencija prilikom navođenja vladarskih imena je sledeća: prvo se navodi ime dinastije, zatim posthumno ili hramovno ime (u zavisnosti od dinastije o kojoj je reč), te vladarevo prezime i lično ime.

宋 太祖 赵匡胤
Sung (dinastija) Tai Cu (posthumno ime) Džao Kuang-jin (prezime i ime)

Da bi se dala precizna referenca na vladara, dovoljno je navesti samo ime dinastije i posthumno/hramovno ime.

Postoje, međutim i neke razlike. Vladari dinastija Ming i Ćing navode se prema svom vladarskom imenu, ne posthumnom, zato što su njihova posthumna imena bila znatno duža.

Kineske dinastije

Tokom istorije Kine u najdužem periodu vladale su Kineske dinastije. U istoriji Kine dinastije imaju veliki značaj jer se istorijski periodi Kine dele i sagledavaju kroz vlast jedne ili grupa dinastija. Računanje vremena u Kini često je vezivano za vladavinu neke od dinastija.
U većini slučajeva, u pregledu su dati konvencionalni datumi koji se koriste u kineskoj istoriografiji.

Datumi iz vremena dinastije Zapadni Džou i prethodnih dinastija nisu tačno utvrđeni i još uvek su pod znakom pitanja. Takođe, istorija nikada nije tako jasna i precizna, tako da su podaci korišćeni u tabeli često rezultat konvencionalnog izbora. Jedan primer za ovaj slučaj je osnivanje mandžurske Ćing dinastije. U zvaničnoj kineskoj istoriografiji navodi se 1644. godina, kada su mandžurske trupe zauzele Peking. Međutim, Ćing dinastija je osnovana već 1616. godine, a ime Ćing dinastije ponela je tek 1636. Sa druge strane, Ming dinastija je ustvari ugašena tek 1662. godine, kada su osvojene poslednje teritorije koje su oni držali na jugu Kine.


Srpski naziv Kineski naziv Period

Kinesko pismo pinjin srpski

三皇五帝 Sān Huáng Wǔ Dì san-čung vu-ti Tri Prva gospodara i Pet mitskih careva pre 2070. p. n. e.
夏朝 Xìa cháo sia čhao Dinastija Sja oko 2070-oko 1600. p. n. e.
商朝 shāng cháo šang čhao Dinastija Šang oko 1600-oko 1046. p. n. e.
周朝 Zhōu cháo čou čhao Dinastija Džou oko 1046-221. p. n. e.
西周 Xī Zhōu si-čou Dinastija Zapadni Džou oko 1046-771. p. n. e.
東周 Dōng Zhōu tung-čou Dinastija Istočni Džou 770-256. p. n. e.
春秋 Chūn qiū shídài čhun-čhiou Period proleća i jeseni 770-476. p. n. e.
戰國時代 Zhàn guó shídài čang-kuo š'-tai Period zaraćenih država 475-221. p. n. e.
秦朝 Qín cháo ćin čhao Dinastija Ćin 221-207. p. n. e.
漢朝 Hàn cháo han čhao Dinastija Han 202-220. p. n. e.
西汉 Xī Hàn si-ču • Dinastija Zapadni Han 202. p. n. e. - 9. godine n. e.
新朝 Xīn cháo si-čao • Dinastija Sjin (9-23)
西漢 Xī Chǔ si-ču • Dinastija Zapadni Ču 206-203. p. n. e.
新朝 Xīn cháo sin čhao Dinastija Sin 9 - 23 (interregnum)
東漢 Dōng hàn tung-han • Istočna dinastija Han 23 - 220
三國 Sān guó shídài san kuo šidai Period triju države 220 - 280
曹魏 Cáo Wèi cao vej Dinastija Cao Vej 220-265
蜀汉 Shǔ Hàn šu han Dinastija Šu Han 221-263
孙吴 Sūn Wú sun vu Dinastija Sun Vu 221-263
晉朝 Jìn cháo đin čhao Dinastija Đin 265 − 420
西晉 Xī jìn si-đin • Zapadna dinastija Đin
東晉 dōng jìn tung-đin • istočna dinastija Đin
十六國 Shí liù guó š'-liou kuo Period šestaest država 304 − 439
南北朝时代 Nánběi cháo shídài nanpej čhao šidai Južna i severna dinastija 420 − 581
南朝, Nán cháo nan čhao • Južne dinastije
劉宋 Liú sòng liu-sung – Dinastija Liu-Sung 420 − 479
南齊 Nán qí nan ći – Južna dinastija Ći 479 − 502
梁朝 Liáng cháo liang čhao – dinastija Liang 502 − 557
南梁 Nán liáng nan liang – Južna dinastija Liang 502 − 557
西梁 Xī liáng si liang – Zapadna dinastija Liang 555 − 587
陳朝 Chén cháo čen čhao – Dinastija Čen 557 − 589
北朝 Běi cháo pej čhao • Severne dinastije
北魏 Běi wèi pej vej – Severna dinastija Vej 386 − 534
东魏 Dōng wèi tung vej – Istočna dinastija Vej 534 − 550
西魏 Xī wèi si vej – Zapadna dinastija Vej 535 − 557
北齊 Běi qí pej ći – Severna dinastija Ći 550 − 557
北周 Běi zhōu pej čou – Severna dinastija Čou 557 − 581
隋朝 Suí cháo suej čhao Dinastija Suej 581 − 618
唐朝 Táng cháo tang čhao Dinastija Tang 618 − 907
五代十國 Wŭ dài shí guó vu-dai š'-kuo Period pet dinastija i deset kraljevstva 907 − 979
宋朝 Sòng cháo sung čhao Dinastija Sung 960 − 1279
北宋 Běi Sòng pej sung • Dinastija Severni Sung 960-1127
南宋 Nán Sòng nan sung • Dinastija Južni Sung 1127-1279
西夏 Xī Xià sj sja • Dinastija Zapadni Sja 1038-1227
金朝 Jīn cháo đin čhao • Dinastija Đin 1115-1234
元朝 Yuán cháo juen čhao Dinastija Juen 1279 − 1368
明朝 Míng cháo ming čhao Dinastija Ming 1368 − 1644
清朝 Qīng cháo ćing čhao Dinastija Ćing 1644 − 1911



wikipedija

Prvi kineski car

Prvi kineski car ili Ćin Š’ huang (kineski: 秦始皇, Qín Shǐ huáng), prezime: Jing, 嬴 (Yíng), lično ime: Dženg, 政 (Zhèng), rođen u novembru/decembru 260. godine pre nove ere, umro 10. septembra 210. godine pre nove ere, bio je kralj i car dinastije Ćin i prvi vladar ujedinjene Kine.

Pod njegovim je rukovodstvom ojačana centralna vlast u državi i otpočeto formiranje jedinstvene kineske nacije i države.

Mladost

Jing Dženg je rođen u prvom mesecu 48. godine vladavine kralja Džuang-sjanga, 260. godine pre nove ere. (po tadašnjem je kalendaru godina počinjala pre zimske kratkodnevnice), koji se tradicionalno naziva Dženg-jue (正月), te je po njemu dobio ime (政).

Njegov otac, C’-ču, bio je u to vreme princ države Ćin (Qín, 秦) i pod uslovima primirja između država Džao (Zhào, 赵) i Ćin nalazio se kao talac u zatočeništvu u državi Džao. Tako se Jing Dženg rodio u Han-danu (Hándān, 邯郸), glavnom gradu države Džao. Nekoliko godina posle sinovljevog rođenja C’-ču je uz pomoć bogatog trgovca Li Bu-veija uspeo da se vrati u Ćin i kasnije postane kralj.

Konfučijanski istoričari su kasnije zapisali da Jing Dženg nije bio C’-čuov sin, već je bio sin Li Bu-veija i konkubine koju je on poklonio C’-čuu malo pre Džengovog rođenja. Ova teorija, međutim, ne mora biti tačna, zbog toga što je pretenciozno omogućavala konfučijanskim istoričarima da ospore Džengovo pravo da postane kineskim carem.
Kada je Džengu bilo 13 godina, 247. godine p. n. e., postao je kralj države Ćin. Do 238. godine p. n. e. sva vlast je bila u rukama prvog ministra Li Bu-veija i dvorskog evnuha Lao Aija. Mladi kralj te godine je izvršio puč i preuzeo svu vlast u državi. Među ljudima koje je tada postavio za službenike bio je i Li S’, sledbenik legalističke filozofije koji će kasnije postati ministar pravde (vrhovni sudija) i prvi ministar dinastije Ćin.

Jing Dženg se pridržavao stare doktrine države Ćin: „budi prijatelj sa udaljenim državama, a napadaj susedne“ (远交近攻, yuǎn jiāo jìn gōng), pa je do 221. godine p. n. e. uspeo da pokori suparničke države Han, Vei, Ču, Jen, Džao i Ći i prvi put u istoriji stvori jedinstvenu kinesku državu.


Pošto je 221. godine p. n. e. osvojio i poslednju samostalnu državu, Ći, Jing Dženg je postigao do tada neviđen uspeh, i predloženo mu je da promeni vladarsku titulu tako što će je podići na rang carske. Budući da je „po uspesima prevazišao tri prva gospodara i po vrlinama nadmašio pet mitskih careva“ (功高三皇, 德高五帝), njihove je titule, huang (皇, huáng) i di (帝, dì), spojio u jednu reč, huang-di, koja će tokom sledećih 2000 godina kineskog carstva biti vladarska titula sina neba.

Jing Dženg je sebi dao titulu Prvog cara, Š’ huang-di (始皇帝, Shǐ huángdì) i dekretom odredio da će njegov naslednik poneti titulu Drugog cara, njegov pak naslednik titulu Trećeg cara i „tako će se niz nastavljati deset hiljada generacija“. Međutim, ova praksa je napuštena odmah posle raspada dinastije Ćin. Sa druge strane, ukinuo je dotadašnju tradiciju davanja posthumnih imena prethodnim vladarima, jer kroz njih „sin procenjuje oca, i podanik procenjuje vladara“ (子论父, 臣论君) a to je daleko od pristojnosti i privrženosti koja treba da karakteriše odnos sina i oca i podanika i vladara. Ova tradicija se takođe vratila posle propasti dinastije Ćin.

Da bi se dodatno istakla vladareva posebnost, reč džen (zhèn, 朕) je postala lična zamenica prvog lica koju je samo car smeo da upotrebljava kada govori o sebi.

Promene u državnoj administraciji

Da bi sprečio osigurao opstanak ogromne države, car je, prema savetu prvog ministra Li S’-a, dekretom ukinuo feudalno uređenje koje je postojalo tokom dinastija Šang i Džou. Umesto feudalnih oblasti, zemlju je podelio na trideset i šest prefektura, đin (jùn, 郡). Prefekturama su upravljali guverneri koje postavljao car. U svakoj prefekturi postojao je civilni guverner, šou (shǒu, 守), i vojni guverner, vei (wèi, 尉). Civilni guverner je imao veću vlast od vojnog. Da bi se sprečila mogućnost korupcije i uspostavljanja centara moći oko guvernerâ, civilni guverneri su posle nekoliko godina bili postavljani u drugu prefekturu. Osim toga, svakoj je prefekturi dodeljivan i inspektor, đijen (jiàn, 监), koji je centralnoj vlasti slao informacije o stanju u prefekturi.

Ovaj sistem je bio samo nastavak dotadašnje prakse države Ćin, u kojoj je „klasični“ vojni feudalizam ukinut još u 4. veku pre nove ere.

Osim toga, svi bogati i moćni ljudi su preseljeni u Sjen-jang, prestonicu dinastije Ćin, odakle ih je bilo lakše nadgledati.

„Spaliti knjige i pobiti učenjake“

Posle ujedinjenja Kine usledila je i surova, represivna politička kampanja cenzurisanja mišljenja koja se nisu slagala sa politikom vladajuće dinastije i vladajućom ideologijom legalizma.

Car je 213. godine p. n. e, na Li S’-ov predlog, doneo dekret po kome sve knjige, osim „Istorije dinastije Ćin“ i knjiga u vezi sa zemljoradnjom, proricanjem sudbine i medicinom, moraju biti spaljene. Od filozofskih spisa, dozvoljeni su bili samo spisi legalističkih filozofa.
„I ko se usudi da razgovara o Knjizi pesama ili o Knjizi istorije biće javno pogubljen na tržnici. Ko god bude preko prošlosti kritikovao sadašnjost biće pogubljen sa celom svojom porodicom.“ (direktno protiv konfučijanista)(S'-ma Ćijen, Istorijski zapisi.)

Ovaj dekret u istoriji predstavlja prvo zakonsko ograničenje slobode mišljenja i govora.
Godinu dana od izdavanja dekreta, 212. godine p. n. e 460 učenjaka je bilo pogubljeno. (U Istorijskim zapisima S'-ma Ćijena, reč koja se koristi sa značenjem „pogubiti“ je kēng, 坑. Ona međutim ima i značenje: „žive sahraniti“. Malo je verovatno da su ti ljudi zaista bili živi sahranjeni; kasniji konfučijanski istoričari i kritičari su mogli da koriste drugo značenje ove reči da naglase surovost Prvog cara.)

Od ove je političke kampanje kasnije nastao kineski idiom „Spaliti knjige i pobiti učenjake“ (fén shū kēng rú, 焚书坑儒) da označi donošenje uredbi protiv obrazovanih ljudi.

Standardizacija

Radi ujedinjavanja države na ekonomskom i kulturnom planu, Ćin Š’ huang je sproveo nekoliko značajnih mera na nivou carstva:

Prva od njih bila je standardizacija mernih jedinica prema tadašnjim standardima države Ćin. Monetarni sistem je standardizovan po istom principu.

Druga važna mera je bila standardizacija kineskog jezika i pisma. Carev prvi ministar Li S’, koji je bio i kaligraf, uzeo je za osnovu standarda kaligrafski stil velikog pečata i preoblikovao ga u stil malog pečata. Broj karaktera sveden je na šest hiljada, eliminisanjem varijantnih pisanja i mnogobrojnih sinonima. Upotreba novog pisma bila je obavezna širom carstva.


Teritorijalna proširenja Kine

Jedna od najvažnijih vojnih kampanja Prvog cara bila je borba protiv Huna (Sjung-nu, Xiōngnú, 匈奴) na severu zemlje. Vojsku je predvodio general Meng Tijen. Mnoga plemena su pokorena ali je pretnja od hunske invazije i dalje postojala, te je car naredio izgradnju odbrambenog zida. Ovaj zid je bio prethodnica današnjeg Kineskog zida. Danas je vrlo malo ostalo od zidina koje su građene u vreme Ćin Š’ huanga.
Na jugu, kineska vojska je prvi put ušla u današnje provincije Guang-dung i Guang-sji dok je na vrhuncu moći teritorija dinastije Ćin zauzimala i severne delove današnjeg Vijetnama.

Smrt Prvog cara

Tokom inspekcije istočnih pokrajina, car se teško razboleo i umro 10. septembra 210. godine pre nove ere. Prema jednoj legendi, umro je od trovanja napitkom koji je trebalo da mu pruži besmrtnost.

Li S’, evnuh-savetnik Džao Gao, i još nekoliko ljudi iz careve svite među kojima je bio i carev najmlađi sin Hu-hai, držali su Ćin Š’ huangovu smrt u tajnosti puna dva meseca, iz straha da ne dođe do pobune među plemstvom.

Budući da se car plašio smrti i o njoj nikada nije govorio, nije sačinio ni testament. Pred smrt je dao savetniku Džao Gaou pismo kojim svom starijem sinu Fu Suu predaje vlast. Džao Gao je, u strahu za svoj položaj, nagovorio Li S’-a i Hu-haija da falsifikuju carevu poslednju volju, i proglase Hu-haija za naslednika. Fu Suu i generalu Meng Tijenu poslata su falsifikovana careva pisma u kojima se od njih zahteva da izvrše samoubistvo zbog neizvršavanja dužnosti prema caru, a Hu Hai je proglašen za legitimnog naslednika, i dobio je titulu Drugog cara. Ovaj izbor će se nekoliko godina kasnije pokazati izuzetno lošim.

Ćin Š’ huang je uz sve počasti sahranjen u svom mauzoleju na planini Li (Lì shān, 骊山, Planina Crnog konja), u današnjoj provinciji Šan-sji blizu Sji-ana. Do današnjih dana otkopana je samo spoljašnja odaja grobnice, koju ispunjava preko 7 hiljada vojnika od terakote. (videti: Mauzolej Prvog kineskog cara)

Ćin Š’ huang u istoriografiji

U klasičnoj kineskoj istoriografiji, kojom dominiraju konfučijanski istoričari, Ćin Š’ huang se skoro uvek opisuje kao brutalni tiranin i osrednji vladar. Predrasude protiv praktične ali beskrupulozne legalističke ideologije dinastije Ćin postojale su i pre ujedinjenja Kine.

Tek je u savremenom dobu ova skoro dogmatska slika donekle razbijena. Istoričari iz perioda Republike (1911-1949) su prvi priznali značaj kojeg je Ćin Š’ huang imao na kinesku istoriju. Istoričar Ma Fei-bai ga je svrstao u velike heroje kineske istorije, poredivši ga sa Čang Kaj-šekom i ujedinjenjem Kine pod kineskom republikom.


wikipedija

Dinastija Jìn (pojednostavljeni kineski: 晋朝; tradicionalni kineski: 晉朝; pinyin: Jìn Cháo; Wade-Giles: Chin⁴-ch'ao² je dinastija kineskih careva koja je vladala cijelom ili dijelovima Kine od 265. do 420. Vladavina dinastije se dijeli na dva perioda - Zapadni Jin (kin: 西晉, 265–316) i Istočni Jin (kin: 東晉 317–420). Zapadni Jin je osnovao Sima Yan sa sjedištem u Luoyangu, dok je Istočni Jin započeo Sima Rui, sa sjedištem u Jiankangu. Periodi su među učenjacima također poznati kao Liang Jin (ch: 两晋 doslovno dva Jin) i Sima Jin i to zato da ih se razlikuje od drugih kineskih dinastija čiji nazivi koriuste isla slova, kao što je slučaj sa Kasnija dinastija Jin (kin: 后晋).


Dinastija potiče od klana Sima čiji su se članovi zahvaljujući darovitom političaru i vojskovođu Sima Yiju došli na vodeća mjesta u upravi sjeverne kineske države Cao Wei, jednog od Tri kraljevstva. Godine 249. Sima Yi je kao carski regent zahvaljujući dvorskom puču poznatom kao Incident kao Gaopinških grobnica postao de facto vladar države, a 265. je njegov unuk Sima Yan na abidikaciju Cao Huana, posljednjeg cara dinastije Wei. Sebe je proglasio carem te proglasio novu dinastiju kojoj je ima dao prema Jin, jednoj od država iz doba Proljeća i Jeseni, sa čijeg područja je poticao klan Sima. Pod vlašću Sima Yana, koji je sebe proglasio carem Wuom, pokorena je država Istočni Wu, čime je Kina konačno ujedinjena pod vlašću jednog cara. Međutim, period mira nije dugo trajao, jer su nakon Wuove smrti započeli sukobi među njegovim nasljednicima i rodbinom poznati kao Rat Osam prinčeva. Oni su toliko oslabili carsku vlast, da su to iskoristili sjeverni Wu Hu nomadi i do 316. zauzeli najveći dio sjeverne Kine, uključujući prijestolnicu Luoyang.

Pod vodstvom Sima Ruija dinastija je 317. uspostavila novu prijestolnicu u južnom dijelu Kine. Tamo se ona održala do 420. kada je posljednjeg cara, cara Gonga svrgnuo Liu Yan, osnivač dinastije Liu Song.

wikipedija

Jin Aidi (晉哀帝)
Porodično ime: Sima (司馬; sī mǎ)
Osobno ime: Pi (丕, pī)
Posthumno ime: Ai (哀, āi),
doslovno: "žaljenja vrijedan"


Car Ai od Jina (晋哀帝/晉哀帝, pinyin Jìn Aīdì, Wade-Giles Chin Ai-ti) (341 – 30. mart 365), osobno ime Sima Pi (司馬丕), kurtoazno ime Qianling (千齡), bio je kineski car iz dinastije Jin. Bio je najstariji sin cara Chenga i Supruge Zhou. Godine 342. je njegov teško bolesni otac pristao prijestolje umjesto malodobnom Aiju dati svog bratu Sima Yueu koji je nakon Chengove smrti preuzeo prijestolje kao car Kang. Dvije godine kasnije Kang je umro i prijestolje prepustio sinu Sima Danu koji je poslije postao car Mu. S obzirom da Mu nije imao djece, Ai je na prijestolje došao 361. Za vrijeme njegove kratke vladavine, stvarnu vlast su imali njegov prastric Sima Yu, princ od Kuaijija i vrhovni vojskovođa Huan Wen. Prema historijskim izvorima, bio je opsjednut besmrtnošću, što je ironijom sudbine dovelo do njegove prerane smrti; godine 364. su mu čarobnjaci-šarlatani u svrhu postizanja besmrtnosti dali pilule od kojih se teško razbolio i umro 365.



Sima Dezong
Vladavina 6. novembar 397 – 28. januar 419
Suprug/a Carica Anxi
Puno ime
Porodično ime: Sima (司馬; sī mǎ)
Osobno ime: Dezong (德宗, dé zōng)
Posthumno ime
An (安, ān),
doslovno: "miran"
Otac Car Xiaowu od Jina
Majka Carica majka Ande
Rođen/a 382
Umro/la 419 (dob: 37)


Car An od Jina (pojednostavljeni kineski: 晋安帝; tradicionalni kineski: 晉安帝; pinyin: Jìn Āndì; Wade-Giles: Chin An-ti, 382–419), osobno imeSima Dezong (司馬德宗), bio je car Kine iz Istočne dinastije Jin. Kineski historijski izvori ga opisuju kao mentalno retardiranu ličnost koja nije bila u stanju govoriti, odnosno samostalno se oblačiti i hraniti. Usprkos toga ga je otac car Xiaowu godine 387. proglasio krunskim princom, a na prijestolje je došao nakon očeve smrti 397. Zbog njegovog stanja su upravom dominirali regenti i gospodari rata. Prvi je bio njegov stric Sima Daozi, koga je smijenio njegov vlastiti sin Sima Yuanxian. Njihova vlast se pokazala nesposobnom, izazvaši niz ustanaka širom zemlje. Godine 403. se od svih ustanika pokazao najuspješnijim vojskovođa Huan Xuan koji je 403. nakratko preuzeo carsko prijestolje. Sljedeće godine je 404. car An vraćen na prijestolje, ali je stvarnu vlast imao novi regent Liu Yu. Pod njegovom upravom je dinastija Jin značajno proširila svoju teritoriju, anektiravši sjeverne države Južni Yan i Kasniji Qin. Smatrajući da je dovoljno osigurao vlast, Liu Yan je cara Ana 419. dao zadaviti i na njegovo mjesto postaviti brata koji je nakratko vladao car Gong, označivši kraj dinastije Jin koju će smijeniti dinastija Liu Song.

Car Cheng od Jina

Jin Chengdi (晉成帝)
Porodično ime: Sima (司馬; sī mǎ)
Osobno ime: Yan (衍, yǎn)
Hramsko ime: Xianzong (顯宗, xiǎng zōng)
Posthumno ime: Cheng (成, chéng),
doslovno: "uspješan"


Car Cheng od Jina (晋成帝/晉成帝, pinyin Jìn Chéngdì, Wade-Giles Chin Ch'eng-ti) (321 – 26. jul 342), osobno ime Sima Yan (司馬衍), kurtoazno ime Shigen (世根), bio je kineski car iz dinastije Jin. Bio je najstariji sin cara Minga a krunskim princom postao 1. aprila 325. Na prijestolje je stupio sljedeće godine kao 4-godišnje dijete, pa je njegovu vladavinu obilježila dominacija regenata — prvo njegov ujak Yu Liang, pa Wang Dao, te zajednička uprava He Chonga (何充) i ujaka Yu Binga (庾冰). Nedugo nakon dolaska na prijestolje je državu pogodio katastrofalni ustanak Su Juna, koji će je, iako brzo ugušen, oslabiti za nekoliko decenija. To se ubrzo vidjelo i teškim porazima koje je kineska država pretrpila u sukobu sa sjevernom državom Kasniji Zhao. Kada se u ljeto 342. smrtno razbolio, pristao je, da umjesto njegovih malodobnih sinova Sima Pija i Sima Yija - prijestolje prepusti svom mlađem bratu Sima Yueu, koji ga je naslijedio kao car Kang.

Car Fei od Jina

Rođenje i smrt: 342–23. novembar 386
Osobno ime: Yì (奕)
Datumi vladavine: 31. mart 365–6. januar 372
Dinastija: Dinastija Jin (265-420)
Ime ere: Tàihé (太和)
Datumi ere: 28. januar 366[2]–6. januar 372


Car Fei od Jina (晋废帝/晉廢帝, pinyin Jìn Fèidì, Wade-Giles Chin Fei-ti) (342 – 23. novembar 386), osobno imeSima Yi (司馬奕), kurtoazno ime Yanling (延齡) bio je kineski car iz Istočne dinastije Jin. Bio je sin cara Chenga i mlađi brat cara Aija koga je naslijedio 365. nakon što je Ai umro bez djece. Na prijestolju nije imao nikakvu stvarnu vlast, koju je držao vojskovođa Huan Wen. Nakon što je Huanu godine 371. propao pokušaj da osvoji državu Raniji Yan, svoj uzdrmani autoritet je odlučio potvrditi svrgavanjem cara, te je proširio lažne glasine o carevoj impotenciji i homoseksualnosti kako bi stekao izgovor za puč. Carica majka Chu je pod Huanovim pritiskom pristala izdati ukaz o svrgavanju, ali je uspjela spriječiti Huana da sada bivšeg cara reducira na status pučanina. Umjesto toga je dobio titulu Vojvoda od Haixija (海西公) te je prognan sa dvora. Ostatak života je proveo u strahu od pogubljenja, odnosno nastojeći hedonističkim načinom života uvjeriti Hana da nema nikakve namjere vratiti se na vlast; kineski izvori da je u tu svrhu dao zadaviti vlastitu djecu. "Car Fei", ime pod kojim je poznat u historijskim izvorima, nije posthumno ime nego potiče od kineske riječi "Fei" (廢) za "svrgnuti".

Car Huai od Jina

Jin Huaidi (晉懷帝)
Porodično ime: Sima (司馬; sī mǎ)
Oosbno ime: Chi (熾, chì)
Posthumno ime:
(puno)
Xiaohuai (孝懷, xiào huái)
literary meaning:
"sinovljevski i ubijen u mladosti"
Posthumno ime:
(kratko)
Huai (懷, huái)
"blag ali umro mlad"


Car Huai od Jina,pojednostavljeni kineski: 晋怀帝; tradicionalni kineski: 晉懷帝; pinyin: Jìn Huáidì; Wade-Giles: Chin Huai-ti, 284 – 14. mart 313), osobno imeSima Chi (司馬熾), kurtoazno ime Fengdu (豐度), bio je kineski car iz dinastije Jin. Bio je jedan od najmlađih sinova cara Wua, osnivača dinastije, i njegove konkubine, Gospe Wang. Za razliku od svoje braće, koji su se nakon očeve smrti i za vladavine njegovog mentalno retardiranog sina, cara Huija, nesmiljeno borili za vlast u sukobu kasnije poznatom kao Rat osam prinčeva, Sima Chi se držao van politike te posvetio proučavanju historije. Kada je godine 307. Hui otrovan, Sima Chi je proglašen novim carem; njegova vlast je bila samo formalno, jer je sve konce vlasti u rukama držao regent Sima Yue. Vlast dinastije je, međutim, bila toliko oslabljena, da se više nije mogla suprotstaviti napadima nomadskih ne-kineskih naroda na sjeveru zemlje, od kojih su neki formirali i vlastite države kao Han Zhao. Sima Yue je tako bio prisiljen prijestolnicu Luoyang i samog cara ostaviti na milost i nemilost Han Zhao osvajačima. Car Huai je 311. zarobljen, a dvije godine kasnije otrovan po naređenju Liu Conga, vladara države Han Zhao.

wikipedija

Car Hui od Jina (pojednostavljeni kineski: 晋惠帝; tradicionalni kineski: 晉惠帝; pinyin: jìn huì dì; Wade-Giles: Chin Hui-ti, 259 - 8. januar 307), osobno ime Sima Zhong (司馬衷), kurtoazno ime Zhengdu (正度), bio je drugi po redu kineski car iz dinastije Jin. Na prijestolje je došao kao sin osnivača dinastije cara Wua, iako je svima bilo poznato da je mentarlno retardiran. Zbog toga su tokom cijele vladavine državom u njegovo ime upravljali regenti, odnosno članovi njegove porodice. Između njih su trajali stalni sukobi za vlast, pogotovo u slučaju Huijeve supruge carice Jia Nanfeng. Ti su sukobi eskalirali u nasilje, pa je godine 301. nakratko i sam Hui bio svrgnut od strane svog prastrica Sima Luna. Hui se vratio na prijestolje, ali je nestabilnost, kasnije poznata kao Rat osam prinčeva, ostala, te je Kina toliko oslabljena da su nomadi na njenim sjevernim granicama digli veliki Wu Hu ustanak koji se više nije mogao ugušiti. Godine 307. je Hui otrovan, najvjerojatnije od strane regenta Sima Yuea.

Car Jianwen od Jina (晋简文帝/晉簡文帝, pinyin Jìn Jiǎnwéndì, Wade-Giles Chin Chien-wen-ti) (320 – 12. septembar 372), osobno ime Sima Yu (司馬昱), kurtoazno ime Daowan (道萬), bio je kratkotrajni car Kine iz dinastije Jin. Bio je mlađi brat cara Minga, a prije dolaska na prijestolje je držao niz odgovornih dužnosti u administracijama svojih prethodnika i rođaka - careva Mua, Aija i Feija. Kineski historijski izvori ga opisuju kao ličnost koju su od politike i državnih poslova više zanimale taoistička filozofija i uz nju vezane rasprave, ali koji se pokazao dovoljno sposobnim da preživi dvorske intrige. Na prijestolje je došao zahvaljujući uticajnom vojskovođi Huan Wenu kome je nekoliko navrata, nastojeći preduhitriti puč, nudio svoje prijestolje. Umro je nekoliko mjeseci kasnije, a naslijedio ga je 10-godišnji sin Sima Yao, kasniji car Xiaowu.


Car Kang od Jina (晋康帝/晉康帝, pinyin Jìn Kāngdì, Wade-Giles Chin K`ang-ti) (322 – 17. novembar 344), osobno ime Sima Yue (司馬岳), kurtoazno ime Shitong (世同), bio je car Kine iz Istočne dinastije Jin. Bio je sin cara Minga i mlađi brat cara Chenga. Brata je naslijedio u ljeto 342. Tada je teško bolesni Cheng smatrao kako bi bilo loše da ga naslijede njegovi malodobni sinovi, te da je u interesu države da prijestolje preuzme odrasla osoba. Međutim, ni Kang nije dugo živio. U jesen 344. se razbolio i umro, a naslijedio ga je malodobni sin Sima Dan (kasnije poznat kao Car Mu od Jina).


Car Ming od Jina (晋明帝/晉明帝, pinyin Jìn Míngdì, Wade-Giles Chin Ming-ti) (299 – 18. oktobar 325), osobno ime Sima Shao (司馬紹), kurtoazno ime Daoji (道畿) bio je kineski car iz Istočne dinastije Jin. Za vrijeme kratke vladavine (323-325) je uspio značajno oslabljenu dinastiju Jin ojačati dovoljno da se obračuna sa gospodarom rata Wang Dunom, ali je rana smrt, nakon koje je prijestolje preuzeo njegov maloljetni sin car Cheng ponovno poremetilo ravnotežu snaga, te dovela do ustanka Su Juna kojim je dinastija još više oslabljena.


Carica Mu of Jin (晋穆帝/晉穆帝, pinyin Jìn Mùdì, Wade Giles Chin Mu-ti) (343 – 10. jul 361), osobno ime Sima Dan (司馬聃), kurtoazno ime Pengzi (彭子), bio je kineski car iz dinastije Jin. Bio je sin cara Kanga i carice Chu Shuanzi. U jesen 344. ga je teško bolesni Kang, na savjet svog službenika He Chonga (何充) imenovao krunskim princom, pa je po očevoj smrti postao carem kao jednogodišnje dijete. Nakon toga je formalno vladao 17 godina, dok su kao regenti stvarnu vlast imali njegova majka, prastric Sima Yu, Yin Hao i vojskovođa Huan Wen. U tom periodu je, prvenstveno zahvaljujući Huan Wenovim pohodima i kolapsu sjeverne države Kasniji Zhao, dinastija Jin uspjela povratiti značajan dio teritorija izgubljenih početkom 4. vijeka, odnosno pokoriti odmetnutu državu Cheng Han i najveći dio oblasti južno od Žute rijeke. Godine 361. je umro bez djece, te ga je naslijedio rođak Sima Pi, koji će vladati kao car Ai.


Sima Lun (pojednostavljeni kineski: 司马伦; tradicionalni kineski: 司馬倫; pinyin: sī mǎ lún; Wade-Giles: Ssu-ma Lun, prije 249 - 5. jun 301), kurtoazno ime Ziyi (子彛), formalno Princ od Zhaoa, (pinyin: zhào wáng, pojednostavljeni kineski: 赵王, tradicionalni kineski: 趙王) bio je kineski plemić i velikodostojnik rodom iz dinastije Jin koji je kao uzurpator preuzeo carsku krunu od svog retardiranog rođaka Huija i vladao od 3. februara do 30. maja 301. Njegov postupak je izazvao sveopći ustanak u kome je svrgnut i pogubljen, a na prijestolje vraćen Hui. Smatra se trećim od osmorice prinčeva po kojima se naziva period građanskog rat od 291. do 307.


Car Xiaowu od Jina (晋孝武帝/晉孝武帝, pinyin Jìn Xiàowǔdì, Wade-Giles Chin Hsiao-wu-ti) (362–396), osobno ime Sima Yao (司馬曜), kurtoazno ime Changming (昌明), bio je kineski car iz Istočne dinastije Jin, poznat po tome što je bio posljednji car dinastije koji je stvarno vladao, kao i po neobičnoj smrti.
Otac mu je bio princ Sima Yu, premijer i rođak cara Aija. Majka Li Lingrong je bila obična tekstilna radnica u koju se Sima Yu nakon slučajnog susreta zaljubio i uzeo kao svoju konkubinu. Otac mu je 372. na podsticaj svemoćnog generala Huan Wena postao car i uzeo ime Jianwen, ali je umro nakon samo nekoliko mjeseci. Novim carem je postao njegov sin Sima Yao, koji je postao poznat kao Xiaowu.
Prve godine vladavine je proveo pod regentstvom carice majke Chu i Xie Ana. Tada se južna Kina, kojom je vladala dinastija Jin, našla pod snažnim pritiskom sjeverne države Raniji Qin čiji je vladar Fu Jiān osvojio mnoge teritorije i prijetio samom opstanku dinastije. Taj je proces, međutim, zaustavljen porazom Ranijeg Qina u velikoj bitci na rijeci Fei 383. U međuvremenu se Xiaowu posvetio proučavanju budizma te pozvao budističke redovnike na dvor.
Smrt Xie Ana 385. je spriječila dinastiju Jin da iskoristiti naglo slabljenje države Raniji Qin. Razlog za to je imenovanje carevog brata Sima Daozija premijerom; braća su uskoro otkrila zajedničku sklonost prema piću i ženama te počeli potpuno zanemarivati državne poslove. U trenucima kada nisu bančili, također su otkrili međusobno političko suparništvo koje je povremeno prijetilo izbijanjem građanskog rata. Xiaowu je zbog toga za prijestonasljednika izabrao svog sina Sima Dezonga (budućeg cara Ana) iako je svima bilo jasno da je dječak mentalno retardiran.
Godine 396. je kao svoju omiljenu konkubinu držao Suprugu Zhang, koja je bila lijepa usprkos dobi od 30 godina. Prilikom jedne gozbe je javno spomenuo njene godine, smrtno je uvrijedivši. Kada se car iste noći napio i zaspao, Supruga Zhang je podmitila i pod raznim izgovorima otjerala eunuhe iz carske palače, te naredila svojim sluškinjama da ga uguše jastukom. Kasnije je tvrdila da se car ugušio u snu, a nitko joj u novim političkim okolnostima - kada je carem postao retardirani An, a regentom Sima Daozi, nije htio proturječiti.


Car Yuan od Jina (晋元帝/晉元帝, pinyin Jìn Yuándì, Wade-Giles Chin Yüan-ti) (276 – 3. januar 323), osobno ime Sima Rui (司馬睿), kurtoazno ime Jingwen (景文), bio je kineski car iz dinastije Jin odnosno prvi car Istočne dinastije Jin. Za njegove vladavine su sa sjevera Kine postepeno nestali posljednji tragovi carske vlasti koju su zamijenile države Wu Hu nomada, ali se zato ona učvrstila na području južno od rijeke Huai i istočno od Tri klisure, te je krnja država dinastije Jin generacijama bila sigurna od napada sa sjevera.


wikipedija

Godine 618. je vlast u Kini preuzeo aristokrat po imenu Li Yuan, koji se proglasio carem Gaozuom i osnovao dinastiju Tang. Njena vladavina, koja je potrajala sve do 907. godine, se smatra jednim od zlatnih doba kineske historije, odnosno periodom dugotrajnog mira, prosperiteta i konstatnog jačanja države. Gaozu i njegovi nasljednici su se u svojoj politici naslanjali na dostignuća dinastije Sui, ali su nastojali izbjegavati njihove pogreške. Period je poznat po usponu budizma koji postaje državna religija. Istovremeno su otvorene nove trgovačke rute prema zapadu i jugu, te je Kina imale razvijene trgovačke i diplomatske odnose sa mnogim udaljenim zemljama, istovremeno uspostavivši svoju kulturnu i vojnu hegemoniju nad mnogim susjednim zemljama Dalekog istoka.

Na unutrašnjem planu je njeno postignuće Carski ispitni sistem, čiji je zadatak bio izabrati obrazovane građane da služe carstvu; on se održao do početka 20. vijeka. Čitava je Kina bila povezana mrežom poštanskih putova, dok je prijevoz dobara između područja u dolini rijeke Yangtze i sjevera bila omogućena efikasnom mrežom kanala i plovnih putova. Carevi dinastije Tang su također uveli i brojne agrarne reforme čija je svrha bila poboljšati položaj običnih seljaka.


Car Daizong od Tanga (唐代宗) (9. januar 727 – 23. maj 779), osobno ime Li Yu (李豫) (uvedeno 758. nakon proglašenja za krunskog princa), rođen kao Li Chu (李俶), bio je car Kine iz dinastije Tang koji je vladao od 762. do smrti.

Car Daizong je bio najstariji sin cara Suzonga te postao prvi car dinastije koji je na prijestolje došao kao najstariji sin prethodnog vladara. Njegov dolazak na vlast se zbio za vrijeme krvavog Anshi ustanka; u njemu je sudjelovao kao general na čelu carskih trupa koje su zajedno sa Huige (ujgurskim saveznicima) uspjele osloboditi prijestolnice Chang'an i Luoyang od snaga ustaničke države Yan. Početkom njegove vladavine, godine 763. ustanak je konačno ugušen, ali je država bila trajno oslabljena; to se prije svega odrazilo kroz snaženje regionalnih vojnih komandanata kao Tian Chengsi, Li Baochen i Liang Chongyi koji su se pretvorili u gospodare rata koji su svojim oblastima vladali kao de facto nezavisnim državama, s tek kurtoaznim odnosom prema carskoj vlasti. Ta se unutrašnja slabost odmah odrazila i na vanjskom planu, a što je najbolje iskoristilo susjedno Tibetansko Carstvo uspjevši potisnuti kinesku vlast sa većine zapadnih teritorija; Tibetanci su čak 763. nakratko uspjeli zauzeti prijestolnicu Chang'an, iako su odatle ubrzo protjerani.

Cara Daizonga, poznatog i po budističkoj pobožnosti, su tradicionalni historičari, s druge strane hvalili zbog toga što je dao ukloniti korumpiranog dvorskog eunuha Li Fuguoa bez obzira što mu je dugovao prijestolje, ali je ostatak vladavine bio proveo pod štetnim uticajem eunuha kao što su Cheng Yuanzhen i Yu Chao'en, odnosno kancelara Yuan Zaija. Njegova vladavina se, pak, često tumači kao početak dominacije eunuha na dvoru dinastije Tang.

Dinastija je počela slabiti zahvaljujući graničarskom generalu An Lushanu koji je 755. pokrenuo An Shi pobunu kako bi se domogao vlasti. Iako je ipak na kraju izgubio 763., brutalni građanski rat odnio je živote oko 33,000,000 Kineza. Mnogo je ozbiljnije posljedice imala pobuna generala Huang Chaoa, koji je 881. nakratko osvojio carsku prijestolnicu. Iako na kraju ugušena, ova je pobuna značajno načela autoritet carske dinastije, kako na međunarodnom, tako i na unutrašnjem planu.


Car Dezong od Tanga (唐德宗) (27. maj 742 – 25. februar 805), osobno ime Li Kuo (李适), bio je car Kine iz dinastije Tang koji je vladao od 779. do 805. Bio je najstariji sin cara Daizonga. Njegova vladavina od 26 godina je bila treća najduža u historiji dinastije Tang (čiji su vijek nadmašili jedino car Xuanzong i car Gaozong). Na samom početku je car Dezong nastojao vladati kao pažljiv i štedljiv car, u svrhu čega je reformirao državne financije i stvorio novi porezni sistem. Njegovi pokušaji da suzbije sve veću moć regionalnih gospodara rata, međutim, kao i loše vođenje tih kampanja, izazvali su niz ustanaka koji ga umalo nisu koštali vlasti i uništili dinastiju Tang. Nakon što je preživio ta iskušenja, prema gospodarima rata je postao pretjerano oprezan, dozvolivši im da još više ojačaju u odnosu na centralnu vlast; istovremeno se sve više oslanjao na eunuhe koji su postali vodeća sila na dvoru. Bio je paranoičan prema državnim velikodostojnicima za koje je držao da imaju previše vlasti, te je posljednje godine vladavine proveo uglavnom ignorirajući savjete svojih kancelara.



Car Gaozong od Tanga (kineski: 唐高宗; pinyin: Táng Gāozōng) (21. jul 628 – 27. decembar 683), osobno ime Li Zhi (李治), bio je treći car kineske dinastije Tang koji je vladao od 649. do 683 (stvarno tek do januara 665. kada je vlast de facto preuzela njegova druga supruga Carica Wu (kasnije poznata Wu Zetian)). Car Gaozong je bio sin prethodnog cara Taizonga i njegove supruge, carice Zhangsun.

Gaozong je naslijedio svog oca, koji se tradicionalno smatra jednim od najboljih vladara u historiji Kine, te je u prvim godinama i decenijama vladavine uspješno nastavio njegovu eskpanzionističku politiku, pri čemu su pod kinesku vlast došle države Baekje, Goguryeo u Koreji i Zapadni Tujue u Centralnoj Aziji. Tradicionalni historičari ga usprkos tome smatraju slabim vladarom, prvenstveno zbog nesklonosti bavljenju državnim poslovima koje je prepustio svojoj drugoj supruzi Wu Zetian, pogotovo nakon što ga je niz moždanih udara učinio nesposobnim. 670-ih su mnoge od osvojenih teritorija izgubljene u sukobu sa Tufanom, Sillom, Khitanom i Balhaeom, a osvojena područja Tujuea bila pogađana učestalim pobunama. Nakon njegove smrti Wu Zetian vladala kao regentica, da bi 690. formalno prigrabila carsku vlast, osnovavši vlastitu kratkotrajnu dinastiju Zhou. Sam car Gaozong je zajedno sa njom sahranjen u Qianling mauzoleju.


Car Gāozǔ od Tánga (566 - 25. jun 635), rođen kao Lǐ Yuān (李淵), kurtoazno ime Shūdé (叔德), bio je car Kine, odnosno osnivač dinastije Tang koji je vladao od 618. do 626. Prije dolaska na prijestolje Li Yuan je služio dinastiji Sui kao guverner današnje provincije Shanxi, sa sjedištem u Taiyuanu.

Godine 615. Li Yuanu je povjereno da komandira garnizonom u Longxiju. Stekavši bogato iskustvo ratujući sa Gok Turcima na sjeveru, uspio ih je pacifirati. Li Yuan je na temelju tih uspjeha stekao popularnost i podršku a što je iskoristio kada je za vrijeme kolapsa dinastije Sui u julu 617. godine - na poticaj svog drugog sina Li Shimina (budućeg cara Taizonga) - podigao ustanak. Koristeći titulu "Veliki kancelar" (大丞相), Li Yuan je postavio marionetsko dijete-cara Gonga, ali ga je 618. uklonio i postavio sebe na prijestolje uzevši ime car Gaozu ("veliki osnivač").

Vladavina cara Gaozua je bila usredotočena na ponovno ujedinjenje Kine pod vlašću dinastije Tang. Uz pomoć Li Shimina (李世民), koga je nazvao Princom od Qina, uspio je poraziti sve glavne suparnike kao što su Li Gui, Dou Jiande, Wang Shichong, Xue Rengao i Liu Wuzhou. Tako je do godine 628. dinastija Tang uspjela ujediniti cijelu godinu. U unutrašnjoj politici se istakao time što je shvatio razloge uspjeha svog prethodnika cara Wena od Suija te nastojao kopirati njegovu politiku, prvenstveno kroz pravičnu raspodjelu zemlje među podanicima i niske poreze. Također je ukinuo stroge zakone cara Yanga od Suija te reformirao pravosuđe. Te su reforme kasnije omogućile njegovom sinu da kao car Taizong dovede dinastiju Tang do zenita moći.

Godine 626. Li Shimin, koji se posvadio sa svojom braćom - krunskim princem Li Jianchengom i Li Yuanjijem, princom od Qija - je obojicu iznenada ubio kod Kapije Xuanwu. Nastojeći izbjeći dalja krvoprolića i zabrinut što bi sve Li Shimin mogao učiniti, car Gaozu je abdicirao u njegovu korist i postao Taishang Huang (umirovljeni car). Umro je 635.


Car Jingzong od Tanga (唐敬宗) (22. jul 809 – 9. januar 827), osobno ime Li Zhan (李湛), bio je car Kine iz dinastije Tang, koji je vladao od 824. do 827. Bio je najstariji sin cara Muzonga i stariji brat kasnijih careva Wenzonga i Wuzonga.

Na prijestolje je došao nakon očeve smrti, kada je imao 15 godina. Ubrzo je pokazao nedostatak interesa za državne poslove, te se u potpunosti posvetio gozbama, piću i rasklašenom životu. To su iskoristili korumpirani dvorski eunusi koji su stekli vlast nad Carskom Shence armijom (神策軍), koja će decenijama kasnije dominirati kineskim dvorom i državom. Tokom vladavine su državnom upravom stvarno upravljali eunusi na čelu sa Wang Shouchengom i birokrati na čelu sa Li Fengjijem.

Na početku 827. se car prilikom jedne pijanke posvađao sa eunuhom Liu Kemingom (劉克明); on je to iskoristio kao priliku da ga ubije i na prijestolje postavi carevog mlađeg brata Li Wua. Međutim, isti dan je Wang Shoucheng zajedno sa Shence armijom izveo kontra-udar, ubio zavjerenike i Li Wua, i na prijestolje postavio Jinzongovog mlađeg brata Li Hana koji je kasnije postao poznat kao car Wenzong.


wikipedija

Car Muzong od Tanga (唐穆宗) (795 – 25. februar 824), osobno ime Li Heng (李恆), rođen kao Li You (李宥) (ime promijenjeno 812), je bio car Kine iz dinastije Tang, koji je vladao od 821. do 824. Bio je sin cara Xianzonga, a krunskim princom je proglašen 812. Nakon što je Xianzong umro (odnosno ubijen od strane dvorskih eunuha), Li Heng je proglašen carem 820.

Nakon dolaska na prijestolje, Muzong je sve vrijeme posvetio gozbama i pijančevanju, potpuno zanemarivši svoje vladarske dužnost. To su iskoristili regionalni vojni guverneri (jiedushi) te počeli ignorirati centralne vlasti, a što je dovelo do de facto nezavisnosti tri okruga sjeverno od Žute rijeke, a koje je car Xianzong bio uspio pokoriti. Na dvoru i u državnoj upravi se istovremeno razmahala korupcija.

Car Muzong je godine 823. doživio moždani udar i umro godinu dana kasnije. Naslijedio ga je sin Li Zhan koji će vladati kao Jingzong. Muzongova kratka vladavina se tradicionalno smatra početkom slabljenja, odnosno kraja dinastije Tang, koja će biti svrgnuta nekoliko decenija nakon njegove smrti.



Car Ruizong od Tanga (唐睿宗) (22. jun 662– 13. jul 716), osobno ime Lǐ Dàn (李旦), poznat tokom života i kao Li Xulun (李旭輪), Li Lun (李輪), Wu Lun (武輪), i Wu Dan (武旦), bio je peti, odnosno deveti car Kine iz dinastije Tang. Bio je osmi sin cara Gaozonga i četvrti sin njegove druge supruge Carice Wu (kasnije poznate kao Wu Zetian).
U februaru 684. je Li Danova majka Carica Wu njegovog starijeg brata Cara Zhongzong (Li Xian) zbog pokušaja samostalne vladavine smijenila sa carskog prijestolje, te je na njega postavila Li Dana koji je zavladao car Ruizong. On je tada vladao kao najobičnija marioneta bez imalo vlasti. U oktobru 690. je formalno predao vlast majci, koja je sebe proglasila "carem" kao jedina žena koja je to učinila u kineskoj historiji. Car Ruizong je tada degradiran na položaj krunskog princa sa nekonvencionalnom titulom Huangsi (皇嗣, doslovno "carski nasljednik"). Sljedećih godina su nećaci Carice Wu - Wu Chengsi i Wu Sansi - pokušali isposlovati vlastito imenovanje na mjesto krunskog princa, ali je Wu Zetian to odbila. Konačno je u oktobru 698. godine pod prijetnjom strane najezde i pritiskom nezadovoljne javnosti Carica Wu pristala na prijedlog kancelara Di Renjiea i vratila prognanog Li Xiana u glavni grad Luoyang. Ubrzo je Li Dan ponudio mjesto krunskog princa svog bratu, što je prihvaćeno, te je Li Xian postao novi krunski princ.

Godine 705. je izveden puč kojim je Wu Zetian svrgnuta sa prijestolje na koje se vratio Car Zhongzong. Sljedećih pet godina njegove vladavine je obilježila dominacija Zhongzongove supruge Carice Wei. Početkom jula 710. je Car Zhongzong umro, navodno od otrova Carice Wei koja je potom Zhongzongovog najmlađeg sina Li Chongmaoa, princa od Wena, imenovala carem (po imenu Car Shang). Samo dva tjedna kasnije su Li Danova sestra Princeza Taiping i sin Li Longji, princ od Linzija, organizirali puč u kome je ubijena Carica Wei. Princeza Taiping, Li Longji i Li Longjijev brat Li Chengqi, princ od Songa, su potom nagovorili Li Dana da ponovno preuzme prijestolje, što je rezultiralo smjenom Cara Shanga. Li Longji, iako nije bio najstariji sin, je zbog zasluga imenovan krunskim princom.
Ubrzo su se, međutim, nagomilale napetosti između Princeze Taiping i njenih brojnih pristaša na jednoj, i Li Longjija na drugoh strani. U septembru 712. je car Ruizong, uvjeren kako astrološki znakovi sugeriraju smjenu na prijestolju, abdicirao u korist Li Longjija (car Xuanzong). Na prijedlog Princeze Taiping je, pak, Car Ruizong, preuzeo titulu Taishang Huang (umirovljeni car), te nastavio vladati de facto. Godine 713. je Car Xuanzong, sumnjajući u mogući puč Princeze Taiping, poduzeo preventivnu čistku njenih pristaša i svoju tetku natjerao na samoubistvo. Nakon smrti sestre se Car Ruizong i stvarno odrekao vlasti. Umro je 716.


Car Shang (唐殤帝) (695 ili 698 – 5. septembar 714), također poznat kao Car Shao (少帝), osobno ime Li Chongmao (李重茂), bio je kratkotrajni car Kine iz dinastije Tang koji je vladao 710.

Li Chongmao je najmlađi sin cara Zhongzonga i jedne od njegovih konkubina Godine 710. je carica Wei zajedno sa svojom kćeri Li Guo'er (princeza Anle) postala izuzetno moćna, ali Li Guo'er nije mogla nagovoriti svog oca Zhongzonga da je imenuje krunskom princezom. Carica Wei je, pak, u međuvremenu pokušavala sama postati caricom, slijedeći kao uzor Zhongzongovu majku Wu Zetian. U julu 710. je car Zhonzhong umro, što su tradicionalni historičari pripisali trovanju od strane carice i princeze Anle. Carica Wei je potom odredila da Li Chongmao, princ od Wena, naslijedi cara Zhongzonga na carskom prijestolju, nadajuži se da će cara-adolescenta kontrolirati kao carica majka i regent.

Planove carice majke Wei je, međutim, vrlo brzo uništio puč koji su pokrenuli Zhongzongova sestra Princeza Taiping i nećak Li Longji princ od Linzija. Niti mjesec dana od Shangovog ustoličenja su carica Wei i Li Guo'er ubijene, a a 25. jula je mladi car prisiljen prepustiti prijestolje Li Longjijevom ocu Li Danu, princu od Xianga, bivšem caru (po imenu Ruizong).

Li Chongmao je tako nakon 17 dana carske vladavine degradiran u rang princa i poslan iz prijestolnice Chang'an. Umro je četiri godine kasnije. Odmah nakon njegove smrti je Li Longji, koji je oca naslijedio kao car Xuanzong, posthumno vratio Li Chongmaou carske počasti i dao mu posthumno ime Shang što doslovno znači "umro u mladosti." Li Chongmao se također u historijama naziva Car Shao, što doslovno znači "mladi car." Većina tradicionalnih historičara ga, međutim, ne smatraju legitimnim carem niti ga navode u popisima vladara, dok to čine moderni historičari.


Car Shunzong od Tanga (pojednostavljeni kineski: 唐顺宗; tradicionalni kineski: 唐順宗) (761 – 11. februar 806), osobno ime Li Song (李誦) bio je kineski car iz dinastije Tang koji je nakratko vladao 805. Bio je najstariji sin cara Dezonga, a za krunskog princa je formalno proglašen 779. Na prijestolje je stupio poslije očeve smrti, ali je bio teško bolestan; moćni dvorski eunusi su ga nagovorili da vlast prenese na svog sina Li Chuna, koji je preuzeo prijestolje koa car Xianzong. Car Shunzong je nakon toga dobio počasnu titulu Taishang Huang (umirovljeni car). Umro je 806. godine, što su neki kasniji historičari smatrali mogućom posljedicom trovanja od strane eunuha.

Tokom kratke vladavine, car Shunzong je uz pomoć bliskih suradnika Wang Shuwena i Wang Pija uzeo u službu Liu Zongyuana, Liu Yuxia, Han Yea (韓瞱) i Han Taija (韓泰), kako bi s njima pokušao obnoviti i reformirati carsku upravu, odnosno smanjiti moć regionalnih gospodara rata i dvorskih eunuha. One su kasnije postale poznate kao Yongzhen reformacija (永貞革新). Cilj tih reformi je ostvario njegov sin Xianzong.


Car Suzong od Tanga (唐肅宗; 21. februar 711–16. maj 762; vl. 756 – 762), osobno ime Li Heng (李亨), rođ. kao Li Sisheng (李嗣升), poznat i kao Li Jun (李浚) od 725. do 736, poznat kao Li Yu (李璵) od 736. do 738, nakratko Li Shao (李紹) 738, bio je kineski car iz dinastije Tang. Bio je sin i nasljednik cara Xuanzonga. Na prijestolje je došao za vrijeme An Shi ustanka 756. godine, kada mu je otac pred ustanicima pobjegao u Sichuan, a Li Heng u suprotnom smjeru, u Lingwu. Tamo ga je lojalistička vojska proglasila carem. Najveći dio vladavine car Suzong je proveo gušeći ustanak, ali je to konačno pošlo za rukom tek njegovom sinu Daizongu godine 763.

Vladavinu cara Suzonga je obilježilo i uspon dvorskih eunuha kao nove grupe dvorskih velikodostojnika, a za što je zaslužno imenovanje Li Fuguoa za komandanta Carske garde, nakon čega je Li Fuguo stekao gotovo apsolutnu vlast. Kada se godine 762. car Suzong teško razbolio, Li Fuguo je, u nastojanju da osigura vlast, čak dao ubiti Suzongovu suprugu caricu Zhang, nedugo nakon čega je car Suzong umro. Suzongov nasljednik car Daizong je kasnije uspio likvidirati Li Fuguoa, ali je tradicija eunuha na vrhovnoj vlasti već bila uspostavljena.

Tradicionalno verovanje kineskog naroda jeste da su oni direktni potomci zmaja. Ova mitska životinja predstavlja kombinaciju osobina jelena, majmuna, vola, ribe, tigra, konja, lava, orla i zmije i obično se vezuje za pojmove kao što su oblaci, kiša i gromovi. Zahvaljujući toj kombinaciji osobina različitih životinja koje zmaj poseduje, on je u stanju da leti vazduhom, hoda po kopnu i da pliva morem.


U kineskoj mitologiji, zmajevi su retko kad zla čudovišta, iako se to po njihovom izgledu ne bi dalo zaključiti. Obično su predstavljani kao zastrašujuća bića koja imaju volovske uši, noge i oči tigra, orlovske kandže, rogove jelena, đavolske oči, zmijski vrat i riblju krljušt. Njihovo visoko čelo ukazuje na njihovu mudrost, a rogovi na dugovečnost. Volovske uši govore o njegovom carskom razmišljanju, noge i oči tigra predstavljaju simbol snage. Orlovske kandže ukazuju na njegovu hrabrost, a riblja krljušt govori o njegovoj fleksibilnosti.


Prema kineskim verovanjima zmaj predstavlja oličenje snage, uspeha, poštovanja i sreće. Zbog toga su kineski imperatori, da bi istakli svoju superiornost, tvrdili da su potomci zmaja. Svako neovlašćeno korišćenje simbola zmaja smatrano je za uvredu imperatora i za to je sledila smrtna kazna. Zmaj je ujedno predstavljao i boga kiše, nevremena, duga i zvezda. Obzirom na to da je kinesko društvo bilo zasnovano na poljoprivredi i zemljoradnji i da u potpunosti zavisi od prirodnog okruženja i vremenskih uslova, zmaj je bio predmet obožavanja zbog svog ogromnog uticaja na vremenske prilike. Ukorenjenost ove fiktivne životinje je toliko duboka da je ovaj simbol prisutan u skoro svim aspektima savremenog života. Pa tako, Zmajeva igra i danas, hiljadama godina kasnije, predstavlja važan tradicionalni ples u Kini.


Primena Zmajeve igre se kroz istoriju menjala. Prvobitna namena ove igre je bila da se pokuša odobrovoljiti zmaj da bi tokom sušnih perioda narodu podario kišu. Kasnije, ona je postala deo tradicionalnih festivala kao što su Prolećni festival i Festival lampiona. Za pravljenje zmajeva za tu priliku koriste se materijali kao što su bambus, ratan, drvo, hartija, tekstil, svila i mnogi drugi. Tako napravljeni zmajevi dostižu dužinu i preko 100 metara, dok im je za stomak zakačen velik broj hvataljki kojima ih igrači pokreću, odnosno, spuštaju i izdižu u ritmu bubnjeva. Cilj zmajeve igre na ovim festivalima je umilostiviti bogove i izmoliti srećnu i rodnu godinu.

КАД ПОРАСТЕМ БИЋУ ЦАР

[You must be registered and logged in to see this image.]

Митови и легенде окружују живот и смрт првог кинеског цара Ћина Шихуанга (259–210 пре наше ере) и не стишавају се ни данас.
И само Ћиново зачеће обавијено је велом тајни, остала је загонетка да ли је син краља Џуангсијанга или плод везе његове мајке са ондашњим тајкуном Лу Бувејо који је постао краљев саветник. Према једном веровању, Лу је убио свог владара кад је овај сазнао за његову љубавну везу са краљицом.
Ћин је на престо ступио као тринаестогодишњак, а у двадесет другој преузео државничке послове. У наредних десет година ујединио је земљу, успоставио Ћин династију и прогласио се првим кинеским царем. По њему је земља и добила име. Стандардизовао је језик и писмо, мерни систем (тежински и дужински), увео јединствену валуту, наредио и да се спале све књиге осим оних које говоре о историји Ћин династије, о медицини и пољопривреди. Историчари тврде да су гореле и књиге и њихови аутори и да је Ћин био окрутан тиранин. Како би популарисао и применио своју нову политичку мисао, предузимао је инспекцијска путовања по царству. На једном од њих се разболео и умро у 49. години, у граду Шанћиј, у Хебеј провинцији. Његов другорођени син Ху Хај прећутао је народу смрт оца. У читаву сплетку укључени су били и царев премијер и главни евнух.
Град Шанћију у којем је цар испустио душу био је од Сијана удаљен два месеца јахања. Плашећи се народне буне на вест о смрти императора, пратња је глумила да је цар у добром духу и да се враћа у престоницу. Да би избегли да кочије са царевим посмртним остацима одају лош задах, на челу и у зачељу поставили су кола са распаднутом рибом. Уз много перипетија допремили су посмртне остатке кући и императора сахранили на планини Ли.
Миленијумима се нагађа о узроцима царевог одласка на други свет. Неке теорије говоре о насилној смрти, друге о болести, треће помињу тровање…Наводно, цар је желео да постане бесмртан, па је ангажовао врсне стручњаке да нађу еликсир младости и вечног живота. У Ћиново време веровало се да жива продужава живот, па је владар користио у неумереним количинама док му није дошла главе.
Али, ни ту није крај миту о цару који није оставио тестамент јер није волео ни да мисли, а камоли да прича о смрти. По првенству рођења, престо је требало да наследи Фусу, царев син првенац. Али, млађем се осладила власт, па је заједно са дворском камарилом, са премијером и главним евнухом на челу, сковао заверу. Написао је лажно писмо у којем, цар, наводно, захтева да власт преузме другорођени син Ху Хај, а да прворођени изврши самоубиство, заједно са генералом који га је у штитио и подржавао. И би тако. Ху Хај постао је Ћин Ер Ши, односно Ћин Други али владао је кратко. Срушило га је народно незадовољство.
Лик Ћина као тиранина и визионара био је и јесте надахнуће за многе филмове и телевизијске серије, јер су у једном горостасном лику спојени и трилер и хорор и акција и породична драма и трагедија. У филму „Херој” из 2002. године, Џет Ли глуми безименог убицу који планира атентат на краља Ћина, у другом наставку франшизе „Мумија” из 2008. године, Џет Ли се појављује у улози Хан императора са директним алузијама да би то могао да буде цар Ћин који поседује магичне моћи. У „Императору и атентатору”, редитеља Чен Кајгеа, из 1999. године, средишња фигура је Ћинов отац и његова људска драма са издајама и љубавним преварама, изневереним очекивањима.

Nastanak i razvoj kineskog carstva

Stara Kina, zajedno sa Mesopotamijom, starim Egiptom i starom Indijom, jedna je od najranijih civilizacija, koja je, baš kao i ostale pomenute, nastala na obalama velikih reka. Civilizacija stare Kine nastala je i razvijala se u dolini reke Hoangho (Žuta reka), a kasnije i oko drugih velikih reka južno i istočno od ovih predela. Plodna zemlja pored reka omogućila je tadašnjim ljudima da se uspešno bave zemljoradnjom. Zemljoradnja prvih naselja koja su podignuta još oko 5000 godina pre naše ere zasnivala se na uzgajanju prosa i sirka. Do 2500.-te godine pre naše ere razvijeno je i uzgajanje pirinča u južnijim delovima kineskog carstva oko reke Jangcekjang.

Carska dinastija Hsija smatra se prvom dinastijom kraljeva koji su vladali Kinom od 2000.-te do 1500.-te godine pre naše ere. Tokom ovog perioda izgrađeni su irigacioni kanali za navodnjavanje polja, a vojnici su koristili kočije i oružje izrađeno od bronze. Kineski kraljevi smatrani su vezom između ljudi i bogova. Kada je kralj vladao pravedno i izvodio rituale ispravno, bogovi su bili blagonakloni prema njemu i njegovom narodu i donosili stabilnost i harmoniju njegovom carstvu.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Škola u staroj Kini

Prvi gradovi u staroj Kini izgrađeni su kao religiozni centri za izvođenje ceremonija i rituala. Do vremena Šang dinastije (oko 1500.-te do 1050.-te godine pre naše ere) izgrađen je veći broj gradova u Kini. Izgradnja gradova je unapred pažljivo planirana, a gradovi su građeni po sistemu "rešetki" - po šemi koju su kasnije pratili i koristili graditelji svih drugih starih kineskih gradova. Stanovništvo je bilo podeljeno u staleže po socijalnom rangu i to od kraljevske porodice i plemstva, pa sve do robova. Stari Kinezi su veoma dobro vladali veštinom izlivanja predmeta od bronze i pravili su izuzetno lepo bronzano posuđe za domaćinstva koje se, hiljadama godina kasnije, često moglo naći prilikom istraživanja grobnica ove dinastije.

Iako se kineska civilizacija razvila oko 1000 godina nakon ostalih ranih civilizacija daleko na zapadu, ne postoje nikakvi zapisi o eventualnim kontaktima između njih. Izolovanost i specifična individualnost ove civilizacije oduvek su bile njene osnovne odlike.Stara Kina je tako ostala van domašaja stranih uticaja hiljadama godina. Izolovani planinskim vencima i prostranim pustinjama, stari Kinezi nisu ni znali za postojanje drugih civilizacija na svetu sve do 126. godine pre naše ere.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Kineski vojnik, slika na papirusu

Kineska pisana istorija proteže se unazad na oko 3000 godina, pa je kineska civilizacija najstarija civilizacija na svetu koja i danas postoji. Danas je to najmnogoljudnija država na svetu sa preko milijardu žitelja. Ova nacija sa dalekog istoka ponosna je na svoje nasleđe koje, između ostalog, obuhvata i neka od najfinijih dela umetnosti i literature na svetu.

Potraga za besmrtnošću: blaga iz grobnica kineske Han dinastije



[You must be registered and logged in to see this image.]

Zapadna Han dinastija je načinila prvo stabilno carstvo na području cele Kine tokom poslednja dva veka pre nove ere i bila na čelu zlatnog doba koje je oblikovalo veći deo tadašnje umetnosti i kulture. Od porodičnih vrednosti do strukture javne službe, mišljenje i filozofija Han dinastije je nastavila da prožima kinesko društvo sve do današnjih dana – i zaista, većina Kineza smatraju sebe ”Han Kinezima”.

Besmrtno nasleđe

U njihovoj potrazi za besmrtnošću, carska porodica Han je ostavila iza sebe umetničko nasleđe izvanredne lepote i moći. Najfinije od ovih dragocenosti koje su se sačuvale – uključujući izvrsna dela od žada, srebra i zlata, bronze i keramike – nađena su u grobnicama carske porodice Han i protivničkog ”cara” Nanyue, prikupljena su po prvi put na izložbi Ficvilijam muzeja u Kembridžu.

Han dinastija je uspostavila osnovu za jedinstvenu vlavadinu nad Kinom, sve do današnjih dana. Da bi održali ovo teško osvojeno carstvo carevi iz dinastije Han su morali konstatno da se bore za moć i legitimetet, u borbama koje su se vodile na simboličnim bojnim poljima, koliko i na pravim. Dok pisani izvori nude skicu ovih događaja, upravo na osnovu zadivljujućih arheoloških otkrića tokom poslednjih nekoliko decenija je drama i spektakl ove kritične epizode u kineskoj istoriji izašla na videlo.

Dr. Timoti Pots, dirtktor Ficvilijam muzeja, komentariše: ”Nemoguće je zanemariti značaj Han dinastije u stvaranju kineske nacionalne kulture i identiteta. U vreme Rimljana, carevi Han dinastije su bili prvi koji su ujedinili velike oblasti koje su nam danas poznate kao Kina, pod jedinstvenim carstvom, kojim su vladali suvereno 400 godina.”

[You must be registered and logged in to see this image.]

Ljuti rivali se ujedinjuju po prvi put

Ova izložba predstavlja poređenje spektakularnih grobnica dve suprostavljene vlasti: carske porodice Han u severnoj ”kolevci” kineske istorije i Kraljevstva Nanyue na jugu, čija je prestonica u današnjem Guangzhou bila kapija za trgovačke puteve između Kineskog mora i Indijskog okeana.

Arheologija može često otkriti šta se desilo u ljudskoj istoriji, čak i kad to nije ostalo zapisano. Istraživanje koje je sproveo Džejms Lin, kustos izložbe i njegove kolege iz Ficvilijam muzeja je obezbedilo daleko jasniju sliku o carevima, kraljevima i bestidnim pritvoricama, koji su se borili vojno i simbolično za legitimnu vlast tokom dinastije Han u Kini pre 2000 godina.

Po mišljenju oponenata, ova borba za moć je bila predodređena da traje večno. Blago iz grobnica sa severa i juga carstva, načinjeno da propagira ovaj konflikt je izuzetno – ona sadrže jednu od najtananijih prestava slave u istoriji.

Predmeti iz ovih grobnica nikada ranije nisu bili izloženi skupa na jednoj izložbi, a otkrivaju priču kako su, i u životu i u smrti, carstvo i kraljevstvo, igrali diplomatsku igru mačke i miša, jedno da očuva prevlast, a drugo svoju autonomiju.

Kustos izložbe, dr. Džejms Lin, kaže: ” Izuzetno je uzbudljivo da smo u mogućnosti da uporedimo ove jedinstvene nalaze iz dva suprostvaljena kraljevstva, po prvi put u Kembridžu, jer arheologija dopušta da se ispriča priča koju pisani izvori ne otkrivaju.”

Uspon Han dinastije

Osnovana 206. godine pne., Han dinastija je usledila nakon kolapsa i dezintegracije Carstva Kin, koje je bilo uspostavljeno samo 15 godina ranije, od strane prvog kinskog cara Kinšihuangdija. Izuzev kratkog prekida između 9-25. godine nove ere, carevi iz dinastije Han su vladali većim delom Kine narednih 400 godina, sve do 220. godine nove ere.

Savremena kasno-republikanskom i rano-carskom periodu Rima, vladavina Han dinastije se smatra ”klasičnim” periodom u istoriji Kine i između 25-1. g. pne., je imala veću populaciju od Rimskog Carstva. Tada je došlo do pojave kulturnih vrednosti, ideologija i institucija koje su ostale osobene za kineski identitet još od tada. Tokom tog perioda je Konfučijanstvo, sa svojim naglaskom na odanost porodici i caru, po prvi put prihvaćeno kao zvanična ideologija.

Kineski narod je najveća etnička grupa na svetu; oni takođe koriste najstariji živi jezik ( koji oni zovu ”Han” do danas ) i pismo. Međutim, taj kontinuitet ovde ne prestaje: ovog proleća će Dr. Lin pokušati da dokaže da ”Zlatno doba” Kine koje je počelo pre 2000 godina, nije još doživelo svoj kraj. Carski sistem birokratije – strog hijerarhijski oblik, namerno preklapanje uloga i odgovornosti je ostala jaka administrativna struktura, polaganje teških ispita za ulazak u javnu službu, pa čak i bračni običaji – uspostavljeni tokom dinastije Han, održali su se do današnjih dana.

Godine 196. pne., car Gaozu, osnivač dinastije Han, poslao je izaslanika tražeći da se prvi kralj Nanyue, Zhao Tuo, podredi njegovoj vlasti. Zhao Tuo se složio i Nanyue je dobio formalni status kao vazalna država Carstva Han.

Samo godinu dana kasnije, pridobivši za saveznike dve susedne države, Zhao Tuo se proglasio za cara. Nakon dve godine sukoba, Zhao Tuo se još jednom ”pokorio” vladaru Hana, iako su i on i njegovi naslednici zadržali titulu cara kod kuće, koristeći titulu ”kralj” samo u odnosima sa državom Han.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Porcelanski muzičar. Zapadna Han Dinastija

Palate za život posle smrti

Čuvane od strane glinenih vojnika, okružene žadom i zlatom, grobnice monarha su bile palate namenjene besmrtnicima. Svaka grobnica je simbol moći i veličanstva, dizajnirana da osigura vlasniku kontinuirano zadovoljstvo u zagrobnom životu sa istim komforom koji su imali za života.

Izložba upoređuje grobnicu Zhao Mo-a, unuka Yhao Tuo-a i naslednika južnog dela Nanyue kraljevstva, sa zadivljujućim nalazima iz jedno od tri navažnije Han grobnice, kraljeva Čua, grane carske porodice kojima je kraljevstvo dodelio sam car.

Izložba će odslikati zagrobne darove unutar grobnica, dajući osećaj kako bi bilo šetati kroz jednu od njih po prvi put: suočavajući se sa čuvarima grobnice, napredujući u glavne odaje sa darovima, muzičkim instrumentima i drugim dragocenostima i konačno stižući do unutrašnjeg svetog mesta gde su sahranjeni sami kraljevi.

Među najvažnije eksponate spadaju dva pogrebna oklopa koja su pripadala vladarima-oponentima, načinjena sa mnogo truda od hiljada pločica od žada, povezanih sa zlatnim ili srebrnim koncem i spektakularni predmeti od zlata, uključujući carske pečate i egzotično ukrašene pojasne kopče. Takođe će tu biti kolekcije glinenih vojnika, plesačica, muzičara i slugu, kao i neobičnih artefakata koa što je strugalica za đumbir.

Антиквар.

Dinastija Sja

　[You must be registered and logged in to see this image.]

Sja je prva dinastija u kineskoj drevnoj istoriji.Ona je postojala u periodu od 21-vog veka do 16-tog veka pre nove ere.Ukupno je trajala 500 godina sa 17 kralja. Centralni region pod njenom vladavinom su južni deo sadašnje kineske provincije Šansi i zapadni deo provincije Henan.

Osnivač dinastije Sja, Da Juj bio je heroj u borbi protiv poplava i sredjivanju nekoliko velikih reka. Osnivanje dinastije Sja označava da je prvobitno društvo zamenilo društvom privatne svojine, i od tada je Kina ušla u robovlasničko društvo.

Krajem carstva Sja, politička situacija je bila nemirna i klasna protivrečnost je postala sve zaoštravajuća.Naročito poslednji car Sja Dje nije bio mislio na reformu, već svakog dana je igrao sa voljenim konkubinama i uživao u lepim hranama i rakijama.Kad neki funcioner postavio kritiku, car Sja Dje bi ga ubio.Zato, podčinjene državice su jedna za drugim izdale Sja Djea. A državica Šang, koristeći ovu priliku porazila vojsku Sja Djea. Sja Dje je pobegao i umro je u području Nan Čao.Čime je carstvo Sja propalo.

Pošto istorijski podaci o dinastiji Sja veoma mali,zato i danas još uvek postoji nesuglasice u naučnom krugu oko toga da li je stvarno u kineskoj istoriji bila dinastija Sja. Medjutim, u «Ši Dji» poznatoj knjizi o kineskoj istoriji jasno je pisano o lozi carske porodice ove dinastije. Arheolozi su hteli da arheološkim sredstvima nadju kulturne ostatke iz dinastije Sja. Počev od 1959.godine, kineski arheolozi su počeli da ispituju ruševinu dinastije Sja.Trenutno, većina kineskih naučnika smatra da je ruševina Erlitou u srezu Janši u provinciji Henan glavni objekat za izučavanje kulture dinastije Sja. Prema ispitanju, ova ruševina je iz 1900.godine pre nove ere i baš odgovara godišnjem periodu u kojem je postojala dinastija Sja.

Medju proizvodnim alatima kopanim iz ruševine Erlitou, uglavnom su alati od kamena, neki su od kosti ili školjke.Na nekim temeljima stana, u udubljenjima vatre i na zidovima grobnice su ostali žigovi motike od drveta. Iako do sada još nije u ruševini dinastije Sja otkriven veliki bronzani pribor, ali medju kulturnim ostacima u ruševini Erlitou postoje bronzani nož, šilo, bradva, čaša za rakiju kao i drugo radno orudje, oružje i posude za jelo.Istovremeno su otkrivene ruševine radionica za kaljenje bronze i za pravljenje keramičkih posudja, kao i šljaka bronze i srušeni komadići posude za topljenje bronze.Pored toga, iskopana je grupa posude od žada, ukrasnih predmeta sa inkrustacijama od tirkiza, kao i muzičkih instrumenata od kamena itd.

Po pisanim podacima, najvažniji dokument iz dinastije Sja je kalendar «Sja Sjao Dženg» koji je sačuvan u kineskoj istorijskoj knjizi «Da Dai Li Đi».U ovom dobro sačuvanom kalendaru jasno je napisano kako su tadašnji ljudi već znali da po kretanju zvezde Velikog Medveda potvrdjuju 12 meseca i po redu ovih meseca zabeležili promenu zvezda i klime kao i poljoprivredne i državne poslove.To je u odredjenom stepenu odrazilo razvojni nivo tadašnje poljoprivredne proizvodnje, drugom rečju i sačuvano je dragoceno naučno znanje iz daleke kineske istorije.

Предмети изложени у пекиншком Забрањеном граду

[You must be registered and logged in to see this image.]

Древни експонати талентованих уметника у пекиншком Забрањеном граду
Слике преузете са сајта: zhengjian.


[You must be registered and logged in to see this image.]

Otkrivena grobnica najmoćnije Kineskinje

Kineski arheolozi otkrili su grobnicu političarke iz 7. veka koju smatraju jednom od najmoćnijih žena u kineskoj istoriji.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Šanguan Vaner, koja je živela između 664. i 710. godine za vreme vladavine dinastije Tang, bila je savetnica prve kineske carice Vu Zetian, ali i druga supruga vladarkinog sina, što je nije sprečilo da se upusti u aferu i sa caričinim ljubavnikom. Živela je u burnom razdoblju dinastija Tang, tokom kojeg je bio niz državnih udara, ubistava i ljubavnih intriga.

Muž savetnice Šanguan Vaner, princ Li Šan nakratko je postao car, ali ga je ubila njegova prva supruga i domogla se prestola. Ni njena vladavina nije bila dugog veka jer je nju i savetnicu Vaner ubio Li Longži koji je zatim vladao Kinom 43 godine pod imenom Tang Shuanzong.

Grobnica Šanguan Vaner otkrivena je blizu aerodroma Sjianjang, na severu pokrajine Šanđi, a da je reč o njenim posmrtnim ostacima potvrđuje epitaf, objavio je "China Radio International". Fotografije iskopina pokazuju svodove i keramičke konje. Otkriće je važno za proučavanje dinastije Tang, ali grobnica je u lošem stanju što govori da je još ranije opljačkana i oštećena. U njoj nije pronađen nijedan zlatni ili srebrni predmet.

Život Šanguan Vaner predstavila je kineska televizija serijom snimljenom krajem 1990, a fatalna političarka bila je poznata i kao pesnikinja.



naxi.