Lovački savez Srbije - prvih 125 godina


Izvor: 


Kratak pregled najvažnijih događaja

Lovstvo Srbije krajem 19. i početkom 20. veka opisujemo kao neorganizovano, što je nanosilo štetu kako divljači tako i privredi.

To je bio razlog da se, tada napredni i obrazovani lovci organizuju u klubove, kako bi, po ugledu na susedne evropske zemlje, ovu delatnost osavremenili, lovcima omogućili bavljenje organizovanim lovstvom i ostvarili jedan od najvažnijih ciljeva savremenog lovstva – trajnost gazdovanja. Sam početak, po formiranju prvih udruženja, bio je relativno uspešan. Lovstvo je našlo svoje mesto u svim kategorijama stanovništva, u svim socijalnim slojevima. Po tome se tadašnja Srbija razlikovala od susednih, inače naprednih zemalja, jer je u Srbiji uveden regalni sistem lova, sa slobodnim lovištima na celoj državnoj teritoriji.

Trend stalnog i kontinuiranog razvoja tekao je sve do početka Prvog balkanskog rata. Tada lovstvo zamire jer je zemlja izložena velikim iskušenjima i svaki sposoban građanin je usmeren na odbranu zemlje. Na Prvi balkanski rat se nadovezuje i Drugi koji dovodi do učvršćenja vlasti u Srbiji. Mada ekonomski oslabljena, Srbija je politički stabilizovana.

Lovci Srbije su se organizovali u udruženja još u prošlom veku, o čemu svedoči podatak da je još tada postojalo oko 100 udruženja. Oduševljenje i polet lovaca je tada bio na vrhuncu, a posmatrajući ih iz ugla ondašnjeg življenja, mnogi ga nazivaju zlatnim dobom naše lovačke istorije. Lovačko druželjublje upravo potiče iz tog vremena. Ako se uzme u obzir socijalni sastav članstva, slobodno se može reći da su retke društvene organizacije u kojima je postojala takva raznolikost sastava članstva gde su ravnopravno, jedni pored drugih, sedeli i odlučivali sudije, advokati, lekari, profesori, učitelji, državni činovnici, oficiri, zanatlije, trgovci, zemljoradnici, radnici, sveštena lica i drugi.

Lovačka udruženja se nikada nisu bavila politikom niti su pripadala bilo kojoj političkoj stranci. Savez lovačkih udruženja Srbije je formiran krajem 19. veka na inicijativu već osnovanih lovačkih udruženja, u cilju objedinjavanja rada i zajedničkih akcija lovačkih organizacija, unapređenja lovstva, zaštite i razmnožavanja divljači i uvođenja zakonitosti u lovu. Savezna lovačka udruženja u Srbiji javila su se u isto vreme (neka nešto ranije) i formirala jedno za drugim u pojednim mestima širom Srbije, sa ciljem da okupljaju lovce, da ih usmere na gajenje i zaštitu divljači, da im ukažu na značaj unapređenja lovstva i na poštovanje lovnih običaja i zakonskih normi. Formiranje ovih organizacija možda ne bi bilo dovoljno jasno ukoliko se ne bi upoznali sa činjenicama koje su prethodile da lov i lovstvo u Srbiji devedesetih godina prošlog veka, i kasnije, u našem veku, dobije organizovanu formu rada bez koje se nije moglo zamisliti sprovođenje u život naprednih ideja iz oblasti lovstva.

Oslobođeni od Turaka, posle Prvog i Drugog srpskog ustanka, tridesetih godina 19. veka u Srbiji su stvoreni uslovi za slobodno nošenje oružja, koje je zabranjivano skoro pet vekova, tako da je stanovništvo željno slobode, ponovo počelo da neguje lovačku tradiciju i da se bavi lovom. Lovilo se gde je ko hteo i koliko je ko želeo, a divljači je bilo u izobilju.

Naredba Kneza Miloša Obrenovića o zabrani lova na jelene, košute, srne i vidre

Po oslobođenju od Turaka lovom se uglavnom bavilo seosko stanovništvo, jer je slobodno nošenje oružja pružalo mogućnost da se divljač lovi pri svakom susretu sa njom, bez ikakvih ograničenja. Dešavalo se i to da je i nužda primoravala ljude da love divljač jer im je pravila štetu, a ponekad ugrožavala i živote. U to vreme bilo je vrlo malo lovaca u gradovima. Slobodan lov i nemilosrdno uništavanje divljači, kao i uticaj severnih suseda, posebno Austro-Ugarske na zbivanja u Srbiji, podstakli su Miloša Obrenovića da, po ugledu na te zemlje, nešto preduzme: on već 1829., 1831. i 1832. godine posebnim naredbama zabranjuje lov jelena, košuta, srna i vidri.

Ukaz Kneza Mihaila Obrenovića o stalnoj zabrani lova na jelene i košute


Samo desetak godina kasnije, Mihailo Obrenović ukaznom zapovesti iz 1840. godine, potvrđuje stalnu zabranu lova jelena i košuta, koju proširuje zabranom lova na zečeve i divlje koze – od početka Časnog posta do Petrova dana. Za vreme vladavine kneza Mihaila Obrenovića, oko 1860. godine, pojavljuje se nešto veći broj lovaca u gradovima i varošicama, većinom vojnih lica i državnih činovnika, da bi se deset godina kasnije lovom bavili zanatlije, trgovci i ljudi drugih zanimanja.

Osetnim povećanjem njihovog broja sedamdesetih godina 19. veka spontano se organizuju prve manje grupe lovaca u čijim se redovima nalaze lovci raznih profesija, bez obzira na klasne razlike.

To su prvi začeci čuvenog i poznatog lovačkog druželjublja. O ovom druželjublju ima dosta podataka u našoj lovačkoj i drugoj literaturi, a osnova mu je jednakost i međusobna solidarnost. Činjenica da se povećava broj lovaca i mogućnost slobodnog lova za sve, dovela je do naglog opadanja broja divljači, a početni propisi u vidu uredaba i naredaba o zaštiti, koje je donosila vladajuća dinastija Obrenovića, iako su bile korisne, još uvek su bile nedovoljna zaštita. Pojavile su se prve grupe lovaca, a potom i klubovi i lovačka udruženja.

Prvi lovački klub u Srbiji

Deset godina nakon pojave prvih grupica lovaca, one počinju jačati po broju i po shvatanju da su pojedinačne akcije nedovoljne i da samo udruživanjem mogu ozbiljnije da spreče uništavanje divljači koje je bilo sve manje, a koju je priroda tako dugo stvarala. U nekoliko mesta u Srbiji udruživanje lovaca je ostvareno kroz lovačke klubove -klice lovačkog organizovanja devedesetih godina 19 veka. Prvo takvo udruživanje lovaca organizovano je u 1887. godine u Kragujevcu pod nazivom „Lovački klub“.

Prva lovačka udruženja

U Šumadiji niču prve lovačke organizacije zasnovane na jednakosti i druželjublju. Lovačke družine su svoje članove moralno obavezivale da štite prirodu i divljač, da je za vreme parenja ne love, da prestupnike prijavljuju vlastima, da razvijaju druželjublje i da se sastaju u klupskim prostorijama radi dogovora. Prilikom prijema članova, proveravali su njihova znanja i nisu hteli da prime novog člana ako nije dao časnu reč da u toku lovačke godine neće uloviti više divljači nego što je Uprava kluba odredila. Ubrzo potom i u Beogradu, 1889. godine, osniva se klub koji je imao i svoja pisana pravila i nekoliko godina kasnije, prerastao u udruženje. Prva lovačka udruženja nastala su u Kragujevcu, Beogradu i Nišu. Ubrzo potom i u Valjevu, Negotinu, Šapcu, Ćupriji, Zaječaru, Požarevcu i Kraljevu, a nešto kasnije i u Čačku, Pirotu i Knjaževcu.

Osnivanje Saveza

Na zajedničkom zboru lovaca održanom 13. oktobra 1896. godine, u selu Brzanu kod Lapova, „državnom košutnjaku“ koji je bio privatno lovište Milana Obrenovića, sa velikim brojem jelena i srna, osnovan je Savez lovačkih udruženja Kraljevine Srbije i usvojena su Pravila Saveza. U jednom od svojih prvih akata, Uprava Saveza traži od udruženja da se Predstavništvu Saveza pored ostalog, šalju izveštaji o ulovljenoj divljači. Pri osnivanju Saveza se diskutovalo o neophodnosti „Zakona o lovstvu“, čija priprema kao i pronalaženje puta i načina da ga Narodna Skupština što pre usvoji, postaju najvažniji cilj Predstavništva Saveza. Koliki značaj je imalo osnivanje Saveza vidi se po tome što je već krajem 1898. godine bilo osnovano 42 udruženja u Srbiji sa oko 2500 članova. U cilju što potpunijeg uvida kao i raspoznavanja punopravnih od bespravnih lovaca na terenu, Savez izrađuje jednoobrazne lovačke karte.

Sa pojavom lovačkog časopisa „Lovac“, 1897. godine, ubrzano je formiranje novih udruženja i razvoj lovstva, jer je novi časopis doprineo širenju ideje i rešavanju problema oko divljači i njene zaštite. Zbog nedostatka tehničkih veza sva prepiska između Saveza i udruženja vršena je preko „Lovca“, kao jedine mogućnosti sporazumevanja. Početkom 1898. godine, časopis postaje ne samo lovačko glasilo već i vlasništvo svih lovaca Srbije. Savez preko „Lovca“ u više navrata daje stručne i druge savete -npr. koja se divljač i u koje vreme sme loviti.

Članak koji je u „Lovcu“ objavio Milivoj Prendić iz Aleksinca:

„Udruženja su vazda pokretač svakog napretka. Tome je među ostalima dokaz i naše lovačko udruženje. U kratkom vremenu vidi se u celoj Srbiji jedan progres u lovu. Prve lovačke ideje, koje su gde, gde tinjale, zapalile su celu zemlju, one odjekuju čak i po krševima Kuršumliskim, one nalaze mesta i po stenju Užičkom. Tamo se zaštićuje lov za što veće razmnožavanje divljači, onamo se nabavlja blagorodna divljač i pušta se da se rasplodi, obraća se pažnja na rase kerova, vodi se računa o poreklu i kalibru puške, stara se o što boljem barutu, priređuju se zajednički lovovi i hajke na zverove i štetočine, u klubovima razvija se drugarstvo i postaje se pravim lovcem. Sve progres za progresom za koji se do skora vrlo malo znalo u nas. Eto kakva je silna moć udruživanja.“

Vremensko razdoblje od 1896. do 1903. smatra se „zlatnim dobom“ lovstva u Srbiji, s obzirom da su se i lovci i udruženja takmičili ko će više da učini za unapređenje lova. Posebna karakteristika ovog vremena je da udruženja (Kragujevačko i Beogradsko) prvi put unose u svoja lovišta živu divljač -jarebice i zečeve. Kragujevački lovci pustili su jarebice kamenjarke dobijene od Niškog udruženja, a lovci Beograda poljske jarebice koje su kupili u Čehoslovačkoj. Nema podataka odakle su nabavljani zečevi. Pokušalo se i sa izvođenjem fazana, ali zbog nepoznavanja tehnologije veštačkog gajenja u tome se nije uspelo.

U svim brojevima časopisa „Lovac“ dato je mnogo podataka o onome šta su Savez, udruženja i pojedinci učinili na unapređenju lovstva, a posebno na uništavanju divljači koja nanosi štete, hvatanju lovokradica i njihovom kažnjavanju od vlasti. Izmene u Zakonu o lovu donete 1904. godine po kome je omogućeno da vlasnik zemlje i bez lovačke karte može uloviti zeca na svom imanju, opštinskoj i seoskoj šumi, poremetili su dobro započete akcije i nastaje period otežanog rada lovaca u udruženjima, a samim tim i u Upravi Saveza. Broj lovaca naglo se smanjuje, a njihova aktivnost, verovatno i zbog nestabilnog političkog stanja, skoro zamire.

Prestanak rada Saveza za vreme Balkanskih ratova

Za vreme Balkanskih ratova kao i Prvog svetskog rata, rad Saveza i udruženja je prestao, skoro čitavih 8 godina nije ni postojao…