BETMEN
(Batman)




Strip američkih autora Boba Kejna (crtač) i Bila Findžera (pisac teksta).

Jedan od derivata Supermena, Betmen se prvi put pojavio u majskom broju za 1939. časopisa Detective Comics.

Za razliku od uzora po kome je rađen, Betmen ne raspolaže nikakvim natprirodnim moćima, već koristi svoju izuzetnu fizičku pripremljenost i domišljatost.

Betmen je, u stvari, milioner Brus Vejn, čije su roditelje ubili gangsteri i koji se potom zavetovao da će se posvetiti borbi protiv zločinitelja.

U tome se oslanja na naročito opremljenu naučnu laboratoriju, kao i na mladog pomoćnika Dika Grejsona, alias Robina. Betmenove i Robinove pustolovine odigravaju se u imaginarnom gradu Gotemu, a stalni suparnici su im Džoker, Ridler i Pingvin.

Velika popularnost koju je doživeo strip omogućila je da se ovaj tandem pojavi najpre u radioserijalu o Supermenu, a potom i da samostalno dobije dva filmska serijala (1943. i 1949), jednu televizijsku seriju (19661968) i nekoliko igranih filmova, od kojih je prvi snimljen 1966.

Betmen je lik iz stripova i jedan je od najprepoznatljivih izmišljenih likova današnjice. Njegov alter-ego je Brus Vejn, multimilioner industrijalac i jedan od najuticajnijih ljudi Gotama. U ranim godinama crtali su ga Bob Kejn i razni pomagači, a jedan od glavnih scenarista bio je Bil Finger. Priča o Betmenu počinje kada Brus Vejn, od majke Marte i oca Tomasa, kao osmogodišnji dečak postaje siroče.

Po povratku iz bioskopa, tročlanu porodicu presreće ulični razbojnik Džo Čil i ubija dečakove roditelje. Brus se zaklinje na osvetu, a o njemu dalje nastavlja da se brine batler Alfred. Obučen u taman kostim, na kojem se nalazi prikaz slepog miša, bori se protiv lopova i kriminalaca. Betmen ima brojne neprijatelje od kojih su najpoznatiji Džoker, Pingvin, Zagonetač, Otrovna Ajvi, Gospodin Ledeni, Žena-mačka, a najbolji prijatelj mu je Robin.

Snimljeno je nekoliko filmskih adaptacija ovog stripa gde su Betmena glumili Majkl Kiton, Val Kilmer, Džordž Kluni a u poslednjoj verziji Kristijan Bejl.



Počeci

Betmen se prvi put pojavio u maju 1939. godine u 27. broju Detektivskih stipova, i nedugo nakon stekao je dotad neviđenu popularnost. U isto vreme su izdavani Detektivski stripovi u kojima je glavni lik bio Betmen i Akcioni stripovi sa Supermenom kao glavnim junakom i ta dva serijala stripova su najduže serije ikad pokrenute (Detektivski stripovi i dan danas izlaze svakog meseca). Ubrzo nakon debija u Detektivskim stripovima pokreće se zaseban serijal stripova o Betmenu. Prvi broj je izašao u proleće 1940. kada je ujedno predstavljen i Betmenovog najveći protivnik - Džokera. Detektivkse i Akcione stripove izdaje DC Comics, jedna od tri najveće strip kuće u Americi.

Na ideju o Betmenu došao je Bob Kejn, ali je za današnji izgled Betmena zaslužan scenarista Bil Finger. Kejn je Betmena zamislio kao heroja koji je po mnogo čemu podsećao na Supermena: kostim mu nije bio ni izbliza mračan, već je čak imao i različite nijanse crvene boje na sebi; imao je uprošćenu masku, a umesto plašta imao je krila i nije nosio rukavice. Bil Finger je savetovao Kejnu da ukloni krila i stavi plašt i masku, a takođe da ukloni crvene nijanse sa kostima. Tako je nastao Betmenov konačni izgled. Budući da je Kejn došao na ideju o stvaranju takvog superheroja, samo njemu su priznata autorska prava na Betmena. Kejn je kasnije priznao i Fingerov doprinos u stvaranju lika Betmena, ali Finger za života nije imao nikakve koristi od toga.

Betmen se kroz istoriju menjao, nekad kroz nijanse, nekad drastično. Mogu se izdvojiti tri doba u razvoju lika: Zlatno doba, Srebrno doba i Moderno doba. Ovakva podela vredi za sve junake izdavačke kuće Di-si komiks.



Zlatno doba

U Zlatnom dobu upoznajemo put od tužnog, usamljenog, malog siročeta, do nemilosrdnog osvetnika - Betmena. Betmenova prošlost je prvi put prikazana u 33. broju Detektivskih stripova, a kasnije je pomenuta i u 47. broju Betmen stripova gde saznajemo da je Betmen sin doktora Tomasa Vejna i njegove žene Marte, dvoje bogatih i uglednih građana Gotam Sitija. Brus je živeo komfornim i srećnim životom sve do svoje osme godine kada mu je sitan kriminalac, Džo Čil, ubio roditelje na povratku iz bioskopa kada nije uspeo da ukrade Martine bisere.

Brus se zaklinje da će očistiti Gotam od kriminala i zla koje u njemu već dugo vlada. Počeo je naporne fizičke i mentalne treninge kao i studije matematike, fizike, hemije, borilačkih veština i magičnih trikova (bežanje iz nemogućih situacija itd.), međutim, shvata da mu samo sirovo znanje neće biti dovoljno da pobedi kriminal. Shvata da će mu trebati nešto čega će se svi plašiti, neki simbol koja će biti lako prepoznataivi među kriminalcima kao i među poštenim ljudima. Razmišljajući o tome, primeti slepog miša koji mu uleće u sobu i on to zna da je to znak. Postaće čovek-slepi miš - Betmen (Batman). Policija u početku nije blagonaklono gledala na njegove osvetničke akcije. U to vreme Brus Vejn ima verenicu Džuli Medison koja se prvi put pojavljuje u 31. broju Detektivskih stripova.

U 38. broju Detektivskih stripova Brus usvaja siroče, cirkuskog akrobatu Dika Grejsona koji postaje Robin - Betmenov najbolji prijatelj i pomoćnik. Betmen takođe postaje jedan od osnivača Lige pravednika Amerike. U prvom pojavljivanju tima u 3. broju All Star stripova on je, kao i Supermen, počasni član tima tako da se u Zlatnom dobu pojavljuje u samo nekoliko priča. Betmonov odnos sa policijom se poboljšava u ranim četrdesetima i on u 7. broju Betmen stripova postaje čak i počasni član gotamske policije. U ovom periodu uveden je i novi lik, batler Alfred, koji se, nakon otkrivanja Brusovih i Dikovih tajnih identitete, priključuje timu u 16. broju Betmen stripova. Do pedesetih godina predstavljena je većina elemenata od kojih se sastoji mit o Betmenu.






Srebrno doba

Smatra se da je Srebrno doba počlo 1956. godine kada je predstavljen Bari Alen kao nova unapređena verzija Fleša. Betmen se nije značajnije promenio sve do kasnih pedesetih i ovaj period se takođe naziva i Zemlja-prva. Opušteniji pristup liku između Zlatnog i Srebrnog doba vidljiv je u nastanku većeg broja priča sa naučnofantastičnom podlogom, i lik Betmena se ne menja značajno sve do 1964. godine kada se vraća svojim detektivskim korenima i kada je naučna fantastika potpuno izbačena iz stripa.

Nakon pretstavljanja Di-Si Multiverzuma oko 1960. godine upoznajemo Betmena iz Zemlje-druge. Zemlja-druga je paralelni svet u kojem su isti likovi kao u Zemlji-prvoj, ali kreatorima je bilo dozvoljeno da ubacuju u stripove ono što nikad ne bi mogli, pa čak i da menjaju istoriju i porekle glavnih likova. U ovoj varijanti Betmen je oženjen sa Selinom Kajl (Ženom-mačkom) i s njom ima ćerku Helenu Vejn koja kasnije postaje Lovkinja. Lovkinja sa Robinom iz Zemlje-druge preuzima Betmenov posao nakon što se on penzionisao da bi postao komesar gotamske policije. Zadržao je tu poziciju sve dok nije ubijen u poslednjoj avanturi Betmena iz Zemlje-druge.



Betmen neretko sarađuje sa drugim superherojima i to najviše sa Supermenom s kojim je počeo redovno da sarađuje u nizu World's Finest stripova koji su izdavani od 1954. do 1986. godine. Betmen postaje jedan od osnivača Lige pravednika Amerike (Justice League Of America) i pojavljuje se u prvoj priči o timu u broju 28. Brave and the Bold-a. U tom izdanju, koje je izlazilo između sedamdesetih i osamdesetih, Betmen se redovno pojavljuje jednom mesečno i sarađuje sa drugim superherojima.

Dik Grejson (Robin) 1969. odlazi na fakultet i to predstavlja jedan od Di-Sijevih pokušaja da revitalizuje Betmenove stripove. Betmen se takođe seli iz zamka u apartman na vrhu glavne zgrade Vejnovih koja se nalazi u centru Gotama kako bi mogao brže intervenisati. U periodu između sedamdesetih i osamdesetih uglavnom radi sam, sa povremenim pojavljivanjima Robina i Betgerl. Priče iz ovog perioda postaju mnogo mračnije i sadrže mnogo nasilja. Opet se pojavljuje Džoker, lik iz radnog Zlatnog doba, a upoznajemo još jednog Betmenovog suparnika - Ras Al Gula. U osamdesetim Dik Grejson postaje Noćni letač.

U poslednjem broju Brave and the Bold-a, 1983, Betmen napušta Liga pravednika i formira novo udruženje Autsajderi. On je bio vođa tima sve do broja 32. stripa Betmen i autsajderi kada je strip iznenada promenio naziv.

Moderno doba

Nakon dvanaestodelne priče Kriza na beskonačnim Zemljama, Di-Si stripovi su redefinisale biografije većine svojih superheroja (uključujući i Betmena) kako bi ih prilagodili savremenoj publici. Frenk Miler je ponovo ispričao poreklo Betmena u priči Betmen:Godina prva.
Datoteka:Dark knight returns.jpg
Prvi broj stripa Betmen: Povratak Mračnog viteza koje je redefinisalo lik Betmena u osamdesetima. Olovka Frenk Miler.

Betmen iz Zemlje-druge je potpuno izbrisan iz istorije, ali su ostale neke priče iz Srebrnog doba koje su obuhvatale priče iz Zemlje-prve i predstavljale osnov i za post-krizni period. Naime, Betmenova prošlost i poreklo su u osnovi ostali isti, uprokos manjim promenama. Policija u Gotamu je većinom korumpirana i sve je potrebniji Betmen. Takođe, biografija Dika Grejsona, odnosno Robina, ostala je ista. Betmen više nije jedan od osnivača Lige pravednika Amerike, iako postaje njihov vođa u manjem broju naslova iz 1987. godine. Priče u Modernom dobu su izuzetno mračne i mnogo su komplikovanije nego one iz ranijih doba.

Sposobnosti, resursi i veštine

Betmen je jedan od retkih superheroja koji nema ni jednu super-moć i to ga upravo čini zanimljivim. Njegova pronicljivost, inteligencija i godine napornih treninga u potpunosti nadoknađuju nedostatak super-moći.

Oprema



Betmen sam smišlja, dizajnira i projektuje različite vrste pomagala, izrađuje ih u pogonima Vejn industrije i kasnije ih koristi u borbi. Ponekad mu dizajniranju i popravljanju opreme pomažu likovi kao što su Predskazača, Harold ili Tojmen III.

Tokom godina Betmen koristi velik broj sprava, čiji dizajni prate Betmenov lik (vrlo su mračni i sa motivima slepog miša). Najupečatljivije je Betmenovo osnovno vozilo Betmobil, najčešće predstavljeno potpuno crno sa dodacima koji liče na krila. Pored Betmobila, Betmen ima i druge oblike transporta u vidu Betkrila, Betkoptera, Betčamca i Betsaba. Najpoznatije Betmenovo oružje je Betrang, naoštreni bumerang sa izgledom slepog miša. Betmen sva svoja oružja koja nosi u borbu drži u pojasu za oružje.

Stanuje u Betpećini ispod Vejn rezidencije i ona mu služi kao garaža, glavna laboratorija i kao mesto za razmišljanje. Tu mu veliku pomoć pruža superkompjuter pomoću kojeg ima pristup policijskim izveštajima i pomoću kojeg može da uhakuje bilo koji kompjuter u gradu, bilo da pripada kriminalcu ili nekom drugom.

Kostim



Betmenov kostim je tokom godina stalno trpeo manje i veće promene ali osnova kostima je ostala nepromenjena: veliki, tamni plašt i maska koja prekriva veći deo lica i koja ima velike šiljate uši slepog miša. Telo je bilo prekriveno sivim kostimom koji je bio ili taman ili svetao u zavisnosti od autora. Simslepog miša stalno mu je na grudima, ali se dizajn menjao tokom godina. U prvim brojevima bio je to samo crni simbol slepog miša na sivom kostimu, dok je kasnije simbol bio ugraviran na žutu elipsastu podlogu. U Modernom dobu autori koriste i jedan i drugi amblem.

Bet-signal

Bet-signal je sprava koju policija Gotama koristi kako bi pozvala Betmena u pomoć. To je ogroman reflektor koji, kad se upali, na nebu iscrtava Betmenov simbol.



Betmen u drugim medijima

Betmen je prvi put ekranizovan za televiziju šezdesetih godina u laganoj i komičnoj seriji sa Adamom Vestom u glavnoj ulozi. Tek 1989. godine strip je adaptiran u igrani film. U glavnim ulogama bili su Majkl Kiton kao Betmen i Džek Nikolson kao Džoker. Film je režirao Tim Barton. Film ima tri nastavka: Povratak Betmena, Betmen zauvek i Betmen i Robin. Nešto se slično dogodilo i u animiranom filmu. Prvog Betmena animirala je kuća Fanimejšon kasnih šezdesetih, a nakon njih duet Hana i Barbera kroz crtanu seriju Superprijatelji sredinom sedamdesetih. Obe ove serije su izuzetno laganog i optimističkog tona i prilagođene su isključivo dečjoj publici. Prva izuzetno mračna animirana serija o Betmenu nastala je početkom devedesetih i začela DC Animated Universe eru. Vremenom je ova serija dobila mnoštvo nagrada i priznanja. Animirana serija Betmen podstakla je stvaranje animirane serije o Supermenu a kasnije i serija Liga pravednika i Betmen Budućnosti.

Batman


Znate li tko je Caped Crusader ili možda Masked Manhunter? Malo vjerovatno. A je li vam poznato ime The Dark Knight? Eventualno. No siguran sam da će vam jedno ime biti dobro poznato – BATMAN. Maskirani osvetnik Gotham Citya. Alter ego milijunaša Brucea Waynea. Smrtni neprijatelj sveg zla u višemilijunskom gradu punom frustriranih pokvarenjaka koji zagorčavaju zivot poštenom svijetu, a kojima policija nije sposobna stati u kraj. Priča o ovom pravedniku i Križaru, kako mu je jedno od imena, poznata je, vjerujem, svima…

Crtač Bob Kane i scenarista Bill Finger odlučili su korijene svoga stripa smjestiti u noć kada jedanaestogodišnji Bruce Wayne, od majke Marthae i oca Thomasa, postaje siročić. Na povratku iz kina tročlanu obitelj presreće ulični razbojnik Joe Chill i u oružanoj pljački ubija dječakove roditelje. Bruce se zaklinje na osvetu, a o malom dječaku nastavlja skrbiti vjerni batler Alfred (iako u jednoj od mnogobrojnih edicija koje su slijedile, scenarist Lin Wein nudi drugi razvoj događaja). Batman nije superjunak tipa Supermana, Flasha, Wonder Woman i ostalih. On nema nikakvih nadprirodnih moći koje bi ga izdvajale od običnih smrtnika. Ne, jer i sam je jedan običan građanin – sve što je postigao, postigao je uz pomoć jake volje za osvetom, mržnje prema zlu, uporne tjelovježbe, nadprosječne inteligencije i velikog obrazovanja.


Da bi neko postao superjunak, moraju postojati i super-lopovi, a takvih u Batmanovom svijetu nikada nije nedostajalo. Od Jokera, s kojim se Batman u strip kao i igranim izdanjima susretao više nego bilo s kim drugim, i kojeg mnogi (kao i ovdje potpisani) smatraju za najvećeg negativca svih vremena, preko Pingvina, Scare Crowea, Riddlera, Poison Ivy, do Mr. Freeza (u potpunosti odbacujući performans Schwarzenegera u svima ‘najdražem’ filmu ovog junaka). U ovih šezdeset i nešto godina plejada likova koji su prošli kroz Gotham City, a i koje je Batman susretao na drugim mjestima, popela se do nevjerovatnih cifri, i sam pokušaj da se oni pobroje zahtjevao bi široki naučni rad i istragu svjetskih razmjera. No, s druge strane ovdje možemo pobrojati Batmanove pomagače bez po muke. Hoćemo zajedno? Ide: Alfred, kojeg, po jednoj legendi, uvijek ‘young master Bruce’ naslijedi sa vilom i koji mu pomaže u svemu, i sam osmisli prve igračkice sa kojim Batman počinje borbu protiv ‘govana’ na ulicama Gothama; Robin (aka. Dick Grayson, a poslije, i do sad, Nighthawk; početnik koji je također izgubio roditelje od nekih mafioza, i kojeg Batman uzme pod svoje okrilje, pa ga on poslije napusti i počne samostalnu karijeru borca protiv zločina); Batgirl (opet izuzimajući svima ‘najfenomenalniji’ film ovog junaka) je kći komesara Gordona, Barbara, koja zaluđena Batmanom počinje i sama maskiranu borbu protiv kriminala, bez znanja njenog oca. Na kraju bi bez sumnje trebalo spomenuti lik koji je manje pomagao a češće trebao pomoć od Tamnog Viteza: Cat Woman, mali lopov koji se pod okriljem noći uvlači u kuće Gothamskih pokvarenjaka i krade njihove vrijednosti. Lik iza maske mačke se mjenjao tokom godina, ali najpoznatiji je lik prostitutke Seline, koja krađom pokušava povisiti svoj položaj u društvu. Ona je ujedno i jedna od mnogih ljubavi Lovca na ljude.