Plemićke srpske loze bez naslednika

Nema više direktnih potomaka ni Nemanjića, ni Hrebeljanovića, ni Mrnjavčevića... Većina srpske vlastele izumrla je još pre tri veka


Car Lazar sa porodicom

SLAVICA Bartolović, ekonomista iz Pančeva, jedan je od retkih preostalih potomaka neke od srpskih srednjovekovnih loza. Jer, za razliku od Francuske ili Britanije, u Srbiji gotovo da više nema naslednika najpoznatijih srpskih velmoža.

Ona potiče od čuvene i razgranate loze Vojnovića, kojoj je pripadao i čuveni Lujo Vojnović, sin Koste Vojnovića, kneza užičkog - dubrovački intelektualac, političar i diplomata. Ništa manje poznat je i užički konte Ivo Vojnović, pisac i književnik, član Srpske kraljevske akademije nauka.


Do prvih podataka o svojim precima došla je sasvim slučajno, pre tri godine, u Kotoru, i od tada istražuje rodoslov.

- Loza vodi poreklo iz vremena cara Dušana, od kog su Vojnovići dobili grofovsku, odnosno titulu konta. Porodica se granala u različitim pravcima, od Kotora i Herceg Novog, preko Dubrovnika, Užica, pa čak i Rusije. Veliki deo loze napustio je u različitim periodima zemlju. Istraživanje još nisam završila jer imam prikupljene podatke samo do kraja Prvog svetskog rata. Ipak, nadam se da ću uskoro i to okončati.

OBRENOVIĆI

DALEK ROD ZA razliku od dinastije Karađorđević, Obrenovići nemaju direktnih potomaka. Kako objašnjava Antić, princ Nikola Petrović Njegoš je potomak, po ženskoj liniji, Jevrema Obrenovića (brata kneza Miloša i dede kralja Milana). Postoje potomci Miloševih rođaka, koji u velikom broju žive u zapadnoj Srbiji, ali oni nisu potomci Miloša Obrenovića i njihovi preci nikada nisu bili članovi kneževskog ili kraljevskog doma. I Ljušić objašnjava da su oni daleki rod, ali nisu dinastički naslednici, pošto dinastiju čine vladar, njegova supruga i sin, i njihovi naslednici.
Većina srpske vlastele, ili makar oni najpoznatiji, nestala je još pre tri veka. Ostali su, kako kaže istoričar Čedomir Antić, nepoznati izdanci sporednih loza i vanbračnih veza. Nemanjići su nestali sa istorijske scene sa smrću Jovana Nemanjića Paleologa 1422. Hrebeljanovići-Lazarevići (loza kneza Lazara) su izumrli kada se upokojio despot Stefan Lazarević. O potomcima Mrnjavčevića se ne zna ništa posle smrti Dmitra (brata Kraljevića Marka) 1407.

- Turci su pobili krupne feudalce, a niže plemstvo pobeglo je na prostore Austro-Ugarske, i stavilo se u službu habzburških vladara, ili se islamizovalo - kaže istoričar Radoš Ljušić. - U Beogradu od 17. veka više nema nijedne plemićke porodice. Deo plemstva ostao je u južnoj Ugarskoj, ali su se i oni, posle propasti feudalizma, utopili u jugoslovensku državnu zajednicu.

Čak i ako srednjovekovne dinastije imaju neke potomke, to je preko ženske, a ne preko muške linije, objašnjava heraldičar Dragomir Acović. Naše princeze i plemkinje udavale su se u 16. i 17. veku za rumunske i italijanske bogataše, ali njihovo potomstvo nije moguće pratiti kroz istoriju.

Jednom broju nekada značajnih porodica, po Acoviću, trag je moguće pratiti i do 18. veka, u Rusiji. Recimo, Miloradovićima, Iveljićima ili Vladisavljevićima. Srpske velmože učestvovale su u seobama, baš kao i čuvene vojskovođe, koje, po pravilu, nisu imale potomke.

- Tako je Jakšiće moguće pratiti do Ivana Groznog i njegove dece, kada im se gubi trag. Baba Ivana Groznog bila je iz te srpske despotske loze - kaže Acović.

On pominje i ranije poznate plemiće Batiće, koji su se u 16. veku pomađarili, kao i lozu Hercegović-Kosača, po kojoj je Hercegovina dobila ime. Oni su se poturčili.



Za neke za koje se pre mislilo da su naslednici poznatih porodica, ispostavilo se da nisu. Recimo, grofovska porodica Đorđa Brankovića pokušavala je u Rusiji, u 17. veku, da se predstavi kao potomstvo Vuka Brankovića, a time i Lazarevića. To se pokazalo kao netačno.
Lažni naslednici cara Lazara množe se u 19. veku, kada dolazi do stvaranja moderne srpske nacije i velikog zanimanja za prošlost.

- Dobar primer je knez Lazar Stefan Lazarović Hrebeljanović, koji je krajem 19. veka „otkrio svoje srpsko poreklo“, promenio ime (pre se zvao Eugen de Černutski) i saznanje da mu majka potiče od srpskih plemića izbeglih u habzburške zemlje proširio je uverenjem da je potomak Lazarevića i Nemanjića - kaže Čedomir Antić.

I Acović i Antić slažu se u jednom - da su jedini istinski potomci Nemanjića, istina ne direktni, sadašnji prestolonaslednik Aleksandar Karađorđević i svi ostali potomci kralja Aleksandra Prvog i kraljice Marije.


MALO PLEMIĆA I U REGIONU

ŠTO se tiče zemalja u regionu, balkanske države uglavnom nemaju preživele loze iz srednjeg veka. U Dubrovniku su se održali izdanci plemićkih loza iz vremena Republike, a u Hrvatskoj ima nešto naslednika loza iz poznog srednjeg veka.

Ovaj rodoslov krajnje je zamršen i teško ga je pratiti. Naime, potomak Stefana Nemanje, kralj Dragutin, udao je ćerku Jelisavetu za Stefana Prvog Kotromanića, bana Bosne. Njihova potomkinja Katarina Kotromanić udala se za Hermana Prvog od Senega, grofa Celjskog, a njihova potomkinja Barbara udala se za Sigismunda Luksemburškog, kralja Ugarske i cara Sv. Rimskog carstva. U narednim vekovima, preko Habzburgovaca, portugalskih kraljeva iz loze Bragansa, stiglo se do nemačkih dinastija Saks-Koburg-Gota i Hoencolerna-Sigmanringena (poslednji su od 19. veka do 1948. na rumunskom prestolu). Kraljica Marija pripadala je porodici Hoencolerna-Sigmaringena.

Tako je od dinastije Stefana Nemanje do prestolonaslednika Aleksandra Karađorđevića prošlo, ni manje ni više, nego 27 generacija.


novosti