Stevan Todorović


[You must be registered and logged in to see this image.]

Stevan Todorović (Novi Sad, 13. april 1832 — Beograd, 22. maj 1925) je bio srpski slikar.

Rođen je 13. aprila 1832. godine u Novom Sadu.
Od 1839. do 1846. godine živeo je u Segedinu, gde je završio osnovnu školu (učitelj mu je bio đakon Dimitrije Popović, brat od strica Đure Daničića) i pet razreda gimnazije. Godine prodedene u segedinskoj gimnaziji veoma su značajne za formiranje njegove ličnosti u celini. Poseta stricu, kod koga se Todorović sa porodicom obreo po slomu revolucije avgusta 1849. godine, odrediće njegovo opredeljenje za slikarstvo. Naime, da golobradi sinovac više vremena poklanja crtanju i akvarelisanju nego poslovima u stričevoj pivari, bili su presudni da nesuđeni mladi pivar nastavi slikarsko školovanje u Beču (pored Beča, slikarstvo je studirao i u Minhenu). Razgovori o veštinama, muzici, slikarstvu i poeziji, o nacionalnim zadacima i ciljevima, o svemu što se za „hvatanje koraka sa naprednim narodima Evrope“ mora uraditi, koji su tada vođeni u kolu napredne mladeži u Beču, bitnije su uticali na umetničko i ljudsko formiranje mladog Todorovića nego celokupno njegovo slikarsko obrazovanje. O pravoj prirodi tih uticaja rečitije od svega svedočiće njegovo kasnije delovanje kao društvenog i nacionalnog radnika, kome po aktivnosti nema premca u srpskoj kulturi druge polovine XIX veka.
Mladi Todorović bio je neposredni svedok nastojanja u bujanju onih energija koje su bile pokretač brzih i temeljnih promena u Beogradu oko sredine XIX veka. Orijentalni izgled, način života, ponašanja i mišljenja, naglo se povlačio i gubio pred sve snažnijim uticajem Evrope. Nosioci promena bili su u prvom redu mladi srpski intelektualci i poslovni ljudi, mahom trgovci i privrednici, ne samo iz Kneževine Srbije, već i iz svih srpskih krajeva pod Austrijom.
Ulepšana predstava koju o Todoroviću i njegovim nastojanjima u Beogradu, da pored slikarstva srpskoj mladeži ponudi i ostale preke kulturne potrebe, pružaju u svojim zabeleškama i dnevnicima upravo oni koje je tada okupljao. Kada se ima na umu koliko je vremena posvećivao radu sa mladima, podučavajući ih u pevanju, glumi, gimnastici, onda postaje jasno zbog čega je njegova slikarska ostavština relativno skromna.

Živeo je i radio u Beogradu. Dao je enormni doprinos u razvoju srpske kulture. Umro je 11. maja 1925. godine.

wikipedija

Dela


[You must be registered and logged in to see this image.]
portret Đure Daničića, autor Stevan Todorović

[You must be registered and logged in to see this image.]
Sabor u Prizrenu pred Kosovsku bitku. Delo Steve Todorovića iz 1899.

[You must be registered and logged in to see this image.]
„Hajduk Veljko na topu“. Delo Stevana Todorovića

Početak njegovog umetničkog stvaranja vezan je za romantičarski ponesenu nacionalnu ideju, da bi se kasnije potpuno okrenuo akademskom slikarskom stilu.
Nakon venčanja sa Poleksijom Ban, svadbeno putovanje u Firencu ubrzo je poprimilo karakter studijskog usavršavanja. Od direktora galerija Ufici i Piti dobili su dozvolu da mogu kopirati dela starih klasičnih umetnika (Rafaela, Ticijana, Rubensa). Valja istaći da će, tada urađeni predlošci pojedinih ikona, njihova ikonografska, kompoziciona i druga rešenja, predstavljati formalnu okosnicu celokupnog Todorovićevog kasnijeg ikonopisa. Pošto je Todorović prosto bio zatrpan poslovima i porudžbinama za potrebe crkve, stiče se utisak da nije imao ni vremena ni volje da traga za novim likovnim rešenjima. Uostalom, dobro je poznato da su naručioci često obavezivali umetnike da posao obave na „podobije“, odnosno, po uzoru na neki svoj već uspešno obavljen rad. Ono što je Todorović radio kao ikonopisac i živopisac za potrebe Srpske pravoslavne crkve, jednako kao što je radila velika većina njemu savremenih srpskih slikara, predstavljalo je samo profesionalno obavljanje posla koji se nije protivio zahtevima bogosluženja i koji, očito, nije vređao opšti ukus.

Portreti značajnih ličnosti trebalo je da budu dobra preporuka ljudima iz dvorskog okruženja, čelnicima visokih državnih nadleštava gde bi takav rad dobro došao. Zato je slikao samo reprezentativne portrete, prevashodno za kancelarije dvora, ministarstava, za visoka civilna i vojna nadleštva, ali i za prostorije poput onih u Kapetan Mišinom zdanju. U ovim portretima veština i rutina sasvim ubedljivo nadoknađuju iskrenost i mladalačko stvaralačko uzbuđenje. Rađeni na uobičajeni način, kao većina bidermajerskih portreta u ovalnom poprsju, samo su potvrda da se u njegovom slikarskom postupku nije ništa bitno dogodilo. Uostalom, sudeći prema svemu što se zna, njemu nikada pitanje umetničke aktuelnosti nisu bila važnija od pragmatične potrebe podizanja nivoa opšte kulture u Srbiji.
Todorović je kao slikar postepeno ali sve očitije plaćao danak svojoj preteranoj društvenoj angažovanosti, zapadao je u manir, varirao slična rešenja i koristio minulim radom, dobro proverenim efektima i potvrđenim vrednostima. Na izmaku pete decenije života, on je otvarao one stranice svoje biografije kada se sve manje vodi briga o traganju za novim vrednostima i sve manje drži do upornog umetničkog dokazivanja i potvrđivanja, odnosno kada se mnogo više računa vodi o zasluženim nagradama i priznanjima za minuli rad.
Osvedočenu vitalnost i nepresušnu želju da bude u centru zbivanja Todorović je tokom poslednjih decenija života zadovoljavao skupljanjem zasluženih priznanja, prihvatanjem i obavljanjem počasnih dužnosti više nego radnih zaduženja. Tih godina Todorović je čest i rado viđen član raznih ocenjivačkih komisija, žirija, odbora, svečanih skupova i mnogih sličnih radnih i počasnih tela. Njegovo ime i učešće u njima predstavljali su obično neku vrstu jemstva kvaliteta i ozbiljnosti.
Todorovićeva nevolja što je u svet umetnosti stupio u vreme kada se prvi put u nemačkom slikarstvu, čije je on estetičko čudo, pojavio francuski uticaj, tačnije kada su vrednosti crteža i forme počele da odstupaju pred snagom boje. Postulati Stevana Todorovića ubrzo će se pokazati zastarelim pred naletom novih pokreta i tendencija koji će se vrtoglavo širiti Evropom (plenerizam, impresionizam, secesija). Bez obzira što se umetnost u svom istorijskom razvoju ciklično oslanja na minulom praksom proverene rezultate, kvalitetan povratak na staro nije bio više moguć. Otuda će podstaknut rezultatima do kojih se u tom trenutku došlo u srpskom plenerističkom slikarstvu, ostareli umetnik napraviti vidan napor da dokaže svoju obaveštenost i pokaže spremnost za prihvatanje određenih likovnih aktuelnosti. Nevolja je što on to rešava na način starih majstora, ateljeskom konstrukcijom, a ne prema zakonima rada u slobodnom prostoru, na dnevnoj svetlosti. Naravno da on nije mogao da shvati suštinu plenerizma, što se vidi u konstrukciji naglašenog crteža, čvrstini forme i načinu materijalizacije kojoj je nedostajala svežina i prozračnost.
Poslednjih decenija XIX veka Todorović će se naći u centru polemike u kojoj se raspravljalo o suštinski važnim estetičkim i etičkim stvaralačkim pitanjima odnosa stranog i prepisanog prema sopstvenom i autentičnom, evropskog prema nacionalnom. U polemikama, toliko čestim u umetničkim krugovima (između arhitekata Andre Stevanovića i Konstantina Jovanovića povodom projekta za zgradu Srpske Kraljevske Akademije ili Andre Stevanovića i Dimitrija T. Leka povodom crkve na Oplencu), oslikavala su se različita stilska uverenja, ideje i prilike u prvim decenijama XX veka, kada su prvi odjeci modernosti zahvatili našu sredinu.
Todorović je pripadao generaciji srpskih umetnika koja je u drugoj polovini XIX veka podizala Beograd i na mesto jedne turske varoši stvarala evropski grad. Skoro da nema oblasti društvenog, kulturnog i umetničkog delovanja, počev od muzike, teatra, sporta, zatim preko primenjenog stvaralaštva i pedagogije, do slikarstva, grafike, skulpture, čak i restauracije slika, u kome Steva Todorović nije ostavio dubok, najčešće pionirski važan, i stoga neizbrisiv trag. Nesvakidašnja ličnost koja je u sebi sjedinjavala vrsnog utemeljivača i pokretača, i jedinstvenog pregaoca na polju kulture, svrstaće Stevana Todorovića u red najznačajnijih umetnika koje je ova sredina imala tokom svoje novije kulturne istorije.
Todorović je naslikao oko 300 portreta poznatih savremenika, među kojima su najpoznatiji portreti kraljice Natalije, kralja Milana Obrenovića, Kornelija Stankovića, Đure Daničića, Vladana Đorđevića i drugih. Zapažene su njegove kompozicije iz srpske istorije u crkvama u Negotinu i Smederevskoj Palanci.

wikipedija

Pedagoški rad, sport, pozorište, muzika

Pored slikarstva kojim se dosledno bavio više od pola veka, Stevan Todorović je ostavio u srpskoj kulturnoj sredini zapažene tragove i u mnogim poljima vaspitnog i prosvetnog rada. Svestrano obrazovan i višestruko obdaren, erudita u pravom smislu te reči, on je podjednako revnosno službovao kao profesor gimnazije, vodio slikarsku, vajarsku i gimnastičku školu, rukovao mačevalačkom sekcijom. Bio je pokretač izgradnje Srpskog narodnog pozorišta, oprobao se kao glumac, reditelj i dekorater.
Šezdesetih godina XIX veka, okupljajući sinove viđenijih Beograđana, 1857. godine osnovao je slikarsku i crtačku školu i pozorišnu trupu. Pored crtanja učenici su u ovoj školi dobijali i znanja iz muzike, književnosti i estetike, a organizovani su i časovi telesnog vežbanja i mačevanja. Škola se nalazila na Kosančićevom vencu br. 2 u kući slikara Milije Markovića Raspopa. U toj zgradi bila je kasnije Narodna biblioteka, koja je izgorela u bombardovanju 1941. godine.
Bavio se sportom, osnovao je Prvo srpsko društvo za gimnastiku i borenje, Beogradsko gimnastičko društvo „Soko“ i Savez sokolskih društava „Dušan Silni“.
Naime, slikarska škola je, nažalost, ubrzo prestala sa radom, ali je on video veliko zanimanje jedne grupe učenika za gimnastiku i mačevanje. S tim u vezi jedan od prvih članova škole o Stevanu Todoroviću napisao je za bečki časopis „Srpska zora“ sledeće: „Poznavali smo ga pre kao pevača nego kao slikara. Ali, kada smo se mi đaci skupili oko njega, manje smo navaljivali da učimo crtanje, a više pevanje, gimnastiku, borenje i glumljenje...“ Iz ovog razloga, u leto 1857. godine Stevan Todorović osnovao je Prvo srpsko društvo za gimnastiku i borenje.
Stevan Todorović bio je i među najvatrenijim pozorišnim trudbenicima u Beogradu krajem šeste decenije XIX vek. On je bio upravnik amaterskog pozorišta u Kneževoj pivari. U tom pozorištu je igrao i režirao. U vremenu od 31. oktobra 1857. godine do 12. oktobra 1858. godine, bio je na različite načine uključen u čak 53 predstave. Značajno je pomagao u radu Narodnog pozorišta kao scenograf.
Bio je dugogodišnji predsednik Prvog beogradskog pevačkog društva. U saradnji sa Kornelijem Stankovićem, on je priredio prve vokalne koncerte u Srbiji pokazavši pri tome svoju razvijenu muzičku kulturu.
Bio je član Srpske kraljevske akademije, Petrovgradske akademije hudožerstva i Akademije u Kataniji (Italija).


wikipedija

[You must be registered and logged in to see this image.]

Kraljica Natalija, 1883.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Ђенерал Ратко Алимпић

[You must be registered and logged in to see this image.]

Autoportret, 1858.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Vladan Djordjevic, 1857.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Gimnasticko drustvo, 1857.

[You must be registered and logged in to see this image.]

General Horvatovic

[You must be registered and logged in to see this image.]

Kneginja Ljubica sa sinom Milanom, 1882.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Portret nepoznatog muškarca, 1860.

[You must be registered and logged in to see this image.]

 Portrait of Kornelije Stankovic. 1850. National Museum Belgrade

[You must be registered and logged in to see this image.]

Ђенерал Ратко Алимпић