Religijska kulturna bastina kroz vekove

Kao po ironiji sudbine, najbogatija grupa spomenika prvog zlatnog doba sacuvana je danas ne u Carigradu vec na italijanskom tlu, u Raveni, koja je bila glavno uporiste vizantijske vlasti u Italiji.
Crkva S.Vitale, Ravena 526-547
najznacajniji spomenik vizantijske arhitekture u zapadnoj Evropi i jedan od najznacajnijih spomenika vizantijske umjetnosti uopste.
U ovoj crkvi nalaze se dva cuvena mozaika na kojima je predstavljeno jedinstvo duhovne i politicke vlasti koje odrazava “bozansko kraljevstvo” vizantijskog cara.

San Vitale Basilica, Ravenna

Justinijan sa pratnjom


Carica Teodora sa pratnjom

Hosios Lukas (Sv. Luka iz Stira) Grcka je utvrdjeni manastir. Smatra se jednim od najvaznijih spomenika srednjovekovne vizantijske arhitekture, zbog cega je1990. godine upisan na UNESCO-v popis mesta svetske bastine u Europi.

Daphni Monastery je iz 11. v. Nastao na mestu grckog hrama, je sada muzej svetske kulturne bastine. Daphni manastir je jedan od velikih remek-dela viznatijske umetnosti, posebno poznat po svojim prekrasnim mozaicima .





Mozaik u kupoli

Bazilika Svetog Marka venecijanska katedrala, najslavnija je gradska crkva i jedan od najboljih primjera vizantijske arhitekture. Zbog raskosnog dizajna, pozlacenih mozaika, i svoga statusa kao simbola mletackog bogatstva i moci, od 11.v nadalje gradjevina se naziva Chiesa d'Oro (Crkva od zlata).

Bazilika Sv. Marka, vizantijske kupole

RUSKA SREDNJEVEKOVNA UMETNOST

Rusija je 988. g. primila hriscanstvo, kada je u Vizantiji vladala Makedonska dinastija.
Vizantijska umetnost stiga je u Rusiju zajedno sa hriscanstvom, ali ovde poprima lokalna obelezja. Za razliku od arhitekture, slikana dekoracija Ruskih crkava pokazuje svoju vezu sa Vizantijskim uzorima (sve se desava u XI, XII prvoj polovini XIII veka). Pocetni podsticaji su iz Konstantinopolja, ali se kasnije okrcu zapadu. Prvi majstori koji stvaraju u Rusiji su iz Vizantije. Posto su majstori bili anonimni, ne zna se kada su Ruski majstori preuzeli vodjstvo.

U drugoj polovini XIII veka (1237. - 1241. g.) Rusiju porobljavaju Mongoli i tada dolazi do privremenog zastoja u umetnosti. Centar postaje Novgorod, jedna od dve slobodne knezevine, koja sa Ivanom Groznim pokrece proces oslobodjenja.
U XIV veku (1380. g) Rusija se oslobadja od Mongola. Moskva se uzdize kao vazan politicki, kulturni i verski centar (narocito posle pada Konstantinopolja 1453. g.). Rusi su smatrali da je Moskva nasledila vodecu ulogu u Istocnom Hriscanskom svetu i nazvali su je treci Rim. U Rusiji se u XIV veku oseca snazan uticaj grckih i nasih majstora koji su posle Kosovske bitke emigrirali u Rusiju, pa se tamo osecao jak uticaj Moravske skole.

XV i XVI vek - Vizantijske postavke se smatraju osnovom, koja se obogacuje Ruskim elmentima nastaje Ruska skola.

Saborna crkva Vasilija Blazenog (Moskva). 1550 – 1560 Sagradjena je za vreme vladavine Ivana Groznog. Kupole koje su bezgranicno umnozene postale su fantasticni gradjevinski oblici nalik na kule koje lice na pecurke, jagode, istocnjacke turbane…Ove ogromne kupe odisu veselom nerealnoscu vilinske bajke izrazavaju smisao za cudesno koje je izvedeno iz vizantijske arhitekture. Rusi su poceli koristiti ovaj oblik kupole u 12. v. , umesto vizantijskih plitkih kupola, jer su ove bolje podnosile tezinu snega koji je veoma cest problem na severu).
Saborna crkva se zapravo sastoji od osam manjih crkava okupljenih oko jedne glavne.

"Kalistovo podrucje" je deo arheoloskog prostora okruzenog ulicama Appia , Ardeatina i Sette chiese u Rimu . Prostire se na povrsini od oko 30 hektara zemlje od kojih petnaesetak hektara zauzimaju katakombe medju kojima najvece mesto zauzima grobnica posvecena papama . Otkrio je cuveni arheolog Giovanni Battista de Rossi 1854. godine i opisao ga kao “mali Vatikan, sredisnji spomenik svih kriscanskih nekropola”, jer je tamo bilo sahranjeno 9 papa i, vjerojatno, 8 crkvenih dostojanstvenika iz 3. stoljeća. Imena nekih papa, urezana na pločama, jesu: Poncijan, Anter, Fabijan, Lucijan i Eutihijan. U zidu pri dnu bio je poloľen i papa Siksto II., ľrtva progona cara Valerijana. Ispred njegova groba papa sv. Damaz (IV. stoljeće) postavio je mramornu nadgrobnu ploču s natpisom koji veliča uspomenu na mučenike i krąćane sahranjene u ovim katakombama.

Nalazi se nadomak Niksica i smjesten je u okomitoj stijeni, sa koje se pruze pogled na ravnicu Bjelopavlica. Osnovao ga je hercegovacki mitropolit Vasilije u XVII vijeku. On je tu i sahranjen i proglasen svecem cudotvorcem. Tijelo mu pociva u civotu u pecinskoj crkvi. Sam manastir je obnovljen 1923.-1926. godine, poslije pozara, kojeg su bile postedjene pecinske crkvice. One predstavljaju glavnu spomenicku vrijednost. Crkva Sv. Vavedenja je oslikana freskama krajem XVII vijeka. Crkva Sv. Krsta se nalazi u gornjem manastirskom nivou i nju je zivopisao majstor Radul prilagodjavajuci freske prirodnom obliku stijena. Oko crkve su konaci i zajedno cine objekat skladno sjedinjenim sa prirodnim ambijentom. Pravoslavni manastir Ostrog spada medju najposjecenije na Balkanu. U njega dolaze vjernici iz svih krajeva svijeta, pojedinacno i u grupama.

RUSKA SAKRALNA ARHITEKTURA

Istra, New Jerusalem Monastery

Voskrsenjska crkva, Kostroma

Hram Presvete Bogorodice, Moskva

kupole Saborne crkve sv. Vasilija u pozadini crkva Hrista Spasitelja

Hram Blagoviesti u kojem se nalaze fantasticne ikone i najlepsi ikonostas; Zvonik Ivana Velikog s dve pozlacene kupole moguce je videti s udaljenosti od 30 km, a nalazi se do zvonika Hrama Uznesenja, koje poseduje najvece zvono Kremlja

UMETNOST ISLAMA


Islam, jedana od tri velike monoteisticke religije,rezultirala je pojavom islamske umetnosti koja se razvijala u sirokom podrucju od Spanije do Indije. Trebalo je samo jedno stolece, da se zapocne i razvije nova i sjajana civilizacije. Za razliku od drugih kultura, Islam je religija koja ima jasno definiran datum pocetka, a njegov razvoj i prosirenje desio se vrlo brzo.

Agresivnost i ekspansionizmu islama odgovara i znacajna gradjevinska delatnost.
Ona se ispoljava kada u Evropi kroz krize izazvane padom Rimskog Carstva i rusilackim upadima varvara, koji pre svega pogadjaju gradove dolazi do opsteg zastoja u gradjenju, sa izuzetkom mozda Vizantije. U poredjenju sa tim, islam ispoljava svezinu i kreativni
zar.

Hronoloska razdoblja razvoja islamske umetnosti mozemo pratiti kroz periode vladanja velikih dinastija. Najvazniji su: Umayyad razdoblja (područja od Sirije VII / VIII v.), Abbasija (VIII-X u Iraku.) Fatimids (Egipat X-XIIv.), Seldzuci Turci (Perzija, Anadolija XI-XIII.) Mameluci ( Egipat, Sirija ) Mongoli ( Perzije.) Turci (Anadolija, st. Balkan XIV-XIX.), Safavid (XVI.-XVIII Perzija.). Zemlje Magreba imaju svoj individualni stil, koji se cesto naziva mavarski. Umjetnost islama, teznja umjetnika se krecu u smeru ukrasnih dekoracija. Izuzetno visoka razina estetike postignuta je u kaligrafiji i minijaturi.


Karakteristican doprinos islama arhitekturi je verski hram dzamija. Kod nje se povezuju veliko pravougaono dvoriste, obicno sa zasvodjenom kolonadom, cesto sa fontanom za obredna umivanja, svecana zatvorena prostorija za kolektivne molitve i skupove i minaret ili vise njih sa koga mujezin poziva na molitvu.
Arhitektura dzamija najbolji je reprezent estetike islamske umetnosti.
Strogo govoreci, postoje dva neoriginalna elementa koje, narocito u izgradnji dzamija razvija islamska arhitektura: luk i kupola. Prvi predstavlja u stvari naslavak rimskog iskustva a drugi se oslanja na poznorimske, sirijske i vizantijske uzore. Pa ipak islam i u jedan i u drugi, u pogledu tehnickih resenja, unosi lakocu vitkost i prostorni dinamizam.
Arapski luk u obliku potkovice po pravilu na visokim nosacima, svakako je manje funkcionalan ali mirniji i elasticniji od polukruznog luka koji ce se razviti u romanskoj arhitekturi.

minaret Mutavakilove dzamije

dvoriste dzamije

Great Mosque of Damascus (Umayyad Mosque)

Velika dzamija u Damasku, takodje poznata kao Umejadska dzamija.je jedna od najvecih i najstarijih dzamija na svetu. Locirana na najvaznijem delu starog dela grada. Ima veliku arhitekturalnu i arheolosku vrednost.

Dzamija u svojoj unutrasnjosti ima grobnicu u kojoj se tvrdi da se nalazi glava Jovana krstitelja postovan i od muslimana i od hrrscana. Glava je pronadjena u iskopavanjima prilikom pravljenja dzamije.

Na mestu gde se sada nalazi dzamija, nalazio se drevni aramejski hram bozanstvu Hadadu. Nakon toga postao je hram rimskog bozanstva Jupiter. Zatim je tu bila hrscanska crkva posvecena Jovanu krstitelju u vizantijsko doba.

kapela Jovana Krstitelja

Velika džamija u Cordobi

Velika dzamija u Córdobi, prestolnica omajadskog kalifata u Spaniji, gradjena od 785. do 987., bila je najveca dzamija u Spaniji i velicanstven primer mavarske arhitekture. Danas je glavna katedrala Spanjolske nadbiskupije Córdoba.

Mauzolej pridodat medresi sultana Hasana

Tadz Mahal, Agra, Indija 1630 – 48

San u mermeru
Ovu ogromnu mauzolej džamiju sagradio je Šah Jahan, peti muslimanski mongi imperator u sjećanje na svoju voljenu ženu, perijsku princezu Mumtaz Mahal. Ona je sa samo 39 godina (1631) umrla na porodjaju sa njihovim četrnaestim djetetom. Vladar je zapao u duboko tugovanje. Prema legendi poslije tog događaja se zaključio u sobu i plakao devet dana bez prestanka, a kada je konačno izašao bio je potpuno sijed. Njena posljednja želja bila je da joj muž sagradi grobnicu kakvu svijet nije vidio. Šah Jahan je ispunio želju. Kasnije je i on sahranjen u njoj. Cara je sa vlasti svrgnuo njegov sin i u Velikoj crvenoj tvrđavi bio je zatočen osam godina gdje je kroz mali prozor na ćeliji imao pogled na Tadž Mahal izgrađen između 1631. i 1648.godine. Bijeli mermer dopremljen je iz Makrane u Ražastanu. Za razliku od drugih mogulskih grobnica, sve bašte Tadž Mahala nalaze se ispred grobnice dok je iza nje samo nebo. Zbog toga ga zovu "nebeska jedrilica".

Gradilo ju je 22.000 ljudi.a astoji se od centralne oktagonalne građevine, krunisane lukovičastom kupolom, čija je ukupna visina oko 75 m i koja je skoro u potpunosti izgrađena od belog mermera; uz nju stoje dva simetrična zdanja od crvenog peščara - jedno na severozapadu a drugo na jugoistoku. Na severozapadu se nalazi džamija, a na jugoistoku kuća za odmor. Dimenzije čitavog kompleksa pravougaonog tlocrta oivičenog zidom iznose 300 x 560 m.
Tadž je kraljevski mauzolej za velikog vladara i njegovu omiljenu ženu.
Ovaj San u mermeru, kako ga nazivaju istoričari umetnosti, sagrađen je na obali reke Džamune za Ardžumand Banu Began koju je šah Džahan odlikovao počasnim imenom Mumtaz Mahal, dragi kamen palate. Ona je nakon rođenja četrnaestog deteta umrla 1631. godine, a mogul je naredio da se iznad njenog groba sazida grobnica kakvu svet nije video.