Likovne tehnike

Da bi iskazao svoju zamisao kroz umetničko delo, umetnik čini prvi korak u stvaralačkom radu birajući materijal i tehniku kojom će ostvariti svoje delo. Vrsta materijala i način njegove primene uticaće na uobličavanje likovnog dela. Materijal i način njegove upotrebe nazivamo tehnikom rada. Zavisno od toga nastaju crteži, slika, grafika ili vajarsko delo.

Crtačke tehnike

Linija ili crta je potez - trag na podlozi nastao upotrebom olovke, pera, krede, uglja itd. Ona je osnovno sredstvo izražavanja u crtanju i predstavlja posebnu disciplinu u likovnoj umetnosti. Likovno delo na kojem je sve prikazano linijom zove se crtež. Crtež je, ujedno, i pomoćno sredstvo u slikanju, grafici, vajanju i arhitekturi.

U crtanju se izražavamo sledećim materijalima: olovkom, ugljem, kredom, perom, metalnim perom i četkicom.

Linija u svakom likovnom delu ima drugačiju ulogu.


   Na crtežu, linija je jedino izražajno sredstvo.
   Na grafici ona odvaja bele i tamne površine ili površine različite boje ulazeći često u pojedine delove slike.
   U skulpturi i arhitekturi, linija zatvara površine i deli ih jednu od druge, kao i volumen od prostora.

[You must be registered and logged in to see this image.]


Dimitrije Popović - "Omaggio o Leonardo" 45x35cm CRTEŽ 1985.
(originalni crtež olovkom i bojom)


Ideja

Crtačke tehnike

Olovka

Crtež olovkom je veoma prepoznatljiv. Na njemu je skoro sve prikazano samo linijom. Crtež je čist, proziran, sa odredjenim i jasnim ivicama, tanjim i debljim, mekim i tvrdim sivim linijama i sa velikom skalom tonova od bledo sive do crne.

Olovka se pravi od grafita i gline. Meke olovke sadrše više grafita i obeležene su oznakama B (B, 2B - 10B). Tvrde olovke sadrže više gline i kaolina a manje grafita i obeležavaju se oznakom H (2H - 8H).

Ugalj

Ugalj je najstariji materijal za crtanje. Iz praistorisjkog doba ostali su crteži ugljem na zidovima pećina. Karakteristika ovog materijala je da ostavlja crn, magličast i mek trag (mekši od olovke). Ni jedan materijal ne može bolje da israzi mekoću, nežnost, prozračnost, ten čovečijeg tela, blage senke i prelaze iz svetlog i tamno. Ugljem se crta na hrapavoj površini papira (najčešće na pak-papiru).

Kreda

Kreda je crtački materijal mekši od olovke, a tvrdji od ugllja. Odlika ove tehnike crtanja je tvrdja linija (ako je kreda zaoštren) i mekši, prašnjav i magličast trag (ako nije zaotrena).

Umetnici upotrebljavaju nekoliko vrsta kreda raznih boja (bele, smedje, crvene i crne), zavisno od motiva i karaktera objekta. Pojedini umetnici, da bi istakli plastičnost objekata, upotrebljavali su po dve krede (npr. belu i smedju) ističući svetle površine belom. Umetnici su često crtali studije glave i čovečijeg tela crvenom bojom da bi istakli plastičnost pojedinihh delova tela i boju kože.

Pero

Pero je sredstvo za pisanje i crtanje. Vrsta traga zavsi od vrste pera, podloge na kojoj se crta i tečnosti kojom se crta. U prošlosti se upotrebljavalo pero od trske a kasnije guščije, labudovo, gavranovo, kao i pera nekih drugih ptica. Za razliku od metalnog pera, ptičije pero ima osetljiviju, tananiju liniju, s većim izborom za tanke i debele linije.

To je stara tehnika koja se jedino koristila za izradu crteža sve dok nije pronadjeno metalno pero. Specifičnost crteža radjenog trskom ili ptičijim perom je u tome što crtač vrhom pera može da izrazi veoma tanke linije. Pot pritiskom pero se širi i linije postaju deblje. Pritiskom osetljive ruke crtača, dobija se velika skala linija različitih po jačini. Slučajni efekti na crtežu perom (tačkice), prekidi linija td. nastaju veštim pokretima ruke crtača.

Metalno pero

Crtež metalnim perom (sa mastilom, tušem ili bajcom), karakterišu osećajne, tanke linije doživljene u jedom trenutku zapažanja. Crteži sa ovom tehnikom imaju veoma preciznu, finu, tanku ili oštru, grubu, debelu liniju sa karakterističkim početkom i krajem.

Lavirani crtež

Lavirani crtež se izvodi upotrebom metalnog pera, četkice, smedje, crne boje ili bajca. Ako crtač želi da oplemeni objekat na svom crtežu, zatvori blagim senkama i time ga prikaže plastičnim, poslužiće se tehnikom laviranog crteža. Takav rad, koji pored linija ima i tamne i svetle površine u više tonova, nazivamo laviranim crtežom.

Crtajući objekat perom, crtač četkicom i vodom rastvara pojedine linije crteža i dodaje svetlije i tamnije tonove boje ili bajca, a to lavirani crtež čini svežim i lakim.

Četkica

Kada želimo da lako potezima, tankim ili debljim, najbrže nacrtamo predmet ili figuru, učinićemo to četkom i tušem. Četkica umočena u tuš, lako pritisnuta, ostavlja na papiru tanak targ, tanku liniju. Pritskom četkica se širi i dobijamo debele linije. Četkica pruža mogućnost da brzo menjamo debljinu linije, a to zahteva i izbor motiva za ovu tehniku.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Leonardo da Vinči "Madona sa detetom" (pero)

Slikarske tehnike

[You must be registered and logged in to see this image.]

Pastel

Posmatrajući slike, uočićemo različite materijale kojima su one izvedene. Tehnika pastel je suvi, prašnjavi slikarski materijal u obliku krede kojim se mogu izraziti najtananiji doživljaji i svojstva materije. Kao što svaki muzički instrument ima svoj specifični zvuk, tako u slikarstvu svaki materijal ima svoje poetske izražajne mogućnosti i karakteristike. Slikar koji koristi pastel nastoji da njegov rad bude usaglašen sa izražajnošću pastelnog praha koji deluje kao da je dahom nanet na podlogu. Moglo bi se reći da slikar nastoji da mu ruke budu što lakše kako bi postigao kvalitet pastelne lakoće. Za rad u ovoj tehnici potrebno je koristiti odgovarajući pastel-papir koji može biti različite boje. U daljem postupku slikanja, tj. popunjavanja površina pastelom, koristi se i lepljiva tečnost (fiksir) kojom se magličastim prskanjem pastelni prah vezuje za podlogu, pa se može postupak slikanja produžiti u novom sloju na pojedinim mestima slike.

Jedan od pozantih francuskih slikara Edgar Dega, koristi uspešno ovaj materijal za slikanje skladnih pokreta balerina i njihove lepršave odeće.

Slikari, koristeći pastel, pronalaze vlastite postupke u okviru osnovnih svojstava ovog materijala. Pastelnu tehniku retko primenjuju savremeni slikari. Lep primer negovanja i usavršavanja ove tehnike srešćemo kod novosadskog slikara Milivoja Nikolajevića, koji se skoro isključivo bavi pastelom.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Edgar Degas (1834-1917). La leçon de danse (La lección de danza). Monotipo retoques pastel, c. 1877.

Akvarel

Akvarel je slikrska tehnika vodenom bojom. Ovaj materijal je izazov za mnogo slikare jer se njime mogu iskazati najnežnija osećanja. Boje se koriste sa dosta vode kako bi se videle beline i struktura papira. Ni jedan drugi materijal ne može da izrazi takvu svežinu i spontanost trenutih doživljaja kao akvarel. Pravi i dobar akvarel je svež, čist, obojen, prozračan i pun iznenadjenja. čak i slučajno dobijeni efekti skladno se uklapaju u celinu slike. Jedan od najpoznatijih engleskih slikara Vilijams Terner,koristi ovaj materijal s velikim uspehom, a od francuskih slikara čini to Pol Sezan. Od naših slikara poznati akvarelisti su Slava Raškaj i Peđa Milosavljević.


[You must be registered and logged in to see this image.]


Oto Kraml

Tempera

Tempera je tehnika koja ima sasvim druge kvalitete u odnosu na akvarel. Boja je gušća i pokriva podlogu. Tempera je stara slikarska tehnika kojom su slikari radili pre pronalaska uljanih boja. Današnje tempera boje razlikuju se od tempera koje su koristili majstori srednjeg veka. To je bila boja u prahu pomešana sa jajetom, vodom i sirćetom. Ovom tehnikom rađene su sve naše ikone do XVI veka.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Wilhelm Morgner (1891-1917)

[You must be registered and logged in to see this image.]

Bellini, Giovanni (1430?-1516) The Lamentation over the Body of Christ

Gvaš

Gvaš je slikarska tehnika u kojoj boje ne pokrivaju sasvim podlogu (kao kod tempere), nego su delimično providne kao u tehnici akvarela. Mogu na pojedinim delovima slike potpuno pokriti površinu. Ova tehnika deluje na slici kao "mešavina" akvarela i tempere. Gvaš tehnikom se radi mešanjem akvarel boja sa belom temperom. Gvaš bojama se slika na papiru, kartonu i sličnim podlogama.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Božidar Rašica, Istarska polja, (gvaš) 1983.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Đuro Tiljak (1895-1965) Ljubičasti pejzaž, oko 1955., gvaš

Ulje

Ulje je slikarska tehnika koja se danas najviše koristi u slikarstvu. Ono pruža velike mogućnosti i ova tehnika može da bude slična svim drugim tehnikama. Njene mogućnosti dolaze do izražaja kada se žele postići jaki kontrasti kako u boji, tako i u svetlo-tamnom. Podloga za ulje je pretežno preparirano laneno platno zategnuto na drvenom blind ramu.

Uljane boje sadrže laneno ulje, pčelinji vosak ili parafin, smole i pigmentnu boju. Od ovih materijala napravi se pasta kojom se pune tube. Prilikom slikanja boje se razredjuju lanenim uljem, smolama ili terpentinom,. Uljanim bojama može se raditi lazurno, tj. tankim (prozirnim) namazima ili pastozno, nanoseći debele slojeve boje na podlogu.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Jurković Mato; Rovinj, ulje na platnu

[You must be registered and logged in to see this image.]

Mark Šagal, (Marc Chagall. Young Girl on a Sofa (Mariaska). 1907.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Pablo Pikaso, Les Demoiselles d'Avignon. 1907.

Freska

Fresko slikarstvo je stara slikarska tehnika. Naziv freska potiče od italijanske reči fresco što znači sveže. Freska je slika radjena na svežem malteru sačinjenom od čistog peska i kreča. Neposredno pre slikanja na zid se nanosi svež malter. Po svežem sloju maltera slika se bojama u prahu rastvorenim u krečnoj vodi. Boja se suši istovremeno s podlogom i tako se nerazdvojno povezuje sa malterom. Rad na svežem malteru zahteva brzinu i sigurnost jer se promene mogu izvršiti tek ako se ukloni čitav sloj maltera i zameni novim slojem. Zato slikari prvo naprave crteže na papiru pa ih pre slikanja prenose na svež malter. Ovako dobijena slika ima veliku trajnost i svežinu. Ovu tehniku su koristili stari Grci i Rimljani. Mi poznajemo freske visoke umetničke vrednosti u srpskom slikarstvu srednjeg veka.

[You must be registered and logged in to see this image.]

VAJARSKE TEHNIKE

Posmatranje prirode i njeno razumevanje su deo čovekovog života. Čovekovo saznaje o stalnom sretanju konstantno se proširuje i omogućuje tumačenje svih prirodnih oblika.

Čovek je u toku svog razvoja, proučavajući prorodne predmete, otkrivao načelo forme i ritma u obliku. Breg, stena, šljunak, biljka, plod - beleže u svom obliku tragove prostora i vremena.

Šljunak - oblutak predstavlja prirodu, rad mora, potoka. Očigledan je primer kako voda obradjuje (kotrljanjem i spiranjem) prirodni oblik.

Napukle stene su vizuelno upečatljiv primer obrade kamena cepanjem, prskanjem, dok pukotine stvaraju nemiran ritam materijala.

Samo drvo simbolizuje rast, jačinu, snažnim granama - život, vijugavo se penjući uvis.

U narodu, u priči, drvo je uvek simbol žvota - ponosno, krupno, snažno, široko, vitko, elastično.

U prirodi je čovek otkrio beskonačan broj neponovljivih oblika i ritmova. A fizika je pronalaskom teleskopa i mikroskopa obogatila čovekovo vizuelno iskustvo otkrivajući nove, i za oko nesagledive oblike.

Skulptura, oblik koji stvara čovek, pre svega, treba da zrači svojim unutrašnjim životom, ličnom energijom, nezavisno od teme koju ilustrativno prikazuje.

Brzina, ritam života i osetljivi temperament čoveka mogu se izraziti najuverljivije u mekom i lako pokretljivom materijalu. Spokojstvo, statičnost i dugovečnost podstiču umetnika da se odluči za tvrdi nepokretni materijal u kojem će se trodimenzionalno izraziti.

Podelom materijala na meke i pokretljive, tvrde i nepokretljive, u vajarskom načinu rada postoje dva postupka stvaranja oblika.

Neki materijali se oblikuju dodavanjem i oduzimanjem, tvrdi samo oduzimanjem.


[You must be registered and logged in to see this image.]


Djordje Jovanović (1861-1953)


Bronza

[You must be registered and logged in to see this image.]

Jovan Soldatović (1920 - 2005)

Glina

Skulptura u glini se modelira, pre svega, prstima i bridom šake, direktnim dodirivanjem materijala. Mogu se, po potrebi, koristiti i odgovarajući drveni i metalni nožići. U direktnom kontaktu sa glinom stvaralac prstima oblikuje ono što želi i oseti. Svoje želje i osećanja predstavlja u trodimenzionalnom obliku. Estetska poruka se ogleda u samoj masi oblika, vizuelno i taktilno, u pokretu i strukturi, u treperenju svetlosti koja osvetljava čitavu strukturu.

Otisci pristiju kojima se stvaraju udubljenja i ispupčenja, označavaju ritam ruke, treptaj, nervozu, temperament čoveka koji stvara oblik brzim modelovanjem.

Glina je meki materijal koji se koristi na dva načina da bi se došlo do trajno izvedene skulpture. Jedan način je da se dovršena skulptura u osnovnoj masi izdubi i sušenjem pripremi za završno pečenje.

Pečenjem u keramičkoj peći na temperaturi od 600 do 1000 stepeni glina trajno očvrsne i tada se zove terakota. U suštini, prirodna boja gline u napravljenoj skulpturi daje svoj estetski doprinos i ukomponovanu poruku kao ostali likovni elementi. Površina skulpture može i da se oboji drugom bojom. To je patiniranje. Može da se premaže glazurom i ponovnim pečenjem napravi staklasti sjaj na površini skulpture.

Druga mogućnost je da se modelovanjem u glini i proverom svih profila ostvari zamišljeni oblik skulpture koji će se, kao original, odredjenim postupkom odliti u gips, pa zatim u bronzu. Gips i gipsani odlivak su prelazi materijali i oblik u procesu odlivanja skulpture u bronzi kao konačnom i trajnom materijalu.

Skulptura odlivena u gipsu je bela. Ima sve karakteristike i otiske koji su bili napravljeni za pripremu odlivanja u bronzi. Sa gipsanog originala ponovo se uzima negativ - kalup u gipsu koji se sa unutrašnje strane oblaže slojem voska, onoliko debelim koliko je planirano da bude debeo odlivak u bronzi.

Ostala šupljina se popunjava smešom mlevene cigle i gipsa. Dobijeni original je sada u vosku sa svim karakteristikama skulpture napravljene u glini. Pošto se uklonio negativ od gipsa, spoljna površina se oblepi istom smešom cigle i gipsa.

Sušenjem čitave mase i sagorevanjem voska, dobija se šupljna u koju se naliva tečna bronza. Razvijanjem kalupa (cigla i gips) i završnim čišćenjem - cizeliranjem uporedjuje se bronzani odlivak sa gipsanim modelom, dovršava i patinira. Pore prirodne patine koju bronza dobija vremenom, ona može i da se uglača do punog sjaja i prirodne boje sirovog metala tako da svojom površinom odbija svetlost ili da se neposredna okolina ogleda u njenim glatkim površinama.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Kamen

Kamen je najtvrdji prirodni materijal u kojem se kleše skulptura. Interesantno je da kamen po svojoj prirodi može da zamenjuje i predstavlja druge vajarske materijale, ali u svojoj suštini ne trpi naglašenu aktivnost. On svojom čvrstoćom i težinom zahteva mir u svojoj strukturi.

Kamen može biti različite boje, tvrdoće i strukture zrna. Najčešće se koriste mermer, granit, semperit i peščar koji se vade u rudnicima kamena, kamenolomima. Ako se kleše velika skulptura, onda se već u majdanu-kamenolomu otklesava u najgrubljem pristupu osnovni oblik (da bi se veliki kameni blok olakšao zbog transporta i da se olakša dalji rad u ateljeu). Specijalnim čeličnim dletima, špicevima, češljevima i sekačima, uz pomoć čekića, mrvi se i lomi kamen do potrebne dubine željenog oblika. to je i najstariji - klasični pristup radu.

U savremenim uslovima tehnika rada se poboljšava zahvaljujući pneumatskom i vibracionom čekiću sa ugradjenim dletima koja omogućavaju bržu i jednostavniju doradu skulpture.

Ako se kleše skulptura po modelu, originalu koji je izvajan u glini pa odliven u gips, koristi se sprava za punktiranje koja omogućuje prenošenje svake tačke sa modela na kamen u odredjenoj dubini, visini i širini.

Karakter kamena čine čvrstina njegove strukture i snaga sakupljena u gromadi.

[You must be registered and logged in to see this image.]

David. Mikelandjelo

Drvo

Jako tvrd vajarski materijal. U odnosu na kamen, drvo ima sasvim druge karakteristike. Pre svega, mora da se shvati prirodni oblik stabla - trupca u kojem se kleše monolitna skulptura vodeći računa o njegovoj čvrstoći i usmeravanju.

Najčešće se koristi stablo oraha, kruške i mahagonija. Ove vrste drveta su po prirodnoj strukturi svoje mase najkompaktnije, najčvršće za klesanje u svim pravcima. Kleše se drvenim batom - čekićem i oštrim čeličnim dletima raznih veličina (lučno zasvodjenih kao kašike). Za grublje i veće odsecanje drveta koriste se testere i sekira.

Drvo ima svoju prirodnu boju po kojoj se prepoznaje. Dovršena skulptura ne mora i da zadrži svoju prirodnu boju. Površina može, po potrebi, da bude i drugačije obojena - patinirana i premazana voskom kako bi se boja učvrstila za podlogu a skulptura preparirala.

Glačanjem površine drveta u toku rada se stvara ravna i napeta površina kao i kod kamena. U zavisnosti od planirane forme, mogu se ostvariti delimično ili svi tragovi dleta nastali prilikom otklesavanja. Tada površina skulpture treperi kao Sunčevi refleksi na vodi.

Poštovati drvo kao materijal znači prilagoditi se, uklopiti u prirodni oblik mase koja se daljom obradom pretvara u željenu skulpturu.

U zavisnosti od estetskih potreba, drvo može lepljenjem i spajanjem nove mase da promeni prirodni oblik i da se iskoristi kao nova masa za izradu skulpture koja će u svojoj osnovi imati konstrukciju elemenata oblika.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Zoran Trifunović

Metal

Mogućnosti korišćenja metala u skulpturi vezane su za osnovnu poruku kojom se žele istaći ideja i sam kvalitet materijala.

U jednom slučaju, skulptura se odliva u klasičnom smislu na osnovu originala izrađenog u drugoj vrsti materijala (glina-gips)

U drugom, savremenijem i raznovrsnijem postupku, koriste se fabrički različito proizvedeni metalni elementi i objekti koji se na specifičan način (sečenjem, savijanjem, presovanjem, zatim varenjem, zakivanjem, lepljenjem) spajaju u novi oblik.

Završna obrada površine skulpture može da zadrži i da predstavlja, u svojoj estetskoj strukturi, ceo postupak nastanka rada (s tragovima varenja, kovanja, rezanja) ili da se brušenjem i poliranjem metalne površine uglača i pokaže u svojoj prirodnoj boji.

Moguće je da se radi patiniranje i čuvanje od korozije a i estetskog formiranja poruke, površina skulpture oboji. Promenom prirodne boje metala ostvaruje se još jedan psihološki momenat delovanja strukture kao oblika u metalu u specifičnoj boji.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Henry Moore

[You must be registered and logged in to see this image.]]


[You must be registered and logged in to see this image.]

Jovan Simovič, "Gnezdo" (skulptura je izradjena tehnikom varenja)

Plastična masa - poliester

Kao materijal od kojeg se prave skulpture, poliester je novijeg datuma i koristi se u sličnom postupku kao i livenje u metalu. Naravno, specifičnost i struktura poliestera omogućavaju da skulpture, napravljene u ovom materijalu, budu idealno providne i da na taj način nose intenzivan doživljaj u kontaktu sa sredinom i prostorom u kojem su postavljene.

Poliester po svojoj specifičnosti dozvoljava da se u odlivak (prilikom livenja) ubacuju i druge vrste materijala, pa i manji objekti koji se zbog providnosti materijala vide u osnovnoj masi skulpture kao nova struktura oblika.

Hemijskim bojama i patiniranjem poliester može da imitira, u zavisnosti od potrebe, i bilo koji drugi prirodni materijal (kamen, bronza, čelik), pa i ljudsku kožu.

Likovne tehnike



CRTAČKE TEHNIKE:

Olovka
Kreda
Ugljen
Kemijska olovka
Flomaster
Tuš - pero
Tuš - drvce ili trska
Tuš - kist
Lavirani tuš


SLIKARSKE TEHNIKE:

Akvarel
Gvaš
Tempera
Ulje
Pastel
Kolaž papir
Kolaž iz časopisa
Mozaik
Freska
Vitraj
Tapiserija
Batik



GRAFIČKE TEHNIKE:

Tehnike visokog tiska:
- drvorez
- linorez
- karton - tisak

Tehnike dubokog tiska:
- bakrorez
- bakropis
- aquatinta
- mezzotinta
- suha igla

Tehnike plošnog tiska:
- litografija
- monotipija
- sitotisak


KIPARSKE TEHNIKE:
(tehnike prostorno - plastičkog oblikovanja)

Glina
Glinamol
Plastelin
Gips
Bronza
Drvo
Kamen
Žica
Lim, aluminijska i bakrena folija
Papir - plastika
Kaširana papir-plastika (papir-maše)
Didaktički neoblikovan materijal (kutijice, komadi ambalaže i sl.)

Olovka


[You must be registered and logged in to see this image.]

Jean-Auguste-Dominique Ingres

Olovka je crtači materijal s najvećim rasponom tonskih izražajnih mogućnosti. Razlikujemo tvrde (H) i meke (B) olovke. Iza slova slijedi broj koji označava stupanj tvrdoće ili mekoće olovke; iza H olovaka veći broj znači veću tvrdoću (H, H2, H3, H4...), a iza B olovke veću mekoću (B, B2, B3, B4... B7). Srednja vrijednost koju najčešće koristimo za pisanje označena je kao HB.
Tvrda olovke uglavnom se koriste za tehničke crteže, dok se za slobodno crtanje koriste B olovke. Olovku je moguće dobiti i kao sami grafit, bez drvene ovojnice.
Radeći olovkom na hrapavom papiru stružemo njen grafit od kojeg je načinjena i stvaramo tonske gradacije. Kontrolu traga vršimo različitim jačinama pritiska (jači pritisak - tamniji ton), i kutem polegnutosti olovke (okomitiji, uspravniji kut - tanja, oštrija crta, polegnutiji kut - ploha). Olovku brišemo gumicom. Gradacije tonova dobivamo isključivo navedenim načinima; razmazivanje i musanje olovke prstima ostavlja vrlo prljav,zagušen, pa i kičast dojam.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Tuš i drvce

[You must be registered and logged in to see this image.]

Vincent Van Gogh: "Čempresi u zvijezdanoj noći", 1889.

Drvcem ili trskom dobivamo čvršće, krute poteze manje osjetljive na pritisak. Djeci u prvom ili drugom razredu možemo ponuditi drvce jer još nemaju razrađen fini motorički osjećaj za pritisak, pa bi metalno pero moglo biti za njih preosjetljivo, uz mogućnost oštećenja.
Drvce se radi od obrađene trske: trsku na jednom kraju koso skalpelom zasjećemo, a iznutra izvadimo srčiku. Tanjem dijelu oblikujemo vršak - vrh može biti šiljast (poput kotir-pera), ili ravan (kao kod ato-pera, drugo pero slijeva na fotografiji). A uspješno možemo upotrijebiti i zašiljeni štapić od ražnjića.

Ulje na platnu

Ulje na platnu je tehnika slikanja pigmentima u kombinaciji sa sušećim uljima. Početkom novog veka u Evropi se koristie pretežno pigmenti u kombinaciji sa lanenim uljem koje se neretko pripremalo kuvanjem sa raznim zrnevljem, često tamjanom i kao takvo bilo je osnovni gradivni element boje na platnu davajući joj sjaj i lepotu. Takođe su pigmenti bili korišćeni uz orahovo ulje i ulje šafranike u zavisnosti od potrebe za propratnim efektima kao što su smanjivanje žutog pigmenta ili pak različito vreme potrebno za sušenje. Iako je ova tehnika nastala još u drevnom Avganistanu izmedju V i IX veka nove ere, svoju popularnost doživljava tek u XV veku, najpre početkom razvoja Holandskog slikarstva a kasnije i širenjem Renesanse. Ova tehnika je potpuno zamenila slikanje temperom u većem delu Evrope.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Slikarska paleta sa uljanim bojama

Tehnika slikanja uljanim bojama često je praćena korišćenjem slikarskih četki kao pomagala za nanošenje boja, ali postoje i metode slikanja špahlama i krpama. Ono što je karakteristično za ovu tehniku je to da delo najduže ostaje „mokro“ duže nego u bilo kojoj drugoj tehnici slikanja time omogućujući eventualne izmene i dorade. Bitno je naglasiti da se za rastvaranje uljanih boja koristi terpentin koji omogućava čak i brisanje pojedinih delova slike radi doslikavanja i prepravljanja. Pri izradi dela obično se koristi nekoliko osnovnih boja koje se mešaju na posebnoj drvenoj ploči poznatoj kao paleta a nakon toga se dobijena nijansa prenosi na platno.

Izrada slika tehnikom ulje na platnu je dosta složena, imajući u vidu da se ovakvo slikanje najčešće izvodi u slojevima (podslikavanje) i da je potrebno čekati jedan dan do dve nedelj (u zavisnosti od načina slikanja) da se jedan sloj osuši da bi se nastavilo sa slikanjem drugog, dolazimo do zaključka da je slikanje ovom tehnikom posao koji zahteva i dosta vremena. Istraživanja govore da je za prosečno platno vreme totalnog sušenja izmedju 60 i 80 godina. Nakon procesa slikanja, ali pre uramljivanja dolazi i proces lakiranja prozirnim lakom koji ne utiče na kvalitet slike ali sprečava eventualno krunjenje boje i oštećenje slike.

Ulje na platnu je najzastupljenija tehnika izrade slika i provlači se kroz skoro sve pravce slikarstva od renesanse do danas. Mnogi veliki slikari su svoja osećanja prenosili na platno baš ovom tehnikom, medju njima su Claude Monet , Rembrant, Francisco Goya, Vincent Van Gogh, Leonardo Da Vinci i mnogi drugi. Neka od najlepših i najpoznatijih dela na svetu, slikana su baš uljanim bojama, pa se sama tehnika ulje na platnu smatra fundamentom slikarskog izraza.

[You must be registered and logged in to see this image.]

''Bulke''

[You must be registered and logged in to see this image.]

''Dolazak zime''

Srebrenka

Srebrenka je metalna olovka sastavljena od legure olova i srebra. Olovo ostavlja trag, a srebro daje čvrstoću.

Srebrenka je analitička slikarska tehnika. Umjetnici na analitički način prikazuju motiv do zadnjeg detalja, te pokušavaju ostvariti znanstvenu točnost. Crtež napravljen srebrenkom zato može biti savršeno čist, i veoma detaljan. Srebrenka je i ujednačena jer se ne troši. Umjetnik koji koristi srebrenku je racionalan i svoje stvaralaštvo bazira na znanosti. Štoviše, za cijelu renesansu možemo reći da je racionalna, ali će Leonardo da Vinci neobično dobro objediniti racionalni spoj elementa s emotivnim.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Leonardo da Vinci, skica srebrenkom na papiru za "Posljednju večeru" (detalj glave apostola Filipa).

(Wikipedija)

Ugljen (crtački)

Ugljen za crtanje ili slikarski ugljen dobiva se suhom destilacijom (karbonizacijom), odnosno sagorijevanjem uz minimalnu količinu kisika. Karbonizira se npr. vrbino ili brezino pruće. Školski ugljen za crtanje dobiva se karbonizacijom prašine. Ugljen ostavlja suhi, mekani i prašnjavi trag na hrapavom papiru, omogućuje razmazivanje, ali ne omogućuje crtanje dugih i tankih linija. Na kraju se crtež nacrtan ugljenom mora fiksirati.

Ugljen odn. ugljeni štapići prave se od grančica lipa ili lijeske i ostavljaju debeo trag. Ugljen se troši jako brzo. On je prašljav, maglovit i to daje posebnu mekoću, toplinu i nježnost toj crti.

Umjetnik koji koristi ugljen je emotivan. Prašina je sastavni dio crteža. Lako se sjenča. Crtež izgleda na kraju kao da kroz maglu gledamo. Crta sva treperi u toj prašini bila ona uža, šira ili veća. Papir ne bi trebao biti gladak.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Razne vrste ugljena

(Wikipedija)

[You must be registered and logged in to see this image.]

Dubravka Babić, Korida

Mozaik je od davnina poznata slikarska tehnika, koja se izvodi slaganjem raznobojnih, manje ili više pravilnih kockica kamena, obojenog stakla, glazirane keramike. Poznate su italijanske mozaičke kockice (teserae) proizvedene u muranskim staklarnicama u više dimenzija i velikom broju različitih boja i tonova. Kamene kockice dobijaju se usitnjavanjem (čekićem, klještima, itd.) različitih vrsta obojenog kamena.

Tako usitnjene, kockice se koriste u zavisnosti od svog oblika i boja. Kockice se utiskuju u svežu masu na bazi disperzije veštačke smole, raznih lepkova, poliesterske smole (od koje se mogu praviti i kockice) i slično. Mozaikom se oslikavaju zidne, podne i druge površine. Podni mozaici su uglavnom od kamenčića, a zidni mogu biti i od drugih materijala.
Zlatno razdoblje mozaik je doživeo u Vizantiji (pre toga je široku upotrebu imao u Grčkoj i Rimu), pa iako se kasnije koristio, manje je bio zastupljen nego neke druge, jednostavnije slikarske tehnike.

Osim običnog mozaika, postoji i tehnika mikromozaika, mnogo složenija, iste osnove, ali sa posebnim efektima i rezultatima, rezervisana samo za veoma uporne i strpljive, kojima nije žao da izgube vreme kako bi postigli što bolji rezultat.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Detalji

[You must be registered and logged in to see this image.]

Preuzeto: Ideja

Pigmenti kroz vekove

Ultraljubičasto svetlo, Ultraljubičasto Fluorescentno (UVF) i Ultraljubičasto Reflectography (UVZ)

[You must be registered and logged in to see this image.]
UVF pregled slike pomoću dve UV lampe na 45 stupnjeva

Retuširanja

Organski slojevi se mogu lako detektovati pod UV svetlom. Ovaj učinkovit alat otkriva kasnije restauracije jer se pojavljuje tamniji od starijih izvornih slojeva boje. UVF može otkriti prisutnost prirodnih smolnih lakova, jer one često fluoresciraju pod UV svjetlom. Stoga je moguće identificirati da li je slika retuširana, s obzirom da uljane boje i noviji lak ne fluoresciraju pod UV. Retuširane slike se stoga doimaju kao tamne mrlje na površini laka.

Crno svjetlo otkriva tajne podatke o renesansnoj freski

normalna slika
[You must be registered and logged in to see this image.]

slika pod uvf svetlom
[You must be registered and logged in to see this image.]
Klanjanje mudraca, Trevi, Italija, 1522.

Ako pogledate figure mudraca oslikane na renesansnoj  freski, oni se pojavljuju odjeveni kao skromni kraljevi. To je malo čudno. Gdje su obeležja plemića?

Ako pređete uvf svjetlom preko tih figura, otkrićete ukrasnu odjeću pogodnu za te poznate kraljeve. Da li je slikar namerno sakrio te carske detalje? Naravno da nije. Ali, vremenom je slikarski materijal izbledeo i učinio ih nevidljivim golom oku. UVF svetlo otkriva autorevu pravu nameru.

Saznajte kako započeti obnovu slike 

[You must be registered and logged in to see this image.]
Madonna i dete, umjetnika Ferrarese škole od početka 16. stoljeća, uljanim bojama na drvenoj ploči 

[You must be registered and logged in to see this image.]

Kako umetnici i restauratori mogu utvrditi je li slika koja je slikana četkicom potpuno originalna, ili je  retuširana? Što je starija slika, to je više verovatno da je slika retuširana od strane restauratora preko oštećenih ili izblijedjelih područja - bez puno obzira prema starim majstorima. 

Ako pređete uvf svetlom preko Madonne iz 16 veka, odmah ćete primijetiti blijedu, mliječno plavu fluorescentnu boju na ovoj staroj slici. Nekoliko sekundi kasnije, možete uočiti tamnije dijelove lanenog ulja i novijeg laka - čvrste dokaze retuširanja.


webexhibits.org