"Dogodilo se na današnji dan"

**Učlanjen** : 18.12.2021

20.01.

1667. Završen je trinaestogodišnji rat Rusije i Poljske, koji je izbio kada su pobunjeni ukrajinski Kozaci priznali vrhovnu vlast ruskog cara. Mirom u selu Andrusovu kod Smolenska Poljska je bila primorana da Rusiji ustupi Kijev, Smolensk i dio Ukrajine na lijevoj obali Dnjepra.

1841. Okončan je Prvi opijumski rat Velike Britanije i Kine. Mirom u Nankingu poražena Kina bila je primorana da Britancima plati ratnu odštetu i da im prepusti Hong Kong.

1887. SAD i Havaji sklopili su ugovor po kojem su Amerikanci dobili pravo da Perl Harbour koriste kao pomorsku bazu.

1945. Franklin Delano Roosevelt inaugurisan je četvrti put za predsjednika SAD-a, jedini u historiji SAD-a koji je četiri puta biran za predsjednika.

1961. John F. Kennedy je u 43. godini inaugurisan za predsjednika SAD-a kao najmlađi šef države u njenoj historiji.
1973. U Conakryju je ubijen Amilcar Cabral, jedan od vođa borbe protiv portugalskog kolonijalizma u zapadnoj Africi, osnivač i generalni sekretar Afričke partije za nezavisnost Gvineje Bisao i Zelenortskih ostrva.

1981. Poslije 444 dana u zarobljeništvu, iz ambasade SAD-a u Teheranu su oslobođena 52 američka taoca.

1984. Umro američki sportista i filmski glumac Johnny Weissmüller, prvi čovjek koji je preplivao 100 metara za manje od jedne minute, tumač uloge u nizu filmova o Tarzanu. Osvojio je tri zlatne medalje na OI 1924. i dvije 1928.

1987. U Libanu kidnapovan Terry Wait, specijalni izaslanik kenterberijskog nadbiskupa. U zatočeništvu je proveo gotovo pet godina.

1990. U Beogradu održan posljednji kongres Saveza komunista Jugoslavije (14. vanredni kongres SKJ). Zbog neslaganja u rješavanju ključnih problema jugoslovenske zajednice, slovenačka i hrvatska delegacija napustile su taj skup. To je bio kraj Saveza komunista Jugoslavije, a mnogi smatraju da je time počeo raspad SFRJ.

1993. Na Igmanu razbijene jedinice kontroverznog komandanta Jusufa Juke Prazine nakon što je maltretirao pripadnike Armije RBiH. Tom prilikom je poginuo Samir Kafedžić, zvani Kruško.

1996. Na izborima u Gazi i na Zapadnoj obali, održanim prema sporazumu Izraela i Palestinaca, vođa PLO-a Jaser Arafat postao je prvi demokratski izabran lider palestinskog naroda, sa 88,1 posto glasova.

2000. U Ankari su se prvi put od 1962. sastali ministri inostranih poslova Grčke i Turske.

2001. Filipinski predsjednik Joseph Estrada povukao se sa vlasti pod pritiskom demonstranata i vojske, a 16. aprila se predao Specijalnom sudu za borbu protiv korupcije. Osuđen 2007. na doživotnu robiju, potom pomilovan.

2009. Barack Obama naslijedio je Georgea W. Busha na mjestu američkog predsjednika te postao 44. predsjednik SAD-a i prvi tamnoputi predsjednik u SAD-u.

2010. Od posljedica srčanog udara preminuo Omer Pobrić, maestro sevdalinke i jedan od njenih najznačajnijih kompozitora. Umro je u toku vožnje na putu Sarajevo - Visoko. U svojim knjigama je zabilježio gotovo 1.000 sevdalinki.

2021. Poznata hrvatska i jugoslovenska glumica Mira Furlan (filmovi “Kiklop”, “U raljama života”, “Otac na službenom putu”, “Lepota poroka”...) preminula je u 66. godini od komplikacija prouzrokovanih virusom Zapadnog Nila. Umrla je u svom domu u Los Angelesu.

**Učlanjen** : 18.12.2021

21.01.

1919. U Dublinu Kongres partije Sinn Fein usvojio rezoluciju o nezavisnosti Irske. Britanija nije priznala taj akt i dala je Irskoj status dominiona 1921. Samostalnost Irske priznala je 1949, ali bez Sjeverne Irske

1936. Edward VIII postao kralj Velike Britanije poslije smrti oca Georgea V. Abdicirao u decembru iste godine da bi mogao da se oženi Amerikankom Wallis Simpson.

1941. Rođen španski operski pjevač Placido Domingo. Debitovao je 1966. u Meksiku i vrlo brzo stekao reputaciju jednog od najvećih tenora u drugoj polovini 20. vijeka.

1942. Mađarski fašisti u Drugom svjetskom ratu u Novom Sadu proveli raciju i u naredna dva dana ubili i bacili u Dunav 1.300 novosadskih Jevreja, Srba i Roma.

1950. U Londonu umro britanski pisac satiričar George Orwell. Autor je brojnih eseja i romana, u kojima opisuje futurističko totalitarno društvo (“1984” i “Životinjska farma”).

1954. SAD porinule prvu podmornicu na atomski pogon Nautilus.

1959. Umro američki filmski režiser i producent Cecil Blount DeMille, poznat po historijskim spektaklima i melodramama.

1976. U SSSR-u prvi put dozvoljena prodaja zapadnih listova, među kojima New York Times i Financial Times.

1986. U eksploziji automobila bombe u istočnom Bejrutu u blizini sjedišta kršćanske partije Falanga predsjednika Libana Amina Jamaila poginule 22 osobe, 102 povrijeđene.

1993. Hrvatske snage napale teritoriju tzv. republike srpske Krajine u zonama pod zaštitom Ujedinjenih nacija u namjeri da zauzmu Maslenički most, aerodrom Zemunik kod Zadra i branu Peruća.

1997. Kancelar Njemačke Helmut Kohl i premijer Češke Vaclav Klaus potpisali deklaraciju o pomirenju u kojoj je Njemačka izrazila žaljenje zbog nacističke okupacije Čehoslovačke, od 1938. do 1945, a Češka zbog protjerivanja Nijemaca iz Sudetske oblasti poslije Drugog svjetskog rata.

1998. Na poziv kubanskog predsjednika Fidela Castra papa Ivan Pavao II počeo petodnevnu historijsku posjetu toj komunističkoj zemlji.

1998. U Bosni i Hercegovini je predstavljena konvertibilna marka, nova zajednička moneta za oba entiteta, Federaciju BiH i Republiku Srpsku.

2000. Prvi oficiri Kosovskog zaštitnog korpusa položili zakletvu u Prištini. KZK formiran transformacijom OVK-a koji je od 1996. vršio oružane napade na policijske stanice Ministarstva unutrašnjih poslova Srbije na Kosovu, a tokom 1998. i 1999. ušao u otvoren sukob sa srpskim snagama bezbjednosti. Srbi sa Kosova odbili da uđu u KZK.

2002. U Los Angelesu u 81. godini umrla Peggy Lee, legenda džez i pop-muzike.

2006. U Prištini umro predsjednik Kosova Ibrahim Rugova, prvi i višegodišnji lider Demokratskog saveza Kosova. U svijetu je slovio kao mirotvorni političar, političar s mirnim pristupom rješavanju nesuglasica.

2015. U bolnici Rebro u Zagrebu umro Kemal Monteno, jedan od najpoznatijih bosanskohercegovačkih pjevača, kantautora i šansonijera. Njegove najljepše pjesme gradu i domovini su “Zemljo moja” i “Sarajevo, ljubavi moja”.

2017. Autobus sa učenicima iz Mađarske udario u stub na autoputu blizu Verone u Italiji i tom prilikom je smrtno stradalo 16 učenika od 14 do 18 godina. Povrijeđeno je 39 putnika. Učenici su bili na ekskurziji.

**Učlanjen** : 18.12.2021

22.01.

1440. Rođen Ivan III Vasiljević, veliki knez moskovski, a od 1462. i svih Rusa nakon što je ujedinio veliki broj kneževina. Oslobodio je dijelove zemlje od Mongola, ojačao centralnu vlast, a 1497. izdao je prvi ruski zbornik zakona Sudbenik. Zbog ženidbe s bizantijskom princezom Zoe, smatrao se nasljednikom Istočnorimskog carstva i u njegovo vrijeme prvi put se javila ideja o misiji Ruskog carstva kao zaštitnika pravoslavlja u kojem bi Moskva bila “treći Rim”.

1517. Vojska turskog sultana Selima I potukla u bici kod Rajdanije blizu Kaira memelučke snage i sedam dana potom ušla u Kairo, priključivši Egipat Otomanskom carstvu.

1771. Španija ustupila Foklandska ostrva Velikoj Britaniji.

1775. Rođen francuski fizičar i matematičar Andre-Marie Ampere, osnivač elektrodinamike.
1840. Prvi britanski doseljenici stigli na Novi Zeland.

1828. godine postao je feldmaršal vojvoda od Wellingtona britanski premijer. On je sve do danas ostao jedini feldmaršal u povijesti koji je držao položaj premijera Velike Britanije. Dakako, vojvoda od Wellingtona najpoznatiji je danas kao pobjednik nad Napoleonom Bonaparteom u sudbonosnoj Bitki kod Waterlooa. Ta se bitka dogodila oko 12 i pol godina prije Wellingtonovog stupanja na premijerski položaj.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Jedna od najkontroverznijih osoba ruske povijesti, mistik i samozvani prorok, Grigorij Jefimovič Rasputin rođen je 22. siječnja 1869. godine u sibirskom mjestu Pokrovsk. Bio je član flagelantske vjerske sekte, u čijem je obližnjem sanostanu proučavao teologiju i sa redovnicima je raspravljao o biblijskim tekstovima (iako on sam nije bio redovnik). Rasputin je tvrdio da je imao viziju Djevice Marije i to je protumačio kao božji znak da je on u životu predodređen za neku veliku ulogu. Počeo je tvrditi kako ima moći duhovnog iscjelitelja i da kroz molitvu može liječiti bolesti.

[You must be registered and logged in to see this image.]

1901. Umrla britanska kraljica Viktorija. Tokom njene dugogodišnje vladavine od 1837, koja je obilježila epohu - viktorijansko doba, Britanska imperija bila je na vrhuncu privredne i političke moći.

1905. Carske trupe pucale u Petrogradu na demonstrante, uglavnom radnike, koji su u maršu krenuli na carski Zimski
dvorac, zahtijevajući demokratske slobode, kraj rata s Japanom i uspostavljanje ustavotvorne skupštine. U krvavoj nedjelji, kako je kasnije nazvan taj dan, ubijeno je najmanje 500, a ranjeno više hiljada ljudi.

1969. izveden je atentat na sovjetskog lidera Leonida Brežnjeva u Moskvi. Radilo se o neuspješnom atentatu kojeg je proveo Viktor Iljin, dvadesetogodišnji Rus iz Lenjingrada.

1973. Umro bivši predsjednik SAD-a Lyndon Baines Johnson. Potpredsjednik od 1960. za vrijeme mandata Johna Kennedyja, postao je predsjednik kada je Kennedy ubijen u Dallasu 1963, a ponovo je izabran 1964. Tokom njegovog mandata došlo je do eskalacije rata u Vijetnamu, što je u svijetu i u SAD-u izazvalo oštre kritike njegove politike.

1980. Sovjetski disident fizičar Andrej Saharov, dobitnik Nobelove nagrade za mir 1975, uhapšen je, oduzete su mu počasti i protjeran je iz Moskve u Gorki.

1993. Nakon godinu relativnog mira ponovo se rasplamsao rat u Hrvatskoj kada su hrvatske snage napale krajiške Srbe u zonama pod zaštitom UN-a kod Maslenice i brane Peruča. Predsjednik tzv. republike srpske Krajine Goran Hadžić proglasio je ratno stanje i zatražio pomoć SR Jugoslavije, a u Srbiji je počela prisilna mobilizacija srpskih izbjeglica iz Hrvatske. Paravojne formacije Željka Ražnatovića Arkana i Kapetana Dragana iz Srbije stigle su na hrvatsko ratište.

1995. U samoubilačkoj bombaškoj akciji palestinskog teroriste u Izraelu poginulo 19 i ranjeno oko 60 ljudi, među kojima je bio veći broj izraelskih vojnika koji su na autobuskoj stanici čekali prevoz.

1998. Američki vojnici iz sastava SFOR-a uhapsili u Bijeljini Gorana Jelisića, optuženog za ratne zločine počinjene na području Brčkog 1992. Haški tribunal ga je osudio na 40 godina zatvora za zločine protiv čovječnosti i kršenja zakona i običaja ratovanja.

2002. BiH postala punopravni član Parlamentarne skupštine Savjeta Evrope.

2004. Vaseljenski patrijarh Vartolomej, duhovni vođa Pravoslavne crkve, posjetio je Kubu, gdje je otvorio prvu pravoslavnu crkvu izgrađenu od revolucije 1959. godine.

[You must be registered and logged in to see this image.]

2004. U San Juanu umro Billy May, čuveni američki muzički aranžer, koji je tokom šest decenija duge karijere aranžirao pjesme Franka Sinatre i Nata Kinga Colea. Pisao je i muziku za značajne džez-pjevače Ellu Fitzgerald, Louisa Armstronga...
2012. Na referendumu o pristupanju Hrvatske Evropskoj uniji građani Hrvatske i hrvatsko iseljeništvo izjasnili se dvotrećinskom većinom za ulazak u EU, u čije je članstvo pristupila 1. jula 2013.

**Učlanjen** : 18.12.2021

Georg Jacob Holyoake (13.4.1817. – 22.1.1906.), sekularista i humanista koji je bio predvodnik britanskog sekularnog pokreta i pokreta slobodoumlja. Široj je javnosti postao poznat 1842.g. kada je nakon održanog javnog govora na Cheltenhamskom tehničkom institutu postao zadnja osoba osuđena za blasfemiju u Velikoj Britaniji. Nakon izdržanja šestomjesečne zatvorske kazne postao je simbol otpora te je osnovao i uređivao uspješan tjednik "The Reasoner" u kojem je kritizirao kršćanstvo i predlagao da se ono zamijeni sa sustavom uvjerenja baziranom na razumu i logici - za kojeg je 1851.g. skovao termin "sekularizam". Sam je pojam bazirao na individualnoj slobodi mišljenja i izražavanja bez uplitanja države, Crkve ili društva; istodobno smatrajući da termin "ateizam" ima negativne konotacije, te je kasnije prihvatio agnosticizam. Osim značajnog doprinosa sekularnom pokretu, bio je i pod utjecajem socijalističkih ideja Roberta Owena te je bio aktivan član nenasilnih Moral čartista i oštri zagovornik društvene reforme radi poboljšanja prava radnika. Svoje viđenje društvenih problema isticao je u The Reasoneru, koji je 1853.g. prodavao 5000primjeraka tjedno te je tako postao jedan od najvažnijih radničkihtjednika 19. stoljeća. Holyoake je ostao vođa sekularnog pokreta do 1858.g. kada ga je zamijenio militantniji Charles Bradlaugh. Preminuo je 22. siječnja 1906.g. u Brightonu, a u spomen njegovom doprinosu pokretu kooperacije 1911.g. otvorena je Holyoake kuća koja služi kao arhiv pokreta.

[You must be registered and logged in to see this image.]

**Učlanjen** : 30.03.2011

22.01.2022.
UMRO AKI RAHIMOVSKI

[You must be registered and logged in to see this image.]

Popularni hrvatski muzičar Aki Rahimovski preminuo je danas u 67. godini, potvrdio je za hrvatske medije njegov menadžer Damir Osredečki.

― Pozlilo mu je danas ujutro, završio je u bolnici u Novom Mestu. Pre sat vremena su mi javili da je preminuo, ne znamo još uzrok smrti ― rekao je za 24 sata Osredečki.

Rahimovski je bio osnivač i frontmen poznatog zagrebačkog sastava Parni Valjak. Rođen je 5. juna 1955. godine u Nišu.

Izvor: Klix.ba

**Učlanjen** : 18.12.2021

23.01.

1516. Umro Fernando II, kralj Aragonije od 1479, koji je sa ženom Izabelom I, kraljicom Kastilje od
1474, ujedinio te dvije glavne pirinejske države od kojih je kasnije nastala Španija.

1806. Umro engleski državnik William Pitt Mlađi, koji je u 24. godini, 1783, postao najmlađi premijer u historiji Velike Britanije. Vodio ekspanzivnu kolonijalnu politiku, učvrstio britansku vlast u Indiji, a u Evropi bio glavni organizator koalicija protiv revolucionarne i Napoleonove Francuske.

1832. Rođen francuski slikar Édouard Manet, preteča impresionizma i začetnik novog likovnog izraza koji je označio prekretnicu u evropskom slikarstvu.

1878. Tokom rusko-turskog rata Britanija, na zahtjev sultana Abdul Hamida II, poslala svoju flotu u Konstantinopolj.

1920. Holandija odbila da saveznicima izruči bivšeg njemačkog cara Wilhelma II, koji je po abdikaciji u novembru 1918. emigrirao u Holandiju.

1928. Rođena francuska filmska glumica Jeanne Moreau, koja se proslavila u filmovima francuskog novog talasa poslije Drugog svjetskog rata.

1931. Umrla ruska balerina Ana Pavlovna Pavlova, najveća umjetnica klasičnog baleta početkom 20. vijeka. Karijeru počela u Petrogradu s Vaclavom Nižinskim u Ruskom baletu Sergeja Đagiljeva.

1943. Britanska Osma armija pod komandom feldmaršala Montgomeryja zauzela, u Drugom svjetskom ratu, Tripoli.

1944. Umro norveški slikar Edvard Munch, jedan od začetnika ekspresionističkog likovnog izraza, autor čuvene slike "Krik".

1968. Mornarica Sjeverne Koreje u teritorijalnim vodama zarobila američki špijunski brod Pueblo.

1989. Umro španski nadrealistički slikar Salvador Dali, jedan od najvećih umjetnika 20. vijeka.

2000. Više od milion demonstranata prošlo kroz centar Madrida protestujući zbog eskalacije nasilja baskijske separatističke grupe ETA, u čijim je nasilničkim akcijama tokom 32 godine ubijeno oko 800 ljudi.

2002. U Parizu u 71. godini umro jedan od najpoznatijih francuskih i svjetskih sociologa Pierre Bourdieu, pokretač pravca kritičke sociologije novog doba, kritičar neoliberalizma i globalizacije.

2002. U pakistanskom glavnom gradu Karachiju kidnapovan, a kasnije i ubijen dopisnik američkog Wall Street Jornala Daniel Pearl, koji je istraživao islamske militantne grupe u toj zemlji.

2005. Umro Johnny Carson, američki komičar poznat po tv-emisiji "Večerašnji šou".

2006. U željezničkoj nesreći na pruzi Bijelo Polje - Bar, kod mjesta Bioče, u blizini Podgorice, poginulo 45, a više od 200 putnika je povrijeđeno.

2010. U Sabornoj crkvi u Beogradu ustoličen 45. poglavar Srpske pravoslavne crkve patrijarh Irinej.

2012. U Sarajevu umro Asaf Džanić, bh. filmski kritičar i esejist.

2015. U Rijadu umro Abdullah bin Abdulaziz al-Saud, saudijski kralj.

**Učlanjen** : 18.12.2021

24.01.

1516. Umro Fernando II, kralj Aragonije od 1479, koji je sa ženom Izabelom I, kraljicom Kastilje od 1474, ujedinio te dvije glavne pirinejske države od kojih je kasnije nastala Španija.

1806. Umro engleski državnik William Pitt Mlađi, koji je u 24. godini, 1783, postao najmlađi premijer u historiji Velike Britanije. Vodio ekspanzivnu kolonijalnu politiku, učvrstio britansku vlast u Indiji, a u Evropi bio glavni organizator koalicija protiv revolucionarne i Napoleonove Francuske.

1832. Rođen francuski slikar Édouard Manet, preteča impresionizma i začetnik novog likovnog izraza koji je označio prekretnicu u evropskom slikarstvu.

1928. Rođena francuska filmska glumica Jeanne Moreau, koja se proslavila u filmovima francuskog novog talasa poslije Drugog svjetskog rata.

1931. Umrla ruska balerina Ana Pavlovna Pavlova, najveća umjetnica klasičnog baleta početkom 20. vijeka. Karijeru počela u Petrogradu s Vaclavom Nižinskim u Ruskom baletu Sergeja Đagiljeva.

1943. Britanska Osma armija pod komandom feldmaršala Montgomeryja zauzela, u Drugom svjetskom ratu, Tripoli.

1944. Umro norveški slikar Edvard Munch, jedan od začetnika ekspresionističkog likovnog izraza, autor čuvene slike "Krik".

1968. Mornarica Sjeverne Koreje u teritorijalnim vodama zarobila američki špijunski brod Pueblo.

1989. Umro španski nadrealistički slikar Salvador Dali, jedan od najvećih umjetnika 20. vijeka.

2000. Više od milion demonstranata prošlo kroz centar Madrida protestujući zbog eskalacije nasilja baskijske separatističke grupe ETA, u čijim je nasilničkim akcijama tokom 32 godine ubijeno oko 800 ljudi.

2002. U Parizu u 71. godini umro jedan od najpoznatijih francuskih i svjetskih sociologa Pierre Bourdieu, pokretač pravca kritičke sociologije novog doba, kritičar neoliberalizma i globalizacije.

2002. U pakistanskom glavnom gradu Karachiju kidnapovan, a kasnije i ubijen dopisnik američkog Wall Street Jornala Daniel Pearl, koji je istraživao islamske militantne grupe u toj zemlji.

2005. Umro Johnny Carson, američki komičar poznat po tv-emisiji "Večerašnji šou".

2006. U željezničkoj nesreći na pruzi Bijelo Polje - Bar, kod mjesta Bioče, u blizini Podgorice, poginulo 45, a više od 200 putnika je povrijeđeno.

2010. U Sabornoj crkvi u Beogradu ustoličen 45. poglavar Srpske pravoslavne crkve patrijarh Irinej.

2012. U Sarajevu umro Asaf Džanić, bh. filmski kritičar i esejist.

2015. U Rijadu umro Abdullah bin Abdulaziz al-Saud, saudijski kralj

2017. U Knaresboroughu u staračkom domu u Engleskoj umro Gordon Fitzgerald Kaye, engleski glumac najpoznatiji po ulozi u seriji "Allo 'Allo", gdje je glumio Renéa Artoisa.

**Učlanjen** : 18.12.2021

25.01.

U Londonu je 1882. rođena engleska književnica Virginia Woolf, autorica psiholoških romana. Ubraja se među najbolje engleske romanopisce 20. vijeka. Izvršila je samoubistvo 1941. godine. Smatraju je začetnicom feminističke esejistike

1579. Sjeverne nizozemske pokrajine Holandija, Zelandija, Utreht, Gelderlend, Frizija, Groningen i Overajsel proglasile Utrehtsku uniju radi suprotstavljanja španskoj vlasti. Unija se 1581. otcijepila od Španije, a Vestfalskim mirom 1648. dobila nezavisnost i potom prihvatila naziv Holandija prema najvećoj i najbogatijoj provinciji. Danas je zvaničan naziv zemlje Nizozemska.

1878. U rusko-turskom ratu potopljen turski brod nakon što su ga Rusi pogodili torpedom. To je bio prvi brod pogođen i potopljen tim podvodnim oružjem.

1899. U požarevačkom zatvoru umro revolucionar i publicista Vasa Pelagić, jedan od prvih pobornika ideje socijalizma u Srbiji i na Balkanu.

1904. U Beogradu počeo izlaziti dnevni list Politika.

1919. Osnovana Liga naroda, preteča Ujedinjenih nacija.

1924. U francuskom gradu Chamonix otvorene prve Zimske olimpijske igre.

1978. U Beogradu umro bh. pisac Skender Kulenović, autor poeme “Stojanka majka Knešpoljka”. Poslije Drugog svjetskog rata bio je direktor Drame u sarajevskom Pozorištu i urednik beogradske izdavačke kuće Prosveta.

1947. Umro najpoznatiji američki gangster Al Capone. Organizator podzemlja u Chicagu i šef jednog od najvećih gangsterskih gangova bio je u zatvoru (1931-1939) zbog utaje poreza.

1987. U Sarajevu umro Asim Ferhatović Hase, poznati bh. fudbaler. Član FK Sarajevo postao je 1948. U prvom timu nastupao je od 1952. do 1967, odigrao je 422 utakmice i postigao 198 golova. Godinama je bio najbolji igrač Sarajeva.

1991. Sobranje Makedonije usvojilo deklaraciju o nezavisnosti i platformu za pregovore o budućnosti Jugoslavije.

1996. Parlamentarna skupština Savjeta Evrope primila Rusiju u članstvo te organizacije i pored oštrih kritika zbog ruskog vojnog angažovanja u Čečeniji.

1997. Od teških povreda zadobijenih prilikom pokušaja samoubistva 16. januara na VMA u Beogradu umro književnik i bivši potpredsjednik RS-a Nikola Koljević.

1999. U seriji zemljotresa u Kolumbiji koji su pogodili regiju uzgajivača kafe poginulo oko 2.000 ljudi, a stotine hiljada ostale bez domova.

2000. Pripadnici SFOR-a u Višegradu uhapsili Mitra Vasiljevića, optuženog za ratni zločin tokom rata u BiH. Osuđen je na 15 godina zatvora za zločine protiv čovječnosti i kršenja zakona i običaja ratovanja počinjena na području Višegrada. Nakon dvije trećine odslužene zatvorske kazne u martu 2010. pušten na slobodu.

2002. Umrla Dorothy Carrington, britanska historičarka, antropolog i književnica poznata po knjigama o ostrvu Korzika, gdje je živjela.

2005. U stampedu tokom hodočašća ka hramu boginje Mande Devina na zapadu Indije poginulo najmanje 258 hinduističkih hodočasnika, uključujući žene i djecu.

2006. Na prvim parlamentarnim izborima na teritorijama pod palestinskom upravom pobijedio islamski radikalni pokret Hamas, koji je formirao novu vladu na čijem je čelu lider tog pokreta Ismail Hanije.

2009. Visoki predstavnik u BiH Miroslav Lajčak tokom boravka u Bratislavi prihvatio ponudu slovačkog premijera Roberta Fica da preuzme dužnost ministra vanjskih poslova Slovačke. Dužnost visokog predstavnika u BiH obavljao je od 2007. godine.

2017. U Cromeru umro John Vincent Hurt, engleski glumac.

**Učlanjen** : 18.12.2021

26. 01.

1699. Potpisan Karlovački mir, kojim je nakon 16 godina vojevanja okončan Veliki bečki rat (1683-1699). Mirom koji su u Sremskim Karlovcima sa Turskom sklopile Austrija, Rusija, Poljska i Venecija Turci su izgubili Ugarsku, Slavoniju, Liku i Baniju, zadržavši sjeverno od Save i Dunava samo Banat i dio Srema do Mitrovice. Venecija je dobila dijelove Dalmacije, Boku kotorsku do Risna i Moreju.

1788. Britanski brodovi s prvim naseljenicima iz Engleske, uključujući grupu zatvorenika, uplovili su u zaliv Botany Bay (Sydney) u Australiji, gdje su osnovali koloniju.

1823. Umro engleski ljekar Edward Jenner, koji je 1796. pronašao vakcinu protiv velikih boginja.

1885. Sudanski ustanici Muhameda Ahmeda Abdule zauzeli Kartum i pogubili engleskog generala Charlesa Gordona. Britanci su ponovo preuzeli vlast 1898, a Sudan je ostao pod britanskom vlašću do 1. januara 1956.

1891. Umro njemački inženjer Nicolaus August Otto, koji je 1861. napravio prvi benzinski motor.

1905. Kod Pretorije u Južnoj Africi pronađen je najveći dijamant na svijetu Kalinan. U sirovom stanju on je težio 622 grama i imao je 3.106 karata.

1935. Izašao prvi broj beogradskog sedmičnika Nedeljne informativne novine - NIN.

1965. Hindu postao zvanični jezik Indije, što je izazvalo nemire na jugu zemlje, gdje se on manje koristi, pa je vlada Indije u februaru 1965. odlučila da u zvaničnoj upotrebi ostane i engleski.

1972. Iznad Čehoslovačke je, poslije eksplozije podmetnute bombe, pao avion JAT-a DC-9 na liniji Kopenhagen - Beograd. Poginulo je 26 putnika i članova posade, a preživjela je jedino stjuardesa Vesna Vulović

[You must be registered and logged in to see this image.]

1993. Književnik Vaclav Havel izabran za predsjednika nove Češke Republike nakon raspada čehoslovačke federacije. Dobitnik je nagrade Amnesty Internationala Veleposlanik savjesti zbog borbe za ljudska prava.

1994. Rumunija je, kao prva zemlja bivši hladnoratovski protivnik NATO-a, potpisala dokument Partnerstvo za mir tog vojnog saveza.

1990. Umrla američka filmska glumica Ava Gardner, holivudska zvijezda pedesetih godina. Snimila je oko 60 filmova, od kojih su najpoznatiji “Bosonoga kontesa”, “Mambo”, “Snjegovi Kilimandžara”...

2000. Međunarodni sud za ratne zločine donio je konačnu presudu bosanskom Srbinu Dušku Tadiću (44) u postupku koji je trajao gotovo četiri godine. Prvi čovjek kojem je suđeno za zločine počinjene tokom rata u BiH (1992-1995) osuđen je na 20 godina zatvora.

2001. Zemljotres u zapadnoj indijskoj državi Gujarat usmrtio je najmanje 18.000 ljudi.

2004. U Beogradu umro glumac Mihajlo Bata Paskaljević.

2005. Condoleezza Rice postala 66. državni sekretar SAD-a kao prva Afroamerikanka na toj dužnosti koju je obavljala u administraciji predsjednika Georgea W. Busha do 21. januara 2009. godine. Na položaju je zamijenila Colina Powella.

2014. Međunarodni sud pravde (ICJ) kompromisnom odlukom razriješio je pomorski spor Čilea i Perua koji traje od kraja 19. vijeka. Sporna oblast veličine 38 hiljada kvadratnih kilometara Tihog okeana do tada je bila pod kontrolom Čilea. Prema odluci ICJ-a, više od polovine te oblasti pripada Peruu, dok su Čileu ostavljena ribom bogata područja uz obalu.

2015. Libby Laneje u katedrali u Yorku postavljena za prvu biskupkinju u Velikoj Britaniji u historiji Anglikanske crkve.

**Učlanjen** : 18.12.2021

27.01.

1235. U Trnovu, u Bugarskoj, umro Sava Nemanjić (Sveti Sava), utemeljivač Srpske pravoslavne crkve, države i školstva. Godine 1219. izdejstvovao je autokefalnost SPC-a.

1756. U Salzburgu rođen Wolfgang Amadeus Mozart, austrijski kompozitor. Prema ocjeni mnogih, jedan od najgenijalnijih skladatelja u povijesti glazbe.

1822. Na skupštini u Epidauru grčki ustanici proglasili nezavisnost Grčke, koju je Turska priznala 1829

1859. Rođen njemački car i pruski kralj Friedrich Wilhelm II Viktor Albert. Na prijesto je stupio 1888, a 1918. je, poslije poraza Njemačke u Prvom svjetskom ratu, primoran da abdicira. Pobjegao je u Nizozemsku, koja je odbila da ga izruči saveznicima radi suđenja za ratne zločine. Umro je 1941. u Nizozemskoj.

1865. Španija priznala nezavisnost Perua.

1924. Vlada Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca potpisala u Rimu pakt o prijateljstvu i saradnji s Italijom i sporazum kojim je Rijeka predata Italiji.

1926. Engleski pronalazač John Logie Baird u Londonu prvi put javno demonstrirao televiziju.

1945. Sovjetske jedinice oslobodile Auschwitz, nacistički koncentracioni logor u Drugom svjetskom ratu u kojem je ubijeno milion i po ljudi, među kojima više od milion Jevreja. Taj datum obilježava se u Evropi kao Dan holokausta.

1967. Tokom proba za let na Mjesec u bazi Cape Canaveral trojica američkih astronauta poginula u kapsuli svemirskog broda Apolo 1 u kojem je izbio požar.

1973. Potpisivanjem mirovnog ugovora u Parizu završen Vijetnamski rat i okončano vojno angažovanje SAD-a u toj zemlji.

1991. Poslanici Sobranja izabrali Kiru Gligorova za predsjednika SR Makedonije.

1993. U Nju Delhiju policija upotrijebila suzavac da rastjera pobunjene Hinduse koji su napali džamiju i muslimane koji su napali hinduski hram i tom prilikom spalili desetine radnji.

1996. U Nigeru vojnim udarom oboren prvi demokratski izabran predsjednik Mahamane Osman.

2002. U Nigeriji u seriji eksplozija u vojnom skladištu u Lagosu i požaru izazvanom eksplozijama poginulo više od 1.000 ljudi.

2006. U Zagrebu umro Nikica Kalogjera, hrvatski kompozitor i dirigent. Autor je više od 500 kompozicija, brojnih aranžmana i obrada.

2007. Umro bivši predsjednik Indonezije general Suharto, čija je vladavina trajala 32 godine i bila obilježena korupcijom, nepotizmom i kršenjem ljudskih prava.

2009. Umro američki književnik John Updike, dobitnik dvije Pulitzerove nagrade za romane “Zeka je bogat” i “Zeka je umro”. Među njegovim najpoznatijim djelima su “Kentaur” i “Parovi”.

2010. U Cornishu u New Hampshiru umro američki romanopisac i pripovjedač Jerome David Salinger, autor kultnog romana “Lovac u žitu”. Osim ovog, najpoznatija njegova djela su “Freni i Zui”, “Za Esme”, “Simor - uvod”...

2018. U napadu bombaša samoubice u Kabulu poginulo 95 ljudi, a 158 je povrijeđeno. Napadač je koristio vozilo hitne službe, navodno prevozeći pacijente, da dođe na trg Sadarat ispred zgrade policije i da aktivira eksploziv.

**Učlanjen** : 18.12.2021

28.01.

814. Umro Karlo I Veliki, franački kralj od 768. i rimsko-njemački car od 800, kada ga je krunisao papa Lav III. Znatno je proširio kraljevstvo i postao gospodar gotovo cijele zapadne i srednje Evrope.

1573. Počela velika hrvatsko-slovenska seljačka pobuna pod vođstvom Matije Gupca. Pobuna je u krvi ugušena 9. februara, a njen vođa je zarobljen i nakon nekoliko dana je umro od posljedica svirepog mučenja.

1596. Umro engleski gusar i admiral Francis Drake, prvi Englez koji je oplovio svijet (1577 - 1580). Gusarskim napadima na španske brodove doprinio je engleskom osvajanju kolonija, posebno u Sjevernoj Americi. Prenio je 1586. krompir u Evropu iz Amerike.

1812. Rođen Ilija Garašanin, jedan od vođa ustavobranitelja i višegodišnji ministar unutrašnjih poslova Kneževine Srbije u ustavobraniteljskim vladama. Tvorac je srpskog spoljnopolitičkog i nacionalnog programa Načertanije (1844), koji je bio temelj srpske spoljne politike sve do Prvog svjetskog rata. Smatra se prvim velikim srpskim političarem 19. vijeka. Njegove ideje je oživio SANU, pripremajući ratove devedesetih.

1871. Vlada narodne odbrane Francuske, koja je formirana u Parizu nakon što je svrgnut Napoleon III i proklamovana republika, prihvatila je kapitulaciju u ratu s Pruskom, u kojem je francuska vojska teško poražena.

1887. Rođen poljski pijanista Arthur Rubinstein.

1986. U eksploziji američkog vasionskog šatla Challenger, 72 sekunde poslije lansiranja iz Cape Canaverala, poginulo je svih sedam astronauta.

1994. Tri italijanska novinara ubijena u Mostaru, u Zenici ubijen Britanac, a dva teško ranjena. Britanci su bili službenici agencije za dostavljanje humanitarne pomoći u BiH.

1995. U najkrvavijem sukobu od početka nasilja islamskih ekstremista u Egiptu poginulo je 14 ekstremista, dva policajaca i dva prolaznika koja su se našla u unakrsnoj vatri.

2003. U Beogradu preminuo Miloš Milutinović, jedan od najboljih jugoslovenskih fudbalera svih vremena.

2004. Visoki predstavnik u BiH Paddy Ashdown donio odluku o novom ustroju Grada Mostara, kojim se uvode jedinstveno Gradsko vijeće i Gradska uprava te ukida šest općina.

2004. Umro istaknuti bh. novinar Džavid Husić. Rođen je 1929. u Tuzli. Osnovao je sedmične novine AS i UNA. Dobitnik je nagrade za životno djelo “Veselin Masleša” i nagrade 30. august Oslobođenja.

2004. Predsjednik britanske medijske korporacije BBC Gevin Davis podnio ostavku, a kompanija se izvinila zbog propusta u izvještavanju o naoružanju Iraka pred rat u toj zemlji. Dva dana kasnije otkaz je dao i novinar BBC-a Andrew Giligan, autor spornih tekstova u kojim se optužuje britanska vlada da je preuveličala opasnost od iračkog naoružanja.

2005. General Vojske SCG u penziji Vladimir Lazarević dobrovoljno se predao Tribunalu u Haagu, pred kojim je optužen za zločine na Kosovu. Osuđen je 26. februara 2009. na 15 godina

2006. U Novom Sadu u 73. godini preminuo književnik, tekstopisac i televizijski autor Duško Trifunović. Slavu je stekao pišući tekstove za Bijelo dugme, Indexe, Zdravka Čolića, Arsena Dedića, Nedu Ukraden, Tešku industriju...

2012. U Sarajevu umrla Đenana Buturović, bh. književna historičarka, kulturna antropologinja, folkloristica i doktorica književnih nauka.

**Učlanjen** : 18.12.2021

29.01.

1412. godine – U Novom Brdu izdat je “Zakon o rudnicima Despota Stefana” koji sadrži dragocene podatke o načinu života srpskog naroda na početku XV veka. Zakonik je značajan dokument srpske pismenosti i srpskog pravnog sistema u srednjem veku.

1635. godine – Osnovana je Francuska akademija, jedna od najčuvenijih u Evropi. Akademiju je osnovao kardinal Rišelje, ministar kralja Luja XII

860. godine – Rođen je ruski pisac Anton Pavlovič Čehov, jedan od najistaknutijih predstavnika novelističkog žanra u ruskoj i svetskoj književnosti. Kao dramski pisac smatra se nenadmašnim majstorom atmosfere i dijaloga, a njegove drame “Galeb”, “Tri sestre” i “Višnjev sad” i danas su na repertoarima svetskih pozorišta.

1872. godine – Rođen je Goce Delčev, vođa nacionalno-revolucionarnog pokreta u Makedoniji s kraja 19. i početka 20. veka. Poginuo je u borbi s Turcima u maju 1903. godine, tri meseca pre izbijanja Ilindenskog ustanka, čiji je početak odlagao smatrajući da je preuranjen i slabo pripremljen.

1886. godine – Nemački inženjer Karl Benc patentirao je prvi uspešan automobil na benzin.

1889. godine – Austrougarski princ prestolonaslednik Rudolf, jedini sin Franca Josipa I nađen je mrtav zajedno s ljubavnicom Marijom Večerom u dvorcu Majerling kraj Beča.

1896. godine – Američki lekar Emil Grab prvi je upotrebio terapiju zračenjem u lečenju raka pluća, primenivši je u Čikagu na pacijentkinji Rouz Li.

1899. godine – Umro je francuski slikar engleskog porekla Alfred Sisle, jedan od stvaralaca francuskog impresionizma. Izlagao je na njihovoj prvoj izložbi 1874. godine u Parizu.

1916. godine – Nemci su u Prvom svetskom ratu prvi put bombardovali Pariz iz cepelina.

1934. godine – Rođen je srpski pisac Branko Miljković, koji se prvom zbirkom pesama “Uzalud je budim” (1957) uvrstio među značajne srpske liričare druge polovine 20. veka. Najpoznatija dela: “Poreklo nade”, “Vatra i ništa”, “Smrću protiv smrti” – napisao zajedno s Blažom Šćepanovićem. Izvršio je samoubistvo 1961. godine.

1941. godine – Umro je grčki general i državnik Joanis Metaksas. Kao premijer i ministar vojske 1936. godine raspustio je parlament i uspostavio ličnu diktaturu. U Drugom svetskom ratu u oktobru 1940. godine odbio je ultimatum fašističke Italije i organizovao otpor italijanskoj agresiji.

1942. godine – Peru i Bolivija su potpisivanjem protokola u Rio de Žaneiru okončali rat započet 1941. godine zbog sporne pogranične teritorije između dveju zemalja u području amazonske džungle, ali sporno pitanje time nije rešeno.

1950. godine – Počela je prva u nizu pobuna u Johanesburgu, izazvane rasističkom politikom vlade Južne Afrike.

1959. godine – Danski putnički brod “Hans Hedtoft” udario je, ploveći pored obala Grenlanda u ledeni breg i potonuo. Poginulo je 95 ljudi.

1963. godine – Francuska je stavila veto na ulazak Velike Britanije u Evropsku ekonomsku zajednicu (Evropska unija).

1989. godine – Posle sedam godina nesporazuma i međunarodne arbitraže, Izrael je vratio Egiptu grad Tabu na Crvenom moru, koji je okupirao u izraelsko-arapskom ratu 1967. godine.

1994. godine – Austrijanka Ulrike Majer, dvostruka svetska prvakinja u smučanju, umrla je od posledica povreda zadobijenih prilikom pada u takmičenju u spustu za Svetski kup.

1996. godine – Venecijanska operska kuća “La Feniče” izgorela je u požaru, drugi put u 204 godine svoje istorije.

1999. godine – Kontakt grupa je pozvala srpske vlasti i predstavnike kosovskih Albanaca da do 6. februara pristupe mirovnim pregovorima u francuskom zamku Rambuje u blizini Pariza.

2001. godine – Umro je istaknuti francuski pozorišni i filmski glumac Žan-Pjer Omon. Uz Šarla Boajea bio je jedan od retkih francuskih glumaca koji je napravio karijeru i u Holivudu (“Američka noć”, “Mačka i miš”).

2002. godine – U Kabulu se zavijorila stara avganistanska zastava, po prvi put od komunističkog prevrata 1978. godine koji je označio početak 23-godišnjeg perioda ratova i kriza u zemlji.

2005. godine – Umro je Efraim Kišon Jevrejin, koji je preživeo holokaust i postao jedan od najpoznatijih i najprevođenijih izraeskih pisaca. Među najpoznatijim knjigama su “Nije fer Davide”, “***** boli more”, “Jabuka je svemu kriva”, “Knjiga za poreske obveznike”, “Kod kuće je najgore” i “Pomozite svetu na svoju štetu”.

2012. godine – Umro je bivši italijanski predsednik Oskar Luidji Skalfaro, koji je na toj dužnosti bio od 1992. do 1999. godine

**Učlanjen** : 18.12.2021

30.01.

1648. godine – Potpisivanjem ugovora u Minsteru okočan je osmogodišnji rat Španije i Ujedinjenih Provincija Nizozemske (Holandija). Španija je u oktobru iste godine prinuđena da prizna nezavisnost Holandije, što je omogućilo ubrzani ekonomski i kulturni procvat nove države.

1649. godine – U Londonu je zbog izdaje pogubljen engleski kralj Čarls I, nakon što su poražene njegove snage u građanskom ratu s republikanskim snagama Olivera Kromvela. Njegovo pogubljenje izazvalo je ogorčenje i bes na evropskim dvorovima, a u Holandiji i Španiji su pobijeni diplomatski predstavnici Kromvelove države. Monarhija je u Engleskoj obnovljena 1660. godine.

1835. godine – Predsednik SAD Endrju Džekson preživeo atentat. To je bio prvi atentat izvršen na šefa države u američkoj istoriji.

1882. godine – Rođen je Frenklin Delano Ruzvelt, koji je od 1932. do smrti 1945. godine četiri puta biran za predsednika SAD što je jedinstven slučaj u američkoj istoriji. Politikom “Nju dila” uspeo je da izvuče SAD iz velike ekonomske krize, uspostavio je diplomatske odnose sa SSSR (1935. godine), a u Drugom svetskom ratu bio je jedna od najznačajnijih ličnosti u antihitlerovskoj koaliciji.

1933. godine – Predsednik Nemačke feldmaršal Paul fon Hindenburg je imenovao Adolfa Hitlera za kancelara. Istog dana 1937. godine Hitler je izjavio u Rajhstagu da Nemačka povlači svoj potpis sa Versajskog mirovnog ugovora.

1937. godine – Trinaest visokih funkcionera Komunističke partije SSSR-a osuđeno je na smrt zbog navodnog učešća u zaveri Lava Trockog protiv vrha države.

1937. godine – Rođen je ruski velemajstor Boris Vasiljevič Spaski, svetski šahovski prvak od 1969. godine. Titulu je izgubio u meču s američkim velemajstorom Bobijem Fišerom, koji ga je 1972. godine u Rejkjaviku pobedio rezultatom 12,5:8,5.

1943. godine – Britansko ratno vazduhoplovstvo je u Drugom svetskom ratu otpočelo prvo danonoćno bombardovanje Berlina.

1948. godine – U Nju Delhiju je ubijen Mahatma Gandi, vođa pokreta za nezavisnost Indije, pola godine posle sticanja nezavisnosti Indije. Ubio ga je Naturam Godse, fanatik iz sekte “Hindu Mahasabha” koja se protivila njegovoj politici pomirenja Hindusa i muslimana.

[You must be registered and logged in to see this image.]

1948. godine – Umro je američki pilot i konstruktor aviona Orvil Rajt, pionir avijacije, koji je 1903. godine s bratom Vilburom u avionu koji su sami konstruisali, izveo prvi let u istoriji vazduhoplovstva.

1964. godine – U SSSR-u su prvi put u istoriji kosmonautike uz pomoć jedne rakete lansirani sateliti u razliite orbite “Elektron 1” i “Elektron 2”.

1967. godine – Papa Pavle VI se susreo s predsednikom Prezidijuma Vrhovnog sovjeta SSSR Nikolajem Podgornim, prvim šefom sovjetske države koji je posetio Vatikan.

1968. godine – U Vijetnamskom ratu je počela jednomesečna ofanziva nazvana “Tet” (Nova godina) pod komandom severnovijetnamskog generala Voa Ngujena Đapa, tokom koje su severnovijetnamske trupe i južnovijetnamski gerilci napali Sajgon i više od sto drugih mesta u Južnom Vijetnamu.

1972. godine – Britanski vojnici su u Londonderiju, u Severnoj Irskoj ubili 13 ljudi, učesnika zabranjenog marša za ljudska prava katolika. Taj sukob nazvan je “Bloody Sunday” (Krvava nedelja).

1972. godine – Pakistan je napustio Komonvelt u znak protesta zbog odluke Velike Britanije, Australije i Novog Zelanda da priznaju Bangladeš (bivši Istočni Pakistan).

1992. godine – Argentina je otvorila dosijea nacista koji su posle Drugog svetskog rata pobegli u Južnu Ameriku.

1995. godine – U jednom od najtežih napada tokom trogodišnje pobune islamskih ekstremista u Alžiru, u eksploziji automobila-bombe poginulo je najmanje 20, a ranjeno oko 60 ljudi.

2000. godine – Cijanid koji se izlio iz rumunskog rudnika Baja Mare u pritoke reke Tise, Lapoš i Samoš, a potom u Dunav, izazvao je ekološku katastrofu ogromnih razmera. U rečni sliv ispušteno je 120 tona cijanida i 20.000 tona taloga koji sadrži teške metale.

2000. godine – Povodom Dana holokausta više stotina neonacista demonstriralo je u Berlinu i prošlo kroz Brandenburšku kapiju podsećajući na vreme kada su nacisti u Nemačkoj bili na vlasti.

2003. godine – U Skupštini SR Jugoslavije (SRJ) ratifikovan je Sporazum o dvojnom državljanstvu SRJ i Bosne i Hercegovine (BiH).

2005. godine – U Iraku su održani prvi višepartijski izbori u poslednjih 50 godina i prvi posle svrgavanja Sadama Huseina.

2011. godine – Umro je britanski kompozitor Džon Bari, dobitnik pet Oskara za filmsku muziku, pored ostalog u filmovima “Ples sa vukovima” i “Moja Afrika”, a komponovao je muziku i za 11 filmova o Džejmsu Bondu. Tokom karijere dobio je četiri Gremija i jedan Zlatni globus.

2013. godine – Na otvaranju izložbe “Berlin 1933, na putu ka diktaturi” povodom 80-godišnjice uspona Hitlera na vlast, nemačka kancelarka Angela Merkel zatražila je od Nemaca da se uvek bore za svoje principe i ne zapadaju u samozadovoljstvo i istakla da je vladavinu nacista omogućilo to što je “elita nemačkog društva sarađivala s njima, a pre svega što je većina u Nemačkoj u najmanju ruku tolerisala njihov uspon”.

**Učlanjen** : 18.12.2021

31.01.

1747. godine – U londonskoj bolnici “Lok” otvorena je prva klinika u svetu za venerične bolesti.

1808. godine – Napoleon je anektirao Dubrovačku Republiku. Aneksiju je proglasio general Ogist Marmon, vojvoda od Raguze. Time je prestala da postoji Dubrovačka Republika, a taj grad je 1815. godine na Bečkom kongresu dodeljen Austriji.

[You must be registered and logged in to see this image.]

1841. godine – Rođen je Laza Kostić, začetnik moderne srpske poezije, poslednji veliki pesnik među srpskim romantičarima. Pored poezije, pisao je drame, eseje, kritike, bavio se filozofijom, prevođenjem i novinarstvom. Pristalica vođe vojvođanskih Srba Svetozara Miletića i borac za ujedinjenje Srba, bio je poslanik u ugarskom saboru (zbirka “Pesme” među kojima je najpoznatija “Santa Maria della Salute”, drame “Maksim Crnojević”, “Pera Segedinac”

1917. godine – Nemačka je u Prvom svetskom ratu objavila “totalni rat na moru” u nameri da neograničenim podmorničkim ratom prinudi Veliku Britaniju na kapitulaciju. Nemačko torpedovanje američkih brodova koji su dovozili oružje Velikoj Britaniji, nagnalo je dotad neutralne SAD da uđu u rat protiv Centralnih sila.

1918. godine – U Rusiji je 31. januar bio poslednji dan računanja vremena po starom, Julijanskom kalendaru, a sledećeg dana datum je označen kao 14. februar, po novom, Gregorijanskom kalendaru.

1930. godine – Otvorena je Londonska pomorska konferencija koja se završila 22. aprila sporazumom Velike Britanije, SAD, Francuske, Italije i Japana o regulisanju podmorničkog ratovanja.

1946. godine – Jugoslovenska Ustavotvorna skupština donela je prvi Ustav države pod novim nazivom, Federativne Narodne Republike Jugoslavije.

1950. godine – Predsednik SAD Hari Truman objavio je da je naložio proizvodnju hidrogenske bombe.

1956. godine – Umro je engleski pisac Alen Aleksander Miln, autor popularnih priča za decu “Vini Pu”.

1958. godine – Prvi američki veštački satelit “Eksplorer I” lansiran je iz baze Kejp Kanaveral, na Floridi.

1962. godine – Na inicijativu SAD, na skupu održanom u Urugvaju, Kuba je isključena iz Organizacije američkih država i doneta je rezolucija o zabrani trgovine s njom.

1962. godine – Umro je karikaturista Petar Križanić, jedan od rodonačelnika jugoslovenske karikature, pisac i esejista, i jedan od osnivača satiričnog lista “Ošišani jež” (1935). Posle Drugog svetskog rata objavio je mapu “Protiv fašizma”.

1964. godine – Ka Mesecu je lansirana sovjetska automatska stanica “Luna 9”, koja se tri dana kasnije meko spustila i emitovala prve TV snimke površine Mecesa.

1971. godine – Između Istočnog i Zapadnog Berlina uspostavljen je ograničeni telefonski saobraćaj, prvi put posle 19 godina.

1974. godine – Umro je američki filmski producent Semjuel Goldvin, jedan od osnivača kompanije “Metro-Goldvin-Majer” (“Najbolje godine našeg života”, “Male lisice”, Porgi i Bes”).

1990. godine – U Moskvi je otvoren američki restoran “brze hrane” “Mekdonalds”.

1994. godine – U glavnom gradu Somalije Mogadišu američki marinci u pratnji konvoja, u kojem su bile diplomate SAD, otvorili su vatru na ljude okupljene kod centra za raspodelu hrane i ubili najmanje pet civila, a mnoge ranili.

1996. godine – Specijalni izaslanik generalnog sekretara UN za ljudska prava Elizabet Ren saopštila je da u Bosni ima oko 200 do 300 masovnih grobnica i da su za zločine tokom bosanskog rata, pored Srba odgovorni i bosanski Hrvati i Muslimani.

1996. godine – Tamilski bombaš-samoubica uleteo je kamionom punim eksploziva u centralnu banku Šri Lanke u Kolombu. Od eksplozije je poginulo 90 i ranjeno od 1.400 ljudi.

1997. godine – U sukobu naoružanih Albanaca i srpske policije kod Vučitrna na Kosovu ubijena su tri Albanca i ranjena tri pripadnika MUP-a Srbije.

1998. godine – Skupština Republike Srpske na zasedanju u Banjaluci odlučila je da se sedište Vlade Republike Srpske premesti s Pala u Banjaluku.

2001. godine – Nakon devetomesečnog suđenja, škotski sud osudio je na doživotni zatvor Libijca Abdel Baset al Megraha zbog podmetanja bombe u avion Pan Am-a, koji se decembra 1988. godine srušio kod škotskog grada Lokberija, a poginulo je 270 ljudi. Njegov saučesnik Amin Kalifa Fahim je oslobođen.

2002. godine – Katolička crkva u Irskoj pristala je da plati odštetu od 110 miliona dolara ljudima koji su detinjstvo proveli u crkvenim sirotištima, gde su ih sveštena lica seksualno zlostavljala. Do tada je tužbe podnelo 3.500 ljudi koji su živeli u takvim crkvenim institucijama.

2006. godine – Umrla je Koreta Skot King, supruga Martina Lutera Kinga, koja je posle njegove smrti, postala lider borbe za rasnu jednakost u SAD.

2007. godine – Umro je američki romanopisac Sidni Šeldon dobitnik Oskara za najbolji scenario 1948. godine za komediju “The Bachelor and the Bobby Soxer” sa Kerijem Grantom, Mirnom Loj i Širli Templ u glavnim ulogama.

2011. godine – Umro je Peter Egner, osumnjičen da je kao pripadnik nacističkih okupatorskih snaga za vreme drugog svetskog rata u Srbiji učestvovao u ubistvu oko 17.000 ljudi, a čije je izručenje Srbija svojevremeno tražila od SAD.

2012. godine – Japanske vlasti su nakon katastrofe u Fukušimi ograničile trajanje nuklearnih reaktora na četrdeset godina.

**Učlanjen** : 18.12.2021

01.02.

1650 - U Stokholmu, gde je boravio na poziv kraljice Kristine, umro je francuski filozof, matematičar i fizičar Rene Dekart (Descartes). Odbacivši svaku dogmu ili doktrinarnost učenja, Dekart je četiri osnovna pravila mišljenja izneo u čuvenom delu "Rasprava o metodi". Smatra se začetnikom moderne filozofije racionalizma.

1748 - Ukazom carice Marije Terezije (Maria Theresia), Novi Sad je dobio status slobodnog kraljevskog grada u okviru austrijske monarhije. Taj dan proglašen je za Dan grada kada je lokalnu vlast 1996. godine u Novom Sadu osvojila opoziciona koalicija "Zajedno".

1793 - Revolucionarna Francuska je, nepune dve sedmice posle pogubljenja kralja Luja XVI (Louis), objavila rat Velikoj Britaniji i Holandiji.

1840 - U američkom gradu Baltimoru je otvoren prvi stomatološki fakultet u svetu.

1893 - Tomas Edison (Thomas) je u Vest Orindžu u Nju Džersiju otvorio prvi filmski studio u svetu.

1896 - Podstaknuti pobunom u Grčkoj, stanovnici ostrva Krit počeli su ustanak protiv turske vlasti. Uz intervenciju evropskih sila, Krit je 1898. dobio autonomiju, a 1912. pripojen je Grčkoj.

1901 - U Beogradu je izašao prvi broj Srpskog književnog glasnika, časopisa za književnost. Prvi urednik je bio Bogdan Popović, jedan od najpoznatijih književnih kritičara i teoretičara tog doba.

1908 - U Lisabonu su ubijeni portugalski kralj Karlos I (Carlos) i njegov sin, princ prestolonaslednik. Atentat su izvršile pristalice republikanaca.

1918 - Topovskim pucnjem sa admiralskog broda "Sankt Georg" označen je početak pobune oko 6.000 mornara u austrougarskoj ratnoj floti u Boki Kotorskoj. Pobuna je ugušena 3. februara, uhapšeno je 800 mornara i podoficira, a pred preki sud u Kotoru izvedeno je 40, od kojih su četvorica osudjena na smrt i streljana. Veliki broj oslobodjen je nakon sudjenja u septembru, a krivični postupak protiv ostalih prekinut je slomom Austro-Ugarske u Prvom svetskom ratu.

1924 - Prva laburistička vlada Velike Britanije priznala je SSSR, što je znatno doprinelo smanjenju diplomatske izolacije prve socijalističke zemlje u svetu.

1942 - Vodja norveških nacista Vidkun Kvisling (Quisling) postao je predsednik marionetske vlade u okupiranoj Norveškoj u Drugom svetskom ratu.

1946 - Norveški diplomata Trigve Li (Trygve Lie) izabran je za prvog generalnog sekretara UN.

1946 - Madjarska je proglašena republikom, s predsednikom Zoltanom Tildijem (Tildy) i premijerom Ferencom Najom (Nagy).

1966 - Umro je američki filmski glumac i režiser Baster Kiton (Buster Keaton), jedan od najpoznatijih komičara nemog filma.

1974 - U požaru koji je zahvatio novoizgradjeni soliter u brazilskom gradu Sao Paolo, poginulo je više od 220 ljudi.

1979 - Iranski verski vodja ajatolah Ruholah Homeini (Ruhollah Khomeini) vratio se u zemlju iz Pariza posle 15 godina izgnanstva koje je proveo uglavnom u Iraku. Time je nastupila nova faza islamske revolucije kojom je u Iranu uspostavljena islamska teokratska država.

1990 - Da bi suzbila masovne demonstracije kosovskih Albanaca, Jugoslovenska narodna armija izvela je tenkove na ulice kosovskih gradova, a borbeni avioni nadletali su Prištinu. U sukobima demonstranata i policije poginulo je 27 demonstranata i jedan policajac, a ranjeno oko sto ljudi na obe strane.

1991 - U zemljotresu koji je pogodio pogranične oblasti Avganistana i Pakistana, poginulo je više od 1.200 ljudi.

1992 - Predsednici SAD i Rusije Džordž Buš (George Bush) i Boris Jeljcin potpisali su u Kejmp Dejvidu deklaraciju o prestanku neprijateljstava dve zemlje, čime je formalno završen "hladni rat".

1995 - Poplave u Holandiji su naterale oko 250.000 ljudi da napuste domove, što je bio najveći egzodus u istoriji te zemlje.

1996 - Predsednik Žak Širak (Jacques Chirac) objavio je da je Francuska okončala nuklearne probe "jednom zauvek".

2000 Zbog učestalih napada naoružanih Albanaca na policijske i druge objekte, srpske vlasti su pojačale prisustvo snaga bezbednosti i Vojske Jugoslavije na jugu Srbije u regionu opština Preševo, Bujanovac i Medvedja u kojima Albanci čine većinu stanovništva.

2003 - U nesreći Spejs šatla "Kolumbija" koji se zapalio i raspao na visini od oko 60 kilometara iznad Teksasa (SAD), poginulo je svih sedam astronauta.

2004 - U dvostrukom samoubilačkom napadu u Erbilu, na severu Iraka, na kancelarije dve glavne kurdske frakcije Patriotske unije Kurdistana i Demokratske partije Kurdistana, poginulo je 117 osoba, medju kojima i guverner Erbila.

2004 - U metežu tokom godišnjeg hadžiluka u Mini, u blizini Meke, u Saudijskoj Arabiji poginuo je 251 vernik.

2007 - Umro je Djan Karlo Menoti (Gian Carlo Menotti) slavni kompozitor i osnivač festivala "Dva sveta" u gradu Spoleto u italijanskoj provinciji Umbrija 1957, a kasnije i festivala "Spoleto SAD" u Čarlstonu u Južnoj Karolini, potom u Melburnu u Australiji. Dobitnik je dve Pulicerove nagrade za muziku za opere "Konzul" i "Svetac iz Bliker ulice".

2009 - Ustoličenje mitropolita Kirila na mesto 16. patrijarha Moskve i cele Rusije obavljeno je u moskovskoj crkvi Hrista Spasitelja.

2012 - Preminula je poljska pesnikinja Vislava Šimborska, dobitnica Nobelove nagrade 1996. Objavila je petnaestak zbirki poezije, prevodjenih na više svetskih jezika ("Dozivanje Jetija", "Stotinu radosti", „Ljudi na mostu", "Kraj i početak").

2019 Stupio je na snagu Sporazum Evropske unije i Japana o slobodnoj trgovini i kome se pregovaralo šest godina i koji obuhvata više od 630 miliona ljudi i gotovo trećinu svetskog bruto proizvoda.

**Učlanjen** : 18.12.2021

02.02.

1509 Portugalci su pod komandom Fransiska de Almejde (Francisco, Almeida) uništili muslimansku flotu u bici kod grada Diu u Indijskom okeanu i uspostavili kontrolu u indijskim vodama.

1536 Španski istraživač Pedro de Mendosa (Mendoza) osnovao je na ušću reke La Plata grad Buenos Ajres, glavni grad Argentine od 1880.

1709 Škotski mornar Aleksander Selkrik (Alexander) izbavljen je s pustog pacifičkog ostrva na koje je 1704. prispeo posle brodoloma. Njegova priča inspirisala je Danijela Defoa (Daniel) da napiše roman "Robinson Kruso".

1808 Napoleonove trupe okupirale su Rim nakon što je papa Pije VII odbio da prizna Napuljsko kraljevstvo pod francuskom vlašću i da se pridruži alijansi protiv Velike Britanije. Napoleon je potom 1809. odveo papu u zatočeništvo u Fontenblo. Papska država restaurisana je posle Napoleonovog pada 1814.

1834 Srpski knez Miloš Obrenović objavio je treći hatišerif turskog sultana Mahmuda II, kojim je uobličen politički status i pravni karakter Kneževine Srbije. Tim dokumentom Srbiji je pripojeno šest nahija, a posebnim beratom knez Miloš je dobio dostojanstvo srpskog i naslednog kneza.

1848 Mirom u gradu Gvadelupe Idalgo okončan je dvogodišnji rat Meksika i SAD. Poraženi Meksiko ustupio je SAD Teksas, Novi Meksiko, Arizonu i Kaliforniju.

1878 Grčka je objavila rat Turskoj.

1895 Umro je srpski pisac Ljubomir Nenadović, koji se ubraja medju najčitanije srpske pisce u drugoj polovini 19. veka. Rodjen u jednoj od najistaknutijih porodica u Srbiji pripadao je prvoj generaciji srpskih intelektualaca školovanih u inostranstvu. U njegovom književnom opusu najvrednijim se smatraju putopisi ("Pisma iz Nemačke", "Pisma iz Italije", "O Crnogorcima").

1907 Umro je ruski hemičar Dmitrij Ivanovič Mendeljejev, koji se uvrstio medju najistaknutije naučnike svoga vremena otkrićem periodičnog sistema hemijskih elemenata (1869), prema kojem svojstva hemijskih elemenata zavise od njihove atomske težine.

1920 Mirovnim ugovorom u Dorpatu (Tart) Sovjetska Rusija priznala je nezavisnost Estonije, koja je od 1721. bila pod ruskim suverenitetom. Sovjetske trupe zaposele su tu zemlju u junu 1940, posle čega je Estonija postala sastavni deo SSSR-a.

1924 Umro je srpski pisac Aleksa Šantić, autor antologijskih pesama "Ostajte ovdje", "Emina", "Veče na školju". Pripadao je mostarskom krugu oko književnog lista "Zora", koji je pokrenuo s Jovanom Dučićem i Svetozarom Ćorovićem.

1943 Kod Staljingrada (Volgograd) sovjetska Crvena armija je posle šestomesečnih borbi prisilila nemačku Šestu armiju na kapitulaciju. Time je završena jedna od ključnih bitaka u Drugom svetskom ratu.

1964 Umro je srpski pisac, kritičar i prevodilac Milan Bogdanović, profesor Beogradskog univerziteta, član Srpske akademije nauka i umetnosti. Uredjivao je list "Republika" i časopise "Danas", "Srpski književni glasnik", "Književne novine". Bio je upravnik Srpskog narodnog pozorišta u Novom Sadu i Narodnog pozorišta u Beogradu. Celokupna njegova dela objavljena su u pet knjiga pod nazivom "Stari i novi".

1970 Umro je engleski filozof, matematičar i pisac Bertrand Rasel (Russell), jedan od rodonačelnika analitičke filozofije, osnivač i predsednik Medjunarodnog suda za utvrdjivanje ratnih zločina u Vijetnamskom ratu. Bio je angažovan u borbi za mir i razoružanje zbog čega je dva puta hapšen. Dobitnik je Nobelove nagrade za književnost 1950.

1978 Dvojica sovjetskih kosmonauta sa svemirskog broda "Saljut" su u otvorenom svemiru, prvi put u istoriji kosmičkih letova, obavila operaciju dopune goriva.

1986 U kneževini Lihtenštajn žene su prvi put glasale na parlamentarnim izborima.

1990 Južnoafrički predsednik Ferdinand de Klerk je ukinuo zabranu Afričkog nacionalnog kongresa Nelsona Mandele.

1996 Umro je američki filmski glumac i igrač Džin Keli (Gene Kelly) zvezda holivudskog mjuzikla ("Amerikanac u Parizu", "Ples na kiši").

1997 Policija je u Beogradu grubom silom, koristeći vodene topove, rasterala mirne demonstracije gradjana koji su od novembra 1996. svakodnevno protestovali zbog odbijanja vlasti da prizna pobedu opozicije na lokalnim izborima u Srbiji.

2002 Holandski princ Wilem-Aleksander (Willem-Alexander) oženio se Maksimom Zoreguietom, Argentinkom, čiji je otac bio pripadnik hunte, i time oživeo tradiciju kontroverznih brakova holandske kraljevske porodice.

2003 U snažnoj eksploziji u Lagosu uništena je Nigerijska banka, a najmanje 33 osobe su poginule. Nakon toga su izbili veliki neredi, jer se više stotina ljudi potuklo kako bi uzelo novac iz srušene banke.

2004 Umro je britanski istoričar Alan Bulok (Bullock) autor biografije nacističkog lidera Adolfa Hitlera: "Hitler: studija tiranije" (Hitler: a study in tyranny).

2005. Umro je Maks Šmeling, bokserska legenda i prvi Evropljanin šampion sveta. Bivši nemački bokser je titulu svetskog prvaka osvojio 1930. pobedivši Džeka Šarkija. U istoriju boksa ušao je i njegov čuveni nokaut iz 1936, takodje, legendarnog američkog boksera Džoa Luisa u 12. rundi meča.

2007 Umro je pijanista Džo Hanter (Joe Hunter) dobitnik tri muzičke nagrade "Gremi".

2008 Protiv plana turske vlade da dozvoli studentkinjama da na univerzitetima nose muslimansku maramu, što je shvaćeno kao uvodjenje radikalnijeg oblika islama, protestvovalo je nekoliko hiljada ljudi u Ankari.

2009 Libijski lider Moamer el Gadafi, izabran je za predsedavajućeg Afričke unije. Gadafi je godinama unazad zagovarao projekat jedinstvene afričke vlade, kao jedini način da se afričke zemlje izbore sa siromaštvom i pacifikuju konflikte bez mešanja Zapada.

2014 Umro je američki glumac i režiser Filip Simor Hofman (Philip Seymour Hoffman) dobitnik Oskara, poznat po ulogama u filmovima "Kapoti", "Sumnja", "Talentovani gospodin Ripli", "Magnolija", "Veliki Lebovski"...

2015 Medjunarodni sud pravde u Hagu odbacio je tužbe Hrvatske protiv Srbije i Srbije protiv Hrvatske, za genocid.

2018 Deset migranata se udavilo, a 90 nestalo pošto se nedaleko od obale Libije prevrnuo čamac kojim su ih šverceri prevozili ka Evropi.

2020 Na Filipinima je potvrdjen smrtni slučaj od korona virusa, prvi izvan teritorije Kine.

**Učlanjen** : 18.12.2021

03.02.

1830. Na mirovnoj konferenciji u Londonu Grčkoj je priznata nezavisnost od Otomanskog carstva, u čijem je sastavu bila od 1453.

1915. U Sarajevu obješen srpski učitelj Veljko Čubrilović, jedan od učesnika u atentatu 28. juna 1914. na austrougarskog prestolonasljednika, nadvojvodu Franza Ferdinanda.

1917. SAD u Prvom svjetskom ratu prekinule diplomatske odnose s Njemačkom poslije saopštenja Berlina da će otpočeti neograničeni podmornički rat.

1919. U Parizu je održana prva sjednica Lige naroda, devet dana poslije osnivanja te svjetske organizacije.

1924. Umro američki državnik Woodrow Thomas Wilson, predsjednik SAD-a od 1913. do 1921, začetnik ideje o stvaranju Lige naroda, dobitnik Nobelove nagrade za mir 1919.

1958. Potpisan sporazum o ekonomskoj uniji Belgije, Holandije i Luksemburga.

1969. Palestinski nacionalni kongres je izabrao Jasera Arafata za šefa Palestinske oslobodilačke organizacije.

1973. U Južnom Vijetnamu je na osnovu mirovnog sporazuma potpisanog u Parizu stupio na snagu prekid vatre.

1995. NATO održao prvu vojnu vježbu na teritoriji nekadašnje Istočne Njemačke.

1996. U zemljotresu na jugozapadu Kine poginulo je više od 300 ljudi.

1996. Na osnovu Dejtonskog mirovnog sporazuma, 57.000 pripadnika međunarodnih snaga za održavanje mira stiglo je u BiH. Uspostavljeno je 10 brigadnih i tri divizijska glavna štaba.

1998. Visoki predstavnik u BiH Carlos Westendorp donio odluku o nametanju Zakona o zastavi BiH, kojim je proglasio sadašnju zastavu Bosne i Hercegovine za zvaničnu.

1998. Američki vojni avion EA-6B je, leteći prenisko, udario u kabl uspinjače u zimskom turističkom centru Cavalese na sjeveru Italije. U gondoli koja je pala s visine od 200 metara poginulo je svih 20 ljudi

2000. Prilikom napada albanskih ekstremista na autobus UNHCR-a na sjeveru Kosova ubijena su dvojica Srba, a u sukobima ruskih pripadnika KFOR-a s Albancima ranjeno je više osoba.

2002. U snažnom zemljotresu koji je pogodio tursku provinciju Afjon, 43 osobe su poginule, povrijeđeno je 300 ljudi, a više od 600 kuća je oštećeno.

2003. Legendarni američki rok-producent Phil Spector uhapšen je zbog ubistva Lane Clarkson, hostese i bivše glumice. Sud ga je 13. aprila 2009. proglasio krivim za ubistvo i osudio na 19 godina zatvora.

2006. Egipatski feribot “Al-Salam” 98 sa 1.414 putnika, mahom egipatskih radnika, potonuo je u Crvenom moru. U toj nesreći preživjelo je 387 putnika.

2007. U samoubilačkom bombaškom napadu u blizini pijace u četvrti Sadirija u Bagdadu poginulo je 137 osoba.

2013. U Sarajevu umro Ivan Vanja Albahari, bh. glumac.

2015. Međunarodni sud pravde u Haagu odbacio je tužbu Hrvatske protiv Srbije za genocid, kao i protutužbu Srbije protiv Hrvatske u ratnim sukobima od 1991. do 1995. godine.

**Učlanjen** : 18.12.2021

04.02.

1783. Velika Britanija u Parizu potpisala sporazum o priznanju SAD-a, čime je okončan osmogodišnji britansko-američki rat, poznat kao Američki rat za nezavisnost.

1789. Za prvog predsjednika SAD-a izabran George Washington, koji je u ratu za nezavisnost od Velike Britanije od 1775. do 1783. komandovao vojskom kolonista.

1815. U Osijeku rođen Josip Juraj Strossmayer, hrvatski biskup i političar, kulturni djelatnik i pisac.

1901. Umro političar, novinar i pisac Svetozar Miletić, vođa Srba u Vojvodini u borbi za nacionalna prava u Austro-Ugarskoj.

1902. Rođen američki pilot Charles Lindbergh, koji je prvi preletio Atlantski okean. Avionom je u maju 1927. preletio za 33 sata i 32 minuta 5.856 kilometara od New Yorka do Pariza.

1904. Japanska ratna mornarica blokirala rusku dalekoistočnu luku Port Arthur, što je bio uvod u Rusko-japanski rat, koji je četiri dana kasnije započeo Japan bez objave.

1976. U Gvatemali u zemljotresu poginule 23.000 ljudi, a čak milion i po ostalo je bez krova nad glavom.

1980. U Beogradu umro slikar Stojan Aralica.

1990. U napadu iz zasjede na autobus sa izraelskim turistima, islamski teroristi ubili u Egiptu devet turista i dvojicu egipatskih policajaca te ranili 20 ljudi.

1994. U sarajevskom naselju Dobrinja devet ljudi poginulo, a 15 ranjeno od artiljerijske granate ispaljene s položaja Vojske RS-a.

1997. U sudaru dva vojna izraelska helikoptera tipa CH-53 Sikorski poginula 73 vojnika.

1998. U zemljotresu koji je pogodio oblast Rustaka u sjevernoj afganistanskoj provinciji Tahar poginulo najmanje 4.500 ljudi.

2003. Oba vijeća jugoslovenskog parlamenta izglasala su Ustavnu povelju i Zakon o njenom provođenju, čime je prestala da postoji Savezna republika Jugoslavija. Nova država dobila je ime Državna zajednica Srbije i Crne Gore.

[You must be registered and logged in to see this image.]

2004. Mark Elliot Zuckerberg, američki računarski programer, osnovao Facebook, najveću internetsku društvenu mrežu. Danas Facebook ima više od dvije milijarde aktivnih korisnika iz svih zemalja svijeta.

[You must be registered and logged in to see this image.]

2005. U Miamiju na Floridi umro američki glumac i borac za građanska prava Ossie Davis, koji je srušio barijere afričko-američkim umjetnicima i postao jedan od najpriznatijih karakternih glumaca u SAD-u.

2005. Julija Timošenko, jedna od lidera narandžaste revolucije, postala prva žena predsjednik vlade Ukrajine.

2006. Umrla Betty Friedan, koja je svojom knjigom “Ženska mistika” postavila temelje modernog feminističkog pokreta.

2016. U Los Angelesu umro Maurice White, američki kompozitor, producent i aranžer, osnivač benda “Earth, Wind & Fire”, autor velikog broja hitova (“That’s the Way of the World”, “Sing a Song”, “Getaway”, “Fantasy”, “Boogie Wonderland”, “After the Love Has Gone”, “Let’s Groove”).

2019. U prodavnici u konjičkom naselju Podorašac Edin Gačić (43) iz puške je ubio Suada Sultanića (39), oca troje djece. Gačić se potom dao u bijeg. Pet dana poslije u Suhodolu kod Tarčina ubio je policajca Mahira Begića i nastavio da izmiče policijskoj potjeri. U šumi kod Tarčina 12. februara ubijen je u razmjeni vatre s policijom.

**Učlanjen** : 18.12.2021

05.02.

1792. Britanci zauzeli pola teritorije indijske države Majsor nakon što su porazili vojsku sultana Tipu Sahiba.

1814. U Beču objavljena “Mala prostonarodna slavenoserbska pesmarica” Vuka Karadžića, koja je označila početak upoznavanja Evrope sa srpskom narodnom poezijom.

1885. Belgijski kralj Leopold II proglasio afrički Kongo za lični posjed pod nazivom Nezavisna država Kongo.

1887. U milanskoj Scali prvi put izvedena Verdijeva opera “Othello”.

1983. U eksploziji bombe u prostorijama Palestinske oslobodilačke organizacije u Bejrutu poginule 22 osobe.

1983. U Lyonu poslije izručenja iz Bolivije uhapšen ratni zločinac Klaus Barbie, jedan od šefova Gestapa u okupiranoj Francuskoj u Drugom svjetskom ratu. Barbie, nazvan dželatom iz Lyona, skrivao se u Boliviji 32 godine. Osuđen je 1987. na doživotnu robiju.

1988. Vrhovni sud SSSR-a ukinuo presudu kojom su u martu 1938. u vrijeme Staljinovih čistki osuđeni i potom ubijeni Nikolaj Buharin, Aleksej Rikov i niz drugih visokih sovjetskih partijskih i državnih rukovodilaca. Oni su potom posmrtno rehabilitovani.

1993. Umro američki režiser, scenarista i producent Joseph Leo Mankiewicz, dobitnik dva Oscara za režiju i dva za scenarij (“Sve o Evi”, “Pisma trima ženama”, “Julije Cezar”, “Kleopatra”, “Bosonoga kontesa”, “Iznenada prošlog ljeta”).

1996. Sarajevska policija uhapsila i kasnije predala Međunarodnom sudu za ratne zločine u Haagu srpske oficire Đorđa Đukića i Aleksu Krsmanovića, što je izazvalo ozbiljnu političku krizu u tek uspostavljenim kontaktima dva bosanska entiteta. General Đukić je umro u zatvoru, a pukovnik Krsmanović je oslobođen optužbe.

1997. Tri najveće švajcarske banke osnovale, pod snažnim međunarodnim pritiskom, fond od sto miliona švajcarskih franaka za žrtve holokausta. Pritisak je uslijedio nakon otkrića da su švajcarske banke sarađivale s njemačkim nacistima u Drugom svjetskom ratu u skrivanju novca i dragocjenosti od zatočenih i ubijenih Jevreja.

1999. U 76. godini umro Neville Bonner, prvi Aboridžin poslanik u australijskom parlamentu.

2000. Umro Claude Autant-Lara, jedan od najistaknutijih francuskih filmskih reditelja.

2002. Specijalni izaslanik generalnog sekretara UN-a u BiH Jacques Klein izvršio smotru ujedinjene mostarske policije, čime je zvanično šest policijskih uprava integrirano u jednu.

2002. Belgijski ministar inostranih poslova Louis Michel uputio izvinjenje zbog uloge njegove zemlje 1961. u atentatu na tadašnjeg kongoanskog lidera Patrisa Lumumbu. On je ponudio pomoć od 3,25 miliona dolara Fondu “Patris Lumumba” za promociju demokratije u toj zemlji.

**Učlanjen** : 18.12.2021

06.02.

1515. Umro venecijanski izdavač i štampar Aldo Manuzio, poznat po tome što je prvi upotrijebio kurzivna slova (italic) i uveo mali praktičan format. Njegova izdanja (aldine) danas su bibliofilske rijetkosti.

1897. Ostrvo Krit dobilo autonomni status u okviru Turskog carstva, nakon niza ustanaka grčkog stanovništva na ostrvu. Garant autonomije bile su velike sile.

1932. Rođen francuski filmski režiser Francois Truffaut, jedan od tvoraca novog talasa francuskog filma.

1945. U mjestu Nine Mile na Jamajki rođen Robert Nesta Marley, poznatiji kao Bob Marley, pjevač reggae i tekstopisac. Ostavio je veliki utjecaj na reggae muziku svojom duhovnošću. Umro u Miamiju na Floridi 11. maja 1981. godine.

1958. U avionskoj nesreći na minhenskom aerodromu poginula 23 putnika, među kojima osam igrača engleskog fudbalskog kluba Manchester United. Nesreća se dogodila pri povratku iz Beograda, gdje je engleski tim igrao utakmicu evropskog Kupa šampiona s Crvenom zvezdom

1993. Umro američki teniser Arthur Ashe, prvi crni igrač koji je pobijedio u Wimbledonu 1975.

1993. Na pregovorima u New Yorku nije potpisan mirovni plan kopredsjednika Konferencije o bivšoj Jugoslaviji. Kopredsjednici Vance i Owen zatražili su od Savjeta bezbjednosti UN-a da obavezujućom rezolucijom podrži taj plan, a predsjednik SAD-a Bill Clinton najavio je alternativni plan za rješavanje krize u BiH.

1999. U zamku Rambouillet kod Pariza predsjednik Francuske Jacques Chirac otvorio mirovnu konferenciju o Kosovu. Jugoslovensku delegaciju predvodio je potpredsjednik Vlade Srbije Ratko Marković, a albansku jedan od lidera Oslobodilačke vojske Kosova Hashim Tachi.

2000. Finska dobila prvu ženu predsjednika države Tarju Halonen.

2000. Vršilac dužnosti predsjednika Rusije Vladimir Putin izjavio je da su okončane vojne operacije u glavnom gradu Čečenije Groznom, iz kojeg su izbačeni čečenski separatisti.

2002. Katolički svećenik Athanase Seromba predao se Haškom tribunalu, pred kojim je optužen za genocid u Ruandi koji su 1994. izvršili pripadnici etničke zajednice Hutu nad Tutsima. Osuđen je 12. marta 2008. na doživotni zatvor zbog genocida.

2004. U eksploziji koju je aktivirao islamski bombaš samoubica u metrou na stanici Avtozavodskaja u Moskvi poginula 41 osoba, a povrijeđeno više od 100.
2007. U San Diegu umro Frankie Laine, jedan od najpopularnijih američkih muzičara 50-ih godina 20. vijeka. S prepoznatljivim baritonom i pjesmama Laine je bio jedan od najpoznatijih na top-listama sve do pojave rokenrola.

2009. Pakistanski nuklearni naučnik Abdul Kadir Kan, smatran tvorcem atomske bombe Pakistana, nakon pet godina oslobođen iz kućnog pritvora. Kan je 2004. priznao da je prodavao nuklearne tajne Iranu, Libiji i Sjevernoj Koreji.

2011. Egipatski predsjednik Hosni Mubarak podnio ostavku na mjesto predsjednika vladajuće stranke NDP pod pritiskom prosvjednika širom zemlje.

2013. Četiri osobe poginule u cunamiju izazvanom potresom koji je pogodio ostrvo Santa Cruz u sastavu Solomonskih ostrva.

**Učlanjen** : 18.12.2021

07.02.

1478. Rođen engleski humanista i državnik Thomas More, diplomata i lord-kancelar Henryja VIII (1529 - 1532). Pao je u nemilost kada je uskratio podršku kralju u njegovom sporu s papom, a 1535. je osuđen na smrt i pogubljen. Kao pisac poznat je po djelu “Utopija” (1516), u kojem je dao viziju idealnog društva.

1812. Rođen Charles Dickens, rodonačelnik socijalnog romana, jedan od najčitanijih engleskih pisaca.

1864. U Beču umro Vuk Stefanović Karadžić, reformator srpskog jezika i pravopisa. Izdao je više zbirki narodnih pjesama i pripovjedaka, prvu srpsku gramatiku - Pismenica i Rječnik (1818).

1878. Umro je papa Pije IX, čiji je pontifikat trajao 31 godinu i 236 dana, najduže u historiji Katoličke crkve. Za vrijeme njegovog pontifikata crkvena (papska) država izgubila je najveći dio svojih teritorija, a papa se povukao u Vatikan (1870). Proglasio je 1854. dogmu o bezgrešnom začeću Bogorodice, a 1870. o infabilitetu (nepogrešivosti) pape.

1913. Crnogorska vojska i srpski Primorski odred u Prvom balkanskom ratu počeli napad na Skadar koji su držali Turci. U višednevnim borbama Skadar nije zauzet. Crnogorci su 23. aprila prisilili Esad-pašu da preda grad, ali su se 14. maja morali povući, jer su evropske sile donijele odluku da Skadar pripadne Albaniji

1968. Premijeri svih 10 kanadskih provincija odobrili su nacrt ustava prema kojem je status francuskog jezika u cijeloj Kanadi izjednačen s engleskim.

1971. Žene u Švajcarskoj referendumom dobile pravo glasa.

1984. Američki kosmonaut Bruce McCandless je napustio svemirski brod Challenger i postao prvi čovjek koji je prošetao svemirom.

1990. Plenum Centralnog komiteta Komunističke partije SSSR-a prihvatio je prijedlog lidera Mihaila Gorbačova da se ukine 70-godišnji monopol na vlast te partije, čime je otvoren put za višepartijski politički sistem.

1991. Svećenik Jean-Bertrand Aristide proglašen je predsjednikom Haitija, kao prvi demokratski izabran šef države.

1992. Na sastanku šefova država i vlada održanom u holandskom gradiću Maastricht potpisan je ugovor o osnivanju Evropske unije, koji je stupio na snagu 1. januara 1993.

1995. U Islamabadu, u Pakistanu, uhapšen je Ramzi Jusuf, glavni osumnjičeni za napad na Svjetski trgovinski centar u New Yorku 1993, kada je poginulo šest osoba, a više od 1.000 povrijeđeno. Za taj napad optuženo je i na doživotnu robiju osuđeno šest islamskih ekstremista.

1996. U boingu 757, koji se srušio nekoliko minuta poslije polijetanja iz Dominikanske Republike ka Njemačkoj, poginulo je svih 189 putnika i članova posade. Većina putnika bili su njemački turisti.

1999. Umro jordanski kralj Husein, koji je vladao Jordanom od 1952. Naslijedio ga je sin, princ Abdulah.

2000. U restoranu Rad na stadionu na Banjici u Beogradu ubijen ministar odbrane SR Jugoslavije Pavle Bulatović.

2003. Umro Augusto Monterroso, pisac iz Gvatemale i poznati majstor kratke priče, koji je 2000. osvojio špansku nagradu za literaturu Princ od Asturije.

2014. Val socijalnih protesta zahvatio je sve veće gradove u BiH. U Tuzli, Sarajevu, Mostaru, Bihaću, Zenici i drugim gradovima protestanti su se sukobili sa policijom. Tokom ovih protesta zapaljene su zgrade kantonalnih vlada u više gradova, zgrada Predsjedništva u Sarajevu, a u Mostaru su osim zgrada institucija zapaljena i sjedišta HDZ-a i SDA.

**Učlanjen** : 06.12.2012

Na današnji dan, 10. februar

1258 - Mongoli su zauzeli Bagdad, tadašnji centar islamskog sveta, spalili grad i pobili 10.000 ljudi.

1763 - Mirovnim ugovorom u Parizu završen je Sedmogodišnji rat, prvi oružani sukob svih evropskih sila. Sporazumom, koji su potpisale Velika Britanija, Francuska i Španija, Francuska se gotovo sasvim povukla iz Indije, a Velikoj Britaniji je prepustila i Kanadu. Španija je dobila Luizijanu i Kubu, a Pruska je zadržala Šleziju koju je preuzela od Austrije.

1837 - U dvoboju je ubijen ruski pisac Aleksandar Sergejevič Puškin, začetnik realizma u ruskoj prozi i jedan od najvećih liričara svetske književnosti ("Evgenije Onjegin", "Boris Godunov", "Pikova dama", "Kapetanova kći").

1878 - Konvencijom u El Zanjonu okončan je desetogodišnji ustanak protiv španske kolonijalne vlasti na Kubi.

1879 - U Velikom Trnovu otvoreno je zasedanje prvog bugarskog parlamenta posle oslobođenja od Turaka.

1891 - Zaslugom čuvenog srpskog geologa Jovana Žujovića, na Velikoj školi u Beogradu osnovano je Srpsko geološko društvo, jedno od najstarijih naučnih društava u Srbiji.

1901 - U Beču je umro srpski državnik Milan Obrenović, knez (1872-82), a potom kralj Srbije (1982-89). Tokom njegove vladavine Srbija je stekla međunarodno priznanje na Berlinskom kongresu 1878, kada su joj pripojena i četiri okruga. Zaključio je s Bečom Tajnu konvenciju 1881. kojom je ograničena nezavisnost Srbije u korist Austro-Ugarske. Abdicirao je 1889. u korist maloletnog sina Aleksandra.

1942 - Američki džez muzičar Glen Miler (Glenn Miller) postao je prvi muzičar koji je dobio "zlatnu ploču" za prodaju milionitog primerka kompozicije "Chattanooga Choo Choo".

1947 - U Parizu su potpisani mirovni ugovori zemalja pobednica u Drugom svetskom ratu i bivših saveznika Hitlerove Nemačke.

1962 - Američki pilot Frensis Geri Pauers (Francis Gary Powers), oboren 1960. dok je preletao SSSR špijunskim avionom U-2, u Berlinu je zamenjen za sovjetskog obaveštajca Rudolfa Abela.

1964 - U sudaru dva australijska ratna broda u zalivu Džervis potonuo je razarač "Vojadžer" i poginulo je više od 80 mornara.

1979 - U Ljubljani je umro slovenački političar Edvard Kardelj, visoki funkcioner Saveza komunista Jugoslavije i jedan od najbližih saradnika predsednika Jugoslavije Josipa Broza Tita. Od 1963. do 1967. bio je predsednik Skupštine SFR Jugoslavije.

1996 - IMB kompjuter nazvan "Duboko plavo" ušao je u istoriju šaha pobedom nad svetskim prvakom Garijem Kasparovom.

1997 - Hrvati iz zapadnog dela Mostara otvorili su vatru na Muslimane iz istočnog dela grada koji su na hrvatsku stranu došli da posete groblje. Dve osobe su poginule, a 38 je ranjeno. Mostar je u bosanskom ratu, nakon što su Srbi bili prisiljeni da napuste grad, podeljen 1993. na muslimanski i hrvatski deo.

1998 - Umro je bivši francuski ministar inostranih poslova Moris Šuman (Maurice Schuman), tvorac projekta Evropske unije ("Šumanov plan").

2000 - Lider Srpske radikalne stranke i potpredsednik Vlade Srbije Vojislav Šešelj optužio je nezavisne medije da su "američki plaćenici" i "kriminalci", čime je najavio početak žestoke režimske kampanje protiv nezavisnih medija u Srbiji.

2001 - Tokom antivladinih protesta u Teheranu, u sukobu s policijom ranjeno je više desetina studenata, a oko 100 je uhapšeno.

2004 - SAD su obnovile svoje diplomatsko predstavništvo u Tripoliju posle desetogodišnjih neprijateljskih odnosa dve zemlje, nakon odluke Libije da napusti program za razvoj oružja za masovno uništenje. Zvanični Vašington je opozvao svog ambasadora u Libiji 1980. godine.

2005 - Severna Koreja je prvi put saopštila da poseduje nuklearno oružje i suspendovala svoje učešće u pregovorima o spornom nuklearnom programu te zemlje.

2005 - Umro je Artur Miler (Arthur Miller), velikan američkog pozorišta. Pored ostalog napisao je "Smrt trgovačkog putnika", a njegova dela uglavnom su govorila o običnim ljudima.

2006 - Za predsednika Kosova izabran je Fatmir Sejdiu, visoki funkcioner Demokratskog saveza Kosova (DSK).

2006 - Umro je meksički slikar i vajar Huan (Juan) Soriano, čije se velike skulpture nalaze na značajnijim mestima u glavnom gradu Meksika.

2014 - Umrla Širli Templ, najomiljenije dete Holivuda, koja je glumila u filmovima od treće godine. Glumačku karijeru je okončala sa 22 godine i posvetila se humanitarnom radu ("Bright Eyes", "Stand Up", "Cheer and Curly Top", "Heidi", "Little Princess").

2016 - Ekstremni vremenski uslovi koje uzrokuje meteorološki fenomen El Ninjo u Severnoj Africi doveo je tri miliona ljudi u ruralnim provincijama u Zimbabveu do gladi, saopštile su vlasti Hararea.

2018 - Na Zimskim olimpijskim igrama u Pjongčangu prvu put je nastupila ženska korejska reprezentacija u hokeju na ledu, sastavljena od hokejašica Južne i Severne Koreje.

b92

[You must be registered and logged in to see this image.]

**Učlanjen** : 18.12.2021

11.02.

1847 - Rodjen je američki pronalazač Tomas Alva Edison (Thomas). Registrovao je više od hiljadu patenata, uključujući sijalicu s ugljenim vlaknom, fonograf (gramofon), mikrofon, megafon, fonometar.

1858 - Tokom rata za reformu (1856-61) Benito Huarez (Juarez) proglašen je u Vera Kruzu ustavnim predsednikom Meksika.

1868 - Umro je francuski fizičar Žan Bernar Leon Fuko (Jean Bernard, Foucault), koji je s Armanom Fizoom (Armand Fizeau) izmerio brzinu svetlosti. Ogledom s klatnom (Fukoov eksperiment) dokazao je obrtanje Zemlje, pronašao je žiroskop i usavršio teleskop.

1873 - Pod pritiskom republikanaca abdicirao je španski kralj Amadeo i proglašena je prva španska republika.

1879 - Umro je francuski slikar i vajar Onore Domije (Honore Daumier), najveći karikaturista 19. veka. Godine 1832. proveo je šest meseci u zatvoru zbog karikature kralja Luja Filipa (Louis Philippe).

1889 - U Japanu je usvojen ustav, kojim je predvidjen dvodomni parlament, ali je car zadržao izvršnu vlast.

1919 - Fridrih Ebert (Friedrich) je izabran za prvog predsednika Nemačke, koja je posle Prvog svetskog rata postala republika.

1929 - Sporazumom u Luteranu izmedju Italije i Svete stolice stvorena je nezavisna papska država Vatikan. Time je rešeno "Rimsko pitanje" - spor italijanske države i Svete stolice nastao 1870, posle priključenja Italiji papske države i grada Rima.

1945 - U Jalti na Krimu završena je konferencija lidera triju velikih sila antihitlerovske koalicije. Predsednik SAD Ruzvelt (Roosevelt), lider SSSR Staljin i britanski premijer Čerčil (Churchill) uskladili su vojne planove za okončanje Drugog svetskog rata, odredili nove odnose u Evropi i dogovorili se o osnivanju Ujedinjenih nacija.

1967 - Umro je crnogorski slikar Milo Milunović, jedan od osnivača i prvih nastavnika Akademije likovnih umetnosti u Beogradu (1937). Posle Drugog svetskog rata organizovao je Umetničku školu na Cetinju. Bio je član Srpske akademije nauka i umetnosti.

1970 - Japan je postao četvrta zemlja u svetu koja je lansirala veštački satelit.

1971 - Predstavnici 63 zemlje potpisali su sporazum o zabrani skladištenja nuklearnog oružja na dnu mora i okeana.

1975 - Margaret Tačer (Thatcher) izabrana je za predsednika Konzervativne stranke, kao prva žena koja je u Velikoj Britaniji postala šef političke partije.

1990 - Lider Afričkog nacionalnog kongresa (ANC) Nelson Mandela pušten je na slobodu nakon 27 godina provedenih u južnoafričkim zatvorima.

1993 - Umrla je srpska književnica Desanka Maksimović, koja je svojim delom doprinela afirmaciji ženskog literarnog stvaranja. Uz Isidoru Sekulić smatra se najznačajnijom srpskom književnicom 20. veka ("Zeleni vitez", "Tražim pomilovanje", "Nemam više vremena").

1994 - Pet američkih kosmonauta (Čarls Bolden, Kenet Rajter, Jan Dejvis, Čang Dijaz Franklin, Ronald Sega) i jedan ruski (Sergej Krikalev) spustili su se u šatlu "Diskaveri" na Zemlju, okončavši prvu američko-rusku spejs šatl misiju.

1997 - Pod pritiskom medjunarodne javnosti i tromesečnih gradjanskih i studentskih protesta predsednik Srbije Slobodan Milošević je posebnim zakonom (lex specialis) priznao rezultate lokalnih izbora na kojima je pobedila opoziciona koalicija "Zajedno".

2000 - U Parizu je umro Rože Vadim (Roger), francuski reditelj poznat kao veliki zavodnik i "otkrovitelj lepih žena". Najpoznatiji filmovi koje je režirao i u kojima su glumile njegove žene su: "I bog stvori ženu" sa Brižit Bardo, "Opasne veze" sa Anet Strojberg, "Poroci i vrline" sa Katrin Denev. Vadim je bio oženjen i sa Džejn Fondom, Katrin Šnajder i Mari-Kristin Baro.

2001 - Oko 7.500 ljudi demonstriralo je u Nemačkoj protiv marša neonacista koji je okupio oko 250 pristalica.

2002 - U Zagrebu je umro kardinal i bivši zagrebački nadbiskup (1970-97) Franjo Kuharić.

2004 - Južnokorejski i američki istraživači su objavili da su uspešno klonirali ljudski embrion koji će se koristiti u medicinske svrhe.

2008 - Umro je američki glumac Roj Šajder (Roy Scheider) najpoznatiji kao šerif Brodi iz filma "Ajkula".

2011 - Predsednik Egipta Hosni Mubarak podneo je ostavku pod pritiskom gradjana. Mubarak je na tom položaju bio od 1981. godine. U sukobu vlasti i demonstranata tokom višednevnih protesta protiv vlasti i predsednika Mubaraka poginulo je blizu 900 osoba.

2012 - Umrla je američka pevačica i glumica Vitni Hjuston (Whitnej Houston) najnagradjivanija pevačica svih vremena, sa više od 400 trofeja, uključujući i najviša muzička priznanja, medju kojima su šest Gremi nagrada, dve Emi i 30 bilbord nagrada.

2013 - Papa Benedikt XVI je podneo ostavku, dužnost je napustio 28. februara 2013.

2014 - Poginulo je 100 ljudi kada se, usled loših vremenskih uslova, srušio alžirski vojni avion "herkules" C130 na istoku te zemlje.

2018 U padu aviona Antonov (An-148) u blizini Moskve poginuli su svi putnici i članovi posade, njih 71.

2018 Emirat Dubaija otvorio najviši hotel na svetu, visok 356 metara. Hotel "Gevora" u Aveniji Šeika Zajeda, za jedan metar je viši od do tada najvišeg hotela u istoj ulici.

**Učlanjen** : 18.12.2021

12.01.

1804. - Umro njemački filozof Imanuel Kant, rodonačelnik njemačke klasične filozofije. NJegovo učenje ima tri suštinska obilježja: "kopernikanski obrt", "kriticizam" i "primat praktičnog nad teorijskim umom". U znaku prvog pošao je od pretpostavke da se predmeti moraju upravljati prema saznanju, a ne obrnuto, odnosno da su ljudske saznajne moći nezavisne od iskustva i da je čovjek "zakonodavac prirode". Pod drugim je podrazumijevao neophodnost transcendentalnog ispitivanja ljudskih moći u znaku pitanja "šta mogu da znam" i "šta treba da činim". Primat praktičnog nad teorijskim umom izveo je iz nemogućnosti da se "zakoni slobode" izvedu iz nužnosti, odnosno iz "zakona prirode", ili um iz čulnosti i razuma. Postavio je i hipotezu o prirodnom postanku Zemlje i nebeskih tijela - Kantova kosmogonijska hipoteza. Djela: "Kritika čistog uma", "Kritika praktičnog uma", "Kritika rasudne snage", "Opšta istorija prirode i teorije neba".

1809. - Rođen engleski biolog Čarls Robert Darvin (na fotografiji), tvorac teorije o evoluciji živih bića, njemu u čast nazvane darvinizam. Studirao je medicinu, a potom teologiju. Tokom ekspedicije s brodom "Bigl" od 1831. do 1836. sakupio je ogroman naučni materijal, a putovanje je opisao u knjizi "Put prirodnjaka oko svijeta". Na obalama Južne Amerike i ostrvima u Tihom okeanu proučavao je geološke formacije, biljke i životinje i zaključio da su se organizmi postepeno mijenjali. Poslije 22 godine rada objavio je epohalno djelo "Postanak vrsta putem prirodnog odabiranja", u kojem je razradio tezu o evoluciji. "Postanak vrsta" je revolucionisao biologiju, ali je izazvao žestoke napade crkvenih krugova. Ostala djela: "Promjenljivost životinja i biljaka pod domaćim uslovima", "Porijeklo čovjeka".

1809. - Rođen američki državnik Abraham Linkoln, predsjednik SAD od 1860. do 15. aprila 1865, kad ga je u Vašingtonu ubio jedan fanatični pristalica ropstva. Prije nego što je izabran za šefa države bio je zemljoradnik, drvosječa, lađarski momak, upravnik pošte, advokat, kongresmen. Pripadao je Republikanskoj partiji, stranci industrijske buržoazije, koja je bila za ukidanje ropstva. Od 1861. do 1865. ratovao je protiv otcijepljenih južnih država SAD, u kojima su vlasnici plantaža željeli da zadrže robove crnce da bi imali besplatnu radnu snagu.

1818. - Čile je proglasio nezavisnost od Španije.

1832. - Pacifička ostrva Galapagos pripojena Ekvadoru.

1851. - Edvard Hargrejvs pronašao zlato u Samerhil Kriku u Novom Južnom Velsu, izazvavši "zlatnu groznicu" u Australiji.

1882. - Rođen srpski slikar Ljubomir Ivanović, pionir srpske grafike. Poslije studija na Državnoj akademiji u Minhenu bio je profesor Umjetničke škole u Beogradu. U srpskom slikarstvu je crtež od pomoćne slikarske discipline razvio do samostalnog umjetničkog djela. Njegovi izvanredni realistički crteži, s motivima iz raznih krajeva naše zemlje, imaju, osim umjetničke, i izuzetnu dokumentarnu vrijednost. Izradio je dvije mape linoreza: "Stari Pariz" i "Iz naših krajeva" i tri albuma crteža olovkom: "Iz južne Srbije", "Predeli Šumadije i južne Srbije" i "Jugoslovenski predeli".

1912. - Abdicirao posljednji kineski car iz dinastije Manču - Pu Ji, poslije čega je Kina postala republika s predsjednikom Sun Jat Senom. Kad je Japan 1932. od sjeveroistočnih kineskih provincija stvorio satelitsku državu Mandžuko, Pu Ji je "vraćen" na prijesto, postavši marioneta osvajača. Poslije Drugog svjetskog rata je osuđen, ali pošto je na robiji "shvatio" grešku, pomilovan je i 1962. je postavljen za člana Nacionalnog kongresa.

1923. - Rođen italijanski filmski režiser Đanfranko Korsi, poznat kao Franko Zefireli, koji je režirao i opere i muzičke drame. Posebno je cijenjen po inscenacijama drama Viljema Šekspira, kome je ostao vjeran, pa je adaptirao njegova djela i za filmove "Ukroćena goropad" i "Romeo i Julija".

1942. - Prilikom bjekstva iz koncentracionog logora u Crvenom krstu kod Niša, u Drugom svjetskom ratu su u obračunu s Nijemcima poginula 42 logoraša, a 105 se dokopalo slobode. Nijemci su za odmazdu strijeljali 850 ljudi. Kroz logor je tokom rata prošlo oko 30.000 ljudi, a više od 10.000 je strijeljano na brdu Bubanj.
1949. - U Beogradu počela nastava na Akademiji za pozorišnu umetnost, osnovanoj 1948.

1953. - SSSR prekinuo diplomatske odnose sa Izraelom poslije bombaškog napada na sovjetsko poslanstvo u Tel Avivu.

1973. - Sjeverni Vijetnam tokom Vijetnamskog rata pustio prvu grupu američkih ratnih zarobljenika.

1974. - U Moskvi uhapšen ruski pisac Aleksandar Solženjicin, dobitnik Nobelove nagrade za književnost, a sutradan mu je oduzeto sovjetsko državljanstvo i protjeran je iz zemlje, poslije čega je u emigraciji proveo dvije decenije.

1979. - Umro francuski filmski režiser Žan Renoar, sin slikara Ogista Renoara, tvorac poetskog filmskog realizma. U njegovim filmovima su se miješali san i realnost, radost i tuga svakidašnjeg života. U skladu s anarhističkim odnosom spram buržoaske hipokrizije, pred Drugi svjetski rat je snimio nekoliko antiratnih filmova, koji su snažno uticali na duhovno stanje nacije. Napisao je knjige "Renoar, moj otac" i "Moj život i moji filmovi". Filmovi: "Nana", "Kučka", "Madam Bovari", "Toni", "Zločin gospodina Lanža", "Izlet", "Velika iluzija", "Marseljeza", "Čovjek-zvijer", "Pravilo igre", "Močvara", "Ova zemlja je moja", "Žena na obali", "Rijeka", "Helena i muškarci", "Frenč kankan", "Testament doktora Kordelijera", "Doručak na travi".

1979. - U Rodeziji poginulo 59 ljudi u putničkom avionu "Er Rodezija", kojeg su oborili gerilci.

1984. - Umro argentinski pisac Hulio Kortasar, jedan od najznačajnijih u latinoameričkoj literaturi, majstor kratke priče. Motivi igre, rituala i mita uvrstili su ga među najveća imena svjetske književnosti. U njegovoj prozi dominiraju egzistencijalistički i kosmopolitski tonovi, čiji je glavni cilj traganje za individualnim i nacionalnim identitetom. Probleme komunikacije i samoće u megalopilisima Amerike i Evrope rješavao je neočekivanim fantastičnim obrtima, u širokom tematskom dijapazonu, od preispitivanja umjetnosti i stvarnosti do angažovane socijalno-političke sadržine. Djela: zbirke pripovijedaka "Tajno oružje", "Kraj igre", "Sve vatre oganj", "Neko ko ovuda ide", "Toliko volimo Glendu", "Progonitelj", romani "Školice", "Manuelova knjiga", književni ogledi "Posljednja runda", "Istorija kronopija i fama", "Put oko dana za 80 svjetova", putopis "Autonauti kosmoputa".

1986. - SAD su SFRJ izručile hrvatskog ratnog zločinca Andriju Artukovića, ministra unutrašnjih poslova ustaške NDH. Suđenje u Zagrebu pretvorilo se u farsu, jer mu nije suđeno za zločin genocida i ubistvo više od 700.000 Srba, Jevreja i Roma u Drugom svjetskom ratu, već samo za pojedinačna nedjela.

1990. - Karmen Lorens postala premijer Zapadne Australije kao prva žena šef vlade neke od australijskih država.

1996. - Jaser Arafat preuzeo dužnost prvog palestinskog predsjednika.

1997. - Hvang Đang Jop, blizak saradnik predsjednika Sjeverne Koreje Kim Đong Ila, zatražio je u južnokorejskoj ambasadi u Pekingu politički azil u Južnoj Koreji.

1999. - Američki Senat se većinom glasova opredijelio protiv smjenjivanja predsjednika SAD Bila Klintona, odlučujući povodom skandalozne ljubavne afere američkog predsjednika i pripravnice u Bijeloj kući Monike Levinski.

**Učlanjen** : 06.12.2012

Na današnji dan, 14. februar

269 - Tokom progona hrišćana, u vreme cara Klaudija II spaljen je na lomači rimski sveštenik i lekar Valentin, kasnije hrišćanski mučenik Sv. Valentin. Taj datum katolici slave kao Dan zaljubljenih.269 - Tokom progona hrišćana, u vreme cara Klaudija II spaljen je na lomači rimski sveštenik i lekar Valentin, kasnije hrišćanski mučenik Sv. Valentin. Taj datum katolici slave kao Dan zaljubljenih.

869 - Umro je slovenski prosvetitelj poznat po monaškom imenu Kirilo, Grk iz Soluna rođen kao Konstantin. S bratom Metodijem osnivač je slovenske pismenosti i književnosti, a smatra se da je Kirilo tvorac oble glagoljice. Braća su na slovenski jezik prevela veliki broj biblijskih tekstova i crkvenih rukopisa.

1468 - Umro je nemački štampar Johan Gutenberg (Johann), pronalazač tipografije, izuma koji je označio civilizacijski preokret. Usavršio je štamparsku mašinu i osnovao štampariju u rodnom Majncu. Štampao je 1455. Bibliju u više od 100 primeraka, od kojih je četrdesetak sačuvano.

1663 - Kanada je postala francuska kraljevska provincija.

1779 - Engleski moreplovac i istraživač Džejms Kuk (James Cook) ubijen je na Havajima u iznenadnom okršaju sa ostrvljanima. Njegova putovanja i otkrića značajno su doprinela širenju britanskog kolonijalnog carstva.

1797 - Britanska flota pod komandom admirala Džona Džervisa (John Jervis) i Horacija Nelsona (Horatio) potukla je špansku armadu kod rta Sent Vinsent na krajnjem jugu Portugalije.

1804 - Na skupštini srpskih starešina u Orašcu kod Aranđelovca doneta je odluka o podizanju ustanka protiv Turaka. Za vođu je izabran Karađorđe Petrović.

1835 - Na inicijativu dramskog pisca Joakima Vujića, uz novčanu pomoć kneza Miloša Obrenovića, u Kragujevcu je osnovano prvo pozorište u Srbiji. "Knjaževsko-serbski teatar" priređivao je jednom sedmično i prazničnim danima predstave za kneza i njegove činovnike i goste, a na repertoaru su bili Vujićevi komadi ili njegovi prevodi stranih dela.

1922 - Italijanski inženjer đuljelmo Markoni (Guglielmo Marconi) počeo je prvo redovno emitovanje radio programa iz Engleske.

1929 - Al Kaponeovi (Capone) gangsteri ubili su u Čikagu sedmoricu članova rivalske bande Bagsa Morena (Bugs Moran) da bi sprečili krađu krijumčarenog viskija. Taj događaj nazvan je "St Valentine's Day Massacre".

1943 - Sovjetska Crvena armija je u Drugom svetskom ratu oslobodila Rostov od Nemaca.

1946 - Na američkom univerzitetu Pensilvanija počeo je da radi elektronski mozak - kompjuter koji je sate normalnog računanja pretvorio u sekunde. Nazvan je ENIAC (Elektronski numerički integrator i kompjuter).

1956 - U Moskvi je počeo 20. kongres Komunističke partije SSSR, na kojem je šef partije Nikita Hruščov osudio politiku Staljina i otvorio put procesu destaljinizacije Sovjetskog Saveza.

1958 - Irački kralj Fejsal (Faisal) i jordanski kralj Husein (Hussein) objavili su ujedinjenje dva kraljevstva u Arapsku Federaciju s Fejsalom kao šefom države. Monarhija u Iraku oborena je u julu iste godine, kralj je ubijen i Federacija se raspala.

1972 - Sovjetski svemirski brod bez ljudske posade "Luna 20" lansiran je ka Mesecu, odakle je 11 dana kasnije doneo uzorke Mesečevog tla.

1989 - Iranski verski vođa ajatolah Ruholah Homeini (Ruhollah Khomeini) je fatvom (edikt) naredio smrtnu kaznu engleskom piscu indijskog porekla Salmanu Rušdiju (Rushdie) zbog njegovog dela "Satanski stihovi", koje je u Iranu ocenjeno kao blasfemija islama. Iranska vlada se 1998. javno ogradila od primene smrtne kazne.

1997 - Međunarodna arbitražna komisija donela je odluku da sporno područje grada Brčko u Bosni bude stavljeno pod međunarodni nadzor do marta 1998.

1998 - Bosanski Srbi Miroslav Tadić i Milan Simić predali su se dobrovoljno Međunarodnom sudu za ratne zločine u Hagu. To su bili prvi optuženi za ratne zločine počinjene tokom ratova na prostoru bivše SFRJ 1991-95. koji su se dobrovoljno predali Haškom sudu.

2000 - U nastojanju da izoluje jugoslovenskog predsednika Slobodana Miloševića, Evropska unija je proširila spisak sa 600 na 900 imena saradnika predsednika i ljudi bliskih njegovom režimu, kojima je zabranjen ulazak u zemlje EU.

2001 - Skupština Srbije je ukinula Zakon o javnom informisanju na osnovu kojeg je režim Slobodana Miloševića vršio represiju nad slobodnim i nezavisnim medijima u Srbiji. Od oktobra 1998, kada je zakon usvojen do septembra 2000. mediji su kažnjeni sa više od 30 miliona dinara, a jednom broju je zabranjen rad.

2002 - Istraživači američkog univerziteta Teksas A&M uspešno su klonirali mačke od šest različitih rasa mačaka.

2002 - Umro je nemački dirigent Ginter Vand (Guenter Wand), poznat po svom zahtevnom stilu rada i velikom broju koncerata Bruknera, Betovena i Mocarta.

2003 - Tribunal u Hagu podigao je optužnicu protiv lidera Srpske radikalne stranke (SRS) Vojislava Šešelja za zločine protiv čovečnosti i kršenje zakona i običaja rata. Šešelj se dobrovoljno predao tom sudu 24. februara te godine.

2003 - Nakon šest godina života prvom kloniranom sisaru, ovci Doli, ubrizgana je smrtonosna injekcija zbog simptoma progresivne bolesti pluća.

2004 - Predsednik Srbije Boris Tadić obišao je srpske enklave na Kosovu, a u Prištini je razgovarao sa šefom UNMIK-a Sorenom Jesen-Petersonom. On je prvi srpski predsednik koji je posetio Kosovo od 1999, kada su vlast u toj pokrajini preuzele UN.

2005 - U eksploziji bombe u Bejrutu poginuo je bivši libanski premijer Rafik al Hariri.

2009 - Na Samitu u Rimu ministri finansija i guverneri centralnih banaka G7 i Rusije dogovorili su zajedničko angažovanje u cilju podsticanja privrednog rasta i zapošljavanja i u jačanja bankarskog sistema kako bi se prevazišla najgora svetska finansijska kriza u poslednjih 50 godina.

2012 - U Zagrebu je, u 76. godini, umro doajen hrvatskog glumišta Zlatko Crnković. Ostvario je više od 150 pozorišnih uloga, igrao je u brojnim filmovima, a Zlatnu arenu u Puli dobio je za ulogu u filmu "Tu".

2015 - Na kulturni centar u Kopenhagenu (Danska) u kojem se održavao sastanak o slobodi govora, islamski ekstremista Omar el-Husein ispalio je seriju hitaca, usmrtio dva civila, a tri osobe ranio.

2018 - U napadu naoružane osobe na srednju školu u Parklandu na istočnoj obali Floride, ubijeno je 17 osoba.

B92

[You must be registered and logged in to see this image.]

» Vaš današnji outfit
» Velika geografska otkrića i priče o istraživačima
» U eksperimentu koji traje čak 84 godine konačno se nešto dogodilo - evo što!
» Ovo priželjkuje svaki student! Mirisali su ruzmarin i dogodilo se čudo!
» Dirljiva životna priča