Projektovanje stepenica u kući

[You must be registered and logged in to see this image.]

U projektovanju kuća ili stanova na više nivoa, jedan od najvažnijih detalja je stepenišni prostor. Za neke statusni simbol, za druge mogućnost da se pokaže raskoš i moć, a trećima samo put ka potkrovlju. Bez obzira na lični tretman, pravilno određen položaj, veličina i oblik stepeništa umnogome utiču na kvalitet života u kući. Da bi se odredilo najbolje mjesto za stepenište, potrebno je pridržavati se sljedećih pravila:

– u prostranim kućama, sa jasno odvojenom funkcijom spavanja na spratu i dnevnim boravkom u prizemlju, stepenice su dio ulaznog hola ili su u njegovoj neposrednoj blizini;

– stepenište može biti jednokrako, dvokrako sa ili bez podesta, trokrako ili zavojito (spiralno) – raspoloživi prostor diktira koje je najprikladnije za primjenu;

– u dupleks stanovima i manjim kućama stepenice su najčešće dio dnevne sobe;

– ako su stepenice dio dnevnog boravka dizajniraju se kao komad namještaja, uz upotrebu materijala koji već postoje u prostoru;

– u skučenim stanovima podstepenišni prostor se koristi za pozicioniranje pomoćnih prostorija (ostava, sanitarni čvor…), ili kao dio namještaja (police za knjige, komoda za TV, radni kutak);

– pri planiranju stepenica, prvenstveno se razmišlja o postojećim konstruktivnim elementima (zidovi, grede, podesti, stubovi) koji treba da ih nose. Od mogućeg sistema nošenja, zavisiće i riješenje koje se primjenjuje;

– ako ne postoje posebna estetsko-funkcionalna ograničenja, stepenišna vertikala može biti tretirana kao dekorativna skulptura;

– dimenzionisanje svih elemenata stepeništa najvažniji je dio njihovog projektovanja.

Dimenzionisanje

Pri dimenzionisanju stepenica moraju da se poštuju striktna projektantska pravila. Ona se odnose na širinu stepenišnog kraka, visinu i širinu gazišta, visinu stepenišne ograde, broj stepenika u rektifikaciji (stepenišnom krugu). No, nije dovoljno samo dobro proračunati parametre već ih treba i precizno realizovati.

Svi stepenici moraju biti istih dimenzija, u protivnom su nebezbjedni i uzrokuju padove i povređivanja, posebno pri silaženju. Čovjek koristi stepenice ne razmišljajući, nesvjesno hvatajući ritam koraka, ne očekujući razliku u visini, gubi ravnotežu i pada.

Pravilno dimenzionisanje – svaki stepenik ima visinu – h i širinu gazišta – b; pravilno je dimenzionisan ako je 2h+b=61-64 centimetra, što odgovara dužini prosječnog čovjekovog koraka pri penjanju ili silaženju. Najprijatniji su stepenici visine 16-18 santimetara i širine gazišta od 26 do 29 santimetara. Kod zavojitog (rektifikovanog) stepeništa, dimenzionisanje se radi prema srednjoj liniji kretanja za koju važe ista pravila kao za ravno stepenište.

Dizajniranje

Kada se odluči za tip stepenica (zavojito, jednokrako, dvokrako…), na arhitekti je da izborom konstruktivnog riješenja ili dizajnom pokaže kreativnost.

Koja su moguća konstruktivna riješenja

– centralni stub, srednji nosač stepenika, bočni nosači, konzolna gazišta oslonjena samo na bočni zid, vidni ili skriveni nosači…

Dizajnerska invencija zavisi od primjenjenih materijala

– drvo, aluminijum, prohrom, čelik, staklo, plastični materijali.

Konstruisanje

Pri gradnji novog objekta – po projektu, statičkim proračunom obuhvaćene su i sve stepenišne vertikale, bilo da se radi o izvođenju u betonu ili na metalnoj konstrukciji.

Kod naknadnih adaptacija i formiranja novih stepeništa, najčešće primjenjivana konstruktivna riješenja su drveni ili metalni nosači. Čelična konstrukcija je najpraktičnija, lako se prilagođava svim statičko-estetskim zahtjevima, i nije podložna odstupanjima kao posljedici zuba vremena. Drvene stepenice se kad tad rasuše i škripe.

Materijalizacija

Izbor materijala zavisi od stila kuće i cjelokupnog enterijera. Sve su rjeđa “teška” betonska stepeništa u kamenu i mermeru sa livenim ogradama, ili balusterima od kovanog gvožđa. Dominiraju savremeni materijali – prohrom, staklo, plastične mase, čelični presovani limovi, drvo svih vrsta i obrada, vještački graniti…

U trendu je staklo – na gazištima, podestima, ogradama. Efektno je, ako je kaljeno potpuno je bezbjedno. Problem je što izaziva nesigurnost. Vjerovatno je većina nas doživjela nelagodu krećući sa po staklenim podovima nad ambisima arheoloških nalazišta, ili po staklenim galerijama tržnih centara i muzeja. Poseban strah izaziva kretanje po staklenim stepenicama, pa još kad su oslonjene samo sa jedne strane i lebde u vazduhu… Malo ko se neće čvrsto držati za ogradu.

Prefabrikovana stepeništa

Na tržištu postoje prefabrikovana stepeništa, standardnih dimenzija gazišta, uz mogućnost izbora dužine i broja stepenika. Najčešće su drvena, ali ima i metalnih – od profilisanog lima. Koriste se za brze adaptacije i nešto su jeftinija od ostalih.

Stepenište kao skulptura

Koliko su stepeništa značajan dio enterijera govori činjenica da u mnogim zemljama mjesečno izlaze profesionalni časopisi samo sa ovom temom. U javnim prostorima stepenice, po pravilu, imaju centralno mjesto. Savremeni trendovi, primjena poliranih materijala, svjetlosni efekti, stvaraju novi mit – stepenice kao skulptura za sebe. Nerijetko, i u kućnom ambijentu, efekti su slični.

Skrivene stepenice

Kao druga krajnost, ponekad je potrebno sakriti stepenice od pogleda gostiju. Put ka tavanu ili podrumu, loše betonirane strme stepenice… Sve vrste maski su dozvoljene, čak i vrata ka stepenišnom prostoru. Važno je samo obezbijediti dovoljno svijetla iz bezbjednosnih razloga.

Svjetlost

Svaki stepenišni prostor treba da je dobro osvijetljen. Ako nema prirodnog svijetla, postavlja se vještačko osvijetljenje koje neprekidno svijetli. Najčešće riješenje su bočne zidne svjetiljke. Efektne i korisne, ugrađuju se reflektorke na zidovima, neposredno uz gazišta. Svijetla u ogradama, svijetleći rukohvati – gelenderi, svijetlo u čelima stepenika…

Ograde

Osim nesumnjivo bitne funkcije – bezbjednost i zaštita pri penjanju, ograde su bitan dio dekoracije svakog prostora. Moraju biti čvrsto fiksirane, bočno ili u podu, dovoljno visoko postavljene, sa pravilno dizajniranim gelenderom. Ograde služe za pridržavanje pri kretanju i treba da odgovaraju stisku šake.

Svako stepenište traži svoju ogradu. Stilsko, zavojito, monumentalno – ograda od kovanog gvožđa; prohromski nosači sa staklenim gazištima – prohromski cjevasti rukohvati ili staklene ograde; gazišta od profilisanog lima – čelične sajle.

Zavojito stepenište

Spiralno stepenište se preporučuje u slučajevima malog prostora, ali ga mnogi biraju i iz estetskih razloga. Minimalan prostor koji zahtijeva je rupa u podu 180 sa 180 centimetara. Širina stepeništa ne treba da je manja od 85 centimetara i 10 centimetara za centralni stub.

Ne preporučuje se u domovima u kojima žive starije osobe i mala djeca. Sve ostale karakteristike su mu za preporuku – lako se izrađuje i postavlja, može da se pravi od skoro svih materijala, uz korišćenje mnogih dizajnerskih invencija. Slobodno stoji u prostoru, bez iskorišćenja podstepenišnog prostora.

Minijaturno stepenište

Ponekad put ka tavanu ili platformi za smještaj kutija i kofera vodi izuzetno strmim stepenicama, koje skoro da liče na merdevine. U ovim slučajevima koriste se posebno dizajnirane stepenice sa gazištima krojenim za lijevo i desno stopalo. Naizmjenična proširenja tačno određuju način penjanja. Veliki je izbor kreacija na ovu temu, te ove “merdevine” lijepo izgledaju u prostoru.

Protivkliznost

Kod oblaganja stepenika treba voditi računa da se koriste protivklizni materijali. Ovo posebno važi za spoljne stepenice ili za mjesta koja su izložena kvašenju. Dodana bezbjednost postiže se ugradnjom ivičnih profilisanih aluminijumskih lajsni, ili lijepljenjem protivkliznih traka na gazišta.

Izvor: Politika, Branka Bošnjak, dipl. inž. arh.
Moj dom.