Luj XVI

[You must be registered and logged in to see this image.]Stil Luja XVI je čudna mešavina rokoko stila, kakav je bio u prethodnom periodu, i engleskog uticaja, koji donosi nove, strožije oblike. Dok se pod Lujem XV upotrebljavaju tkanine mirnih boja, bez kontrasta i upadljivih dezena, nov period nosi prugaste i tufnaste svilene tkanine, jakih kontrasta, ali jednostavnih formi. Često se nose i potpuno bela odela sa čipkanim ukrasima. U svakom slučaju, vidno je pojednostavljivanje kostima, koje je posledica ekonomskog osiromašenja plemstva, Rusoovog učenja o povratku prirodi, jednostavnih toaleta Marije Antoanete i, konačno, anglomanije (engleskog uticaja).
[You must be registered and logged in to see this image.]       [You must be registered and logged in to see this image.]
Muški kostim
Promene u muškom kostimu nisu bile velike i uglavnom se odnose na detalje. Abi sada ima uže peševe i uska zarukavlja. Frak ima ukošene peševe i nisko posuvraćenu kragnu. Često su reveri jednobojni i jasnih tonova, a jakna dezenirana, obično sa širokim prugama. Uz frak se nosi mač. Redengot ima tri stepenaste kragne i revere odvojene od jake. Nosi se u engleskom stilu, uz kožne čakšire i visoke čizme. Prsnik je sada kratak i drugačije je boje od kaputa uz koji se nosi. U kući se umesto ovih odela nose udobne kućne haljine. Čakšire su i dalje uske, sa kopčanjem u visini kolena.
[You must be registered and logged in to see this image.]       [You must be registered and logged in to see this image.]
Obuća je najčešće crna, i dalje sa crvenim potpeticama na dvoru i skoro obavezno se nosi uz bele svilene čarape, koje sa strane imaju izvezen ili utkan vretenasti ornament.
Detalji koji dopunjavaju mušku odeću su: rukavice, mufovi (zimi), štap za šetnju i i džepni satovi.
Muška frizura je i dalje perika: svetla, napuderisana, jednostavno začešljana, sa dve ili tri rolne iznad ušiju i repom uvezanim mašnom na leđima. Ova moda se postepeno gubi krajem perioda. U modi su različiti šeširi, ali prednjači trikorn, samo što on sada ima duži prednji rog, dok su bočni kraći. Pojavio se i cilindar, kao deo odeće za jahanje.
[You must be registered and logged in to see this image.]       [You must be registered and logged in to see this image.]

Nije bilo neobično videti našminkanog muškarca. Koristili su i belilo za lice i ruž za obraze i usta.
Ženski kostim[You must be registered and logged in to see this image.]
[You must be registered and logged in to see this image.]  [You must be registered and logged in to see this image.]     [You must be registered and logged in to see this image.]  [You must be registered and logged in to see this image.]
Engleska (gore levo) i francuska (gore desno) haljina su u osnovi slične. Najuočljivija razlika je u tome što je engleska haljina ukrojena na leđima, tako da prianja uz telo, a francuska pada od ramena u vato naborima.
Haljina uvučena u džepove je omiljena među građankama i kod nje se delovi gornje suknje uvlače u proreze sa strane (slika dole levo).
[You must be registered and logged in to see this image.]         [You must be registered and logged in to see this image.]
Poloneza se javlja u raznim varijantama za koje je zajedničko da sa strane imaju gajtane kojima se gornja suknja podiže, formirajući tzv. krila i rep (slika gore desno).
Engleski uticaj ogleda se u redengot haljini, koja je spreda ili potpuno otvorena ili zakopčana do struka velikom metalnom dugmadi. Nosi se uz ogromne šešire od dabrovine ili slame. Forma redengota se pojavljuje i u kraćem obliku, nalik na kaputić do struka. Važni ukrasi uz ovu haljinu su džepni časovnik i kravata.
[You must be registered and logged in to see this image.]      [You must be registered and logged in to see this image.]
Nakit i modni detalji su omiljeni.
Žene nose raznobojne svilene čarape. Obuća je različitih formi. Papuče, sandale i cipele, sa potpeticama ili bez njih, izrađene su od fine tkanine ili kože.
[You must be registered and logged in to see this image.] [You must be registered and logged in to see this image.]
Frizura se menja nekoliko puta u toku prioda. U početku je vrlo jednostavna i podseća na nehajnu punđu od uvojaka, pridrženih na temenu češljem. Kasnije se javlja težnja za visokim frizurama.. Uz puno umetaka, pufova i raznih drugih ukrasa, na glavi su se ponekad nosile i čitave pastoralne scene, korpe pune voća i cveća ili makete jedrenjaka. Ove komplikovane frizure su se pravile jednom nedeljno, a žene su morale da spavaju skoro sedeći.
[You must be registered and logged in to see this image.]   [You must be registered and logged in to see this image.]   [You must be registered and logged in to see this image.]
Uz ovakve visoke frizure u kući se nose dormeze, a za izlazak šeširi nagnuti nad čelo. Uz niske frizure se nose veliki šeširi od dabrovine ili filca, bogato ukrašeni perjem.
[You must be registered and logged in to see this image.]
Šminka se i dalje puno koristi. Puderiše se sve: lice, telo, frizura.
[You must be registered and logged in to see this image.]      [You must be registered and logged in to see this image.]
Od detalja su i dalje u upotrebi lepeze i suncobrani, zimi mufovi. Karakterističan detalj ovog perioda su štapići za češanje (zbog predimenzioniranih frizura i mnoštva umetaka, žene  jednostavno nisu mogle da počešu glavu). Ovi štapići su u nekim slučajevima bili prava mala umetnička dela od slonovače, drveta ukrašenog sedefom ili, čak, zlata.

Moda u vreme Francuske revolucije i Terora

[You must be registered and logged in to see this image.]
Idealizovani sankilot, Louis-Léopold Boilly (1761-1845).
[You must be registered and logged in to see this image.]
Revolucionari, Pariz 1793-94, Raphaël Jacquemin
[You must be registered and logged in to see this image.]   [You must be registered and logged in to see this image.]

Trobojna kokarda

Direktorijum

[You must be registered and logged in to see this image.]
Portret Madam de Verninac, starije sestre Ežena Delakroa, 1798-99.
Period direktorijuma u Francuskoj traje kratko, od 1795. do 1800. godine i predstavlja uvod u novi stil, koji će pratiti antičke uzore.

Muški kostim

Osnovne forme muškog kaputa u ovom periodu su, i dalje, redengot i frak, a glavna karakteristika je podignut struk. Redengot je nešto kraći nego u prethodnom periodu i ima jednoredo kopčanje. Frak je ravno sečen napred, u visini struka, sa jednoredim kpčanjem, ili sečen ukoso sa kopčanjem visoko na grudima. Omiljeni su kaputi duplog kopčanja.  Ispod kaputa se nosio prsluk, žile, a ponekad su nošena i 2-3 prsluka istovremeno. Kragne košulje su bile visoke, omotane maramama. Pantalone su duge, od žerseja, ili uske i pripijene do ispod kolena. Ispod pantalona su nošene bele ili dezenirane čarape. Napolju su nošene čizme do pola lista, koso sečene u gornjem delu, a u zatvorenom meke, crne kožne cipele, nalik na današnje baletanke, ukrašene srebrnom šnalom ili mašnicom. [You must be registered and logged in to see this image.]   [You must be registered and logged in to see this image.] Što se frizure tiče, opšti utisak je prostudirani nered. Nose se bikorn (dvorogi) šeširi i cilindri.
Ženski kostim
U ženskom kostimu je očigledan antički uticaj, a na modu posebno utiču ugledne dame tog vremena, gospođa Rekmije, gospođa Talien i buduća carica, Žozefina de Boarne.
[You must be registered and logged in to see this image.]
1796.
Haljine su duge, od laganih tkanina (najčešće od muslina) pastelnih boja, sa strukom podignutim visoko ispod grudi. Dekolte je dubok, ovalan, a rukavi su najčešće kratki, puf. U večernjim i svečanim prilikama se nose haljine koje se pozadi produžavaju u šlep. Haljine su, obično, dopunjene dugim rukavicama, koje dopiru do polovine mišica. Preko haljina se najčešće nose kratki spenser kaputići, ali i duži, pelis kaputi.
[You must be registered and logged in to see this image.]
Dama u spenser kaputiću, 1798.
Cipele su plitke, ravne i otvorene, poput muških, ili nose sandale grčkog tipa. Frizure su inspirisane grčkim i sastoje se od slapova uvojaka prihvaćenih trakama. Ipak, uzor nije dostignut, jer kosa, uglavnom, neuredno pada na ramena. Još uvek se nosi i frizura «žrtva».
[You must be registered and logged in to see this image.]
Žozefina Bonaparte de Boarne, Andrea Apiani, 1796.
Preko dana se nose bone šeširi, a uveče turbani. Često se u kosu ili na turban stavljaju pera kao ukras.
Posebnu sliku o modi ovog perioda daju enkroabli i mervejeze („neverovatni“ i „predivne“), koji su nakon perioda Robespjerovog Terora preplavili ulice Pariza. Oni javno nazdravljaju monarhiji i rugaju se novoj buržoaziji, smatrajući Republiku i demokratiju tiranijom mediokriteta. [You must be registered and logged in to see this image.] Enkrojabli nose čakšire do ispod kolena i frakove ekstremno širokih revera. Kravata, omotana oko kragne košulje je često pokrivala čitavu bradu. Omiljena frizura je „žrtva“, sa kosom koja napred pada preko ušiju, a pozadi je kratko podšišana. Nose velike dvoroge šešire, naočare na dršci, i čvornovati štap za šetnju.
[You must be registered and logged in to see this image.]
Dva enkrojabla se pozdravljaju u prolazu, 1796.
Mervejeze nose ekstremno lagane i providne haljine, ugledajući se na klasičan grčki i rimski stil, dopunjene šalovima obrubljenim antičkiim motivima. Haljine su bile toliko providne, da su se iz pristojnosti ispod njih nosili trikoi i čarape boje kože. Često su nošene vlažne, kako bi nabori lepše padali. Madam Talien je ostala upamćena po svojoj pojavi u pariskoj operi u potpuno providnoj haljini od bele svile, bez rukava i bez postave.
[You must be registered and logged in to see this image.]
Satirični prikaz mode: grupa moderno obučenih žena i muškaraca na ulici, prikazuje promene u stilu od starog režima 1789, krajnje levo, do 1801, krajnje desno.
Omiljene frizure su à la grecque (po uzoru na grčke) – uvojci pričvršćeni trakama, i žrtva. Na glavi se nose bone šeširi velikih oboda, a na nogama zlatne sandale.
[You must be registered and logged in to see this image.]
Mervejeza sa frizurom „žrtva“

Ampir

Period ampira (1800 – 1820) je stil poznog klasicizma i obeležen je događajem po kome je i dobio ime – krunisanjem Napoleona za cara i pretvaranjem Francuske republike u Carstvo. Moda ovog perioda je i dalje pod jakim uticajem antičke mode, ali je stil prečišćeniji, a odeća bolje prilagođena klimatskim uslovima Zapadne Evrope, njenim običajima  i ukusu.
[You must be registered and logged in to see this image.]
Žak-Luj David: „Napoleonovo krunisanje“, 1806.
U anglo-saksonskim zemljama ovaj stil se naziva regentstvo.
Muški kostim
[You must be registered and logged in to see this image.]
Ričard Dajton: Bo Bramel (1805), akvarel
Pod uticajem enkrojabala, kaputi imaju visoke, posuvraćene jake, koje često dopiru do ušiju. Dužina kaputa se smanjuje, a linijia struka spušta. Već oko 1811. linija struka je na svom mestu, a peševi kratki i četvrtasti. Frak je i dalje omiljeni tip kaputa. U večernjim prilikama nosi se sa uzanim čakširama i mačem. I čekšire i pantalone su uske. Čakšire se prave od kože, a pantalone mogu biti od elastične tkanine, i tada su pripijene uz nogu, ili od prugastog cviliha, i tada su nešto komotnije. Dužina pantalona često pokriva gornji deo obuće. Obuća je elegantna. Omiljene su tesne čizme, sa posuvraćenom sarom postavljenom žutom kožom. Oko 1804. u modu ulaze gamašne, koje se nose preko otvorenih, plitkih cipela.
Prsluci su od pikea u boji, sa jednoredim kopčanjem i često sa opšivima u boji. Košulja ima krutu, uspravnu kragnu, a marame koje su se u prethodo periodu omotavale oko vrata zamenjuju se kravatama.
Redengot je i dalje omiljeni gornji kaput. Zimi ima jaku od astragana. Džepovi su horizontalni i dobijaju poklopce. Kopčanje je dvoredo.
Cilindar, koji ulazi u modu krajem XVIII veka, nosi se u skoro svakoj prilici. Omiljena je «Brutus» frizura, sa sređenim uvojcima na čelu.
Ovo je i period rađanja dendizma u modi. Rodonačelnik ovog pokreta je bio Bo Bramel (Beau Brummell).
[You must be registered and logged in to see this image.]
Jutarnji redengot i „ruske“ pantalone (levo) – 1817.
Redengot sa dezeniranim prslukom od pikea i musllinskom kravatom prikačenom brošem (desno) – 1820.
Ženski kostim
Najveći uticaj na žensku modu imaju carica Žozefina i njen krojač Leroa. Forma je izdužena, a struk je visok, gotovo ispod pazuha. Suknja u jednom periodu dobija ravnu, usku liniju, tako da se u njoj nekad jedva hoda. Ukida se šlep. Rukavi su raznovrsni: nose se kratki, puf rukavi, dugi, uski rukavi i kombinacija ove dve vrste (kratak puf, koji se produžava u dugi uski rukav). Dekolte je najčešće četvrtast, dubok i širok, ali ne prelazi ivicu ramena.
[You must be registered and logged in to see this image.]
1810 – akvarelska skica žene u boneu i prugastoj ampir-haljini sa karnerma, autor Džon Adam Klajn
Karakteristični delovi odeće su spenser, kanezu i pelis. Spenser je kratki kaputić, do ispod grudi, koji se kopča napred. Po pravilu je drugačije boje od haljine. Kanezu je vrsta spensera koja se upasivao u pojas. Oko 1810. ima jaku i kep (kratka pelerina na ramenima). Pelis je duži kaput, često postavljen ili obrubljen krznom.
Pod uticajem carice Žozefine, po prvi put se, posle dužeg vremena, javlja donje rublje. Pravljeno je od batista, u obliku dve zasebne nogavice, koje su se opasivale oko struka. Nazivale su se pantalone ili pantolete.
Na nogama su i dalje sandale grčkog tipa i otvorene cipele bez potpetice.
Kosa je pokupljena u punđu, po uzoru na antičke. Šeširi su raznovrsni, najčešće bone tipa, sa obodom iznad lica i trakom ispod brade. Uveče se nose turbani.
Nakit se ponovo vraća u modu, a i na njemu se ogleda ljubav prema antici. Forme se nisu mnogo promenile u odnosu na predrevolucionarni period, ako se izuzme pojava venaca i dijadema. Promene su u dekorativnim temama koje se koriste. Dominiraju kameje. Nose se «…na pojasu, na ogrlici, na svakoj od narukvica, na tijari… Obnavlja se moda širokih ogrlica… U svakom od nabora drapiranih rukava je po jedan antički kamen, kao i na trakama za kosu, dijademama, na vrhovima češljeva…».
Prateći modni detalji su šalovi, rukavice, tašnice, a zimi mufovi.
[You must be registered and logged in to see this image.]
Mari-Gabriel Kapet: Atelje Madam Vensan – 1808
[You must be registered and logged in to see this image.]
Pjer-Pol Prudon: Carica Žozefina (1805)
ulje na platnu, Luvr, Pariz
[You must be registered and logged in to see this image.]
Haljina za šetnju, modni crtež iz “La Belle Assemblée“, april 1817.

Romantizam

[You must be registered and logged in to see this image.]
Brulloff Karl (1799 – 1852)
Portrait of G. N. and V. A. Olenin (1827)

Grupa danskih slikara u Rimu, 1837. Frakovi, pantalone (neke zategnute trakom ispod stopala, cilindri i tamne kravate su karakteristični za ovaj period.

Narukvica (zlato, hrizofraz, dijamanti i rubini)
V&A Museum
Slike korišćene u članku preuzete sa Vikipedije (osim poslednje slike .

Viktorijanski kostim – moda krinolina

[You must be registered and logged in to see this image.]
Muša moda 1857.

Pariski kompozitori: The Circle of the Rue Royale, 1868.
[You must be registered and logged in to see this image.]
Bečka moda 1862.

Nevoljna mlada, Tulmuš (detalj slike)

Karikatura iz 1850-ih

Viktorijanski kostim – moda turnira

[You must be registered and logged in to see this image.]
Pierre-Auguste Renoir, Le Moulin de la Galette (1876)
[You must be registered and logged in to see this image.]
Prepodnevne haljine, 1870.
[You must be registered and logged in to see this image.]
James Tissot, Too Early (1873.)
[You must be registered and logged in to see this image.]
1874-1876.
[You must be registered and logged in to see this image.]
1880.
[You must be registered and logged in to see this image.]
1885.
[You must be registered and logged in to see this image.]
1885.
[You must be registered and logged in to see this image.]
1872.
Dečja odeća je sada sasvim različita od odeće oderaslih. Devojčice nose hajine sa okruglom, položenom kragnom i sa šrokim pojasom vezanim u mašnu. Posebno su moderne haljine spuštenog truka. Za rad i igru su preko hljina nošene kecelje.
[You must be registered and logged in to see this image.]
Stariji dčaci nose pantalone do kolena, žakete i košulje sa okruglim položenim kragnama.
[You must be registered and logged in to see this image.]
John Singer Sargent, Portrait of Édouard and Marie-Louise Pailleron (1881)
U članku korišćene slike sa Vikipedije.

La Belle Epoque

1890-ih turniri , konačno, nestaju iz upotrebe zajedno sa horizontalnim draperijama, tako karakterističnim za 1880-e. Suknje su sada padale meko preko bokova i zvonasto se širile do zemlje. Haljine za dan su imale kragnu uz vrat koja je  bila ukrašena rišem ili velikom mašnom od tila. Nosilo se mnogo čipke. Čak su i dnevne haljine bile bogato ukrašene njome. Neke večernje haljine su bile cele od čipke, a korićena je u velikim količinama i na podsuknjama. Rukavi dobijaju enormne proporcije i ponovo se nosi forma «ovčjeg buta». Širina rukava je nekada bila tolika, da su morali da se u njih postavljaju jastučići.
[You must be registered and logged in to see this image.]
Jutarnje haljine 1892. imaju spušten sttruk i visokku kragnu. Rukavi su nabrani na ramenu i uski u doručju. Suknje su šira pozadi nego napred.
[You must be registered and logged in to see this image.]
Večernje haljine 1892-93.
[You must be registered and logged in to see this image.]
Oglas iz1896.
Krajem veka dnavne haljine dobijaju nešto strožiju formu, sa grudnjacima koji podsećaju na muške kapute, dok večernje haljine postaju još mekše i ženstvenije.
[You must be registered and logged in to see this image.]
Gustav Klimt: Portret Sonje Knips (1898)
[You must be registered and logged in to see this image.]
1899.
Kaputi imaju formu muških i obično su ¾ dužine. Nose se i pelerine i ogrtači.
Kosa je prikupljena u meke punđe na temenu, a šeširi su najčešće sa malim obodom i bogato ukrašeni cvećem i mašnama.
[You must be registered and logged in to see this image.]
Dnevna haljina, 1895. (Kyoto Costume Institute)
Čarape su bile skoro uvek crne, a cipele su bile duboke, sa šniranjem ili kopčanjem, relativno visokom potpeticom i zaobljenim vrhom. Bile su od kože ili tkanine.
[You must be registered and logged in to see this image.]
1895.
U večernjim prilikama nosile su se dugačke rukavice, koje su se nakad kopčale i sa dvadeset dugmadi, i velike lepeze od nojevog perja.
Nakit se obilno koristio.
[You must be registered and logged in to see this image.]
Privezak od akvaarina, René Lalique, 1900 Christie’s
Muški kostim se ne razlikuje mnogo od kostima iz 1880-ih, osim što raste upotreba neformalne odeće. Muški kostim se sastoji najčešće od žaketa, prugastih pantalona i polucilindra. Odelo je često paspulirano, sa visokim kopčanjem. Kragne košulja su visoke i nose se kravate ili leptir mašne.
[You must be registered and logged in to see this image.]
Đovani Boldini: Portret Džona Singera Sardženta (1890)
Na nogavicama pantalona se prvi put pojavljuju manžetne.
Brade se sve ređe nose, dok brkovi ostaju glavni «ukras muškog lica».
[You must be registered and logged in to see this image.]
1898.
Krajem veka ponovo ulazi u modu krzno. Žene ga nose ne samo kao obrube, već kao prave bunde, dok se kod muškaraca ono zadržava samo kao postava ili u vidu kragne i obruba na rukavu.

Edvardijanska moda

Period od 1900. do izbijanja Prvog svetskog rata naziva se i Edvardijansko doba, po engleskom kralju Edvardu, koji je na prestolu zamenio kraljicu Viktoriju. Ovaj period se u Francuskoj i dalje naziva Belle epoque ili Art nuveau.
[You must be registered and logged in to see this image.]
1901.
Moda uvek odslikava vreme. Kao i kralj Edvard, i ona je bila naklonjena zrelim ženama bujnih grudi, što se naglašavalo posebnim korsetima. Ovi koraseti su svojom posebnom konstrukcijom potiskivali stomak i isturali grudi, dajući telu karakterističnu «S» siluetu. Suknja je bila duga do zemlje, zvonasta, često sa produžavajući u šlep. Grudnjak je bio prekriven slapovima čipke. U dnevnim prilikama je bio visoko zatvoren, sa kragnom koja se pela uz vrat, a u večernjim varijantama imao je dubok i širok dekolte. Žene koje sebi nisu mogle da priušte pravu čipki, koristile su beli vez. Mnogi su kritikovali ovu sklonost prema čipki, samatrajući je nemoralnom, jer se do tada takva količina čipke nosila isključivo na donjem rublju. Odeća je  više ličila na odeću namenjenu baštenskoj zabavi na rivijeri, nego na gradsku odeću.
[You must be registered and logged in to see this image.]
Đovanni Boldini: Portret Elizabet Vorton Dreksel (1905.)
Ruke su uvek bile potpuno pokrivene dugim rukavima ili rukavicama.
Bluze su postale uobičajeni deo odeće i bile su izuzetno složene, sa puno nabora, volana i riševa od čipke. Bolero je bio veoma popularan, kao i tzv. «itonska jakna», nalik na one koje su nosili itonski đaci.
Kosa je podignuta visoko, na teme, Šeširi, bogato ukrašeni nojevim perjem, se nose blago nagnuti napred.
[You must be registered and logged in to see this image.]
Džejn van Midlsvort Belis Sousa, 1905.
Posle 1907. ženska figura počinje da se menja i da postaje prirodnija. Nema više širokih, nabranih bluza i linija je ravnija, a korset sada sužava kukove.
Šeširi su veći i širi, što kukove čini optički još užim.
[You must be registered and logged in to see this image.]
1908.
Nežne pastelne boje polako nestaju, zajedno sa zvonastim suknjama i krutim korsetima, a zamenjuju ih meke draperije. Suknja postaje toliko uska da se u njoj nekad jedva hoda. Čak se pojavila i neka vrsta poveza za noge koja je sprečevala da se napravi duži korak i tako, možda, pocepa suknja. U vreme velikih sifražetskih demonstracija, žene su se trudile da izgledaju kao robinje. Neke su čak nosi le «harem» pantalone (neka drsta šalvara) tako da se vide ispod suknje, ali se to smatralo skandaloznim, pa su se na to usuđuvale samo najhrabrije. Sa ekstremno uskim suknjama su išli ekstremno široki šeširi, tako da je silueta izgledala kao trougao postavljen naopako. Omiljeni ukras nije više čipka, već dugmad, postavljena i na najneobičnija mesta. Korset polako izlazi iz upotrebe, što se često pripisuje kao zasluga Polu Poareu (Paul Poiret).
[You must be registered and logged in to see this image.]
1909.
Od 1910. dolazi do velike promene u ženskom kostimu. Mnogo je rasprava šta je sve dovelo do ove promene, ali je jasno da je to u velikoj meri bilo povezano sa Ruskim baletom Sergeja Đagiljeva i francuskim kreatorom Pol Poareom. Svakako je bio prisutan talas orijentalizma koji je pokrenut velikim uspehom baleta «Šeherezada», za koju je kostime radio Leon Bakst. Boje su bile jake, ponegde čak drečave, i žene ih usvajaju sa entuzijazmom. U modu ulazi i «V» izrez, što izaziva nove rasprave. Neki ga smatraju nepristojnim, a lekari ukazuju na njegovu štetnost po zdravlje.
[You must be registered and logged in to see this image.]
1914, McCall’s Magazine
[You must be registered and logged in to see this image.]
1914, McCall’s Magazine
Pred rat se pojavljuje još jedna novina. Preko uske suknje počinje da se nosi neka vrsta tunike, duge do ispod kolena, potpasana u struku. Menja se i forma šešira. Oni postaju mali i priljubljeni uz glavu, a perje više ne leži na obodu šešira, već se podiže uspravno.
[You must be registered and logged in to see this image.]
Paul Poiret Gown (Photo credit: Wikipedia)

Pol Poare, 1912.
Muškarci su, i dalje, kao odeću za formalne prilike nosili frak i cilindar, ali se u dnevnoj odeći sve češće sreće neformalno odelo sa homburg šeširom. Pantalone su bile relativno kratke sa uskim, ravnim nogavicama, a mlađi ljudi ih često nose sa manžetnama i peglane «na šav» po sredini.
[You must be registered and logged in to see this image.]
1900.
Kragne na košuljama su bile šritkane, povrnute i ekstremno visoke, ponekad pokrivajući čitav vrat. Nose se kravate i leptir mašne.
Odela su i dalje tamnih boja.
[You must be registered and logged in to see this image.]
1906.
Kosa se šiša kratko, a lice je glatko izbrijano ili sa brkovima. Osim cilindra, polucilindra i homburg šešira, popularni su i slamni šeširi, koji su ponekad nošeni čak i uz pantalone za jahanje.
Od detalja, tu je i dalje štap za šetnju i džepni sat na lancu.
[You must be registered and logged in to see this image.]
1912.

Moda od 1914 -1920.

Sa početkom Prvog svetskog rata većina muškog stanovništva biva angažovana na frontu, a žene preuzimaju njihova mesta u fabrikama, trgovini i drugim civilnim službama. Modna linija prethodnog perioda nastavlja se i dalje, ali se suknja skraćuje, jer žene nalaze da su duge suknje nepraktične za rad.
[You must be registered and logged in to see this image.]
Francuska moda iz 1915-16. još uvek ima podignut struk, ali su suknje šire i kraće, a šeširi manji nego u prethodnim godinama
[You must be registered and logged in to see this image.]
Švalje na prvomajskoj paradi u Nju Jorku 1916.
Većina modnih kuća se tokom rata zatvara ili se pretvara u bolnice, a tekstilna industrija svoju proizvodnju prilagođava potrebama vojske. Haljine postaju jednostavnije, jer se smatra da u ratnim uslovima nema mesta ekstravaganciji. Mnoge haljine po formi i boji liče na vojne uniforme.
[You must be registered and logged in to see this image.]
1919.
[You must be registered and logged in to see this image.]
Moderna dama 1919.
1919. široku suknju, koja je nošena tokom rata, zamenjuje ravna, takozvana «bure» linija.
Muška odeća se ne menja mnogo. Vidljiva je tendencija da postaje sve neformalnija. U svakom slučaju, veći deo decenije muškarci provode u ratu, noseći uniforme, pa je razumljivo što o muškoj modi nema mnogo reči.

Moda od 1920 – 1930.

[You must be registered and logged in to see this image.]
Letnji sportski komplet, 1920.
[You must be registered and logged in to see this image.]
1925. skunja se skraćuje do iznad kolena. Popularne su bluze i džemperi koji dopiru do kukova.
[You must be registered and logged in to see this image.]
Glumica Alis Džojs u večernjoj haljini izvezenohj perlicama, 1926.
[You must be registered and logged in to see this image.]
.Devojke u pantalonama do ispod kolena (breeches) i sa muškim kravatama. 1924.

1924.

Priče o kostimu

Donje rublje i oko njega (još jedna kratka istorija)

Istorija donjeg rublja seže daleko u prošlost. Pouzdano se zna da su ga koristili još u antičkom Egiptu.
[You must be registered and logged in to see this image.]     [You must be registered and logged in to see this image.]
Pretpostavlja se da su prvo rublje činili nabedrenici (eng. loincloth). To bi, u osnovi, bio dugi komad platna koji se omotavao na različite načine oko bedara sa ciljem pokrivanja (i zaštite) genitalija. Najčešće se javlja u formi kecelje, pelena i suknjice. U početku je ova odeća bila i jedina odeća, a u nekim krajevima sveta to je i danas.
Nije poznato da li se u antičkoj Grčkoj nosilo donje rublje i većina spekuliše da grčki građani nisu nosili ništa ispod hitona, a nabedrenike su nosili samo robovi. Mozaici iz antičkog Rima, pak, pokazuju da su Rimljanke nosile grudnjake (strophium) i neku vrstu šortsa ili nabedrenika (subligaculum). Subligaculum nose i muškarci.
[You must be registered and logged in to see this image.]    [You must be registered and logged in to see this image.] 
U srednjem veku se napušta nošenje nabedrenika, a u modu ulaze široke nogavice, nazvane bre (franc. braies) koje se se vezivale u struku. Bogatiji muškarci su preko njih mogli da nose druge, uske, nogavice, ali one su pokrivale samo noge, a ne i međunožje. Tokom renesansnog perioda nogavice postaju sve uže i spojene su sa stopalima, nalik na dugačke čarape. Ipak, ni bre ni nogavice nisu donje rublje u pravom smislu reči, jer se nose bez druge odeće preko. 
[You must be registered and logged in to see this image.]
 Ulogu šlica je imao poklopac od tkanine koji se sa svake strane vezivao tračicama. Tokom XVI veka ovaj poklopac prerasta u pravi modni detalj – bragetu (franc. bragette, ital. braghetta, eng. codpiece). Reč brageta (vrećica,kesica) donekle opisuje njen izgled. Mnogi njen specifičan izgled pripisuju engleskom kralju Henriju VIII. On je bolovao od sifilisa i pretpostavlja se da je pokušavao sa ublaži simptme oblogama kojima je punio bragetu. Ovako vatirana brageta se ukrašavala vezom, ukrasnim trakama, dragim kamenjem pa čak i mašnama. Brageta je često služila i kao džep sa nošenje sitnica. Uz oklope je, naravno, išla metalna brageta. 
[You must be registered and logged in to see this image.]     [You must be registered and logged in to see this image.]Gornji deo tela je od srednjeg veka pa na dalje, i kod žena i kod muškaraca, pokrivala košulja (franc. chemise). Žene su je nosile ispod tunika i haljina kao jedino donje rublje, a muškarci su je uvlačili u bre i nogavice, noseći preko njih drugu odeću.
U XVI veku se pojavljuju prvi korseti, čija primarna uloga tada nije bila da naglase struk, već pre da pritisnu grudi kako bi telo dobilo, tada poželjan, bačvasti oblik. Oblačili su se preko košulje, a mogili su biti od drveta, metala ili krutog platna ojačanog prućem.Tokom kraćeg perioda u upotrebi su bile i nogavice nalik na muške, široke i prikupljene ispod kolena, preteče današnjih gaća. Tokom ovog perioda nose se i podsuknje sa obručima od pruća (nalik kriolinama), koje su suknjama davale željeni oblik.
[You must be registered and logged in to see this image.]       [You must be registered and logged in to see this image.] 
Donji veš se neće bitno menjati ni tokom narednih vekova: muškarci će nositi neku vrstu dugih gaća (ne obavezno) i košulje upasane u čakšire ili pantalone (šlic se ustaljuje u formi poklopca koji se kopča sa svake strane), a žene košulje i korsete, povremeno sa nekom formom krinoline. 
[You must be registered and logged in to see this image.]       [You must be registered and logged in to see this image.] 
Povratak dugih gaća (pantalone ili pantolete) u žensku modu se pripisuje Napoleonovj prvoj ženi, Žozefini. One se sastoje od dve, u početku odvojene, a kasnije samo delimično spojene nogavice koje se vezuju u struku. Šivene su od finog platna i ukrašavane čipkom po rubu, a dopirale su do iznad gležnjeva ili do ispodkolena. 
[You must be registered and logged in to see this image.]       [You must be registered and logged in to see this image.] 
Krajem XIX veka pojavljuje se kombinezon od žerseja („unionsuit“) namenjen i ženama i muškarcima i deci. Imao je duge rukave i nogavice, kopčao se nared celom dužinom, a na stražnjici je imao „zgodan“ poklopac koji se, takođe kopčaona gornjoj strani. Ovaj odevni predmet će kasnije biti podeljen na dva dela i u tom obliku ostaće u uptrebi i tokom XX veka (još uvek čujem svoju babu kako tera dedu da obuče „šlofjanku i unterciger“ ). 
 [You must be registered and logged in to see this image.]    [You must be registered and logged in to see this image.]    [You must be registered and logged in to see this image.]
Prvi brushalter se pripisuje Meri Felps Džejkob, koja ga je napravila 1913. spojivši trakom dve maramice. Ovaj deo rublja će postati veoma važan tokom i posle I svetskog rata, kada korset izađe iz mode. 
[You must be registered and logged in to see this image.]      [You must be registered and logged in to see this image.] 
Tokom 1920-ih, sa skraćivanjem suknje, u modu ulaze i halteri za čarape čineći veš još erotičnijim. Košulje nestaju iz upotrebe kao donji veš, a umesto njih se nose kombinezoni.
Tokom XX veka muški veš čine potkošulje (dugih ili kratkih rukava ili bez rukava) i gaće dužih ili kraćih nogavica, od platna ili trikotaže.  
[You must be registered and logged in to see this image.]     [You must be registered and logged in to see this image.] 
Ženski veš se sastoji od bruhaltera, čiji se oblik menja u zavisnosti od modnog trenda, i gaća, koje takođe trpe promene u skladu sa trendovima. Sredinom veka su bili popularni i mideri koji su korigovali formu stomaka i bokova, ali se oni u drugoj polovini veka gotovo gube iz upotrebe. 
[You must be registered and logged in to see this image.] 
Kraj XX i početak XXI veka donosi i poigravanje delovima donjeg rublja koje se sada nosi preko odeće (korseti) ili namerno izviruje ispod gornje odeće.
Ako vas zanima kako se menjao oblik korseta i brushaltera možete pogledati video „Underwear: from corsets to bullet bras and back“
Slike preuzete sa Google images.

Moda 1850.ih - Antebellum moda

Moda 1850.ih karakterizirana je postupnim širenjem suknje, izumom krinoline, ali i početkom reforme odjeće koja se protivila restriktivnoj modi za žene. Ova dekada slijedi siluetu prijašnje, ali i postavlja nove trendove s kojima će uploviti i u 1860.te.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Haljina 1850.ih bila je nastavak siluete prethodne dekade. Suknja je imala kupolast oblik te se kroz dekadu postupno širila sve do izuma krinoline 1856. godine kada dobiva svoj klasični oblik s kojim će uploviti i u slijedeću dekadu. Suknje su imale dva, tri ili više volana koji su joj davali punoću. Volani su bili posebno popularni u ovom desetljeću, a suknje su često bile od tkanina s uzorkom cvjetića dok bi na rubu imale odgovarajući obrub.

Suknja, koja se sve više širila, postajala je preteška za običnu podsuknju od konjske dlake koja je podržavala suknju i u prijašnjoj dekadi. Najzad je 1856. godine izumljena čelična krinolina u Parizu koja je bila vrlo praktična. Žene su tada morale nositi samo jednu ili dvije podsuknje na krinolinu, a ne bezbroj platnenih podsuknji koje nisu mogle održati željeni volumen. Međutim, krinolina je bila predmet ismijavanja i satire u popularnim časopisima, a bila je i nepraktična kada je zapuhao vjetar ili kada bi žena izgubila ravnotežu. Zato su žene počele nositi duge gaće i njima štitile svoje dostojanstvo u slučaju navedenih nezgoda. Krinolina je također bila prva potpora suknji koju su nosile žene svih slojeva; bila je dostupna svima.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Gornji se dio haljine završavao u obliku slova-V i imao je kopčanje odozada ili je bio u obliku jaknice koja se kopčala naprijed sa gumbićima. Rukavi su najčešće bili široki i otvoreni u pagoda stilu a nosili su se s lažnim izvezenim bijelim podrukavima. Tijekom dekade još je jedna vrsta rukava postala popularna - biskupski rukavi koji su bili vrlo široki cijelom dužinom te suženi pri zglobu u usku manšetu.

Linija struka bila je prirodna ili nešto niža na početku dekade dok je s godinama rasla sve dok 1860. godine nije bila opet na prirodnoj razini i nešto viša. Ramena su i dalje bila pomalo spuštena nastavljajući time siluetu 1840.ih.

[You must be registered and logged in to see this image.]


Korzet 1850.ih i 60.ih bio je manje restriktivan od onih koji su slijedili. Prednost ogromnih suknji bila je da stvaraju iluziju malenog struka bez potrebe za uskim korzetima. No, većina je žena ipak stezala svoje korzete, a to je postalo posebno popularno u kasnim 1860.ima. O tome se navelike raspravljalo u svim modnim časopisima.

U ovoj su dekadi boje nešto tamnije nego u prošloj, a popularne su boje tamno zelene, ljubičaste i smeđe sa svjetlijim obrubima. Brokat i svila sa uzorkom cvjetića bili su popularni u prvim godinama dekade. Cvjetovi su se pojavljivali i na prugastim svilenim ili pamučnim tkaninama i volanima. Volani su često imali uzorak cvjetića i odgovarajući obrub. Čista jednobojna svila postala je popularna krajem 1850.ih i početkom nove dekade budući da se suknja prostirala preko široke krinoline a volani su izgubili popularnost. Kaputi i pelerine bili su u toplijim tonovima poput tamno crvene, smeđe ili jelenje smeđe, s bijelom za večernju odjeću.


[You must be registered and logged in to see this image.]

Široki ogrtači i pelerine nošeni su preko haljina, no novi stil jaknica koje su nalikovane boleru, je nastajao Pelerine s kapuljačom su također nošene. Indijski šalovi često su nošeni uz večernje haljine kao i oni pamučni, bijeli izvezeni decentnim cvjetnim motivima. Jaknice na volane najčešće su bile u paisley uzorku koji se dobiva točkanjem motiva povrća, a potječe iz Indije i Perzije. Ovaj je uzorak postao popularan na zapadu krajem 18. i početkom 19. stoljeća, a popularizirali su ga Britanci koji su u Indiji imali kolonije.

[You must be registered and logged in to see this image.]


Moda 1850.ih - Antebellum moda


Moda 1850.ih karakterizirana je postupnim širenjem suknje, izumom krinoline, ali i početkom reforme odjeće koja se protivila restriktivnoj modi za žene. Ova dekada slijedi siluetu prijašnje, ali i postavlja nove trendove s kojima će uploviti i u 1860.te.




Haljina 1850.ih bila je nastavak siluete prethodne dekade. Suknja je imala kupolast oblik te se kroz dekadu postupno širila sve do izuma krinoline 1856. godine kada dobiva svoj klasični oblik s kojim će uploviti i u slijedeću dekadu. Suknje su imale dva, tri ili više volana koji su joj davali punoću. Volani su bili posebno popularni u ovom desetljeću, a suknje su često bile od tkanina s uzorkom cvjetića dok bi na rubu imale odgovarajući obrub.

Suknja, koja se sve više širila, postajala je preteška za običnu podsuknju od konjske dlake koja je podržavala suknju i u prijašnjoj dekadi. Najzad je 1856. godine izumljena čelična krinolina u Parizu koja je bila vrlo praktična. Žene su tada morale nositi samo jednu ili dvije podsuknje na krinolinu, a ne bezbroj platnenih podsuknji koje nisu mogle održati željeni volumen. Međutim, krinolina je bila predmet ismijavanja i satire u popularnim časopisima, a bila je i nepraktična kada je zapuhao vjetar ili kada bi žena izgubila ravnotežu. Zato su žene počele nositi duge gaće i njima štitile svoje dostojanstvo u slučaju navedenih nezgoda. Krinolina je također bila prva potpora suknji koju su nosile žene svih slojeva; bila je dostupna svima.




Gornji se dio haljine završavao u obliku slova-V i imao je kopčanje odozada ili je bio u obliku jaknice koja se kopčala naprijed sa gumbićima. Rukavi su najčešće bili široki i otvoreni u pagoda stilu a nosili su se s lažnim izvezenim bijelim podrukavima. Tijekom dekade još je jedna vrsta rukava postala popularna - biskupski rukavi koji su bili vrlo široki cijelom dužinom te suženi pri zglobu u usku manšetu.

Linija struka bila je prirodna ili nešto niža na početku dekade dok je s godinama rasla sve dok 1860. godine nije bila opet na prirodnoj razini i nešto viša. Ramena su i dalje bila pomalo spuštena nastavljajući time siluetu 1840.ih.




Korzet 1850.ih i 60.ih bio je manje restriktivan od onih koji su slijedili. Prednost ogromnih suknji bila je da stvaraju iluziju malenog struka bez potrebe za uskim korzetima. No, većina je žena ipak stezala svoje korzete, a to je postalo posebno popularno u kasnim 1860.ima. O tome se navelike raspravljalo u svim modnim časopisima.

U ovoj su dekadi boje nešto tamnije nego u prošloj, a popularne su boje tamno zelene, ljubičaste i smeđe sa svjetlijim obrubima. Brokat i svila sa uzorkom cvjetića bili su popularni u prvim godinama dekade. Cvjetovi su se pojavljivali i na prugastim svilenim ili pamučnim tkaninama i volanima. Volani su često imali uzorak cvjetića i odgovarajući obrub. Čista jednobojna svila postala je popularna krajem 1850.ih i početkom nove dekade budući da se suknja prostirala preko široke krinoline a volani su izgubili popularnost. Kaputi i pelerine bili su u toplijim tonovima poput tamno crvene, smeđe ili jelenje smeđe, s bijelom za večernju odjeću.




Široki ogrtači i pelerine nošeni su preko haljina, no novi stil jaknica koje su nalikovane boleru, je nastajao Pelerine s kapuljačom su također nošene. Indijski šalovi često su nošeni uz večernje haljine kao i oni pamučni, bijeli izvezeni decentnim cvjetnim motivima. Jaknice na volane najčešće su bile u paisley uzorku koji se dobiva točkanjem motiva povrća, a potječe iz Indije i Perzije. Ovaj je uzorak postao popularan na zapadu krajem 18. i početkom 19. stoljeća, a popularizirali su ga Britanci koji su u Indiji imali kolonije.




1851. godina označava početak Viktorijanske reforme haljina. Aktivistica iz Nove Engleske, Libby Miller prihvatila je dimije i tuniku kao racionalan i jednostavan kostim. Ovaj je stil promovirala urednica Amelia Bloomer koja ga je i sama prihvatila te je po njoj nazvan ''Bloomer kostim''. Unatoč praktičnost, dimije su bile predmet ismijavanja i nisu utjecale na modu dana, no, 1890.ih postale su osnovni dio biciklističkog kostima.

Kostim za jahanje

Jahaća odijela sastojala su se od prijanjajuće jaknice uskih rukava i košulje. Nošena su sa dugim suknjama bez krinoline i muškim šeširićima.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Večernje haljine

Gornji dio večernjih haljina 1850.ih gotovo je isti kao u prošlom desetljeću. Imao je duboki, ovalni izrez, spuštena ramena, kratke rukave i završavao se u obliku slova-V. Rukavi su često bili u puff. Suknje su bile pune dužine, a one za ples i nešto kraće. Haljine su većinom imale volane; u početku dekade dva ili tri velika a kasnije mnoštvo malih za dodatni volumen. Često su se volani našli i na gornjem dijelu, a na sredini su bili ukrašeni ružom ili drugim cvijećem.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Najčešće korištene tkanine bile su svila, tafeta i brokat. Popularni uzorci bili su pruge, sitni cvjetići, ali i karirane uzorci bili su česti. Za ljeto su također bili česti pamuk i lagana svila. Mlade dame nosile su najčešće svjetlije boje dok su one tamnije bile rezervirane za starije dame. Bijeli muslin bio je posebno omiljen kod djevojaka. Haljine su nerijetko bile ukrašene kontrastnim obrubom i bijelom ili crnom čipkom. Dekorativni elementi poput volana, mašni, vrpca i draperije bili su najčešće odgovarajući na suknji i na gornjem dijelu.


[You must be registered and logged in to see this image.]

Frizure i šeširi

Izgled 1850.ih, iako raskošno dekoriran bio je i dalje prilično skroman. Kosa je uređivana prilično jednostavno, razdjeljena po sredini sa skromnom punđicom odozada, dok je prednji dio bio uređen u meke kovrče koje su pokrivale uši. Često je prednji dio bio oblikovan u 'grozdove' kovrča kao po stilu druge polovice sedamnaestog stoljeća. Kako je dekada napredovala, punđa se spustila do vrata, kovrče su postale mekše, ali bujnije a iz punđe se po leđima spuštalo nekoliko blago nakovrčanih pramenova, posebno uz večernje haljine.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Na početku dekade šeširi su bili jednostavni i maleni, a za večer se nosila skromna kaskada od cvijeća ili vrpca na punđi. Šeširići krajem dekade bili su široki i slamnati, a nosili su se na potiljku i vezali dugačkim svilenim vrpcama. Ovi su šeširići nošeni i ranih 1860.ih. Kasnije se pojavljuju i mali šeširići koji zasjenjuju lice a naglasak im je na bočnim stranama, to odgovara uz tada popularne kovrče. Ulaskom u sljedeću dekadu ovakvi šeširići nastavljaju biti popularni, ali postupno postaju sve manji.


[You must be registered and logged in to see this image.]

Frizure za večer

Frizure za bal gotovo su uvijek okrugle, samo punije sa strane i odozada nego naprijed. Najčešći ornamenti su baršunaste , zlatne ili srebrene vrpce, biseri pa čak i dijamanti. Tiara sa motivom zlatnih ili srebrnih zvjezdica i polumjeseca, satenske vrpce u vatreno crvenoj ili zagasito zelenoj boji, razne krune i ukrasi od zlatnih perlica i resica su u modi. Za romantičan dojam kosu se ukrašavalo kaskadama i buketima cvijeća; vijenac od lišća sa ružama, bijeli ljiljani, malo poljsko cvijeće, grožđe i svilene vrpce ukomponirani su u kosu.

Naprijed je kosa uređena u tri kovrče koje blago završavaju u uvojcima. Među tim kovrčama našlo se i nekoliko kraćih pramenova koji stvaraju dodatni volumen. Stražnji dio kose podijeljen je u pet dijelova i uređen u punđicu koju podržava mrežica sa biserima. Uvojci su isprepleteni malim zvjezdicama koje svjetlucaju u kojem kod smjeru nosioc okrene glavu. Bijelo perje također ukrašava frizuru i daje joj elegantan i profinjen izgled. Na sredini glave, s prednje strane, također je ukras od perja i dijamanata koji odgovara ostatku frizure.


[You must be registered and logged in to see this image.]

Donje rublje

Donje rublje 1850.ih podrazumijevalo je korzet, košuljac, duge gaće, jednu ili dvije podsuknje i kasnije krinolinu.


[You must be registered and logged in to see this image.]


Cipele

Početak 1850.ih nosile su se cipele bez potpetica, poput balerinki te su slijedile modu prošle dekade. No, pred kraj ovog desetljeća odjedamput, nakon više od pedeset godina mode ravnih cipela, u modu se vraćaju potpetice koje će se ovoga puta dugo zadržati.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Nakit

U 1850.ima nakit postaje odvažan i drzak. Nakit ovoga desetljeća je u tranziciji stilova kao i sama moda, no najviše se ističu utjecaji gotike i etruščana. Druga polovina devetnaestog stoljeća doba je ponovnog oživljanja mnogih stilova. U ovom desetljeću gotički se utjecaj savršeno pomiješao s novim rokoko preporodom koji se pojavio.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Lepeze

[You must be registered and logged in to see this image.]



Torbice

[You must be registered and logged in to see this image.]


Rukavice

[You must be registered and logged in to see this image.]

Poznate ličnosti:

Elisabetha ''Sissi'' od Austrije

[You must be registered and logged in to see this image.]

Amelia Bloomer, autorica modnog časopisa koja je podržavala ženska prava i racionalizaciju odjeće

[You must be registered and logged in to see this image.]

Carica Eugenia, žena cara Napoleona III. i zadnja carice Francuske

[You must be registered and logged in to see this image.]

Maria Alexandrovna

[You must be registered and logged in to see this image.]


Slikarstvo

Mlada žena čita, Alfred Stevens

[You must be registered and logged in to see this image.]

Prosidba, William Powell Frith

[You must be registered and logged in to see this image.]

Prošlost i sadašnjost, Augustus Egg

[You must be registered and logged in to see this image.]

Buđenje savjesti, William Holman Hunt

[You must be registered and logged in to see this image.]