Nacionalni parkovi Srbije

Fruška gora




Usamljena planina u Panonskom basenu sa najvišim vrhom Crveni Čot (538 m). Godine1960. je proglašena za prvi Nacionalni park u Srbiji. Poznata je po manastirima (ima nadimak "Srpska Sveta gora"), dobrim vinima, ali i po bogatom i raznovrsnom životinjskom svetu. Još je latinski naziv Alma mons ukazivao na njena plodna brda i doline.

Na njoj se svakog maja održava tradicionalni Fruškogorski maraton, koji okuplja desetine hiljada zaljubljenika u prirodu.

Popularno je izletište, obzirom na položaj i blizinu velikih gradova. Omiljena izletišta su: Iriški venac, Stražilovo, Zmajevac, Letenka, Andrevlje, Popovica, a zatim i banje - Vrdnik i Stari Slankamen. Na južnim obodima planine je veliki broj veštačkih jezera.



Fruškogorske manastire je po predanju osnovao Sveti Sava. Pre ih je bilo više, ali danas ih ima 16. To su: Beočin, Bešenovo, Velika Remeta, Vrdnik (Ravanica), Grgeteg, Đipša, Jazak, Krušedol, Kuveždin, Mala Remeta, Novo i Staro Hopovo, Privina Glava, Petkovica, Rakovac i Šišatovac.

Pored manastira, od kulturnih spomenika treba spomenuti i ostatke rimskog Acumincuma u Starom Slankamenu, Vrdničku i Ledinačku kulu, dvorove u Čortanovcima i Beočinu, spomenik na Iriškom vencu itd.

izvor:insiderserbia

SPECIJALNI REZERVATI PRIRODE

Rezervati prirode su područja sa specifičnim prirodnim odlikama koji predstavljaju očuvane, jedinstvene, retke, endemoreliktne i posebne celine, zaštićene zakonom. Rezervat prirode može biti strogi ili specijalni. Strogi rezervati su namenjeni iskuljivo očuvanju prirodnog fonda i naučno-istraživačkom radu i posmatranju. Specijalni rezervati imaju neizmenjeni i dobro očuvan ekosistem u kojem je čovekov uticaj sveden na minimum, a na osnovu namene mogu se izdvojiti hidrološki, ornitološki, geološki, ihtiološki, paleontolpoški i dr.

* Brzansko Moravište
* Goč
* Deliblatska peščara
* Jelašnička klisura
* Jerma
* Karađorđevo
* Klisura reke Trešnjice
* Kraljevac
* Ludaško jezero
* Obedska bara
* Okanj bara
* Pašnjaci velike droplje
* Selevenjske pustare
* Slano Kopovo
* Stari Begej-Carska Bara
* Suva planina
* Titelski breg

GORNJE PODUNAVLJE

Specijalni rezervat prirode "Gornje Podunavlje" zastićeno je prirodno dobro I kategorije, koje se prostire uz levu obalu reke Dunav, od 1367. do 1433. km njegovog toka. Deo je velikog ritskog kompleksa koji se proteže i kroz susedne Mađarsku i Hrvatsku i posmatrano u celini, predstavlja jedno od poslednjih velikih poplavnih područja na tlu evropskog kontinenta. Čine ga dva velika rita, Monoštorski i Apatinski, koja zajedno tvore 19648 ha šuma, livada, bara i močvara, uključujući samu reku Dunav i njene brojne meandre.



Obimni meliorativni radovi preduzeti na isušivanju zemljišta u poslednja dva veka prouzrokovali su da se današnje područje pod uticajem plavnih voda druge najveće evropske reke svede na uski pojas uz Dunav, tako da današnje granice rezervata predstavljaju samo ostatak nekada mnogo rasprostranjenijih ritskih ekosistema na tlu Panonske nizije. Izgradnjom odbrambenog nasipa 60 - tih godina prošlog veka još jednom je drastično izmenjen vodni režim u tom području što je dalje ugrozilo opstanak podunavskih ritova. Tada su ti predeli, valjda poslednji put, izbegli sudbinu da budu potpuno iskrčeni i pretvoreni u obradivo zemljište. Pa ipak, zahvaljujući svojoj autentičnosti, celovitosti, kao i zadržanoj izvornosti to prirodno dobro danas uživa visok stepen zaštite.



Gornje Podunavlje nalazi se pod jakim uticajem Dunava i njegovog vodnog režima i upravo to je uzrok izuzetnog biodiverziteta ovog područja. Ako ste ga ikad posetili, morali ste uočiti život koji buja oko vas. Mnoge retke i ugrožene vrste našle su tu utočište, a verovatno zato što su i ljudske aktivnosti oduvek bile ograničene, i zadržale se do danas.



Tu beležimo izuzetno bogatstvo ornitofaune u kojoj se ističu retke vrste kao što su orao belorepan (Haliaeetus albicilla) i crna roda (Ciconia nigra). Gornje Podunavlje naseljava najveća populacija evropskog jelena (Cervus elaphus) u našoj zemlji, jedna od poslednjih takvih u autentičnom ritskom ambijentu. Takođe, na području rezervata očuvana su neka od najboljih mrestilišta na 2857 km dugom toku reke Dunav: Stari dunavac, Petreš, Srebrenica i Staklara. Guste, gotovo neprohodne ritske šume autohtonih topola i vrba danas su gotovo reliktnog karaktera. Kukurjak (Eranthis hyemalis), rebratica (Hottonia palustris) i borak (Hippuris vulgaris) neke su od najugroženijih vrsta koje svoje utočište nalaze na ovim prostorima.



Činjenica da Gornje Podunavlje naseljava veliki broj retkih vrsta s jedne strane hrani našu sujetu ali nas zapravo opominje i skreće pažnju na to da je sudbina njihovog opstanka u našim rukama.




Dunav, samim tim što predstavlja izvor života za mnoge biljne i životinjske forme, pružao je i pruža mogućnosti čoveku za bavljenjem raznim delatnostima, od kojih je, naročito u prošlosti, zavisio njegov opstanak. Posmatrajući geografske karte, uočavamo da se Dunav tokom vekova stalno meškoljio, verovatno pokušavajući pronaći neki svoj mir, idealan tok. U tom plesu po panonskoj ravnici čovek je uvek bio njegov verni pratilac. Upravo zbog toga se vremenom i formirala posebna ikonografija i kultura življenja u Podunavlju. Neka naselja, poput legendarnog Bodroga, našla su se na putu moćnoj reci i zauvek nestala u njenim virovima. Druga, pak, i danas neguju izvorni folklor i kolorit Podunavlja, kao što su Bački Breg, Bezdan, Bački Monoštor ili Sonta.



Savremeno shvatanje zaštite prirode, koje bazira na principima održivosti, pretpostavlja aktivnu ulogu ljudi, naročito lokalnog stanovništva, koje predstavlja okosnicu zaštite i razvoja prirodnih dobara. Jer, reč je o živom i aktivnom procesu koji podrazumeva svojevrsno "otključavanje" prirode smanjujući pritisak koji nameće eksploatacija a okrećući se ka uzgoju, zaštiti, turizmu, edukaciji i tome sličnim formama.





I da se ne zaboravi napomenuti, hrana i gostroprimstvo ovoga kraja je vrhunsko, dodjite pogledajte, probajte i uverite se sami

Bagremara




Specijalni rezervat prirode “Bagremara“ stavljen je pod zaštitu Uredbom Vlade Republike Srbije (Službeni glasnik Republike Srbije, br.12/07) kao zaštićeno prirodno dobro I kategorije zaštite od izuzetnog značaja za Republiku Srbiju. SRP “Bagremara“ se nalazi na području opštine Bačka Palanka. Ukupna površina iznosi 117,58 ha, a zaštitna zona koja je sastavni deo zaštićenog prirodnog dobra obuhvata površinu od 271,16 ha.

SRP “Bagremara“ je jedino stanište biljne vrste Kukurjak (Eranthis hiemalis ( L.) Salisb) na teritoriji naše zemlje. Ova višegodišnja ranoprolećna geofita iz porodice ljutića (Ranunculaceae) je prirodna retkost i spada u kategoriju krajnje ugroženih vrsta biljaka u Republici Srbiji.



Na području SRP “Bagremara“ utvrđen je dvostepeni režim zaštite. Pod režimom I stepena, koji obuhvata površinu od 34,8 ha, zabranjeno je korišćenje prirodnih resursa i sprovođenje aktivnosti, osim naučno-istraživačkih radova i kontrolisane edukacije. U režimu II stepena zaštite, površine 82,78 ha, postoje ograničenja u korišćenju prirodnih resursa koja su definisana Uredbom o zaštiti. Na čitavom području Rezervata obezbeđuje se: očuvanje šumskog ekosistema radi opstanka kukurjaka, mere u cilju održavanja stabilnosti i zdravstvenog stanja sastojine, revitalizacija prirodnih autohtonih šumskih sastojina, očuvanje i unapređenje stanja populacija ugroženih vrsta flore i faune, uspostavljanje monitoringa, povezivanje mikrolokacija kukurjaka u jedinstvenu mrežu, suzbijanje agresivnih vrsta drvenastih biljaka i dr.



SRP “Bagremara” nudi mnoštvo različitih naučno-rekreativnih sadržaja:

Edukativna staza u dužini od 2000m, postavljeni su putokazi za pravac kretanja i duž staze 11 klupa, 2 stola, 6 korpi za smeće, 6 info tabli sa fotografijama i tekstom o zaštićenom dobru.



Eko nadstrešnice za prijem manjeg broja posetilaca u funkciji prezentacije prirodnih vrednosti zaštićenog prirodnog dobra. Nalazi se na području zaštitne zone SRP"Bagremara", u šumi četinara, naspram restorana i teniskih terena Sintelona. Pogodna je za prijem 20-tak osoba. Od nje bi se dalje kretalo u obilazak Rezervata, pročišćenom edukativnom stazom uz koju su postavljene info table, klupe, stolovi i kante za smeće, sve uz prisustvo vodiča (čuvara) ZPD. Vreme poseta mora biti bi bilo usklađeno sa Uslovima Zavoda za zaštitu prirode (period godine, broj posetilaca, način ponašanja i sl.) a sve u cilju očuvanja populacije Kukurjaka.

UVAC



Specijalni rezervat prirode ''Uvac'' je zaštićeno prirodno dobro od izuzetnog značaja, tj. prirodno dobro I kategorije. Nalazi se u jugozapadnoj Srbiji u okviru Starovlaško – raške visije, uklješten između masiva planina Zlatar na jugozapadu i Javor na severoistoku. Specijalni rezervat prirode ''Uvac'' se prostire na teritoriji Opštine Nova Varoš, površine 5525 ha i teritoriji Opštine Sjenica, površine 2018 ha, što ukupno iznosi 7543 ha. Minimalna nadmorska visina rezervata je 760 m, a maksimalna 1322 m.



Centralnu morfološku celinu rezervata predstavlja kanjonska dolina reke Uvac sa dolinama njenih pritoka. Posebna vrednost kanjonskih delova doline su uklješteni meandri. Rtovi meandara imaju relativnu visinu i do 100 m.



Okolina je sa skaršćenim površinama u kojima su brojni kraški oblici: kraške površi, uvale vrtače, okapine, pećine i jame. Pećine su brojne i po veličini variraju od potkapina do najvećeg do sada poznatog pećinskog sistema u Srbiji, kao što je Ušački pećinski sistem (6185 m). Pećine odlikuje bogatstvo pećinskog nakita taloženog iz prokapnih voda u vidu stalaktita, stalagmita, stubova, draperija, staklastih iglica itd.



Specijalni rezervat prirode ''Uvac'' izdvaja prisustvo 104 vrste ptica. U najznačajnije spada beloglavi sup – jedna od dve preostale vrste lešinara koje se danas gnezde na području Srbije.

Najveću atrakciju rezervata predstavljaju beloglavi supovi. Beloglavi sup je vrsta orla lešinara, impozantne veličine, raspona krila i do 3 metra što ga čini moćnim letačem čiji let su istraživali i naučnici - aeronautičari i primenjivali pri konstrukciji letelica. Njegova uloga u lancu ishrane u ekosistemu je jedinstvena i nezamenljiva - isključiva hrana su mu uginule životinje, čime sprečava širenje zaraza i na taj način čini ''prirodnu reciklažu''.

Specijalni rezervat prirode ''Uvac'' je jedino gnezdilište velikog ronca na području Srbije, kao i područje gde je zabeležena najveća populacija ove retke vrste ptice na Balkanu.

Potočna pastrmka

Potočna pastrmka
Pored velikog bogatstva ornitofaune, značajno je je i prisustvo retkih i ugroženih vrsta sisara i druge faune.



Prirodno čiste vode vodotoka i akumulacija, staništa su 11 vrsta riba, a njihovi pojedini delovi su i prirodna plodišta mladice, potočne pastrmke, jezerske pastrmke, klena, skobalja, potočne mrene...

Od 219 registrovanih taksona flore, 3 vrste su od međunarodnog značaja, 3 na Crvenoj listi flore, 25 taksona je pod kontrolom sakupljanja, korišćenja i prometa, a preko 50 vrsta ima lekovita svojstva.



Raznolikost netaknutih staništa, prisustvo endemičnih, reliktnih i ugroženih biljnih i životinjskih vrsta, od posebnog su značaja za očuvanje biodiverziteta i geodiverziteta, a samim tim razvoj i promociju turistučkih potencijala rezervata.

KOVILJSKO - PETROVARADNISNKI RIT

Koviljsko-petrovaradinski rit je specijalni rezervat prirode na teritoriji Vojvodine u okviru opština Novi Sad, Petrovaradin, Sremski Karlovci, Inđija i Titel. Rezervat je ritski kompleks duž Dunava i prostire se na 4.840 hektara. Pod zaštitom je države od 1998. godine kao prirodno dobro od izuzetnog značaja i svrstan je u prvu kategoriju zaštite.



Koviljsko-Petrovaradinski rit predstavlja kompleks barsko-močvarnih i šumskih ekosistema na plavnom području srednjeg toka Dunava. Nalazi se i jugoistočnoj Bačkoj i delimično u Sremu na aluvijalnoj ravni i delimičnoj lesnoj terasi leve (1.231-1.250 km toka) i desne (1.245-1.251 km) obale Dunava, pored naselja Kovilj i Petrovaradin. Levom obalom se proteže od Novoga Sada do naselja Gardinovci, a desnom od Petrovaradina do Sremskih Karlovaca.
Karakteristike koje ovaj rit čine značajnim su očuvanost i raznovrsnost hidrografskih oblika ritova (ade, rukavci, meandri, mrtvaje), biljnih zajednica ritova (ritske šume ispresecane barama, močvarama, livadama i tršćacima) i posebno raznovrsnost i bogatstvo faune, naročito ptica močvarica.
Plavna područja oko Dunava su u prošlosti bila mnogo rasprostranjenija. U poslednjih 100 godina oko 80% ovakvih područja je nestalo, uglavnom usled pravljenja odbrane od poplava i isušivanja u poljoprivredne svrhe.Ipak, i dalje postoji oko 70 mesta na toku Dunava kroz Srbiju,koja predstavljaju važna staništa za brojne biljne i životinjske zajednice, od kojih su najvažniji Koviljsko-Petrovaradinski rit i SRP Gornje Podunavlje oko Apatina, najprostraniji ostaci nekadašnjih velikih i neprohodnih ritova.



Rezervat je posebno značajan zbog velikog broja ptica koje se mogu
pronaći u njemu: 172 vrste ptica (više od 60% migratornih vrsta) od čega
103 vrste sa statusom prirodne retkosti.Poseban međunarodni značaj ovom prostoru daju dve vrste ptica: crna roda (Ciconia nigra) sa procenjenih 8-10 gnezdećih parova i orao belorepan (Haliaeetus albicilla) sa dva para. Ostale registrovane retke i ugrožene vrste ptica su: crna lunja (Milvus migrans), orao osičar (Pernis apivorus), zelena žuna (Picus viridis), žuti voljić (Hippolais icterina), gak (Nycticorax nycticorax), crvenokljuni labud, velika bela čaplja (Casmerodius albus), mala bela čaplja (Egretta garzetta)...
Rit je prirodno mrestilište za štuku, kečigu i šarana, a u njemu se može naći ukupno 46 vrsta riba.
Prirodno plavne šume rezervata čine vrba (bela i bademasta), topola (bela i crna) i jasen.
Veliki deo rita čine plantaže topole, čak i režimu prvog stepena
zaštite. U ritu se nalaze i značajne ugrožene i retke vrsta biljaka: beli i žuti lokvanj, plava lincura, rebratica (Hottonia palustris L.), vodeni orašak (Trapa natans), četvorolisna detelina, močvarni kaćunak (Orchis laxiflora Lam).

Венерина падина

Специјални резерват природе Венерина падина налази се у југоисточној Србији, на левој обали Звоначке реке, односно на југоисточној падини Титеве главе, 1051 m. Припада територији Општине Бабушница, а налази се недалеко од хотела “Мир” у Звоначкој бањи.


Резерват обухвата амфитеатрално удубљење на бигреној тераси, односно стена насталих као продукт природних процеса таложења бигра из термалних извора Звоначке бање.

Овај резерват природе једино је станиште биљне врсте венерина влас на територији Србије, а која се сматра природном реткошћу. Венерина влас је вишегодишња зељаста биљка из групе папрати. Веома је декоративна, па се често узгаја, најчешће као собна биљка. У приморју се често среће у насељима где постоје стари бунари, зидови и око чесама, односно где има више влажности.


У природи се венерина влас најчешће среће на влажним стенама, поред извора и потока, обично са различитим врстама маховина. Ова врста папрати је широко распрострањена у тропским и субтропским областима, док на Балкану претежно настањује медитеранске и, ређе, субмедитеранске крајеве. На станишту код Звоначке бање заједница венерине власи заузима површину не већу од 20 м2. Значај овог налазишта је тај што је смештено далеко од медитеранског подручја.

Близина топлог извора и повољна влажност станишта су ублажили континенталност локалне климе и омогућили опстанак ове осетљиве папрати.

Venerina vlas je višegodišnja zeljasta biljka iz grupe paprati. Veoma je dekorativna pa se često uzgaja, najčešće kao sobna biljka. Ova vrsta paprati je široko rasprostranjena u tropskim i suptropskim oblastima, dok na Balkanu pretežno nastanjuje mediteranske krajeve. Značaj ovog nalazišta je u tome što je smešteno daleko od mediteranskog područja.

Nacionalni Park Šara - Planina Šara


Markantna i gorostasna Šar-planina /Scardus/ se prostire duž granice Srbije sa Makedonijom, na krajnjem jugu Srbije, te zbog više od 1500 vaskularnih biljnih vrsta, od kojih su 20 % endemske i reliktne biljke Balkana, jedno oa najznačajnijih zašticenih područja centralnog Balkana. Šar-planina je jedan od 5 Nacionalnih Parkova Srbije, oštro morfološki ograničena nisko spuštenom Prizrensko-Metohijskom, Kosovskom i Pološkom kotlinom. 39000 ha strmih severnih padina glavnog grebena Šare i njenih metohijskih ogranaka planina Ošljaka, Ostrovice i Kodža Balkana, proglašeno je za Nacionalni park Šara u privremenim granicama. Šar-planina se proteže izmedju južnog dela kosovskog basena, planina Crnoljeve i Crne Gore /Skopska Crna Gora i Karadag Kumanovo-Preševo/, Tetova /Gornji Polog i Donji Polog/ i metohijsko-prizrenskog basena, planine Korab /2764 metara/, Koritnika i regiona Ljume u severistočnoj Albaniji. Šar-planina čini početak posebnog masiva Dinarskih Alpa, poznatih kao Sarsko-Pindski planinski sistem. Planina Nerodimka se nalazi samo park kilometara severno od Sare, odvojena Sirinićnom dolinom-zupom. Planina Nerodimka predstavlja prirodni nastavak planinskih grebena Sar Planina i Jezerske Planine. Na planini Nerodimki izvire reka Nerodimka, cija bifurkacija predstavlja jedini primer ove jedinstvene prirodne pojave u Evropi, buduci da njeni recni tokovi oticu u dva mora - Crno more i Egejsko more. Nerodimlje je centar srednjovekovne zupe u kome se nalaze sela Gornje i Donje Nerodimlje sa brojnim spomenicima kulture od izuzetnog znacaja, kao i ostaci utvrdenog grada Petrica. U 14. veku cetiri srpske kraljevske rezidencije - Nerodimlja /ili Porodimlja/, Pauni, Svrcin i Stimlja su bile grupisane u podnozju Sar planine, uz obalu i na ostrvu jezera koje je nekada prekrivala juzni deo Kosova. Srpski kraljevski dvor Pauni se nalazio na obali jezera, nekoliko kilometara severno od Nerodimlja, oko 7 km zapadno od tvrdave Petric. Posle detaljnih istraživanja i valorizacije područja Šar-planine, stručnjaci predlažu proširenje granica Nacionalnog Parka Šara na oko 70000 ha, ovog jedinstvenog centralnobalkanskog masiva u Srbiji i Makedoniji.


Glavni greben planine Šare, dug 95 km, sadrži visoke površi i bočne grebene, raščlanjene brojnim divljim vodotocima i župama : Sirinićka, Sredačka, Opolje i Gora. Zupe Šar planine Gora, Opolje, Sredska i Sirinić su nazvane autohtonim slovenskim imenima i obiluju brojnim ostacima ljudskog zivota od neolita, antike do srednjeg veka, ali su nazalost, arheoloski nedovoljno istrazeni.
Šar-planina obuhvata preko 100 vrhova visine iznad 2000 metara, od čega 30 vrhova prelazi 2500 metara. Najviši vrh Peskovi, visok 2651 metara je odličan primer kraškog planinskog reljefa. Nacionalni Park Šaru odlikuju izvanredne prirodne lepote i preko 200 vrsta ptica, medju kojima su orao bradan, sivi sup, sivi orao i jarebica. Greben planine Šare i Šara Nacionalni Park je poznat po leptirima izuzetne lepote, kojih ima 147 vrsta, a čitavo područje je prekriveno veličanstvenim kacunom-šafranom /Crocus sativus/, čije prisustvo potvrdjuje besprekornu čistocu netaknute prirode. Postoji mnogo zanimljivih sisara u Nacionalnom Parku Šara, kao sto su vidra, dinarski poljski vuk, Balkanski ris (Lynx lynx balcanicus), divokoza i medved.

Na makedonskoj strani planinskog masiva Šare dominira Titov vrh (2747 m), a na srpskoj strani Bistra (2661 m). Sa više od 100 cirkova, konzerviranim tragovima kretanja leda i njegovog otapanja tipski oblikovanim valovima, očuvanim bedemima džinovskih morena u dolinama, brojnim ledničkim jezerima /27 ledničkih jezera poznatih kao "Šarske oči"/ i raznovrsnim mikro oblicima ledničkog reljefa, Šar-planina predstavlja pravi muzej ledničkog reljefa pod otvorenim nebom. Jedno od najlepsih ledničkih jezera Šar-planine je Ledničko ili Strbačko jezero, nazvano po reci koja ističe iz njega i teče kroz obliznje Strpce. Sudar mediteranskih i kontinentalnih uticaja duž visokog šarskog planinskog bedema uticao je na pojavu različitih mikroklimatskih varijanti. Dok se u podnožju Šar planine, duž dolina Prizrenske Bistrice i Lapenca, oseća topli dah mediterana, na najvišim vrhovima vlada surova periglacijalna klima. Geološka, morfološka i klimatska raznovrsnost Šar-planine, vodom najbogatije balkanske planine, čiji potoci otiču u tri morska sliva, uticala je i na neprocenjivo bogatstvo njenog biljnog i životinjskog sveta /oko 2000 vrsta vaskularne flore i brojni tercijarni relikti i endemorelikti, preko 200 vrsta ptica i 147 vrsta leptira/. Šar-planina je najpoznatija po ovdašnjoj psećoj rasi Šar-planinca, psa ovčara, čuvenog po svojoj hrabrosti, snazi i izdržljivosti. Citavo područje Šar-planine je pokriveno veličanstvenim modro-ljubičastim šafranom/kaćunom, što je obeležje idealno čistog prirodnog okruženja i besprekorno očuvanog područja.Poljoprivreda /stočarstvo/ je najzastupljeniji vid zanimanja kojim se bavi stanovništvo Šar-planine.

Kulturno-istorijsko nasleđe Nacionalnog parka Šar-planina se odlikuje velikim bogatstvom, raznovrsnošću i posebnim značajem za srpski identitet i istoriju. Pored srednjevekovnih utvrđenja, naselja i mostova, posebnu dragocenost predstavljaju 34 srednjevekovne crkve i manastiri, poput isposnice i manastira Sv. Petra Koriškog iz 13 veka ili manastira Sv. Arhangela iz 15. veka, u kanjonu Prizrenske Bistrice nadomak Prizrena - srednjovekovne srpske prestonice u podnožju "carske planine". Visoko vrednovano prirodno i kulturno nasleđe koje baštini Nacionalni park Šara - planina svrstava ovo područje u predloge za međunarodnu zaštitu upućene organizaciji UNESCO (za program Svetske prirodne i kulturne baštine i Čovek i biosfera). Očuvanje ovih vrednosti postaje posebno značajno u vremenu nakon agresije NATO i konflikata na Kosovu, koji su izvor višestrukog rizika, te stoga pojačanog stručnog i naučnog interesovanja jugoslovenskih i stranih eksperata za područje Šar-planine. U okviru projekta Zavoda za zaštitu prirode Srbije i ustanove za zaštitu prirode u Republici Makedoniji, područje Nacionalnog parka Šar planina posmatra se kao budući zajednički Nacionalni park. Granice sadašnjeg Nacionalnog parka Šare u Srbiji se protežu duž opština Štrpce, Gora, Kačanik, Prizren i Suva Reka. Prokletije i Šar-planina su predlozene za Balkanski Mirovni Projekat.


Ski centar Brezovica, poznati zimski turistički centar na severozapadnoj strani planine Šare (opština Štrpce) jedinstven je sportsko rekreativni kompleks na nadmorskoj visini od 900 do 2.500 metara, gde se sneg zadržava i do 280 dana... Ski centar Brezovica je oko 60 km od Prištine i isto toliko od aerodroma u Skoplju, od Soluna 303 km, od Sofije (preko Niša) oko 355 km, a od Beograda 400 km. Svojom izrazito alpskom prirodom i visokoplaniskim ambijentom, neposredna okolina Brezovice podseća na najpoznatije evropske turističke centre. Ski centar Brezovicu smatraju za centar koji ima najbolje, najduže i najviše skijaške staze i terene u Evropi. Brezovicu odlikuju stoletne šume, raskošne livade i beskrajni pašnjaci bogati planinskim cvećem, lekovitim biljem i retkim vrstama divljači. Relativno visoke količine padavina i vododržljive stene uslovljavaju pojavu guste rečne mreže i bogatstvo izvora i površinskih voda. Veliki broj izvora i potočića sa hladnom i bistrom vodom omogucavaju poseban kolorit Brezovice. Povoljni klimatski uslovi predstavljaju idealnu sredinu za zimski, sportski i rekreativni turizam, tako da posetilaca ima tokom cele godine. Prostrane skijaške terene Inex ski centra Brezovica čini sistem od 5 žicara i 5 ski-liftova, koji međusobno povezuju 16 km skijaških staza, prosečne dužine od po 3.000 metara. Na brezovičkim FIS stazama za slalom, veleslalom, spust i "super G" istovremeno se može skijati 50.000 skijaša. Struktura snega je takva da su skijaške staze veoma brze ali i sigurne. Brojna uspešno održana takmičenja državnog i međunarodnog ranga uvrstili su Inex ski centar Brezovica u medjunarodne takmičarske centre. Mnogobrojne sportske ekipe ovde obavljaju i svoje letnje pripreme u idealnim visinskim uslovima, jer se niži delovi odlikuju pravom župskom klimom, sa prijatnom dnevnom toplinom i svežim noćima.

Kamena Gora



Kamenu Goru, zahvaljujući mirisnim proplancima, predivnim četinarskim šumama i obiljem pitkih ledenih izvora smatraju najlepšim selom u Prijepoljskoj opštini i verovatno jednim od najlepših mesta Srbije. Kamena Gora očara posetioca na prvi pogled i ostaje dugo u srcu ... Kamena Gora je uzdignuta između Prijepolja, Pljevalja i Bijelog Polja, na prosečnoj nadmorskoj visini preko 1300 metara, odakle se pruža nezaboravni pogled /od koga staje dah/ na planinske masive Durmitora, Jadovnika, Zlatara, Golije, Zlatibora i dr.

Kamena Gora je poznata po višestoletnom boru - Svetiboru, za koga su vezane mnoge tajne i narodna predanja. Kamena Gora je okružena dubokom četinarskom šumom, sa mnoštvom izvora koji nikada ne presuše, te dugovečnim gorštacima, koji potvrđuju iskonsku životnu filosofiju sa radošću ponuđenu svakom gostu.



Kamena Gora je jedinstveni prirodni rezervat, te je zahvaljujući svojim veličanstvenim specifičnostima, proglašena vazdušnom banjom sredinom prošlog veka. Kamena Gora je udaljena od Prijepolja 20 km asfaltnim putem. Za sportiste, ljubitelje prirode, avanturiste i rekreativce je Kamena Gora pravi raj, jer se ovde nalaze obeležene staze za planinski biciklizam, pešačke staze, vazdušne staze za paraglajdere, izuzetno kvalitetne mogućnosti za uzbudljivo splavarenje Limom, očaravajući vodopadi Sopotnice, pogodnosti za lov i ribolov, očuvani običaji i još mnogo zanimljivosti.

Karađorđevo


Karađorđevo se nalazi u jugozapadnom delu Bačke, 50 km od Novog Sada. Prostire se duž leve obale Dunava i čine ga tri prostrane celine: Bukinski rit, Vranjak i Guvnište.


Po bogatstvu prirode izdvaja se Bukinski rit, koga krase nekadašnje ritske šume uz Dunav. Reljefu ovog prostora osobenost daje mikroreljef sa velikim brojem dubljih i plićih depresija. Ritske šume, autohtonih topola i vrba stanište su i brojnih retkih i ugroženih biljnih vrsta. U žbunastoj vegetaciji izdvaja se panonski subendem crni glog, zatim žuti lokvanj, a u močvarnoj vegetaciji iđirot – vrsta koje se nalazi na Crvenoj listi flore Srbije i zakonski je zaštićena. Bukinski rit utočište je i velikog broja divljači, pre svega jelena i divlje svinje, kao i retkih i ugroženih vrsta sisara: vidre, divlje mačke, kune i ptica močvarica: orla belorepana i crne rode. Ovo područje prirodno je mrestilište brojnih vrsta riba i stanište vodozemaca i gmizavaca.


Prostorne cerline Vranjak i Guvnište, tipično su ravničarsko područje, koje karakteriše blago talasata nizijska površina, sa malim razlikama u nadmorskoj visini. Preostale autohtone šume, koje čine zajednice hrasta lužnjaka i žestilja, kao i poljskog jasena i bresta imaju neprocenjiv ekološki i biogeografski značaj, jer su svojevrstan dokument o istoriji i karakteru vegetacije Vojvodine. Od životinjskih vrsta ovde se mogu naći: jelen lopatar, muflon i američki (virdžinijski) belorepi jelen, dobrog trofejnog kvaliteta.


Zahvaljujući bujnim šumama hrasta, bagrema i vrbe, koje u sebi kriju brojnu visoku i nisku divljač velike trofejne vrednosti, lovište “Karađorđevo” privlači brojne lovce iz zemlje i inostranstva, kojima su na raspolaganju fijakeri, sanke, čamci, terenska vozila i druga oprema. U svojoj lovnoj istoriji ostvarilo je vrhunske trofejne rezultate svetskog prvaka kod muflona sa 242 poena i jazavca sa 24 poena.


Pored lova, gostima se nudi mogućnost izleta do čuvene ergele konja sa muzejom, čije vitrine krase trofeji sa brojnih hipodroma, jahanje konja u prirodi, vožnja fijakerom, obilazak tvrđave Bač i manastira Bođani, piknik u lovačkom centru “Vranjak” i drugi programi. Na obali Dunava i njegovim rukavcima postoji mogućnost sportskog ribolova na šarana, smuđa i soma.


INFO

"Kučaj-Beljanica" novi nacionalni park

Posle više od 30 godina, Srbija dobija šesto područje prirode sa najvišim stepenom
 zaštite. Deo ove netaknute prirode su i najveći rezervoar pitke vode u Srbiji i prašumski
 rezervati







POSLE više od tri decenije, Srbija će dobiti novi nacionalni park! Planine Kučaj i Beljanica, uz Frušku goru,
 Đerdap, Taru, Kopaonik i Šar-planinu, biće šesto prirodno područje pod najvišim stepenom zaštite.
 U "elitnom" društvu, ovi predeli netaknute prirode naći će se jer su najveći rezervoar pitke vode u Srbiji,
 imaju velike površine pod šumama u okviru kojih je nekoliko prašumskih rezervata, tri stroga prirodna
 rezervata, oko 150 speleoloških objekata, 12 spomenika prirode...



POSLE više od tri decenije, Srbija će dobiti novi nacionalni park! Planine Kučaj i Beljanica, uz Frušku
 goru, Đerdap, Taru, Kopaonik i Šar-planinu, biće šesto prirodno područje pod najvišim stepenom zaštite.
 U "elitnom" društvu, ovi predeli netaknute prirode naći će se jer su najveći rezervoar pitke vode u Srbiji,
 imaju velike površine pod šumama u okviru kojih je nekoliko prašumskih rezervata, tri stroga prirodna
 rezervata, oko 150 speleoloških objekata, 12 spomenika prirode...







- Pećine i drugi speleološki objekti, njih 150, posebno su blago ovog kraja, a najpoznatije su Velika Atula
 i Radoševa i Zlotska pećina - priča Petraš. - Iz bogatog geonasleđa izdvajaju se Lazarev kanjon, čuvena
 prerast Samar, uvala Rečke i Busovata. U čitavom području rastu stare, reliktne biljne vrste kao što su
 tisa, grab, bršljan, jorgovan... Stanište je 755 takozvanih biljnih taksona, što je petina ukupne flore naše
zemlje, a čak 45 je u Crvenoj knjizi flore Srbije. Tu raste i srpska ramonda, cvet feniks čijim se nošenjem
 na reveru u Srbiji obeležava Dan primirja u Prvom svetskom ratu.
Planinska celina Kučaj-Beljanica, kaže naša sagovornica, dom je i za 23 odsto faune gmizavaca, 130 vrsta
 ptica i 70 odsto ukupne faune sisara. Među njima su i ris, vidra, mrki medved i vuk koji su na Crvenoj listi
 ugroženih kičmenjaka Srbije.


* Lazarev kanjon


- Oblast novog nacionalnog parka, istovremeno je bogata i kulturno-istorijskim nasleđem, još od 
praistorije - naglašava Petraš. - U okolini Despotovca nađeni su najstariji ostaci ljudskih naseobina
 na ovim prostorima, a naselje u Zlotskoj pećini u kom su izrađivani nakit, alatke i oružje, postojalo
je od četvrtog milenijuma pa do sedmog veka pre naše ere. Tu su i manastiri Manasija i Ravanica, 
ali i Senjski Rudnik, i Aleksandrov potkop, koji je nepokretno kulturno dobro od velikog značaja.


ČEKAJU 20 GODINA
PRVA obimna istraživanja područja Kučaj-Beljanica urađena su još 1949. godine - kaže Dragana Petraš.
 - Tada su u tom kraju, zaštićeni i proglašeni i prvi spomenici prirode - Velika Atula i Radoševa pećina.
 Potonja obimna, višegodišnja istraživanja stručnjaka našeg Zavoda potvrdila su da planinska celina 
Kučaj-Beljanica poseduje osobine nacionalnog parka. A, sama ideja da to i zvanično postane, "provlači"
 se dvadesetak godina.


SRPSKE PRAŠUME

PRAŠUME Vinatovača i Busovata su već strogo zaštićeni prirodni rezervati kučajsko-beljaničkog 
planinskog masiva - objašnjava naša sagovornica. - Poznati su po očuvanim, vrlo kvalitetnim 
bukovim šumama. Među njima ima mnogo stabala starijih od 200 godina, dok su neka stabla 
bukve pravi gorostasi - visoki po 46 metara i prečnika većeg od metra.

novosti.rs