"Dogodilo se na današnji dan"

**Učlanjen** : 18.12.2021

29.09.

U Burnham Thorpeu 1758. rođen je engleski admiral Horatio Nelson, jedan od najvećih stratega u historiji pomorskih ratova. Odnio je ključne pobjede nad Napoleonovom flotom, a 1805. nanio je katastrofalan poraz špansko-francuskoj floti kod Trafalgara

480. p. n. e. U bici kod Salamine grčka flota pod komandom Temistokla porazila perzijsku flotu cara Kserksa.
1518. Rođen italijanski slikar Jacopo Tintoretto, jedan od najvećih majstora 16. vijeka, čuven po vještini postizanja izuzetnih svjetlosnih efekata.
1901. Rođen italijanski nuklearni fizičar Enrico Fermi, dobitnik Nobelove nagrade za fiziku 1938. Zaslužan je za niz osnovnih otkrića u fizici atomskog jezgra, a 2. decembra 1942. u Chicagu pustio je u pogon prvi nuklearni reaktor.
1911. Italija objavila rat Turskoj i upala u libijsku provinciju Tripolitaniju.
1913. Rudolf Diesel, njemački inženjer, konstruktor prvog motora s unutrašnjim sagorijevanjem na principu samopaljenja (1893), nestao je u moru u kanalu La Manche prilikom putovanja iz Antwerpena u London.
1918. Bugarska nakon poraza na Solunskom frontu, u Prvom svjetskom ratu, potpisala sa saveznicima primirje.
1938. Velika Britanija, Francuska, Italija i Njemačka potpisale sporazum u Münchenu kojim je Njemačkoj dozvoljeno da pripoji Sudetsku oblast, dio Čehoslovačke s njemačkom nacionalnom manjinom. Minhenski sporazum smatra se presudnim aktom kojim je Hitleru otvoren put za otpočinjanje Drugog svjetskog rata.
1941. U Babi Jaru, kod Kijeva, Nijemci su u Drugom svjetskom ratu u masakru nad Jevrejima, koji je trajao dva dana, pobili 33.771 civila, uključujući žene i djecu.
1958. Emitovan je prvi zajednički program TV odašiljača u Beogradu, Zagrebu i Ljubljani.
1967. Međunarodni monetarni fond okupio je svojih 106 članica na sastanku u Rio de Janeiru, gdje je odobrena reforma svjetskog monetarnog sistema.

[You must be registered and logged in to see this image.]
Anwar el-Sadat
1970. Potpredsjednik Egipta Anwar el-Sadat preuzeo dužnost šefa države poslije smrti Gamala Abdela Nasera, a 5. oktobra je postao predsjednik države. Na vojnoj paradi u Kairu 6. oktobra 1981. ubili su ga vlastiti vojnici.
1972. Japan i Kina normalizovali diplomatske odnose.
1988. Mirovne snage UN-a za 40-godišnji rad dobile Nobelovu nagradu za mir.
1994. Ministri odbrane članica NATO-a na sastanku u Sevilli odlučili da NATO pojača vazdušne napade na položaje bosanskih Srba.
2000. Visoki predstavnik za BiH Wolfgang Petritsch nametnuo Zakon o jedinstvenom pasošu BiH.
[You must be registered and logged in to see this image.]
Pierre Trudeau/
2000. Bivši kanadski premijer Pierre Trudeau umro u 80. godini. Premijer je bio od 1968. do 1979. i od 1980. do 1984. Nakon prvog izbora za premijera pokrenuo je pravu “tridomaniju”, koja je političarima donijela status zvijezde.
2001. Savjet bezbjednosti UN-a usvojio je rezoluciju o borbi protiv terorizma i sprečavanju finansiranja terorista. Rezolucijom je predviđeno uvođenje sankcija zemlji koja ne bude poštivala antiterorističke mjere.
2003. Sud u Beogradu osudio haške bjegunce Milana Lukića i Olivera Krsmanovića iz Višegrada te Dragutina Dragičevića iz Srebrenice na 20 godina, a Đorđa Ševića iz Rume na 15 godina zatvora za ubistvo 16 Bošnjaka iz mjesta Sjeverin oktobra 1992. godine.
2010. U Las Vegasu umro američki glumac Tony Curtis, koji je najveću slavu stekao ulogom u filmu (1959) Billyja Wildera “Neki to vole vruće”, u kojem je igrao s Marilyn Monroe i Jackom Lemmonom.

**Učlanjen** : 18.12.2021

30.09.

1846. Američki zubar William Morton prvi je upotrijebio anesteziju (etar) prilikom vađenja zuba.
1882. Rođen njemački fizičar Hans Wilhelm Geiger, koji je 1928. izumio napravu za otkrivanje i brojanje naelektrisanih čestica i gama-zraka (mjerenje radioaktivnosti), poznatu kao Geigerov brojač.
1912. Srbija i Bugarska objavile mobilizaciju za rat protiv Turske. Prvi balkanski rat, od oktobra 1912. do maja 1913, u kojem su se protiv Turske borile i Grčka i Crna Gora, završen je oslobađanjem balkanskih naroda od turske vlasti.
1949. Okončan berlinski vazdušni most uspostavljen poslije sovjetske blokade zapadnog Berlina krajem juna 1948, tokom kojeg su američki i britanski avioni obavili 277.264 leta i dopremili 2.323.738 tona namirnica.
1962. Bijeli rasisti izazvali nerede u Oxfordu u američkoj državi Misisipi kada je, na osnovu odluke federalnog suda, crnac James Meredith upisan na Univerzitet Mississippija, koji su do tada pohađali samo bijelci.
1965. Pripadnici indonežanskog Pokreta 30. septembar oteli su šest generala i pokušali da izvrše državni udar. Generali su nađeni mrtvi 3. oktobra, a protivudarom na vlast je došao general Suharto. Smatra se da je u represalijama protiv komunista i njihovih simpatizera koje su uslijedile pobijeno oko pola miliona ljudi.
1966. Bivši britanski protektorat u Africi Becuanalend stekao je nezavisnost pod nazivom Republika Bocvana. Prvi predsjednik postao je Serece Kama.
1980. U simboličnom podsjećanju na biblijska vremena, Izrael je uveo valutu shekel, koja je zamijenila funtu.
1985. Umro američki seizmolog Charles Richter, po kojem je nazvana skala za mjerenje jačine zemljotresa.
1988. U SSSR-u je penzionisano pet visokih funkcionera, među kojima i predsjednik Prezidijuma Vrhovnog sovjeta Andrej Gromiko.
[You must be registered and logged in to see this image.]
Oskar Davičo
1989. Umro Oskar Davičo, koji je između dva svjetska rata u Jugoslaviji pripadao grupi pisaca nadrealista lijeve orijentacije. Bio je jedan od urednika Nove misli (1953-1954). Osamdesetih, u Sarajevu, osnovao je časopis Dalje.
1990. SSSR je normalizovao diplomatske odnose sa Izraelom, prekinute tokom šestodnevnog izraelsko-arapskog rata 1967. i uspostavio pune diplomatske odnose sa Južnom Korejom.
1991. Vojnim udarom na Haitiju oboren je sa vlasti predsjednik Jean-Bertrand Aristide.
1991. Jedinice bivše JNA okupirale i razrušile selo Ravno u istočnoj Hercegovini.
1993. U seriji jakih zemljotresa u jugozapadnoj Indiji razoreno je 36 sela, a poginulo je najmanje 22.000 ljudi.
[You must be registered and logged in to see this image.]
Günter Grass
1999. Njemački književnik Günter Grass dobio Nobelovu nagradu za književnost. U augustu 2006. Grass je objelodanio da je kao 17-godišnjak bio pripadnik zloglasne nacističke SS jedinice, što je šokiralo javnost. Umro je 13. aprila 2015.
2002. Petnaest ministara inostranih poslova Evropske unije glasalo je da se državama članicama dozvoli da potpišu individualne ugovore sa SAD-om, kojima su američki vojnici i oficiri izuzeti od krivičnog gonjenja od Međunarodnog krivičnog suda u Haagu.
2003. Bivši predsjednik Kriznog štaba Opštine Bratunac Miroslav Deronjić priznao pred Haškim tribunalom krivicu za progon na političkoj, rasnoj i vjerskoj osnovi kao zločin protiv čovječnosti. Osuđen je na 10 godina zatvora za zločin nad Bošnjacima u selu Glogova kod Bratunca 1992.

**Učlanjen** : 18.12.2021

01.10.

49. p.n.e. Gaj Julije Cezar izgovorio je čuvenu rečenicu Alea iacta est (Kocka je bačena) i prešao rijeku Rubikon (po jednoj varijanti, današnja rječica Fiumicino u gornjoj Italiji, po drugoj Pisatelo kod Ravene, granica između Italije i Galije), što je označilo novo razdoblje u historiji Rimskog carstva - počeo je građanski rat protiv Pompeja i Senata koji je završen uvođenjem Cezarove diktature. Pripadnici republikanske opozicije ubili su Cezara 4. p.n.e.
1778. Umro švedski prirodnjak Carl von Linné. Uveo je binarnu nomenklaturu po kojoj svaka biljka i životinja ima naziv roda i vrste. Osnivač je Prirodnjačkog muzeja u Upsali i prvi predsjednik Švedske akademije nauka.
1863. U Londonu je otvorena prva linija podzemne željeznice u svijetu.
1882. Počeo hercegovačko-bokeljski ustanak Srba i muslimana protiv Austro-Ugarske, kao odgovor na uvođenje zakona o vojnoj obavezi i regrutovanja. Ustanak, koji je potajno podržala Crna Gora, ugušen je poslije nekoliko mjeseci.
1891. U Beogradu umro pisac i ljekar Laza Lazarević, koji se s devet pripovjedaka, koliko je ukupno napisao, svrstao među najznačajnije prozne stvaraoce srpske književnosti (“Sve će to narod pozlatiti”, “Švabica”).
1917. Umro Frederick Cody, poznat kao Buffalo Bill, poštanski jahač Pony Expresa, vodič i tragač u američkoj vojsci, plaćeni borac protiv Indijanaca, profesionalni lovac na bivole i bizone.
1920. U Genevi je izabrano Vijeće Lige naroda koje su činili Francuska, Italija, Japan, Velika Britanija. Kasnije su članice Vijeća postale Njemačka i SSSR. Zbog političkog neuspjeha Liga naroda je prestala da postoji 1939, mada je formalno ukinuta 1946, kada je u Londonu održana prva sjednica Generalne skupštine UN-a.
1922. Arthur Griffith je postao prvi predsjednik Irske poslije sticanja nezavisnosti te zemlje od Velike Britanije.
1934. U Njemačkoj je pogubljen Marinus van der Lubbe, nakon što je proglašen krivim za potpaljivanje Reichstaga 27. februara 1933.
1996. Izrael je pustio iz zatvora stotine Palestinaca nekoliko dana uoči prvih palestinskih nacionalnih izbora u Gazi i na Zapadnoj obali.
1997. Tokom antivladinih protesta u Sofiji demonstranti su probili policijski kordon, upali u zgradu parlamenta i demolirali je.
2001. Bivša predsjednica Republike Srpske Biljana Plavšić dobrovoljno se predala Međunarodnom sudu u Haagu, pred kojim je optužena za genocid i druge zločine počinjene 1991 - 1992. tokom rata u BiH. Nakon priznanja krivice osuđena je 27. februara 2003. na 11 godina zatvora i upućena na izdržavanje kazne u Švedsku. Na slobodi je od kraja 2009. nakon dvije trećine odležane robije.
2002. Izraelski tenkovi i buldožeri sravnili 73 palestinske kuće u Rafi nakon napada naoružanih Palestinaca na izraelske vojnike.
2005. Viktoru Juščenku je potvrđena pobjeda na predsjedničkim izborima u Ukrajini. Njegovom pobjedom je omogućena promjena vlasti koju je njegov protivkandidat premijer Viktor
2007. U Genevi umro italijanski filmski producent Carlo Ponti, koji je radio sa nizom najpoznatijih reditelja, kao što su Federico Fellini, Jean-Luc Godard i David Lean. Tokom karijere bio je producent više od 260 filmova.
2009. Umro Georges Cravenne, tvorac najveće francuske filmske nagrade Cezar.David Bowie
2016. U New Yorku umro David Bowie (rođen kao David Robert Jones), bio je britanski rock muzičar, skladatelj, muzički producent, aranžer i glumac. Muzički je bio aktivan punih pet decenija, sklon mijenjanju stila i imidža.

.

**Učlanjen** : 18.12.2021

02.10.

U Porbandaru u Indiji 1869. rođen je nacionalni vođa Mohandas Karamchand Gandhi, nazvan Mahatma, predvodnik borbe za oslobođenje Indije od britanske kolonijalne vlasti, otac moderne Indije. Ubio ga hinduistički fanatik u atentatu u januaru 1948.

332. pr.n.e. Umro grčki filozof Aristotel.
1187. Arapski vojskovođa i egipatski sultan Saladin preoteo Jerusalem od krstaša, što je 1189. izazvalo Treći krstaški rat.
1803. Umro američki političar Samuel Adams, organizator i ideolog borbe sjevernoameričkih kolonija za nezavisnost, jedan od potpisnika Deklaracije o nezavisnosti 1776.
1851. Rođen francuski maršal Ferdinan Foch, komandant savezničkih armija u završnim operacijama u Prvom svjetskom ratu, koje su dovele do kapitulacije Njemačke.
1895. U Splitu rođen dirigent i kompozitor Jakov Gotovac. Autor popularne komične opere "Ero s onog svijeta" (1935).
1935. Italija napala Abisiniju (Etiopija) te slomivši otpor etiopskih vojnika okupirala zemlju. Liga naroda osudila je agresiju, a 19. oktobra uvela je sankcije protiv Italije.
1943. Partizanske jedinice za vrijeme Drugog svjetskog rata oslobodile Tuzlu, koja je tada bila jedan od najvećih slobodnih gradova u porobljenoj Evropi.
1944. Nakon 63 dana teških borbi, Nijemci su ugušili ustanak stanovnika Varšave. Poginulo je oko 250.000 Varšavljana, veliki broj je završio u nacističkim koncentracionim logorima.
1973. Umro finski trkač na duge staze Pavo Nurmi, koji je osvojio devet zlatnih medalja na Olimpijskim igrama 1920, 1924. i 1928. Svjetske rekorde obarao je 29 puta.
Rock Hudson
1985. Na Beverly Hillsu u Kaliforniji umro američki filmski glumac Rock Hudson. U dugoj i veoma uspješnoj karijeri snimio je 63 filma u kojima je uglavnom igrao uloge romantičnih junaka. Veliku pažnju skrenuo je javnim priznanjem da boluje od side.
1990. Na aerodromu u kineskom gradu Guangdžou poginulo 127 ljudi kad je oteti kineski avion udario u dva aviona koja su stajala na aerodromskoj pisti.
1990. Srbi iz Kninske krajine blokirali željeznički i drumski saobraćaj i time prekinuli sve veze iz Beograda i Zagreba ka jadranskoj obali, tzv. balvan-revolucija.
1991. Počeli sukobi hrvatskih snaga i JNA oko Dubrovnika. U narednim danima opustošena je okolina grada, a Stari grad je granatiran i ostao je bez struje i vode. Područje Dubrovnika oslobodio je HV od maja do kraja oktobra 1992.
1996. Bivši bugarski premijer Andrej Lukanov ubijen ispred svoje kuće u Sofiji.
1998. Jean-Paul Akayesu, bivši major armije Ruande, optužen za genocid i zločine protiv čovječnosti, osuđen je u Haagu na tri doživotne robije.
1999. Kina i Rusija proslavile prvom zajedničkom vojnom vježbom 50. godišnjicu diplomatskih odnosa dvije zemlje.
2001. Haški tribunal otpečatio optužnicu protiv bivših oficira JNA - generala Pavla Strugara, viceadmirala Miodraga Jokića, viceadmirala Milana Zeca i kapetana Vladimira Kovačevića, koje tereti za zločine počinjene za vrijeme opsade Dubrovnika. Strugar je osuđen na osam godina zatvora, Jokić na sedam, Milan Zec je oslobođen zbog nedostatka dokaza, a Vladimir Kovačević je proglašen nesposobnim za suđenje zbog lošeg zdravlja.
2017. U Santa Monici umro Tom Petty, američki kantautor, gitarista i muzički producent.
2017. U Bihaću nakon duge bolesti umrla Azra Kolaković, poznatija kao Donna Ares, bh. pjevačica.

**Učlanjen** : 18.12.2021

03.10.

U Konstantinovu kod Sankt Peterburga 1895. rođen je Sergej Aleksandrovič Jesenjin, jedan od najpopularnijih ruskih pjesnika. Stvorio je pjesništvo posvećeno selu i prirodi. Njegovo pjesničko djelo i život, okončan u 30. godini, imali su snažan uticaj na evropsko pjesništvo
1226. Umro Franjo Asiški, italijanski redovnik, osnivač rimokatoličkog reda nazvanog po njemu - franjevci (franciskanci). Porijeklom iz imućne trgovačke porodice, od 1205. odlučuje se za život u krajnjoj askezi i potpunu posvećenost kršćanskim idealima. Još za života bio je veoma poštovan. Red koji slijedi njegovo pravilo jedan je od najbrojnijih katoličkih redova.
1791. Rođen pisac Sima Milutinović Sarajlija, preteča srpskih romantičara.
1866. Rat Austrije i Italije poslije sedam sedmica okončan Bečkim ugovorom, kojim je Italiji pripala pokrajina Venecija.
1929. Ime države Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca promijenjeno u Kraljevina Jugoslavija.
1938. U Konavlima kod Dubrovnika rođena Tereza Kesovija, hrvatska pjevačica šansona i pjesama u stilu muzike Mediterana. Tereza je nastupala na brojnim festivalima, gdje je bila i nagrađivana.
1952. Velika Britanija je na ostrvima Monte Bello pored sjeverozapadne obale Australije isprobala prvu atomsku bombu.
1954. Devet zapadnih zemalja odlučilo da zapadna Njemačka bude primljena u NATO.
1981. Poslije sedam mjeseci irski nacionalisti u zatvoru Maze u Belfastu obustavili protestni štrajk glađu protiv britanskih vlasti tokom kojeg je umrlo 10 štrajkača.
1990. Istočna i zapadna Njemačka, poslije 45 godina, zvanično se ujedinile. Neformalno ujedinjenje počelo 9. novembra 1989. nakon pada Berlinskog zida. Istočna Njemačka je postala sastavni dio Savezne Republike Njemačke.
1991. Predsjedništvo SFRJ u nepotpunom sastavu prešlo na rad u uslovima neposredne ratne opasnosti ocijenivši da je građanski rat na pomolu i da su se za takav rad stekli uslovi predviđeni Ustavom. Od tada su sjednicama Predsjedništva prisustvovali samo članovi iz Srbije, Vojvodine, s Kosova i iz Crne Gore. Predsjedništvo je dobilo atribut krnje.
[You must be registered and logged in to see this image.]
Kiro Gligorov
1995. Predsjednik Bivše jugoslovenske republike Makedonije Kiro Gligorov ranjen u atentatu eksplozijom automobila bombe u centru Skoplja. Njegov vozač i jedan prolaznik su poginuli.
1997. Japanski voz na magnetnim jastucima brzinom od 451 kilometar na sat oborio svjetski rekord na eksperimentalnoj željezničkoj dionici zapadno od Tokija.
1999. U saobraćajnoj nesreći na Ibarskoj magistrali kod Lazarevca poginula četiri člana Srpskog pokreta obnove Srbije. Predsjednik SPO-a Vuk Drašković, koji je tom prilikom lakše povrijeđen, optužio je srpske vlasti za ubistvo i atentat na njega.
2002. Turski sud formalno ukinuo smrtnu presudu izrečenu vođi kurdskih pobunjenika Abdulahu Odžalanu, uhvaćenom 1999. i ubrzo osuđenom na najtežu kaznu.
2003. Pakistan uspješno izvršio testiranje nuklearnog projektila Hatf-III, dometa 290 kilometara.
2007. Vojna uprava u Mijanmaru, kao gest dobre volje, oslobodila budističke monahe, njih oko 80, koji su pritvoreni zbog učešća u velikim antivladinim protestima.
2010. U Pećkoj patrijaršiji ustoličen 45. patrijarh Srpske pravoslavne crkve Irinej.
2013. Brod sa oko 400 imigranata iz Somalije zapalio se i potonuo kod Lampeduze, italijanske vlasti spasile 155 osoba.

**Učlanjen** : 18.12.2021

04.10.

1669. Umro holandski slikar Harmensz van Rijn Rembrandt, jedan od najvećih majstora u historiji slikarstva. Uradio je oko 650 uljanih slika, 300 gravira i 2.500 crteža.
1830. Belgija postala nezavisna država, izdvojivši se iz Ujedinjenog Kraljevstva Holandije, koje je osnovano na Bečkom kongresu 1815.
1853. Turska je, uz podršku Velike Britanije i Francuske, objavila rat Rusiji, nakon što je Rusija odbila da se povuče iz podunavskih kneževina Vlaške i Moldavije, koje je okupirala da bi, kako je obrazložila, zaštitila pravoslavne podanike na teritoriji Otomanskog carstva
1923. U Evanstonu u Ilinoisu rođen Charlton Heston, američki filmski, kazališni i televizijski glumac, nagrađen Oscarom za glavnu ulogu u filmu “Ben-Hur”.
1957. SSSR lansirao u orbitu oko Zemlje prvi vještački satelit Sputnjik 1, nakon čega je počelo sovjetsko-američko nadmetanje u osvaja
1970. Od prekomjerne doze droge umrla američka pjevačica Janis Joplin, najpoznatija bijela pjevačica bluza.
1977. UN proklamovao Opću deklaraciju o zaštiti životinja, a od tada je ovaj datum proglašen Svjetskim danom zaštite životinja.
1992. Vlada Mozambika i pobunjenici potpisali mirovni sporazum, čime je okončan 16-godišnji građanski rat u toj afričkoj zemlji.
1993. Predsjednik Rusije Boris Jeljcin upotrijebio tenkove da bi zauzeo zgradu parlamenta u koju su se zabarikadirali poslanici, nakon što je 21. septembra raspušten parlament. Potpredsjednik Rusije Aleksandar Ruckoj i lideri parlamenta predali se vojnicima lojalnim Jeljcinu poslije desetosatnog tenkovskog napada i pogibije najmanje 300 ljudi.
1999. Komandant ustaškog logora u Jasenovcu u Drugom svjetskom ratu Dinko Šakić osuđen u Zagrebu na 20 godina zatvora. U tom najvećem koncentracionom logoru u Jugoslaviji ubijeno je između 70.000 i 105.000 ljudi, uglavnom Srba, Jevreja i Roma, kao i hrvatskih antifašista.
2000. Ustavni sud SR Jugoslavije poništio je predsjedničke izbore održane 24. septembra na kojim je kandidat opozicije Vojislav Koštunica pobijedio dotadašnjeg predsjednika Slobodana Miloševića. Na poziv Demokratske opozicije Srbije da se 5. oktobra okupe u protestu ispred Savezne skupštine, građani iz cijele Srbije krenuli su prema Beogradu probijajući policijske blokade na putevima.
2001. Ruski avion Tupoljev-154 koji je iz Izraela letio za Moskvu pao je u Crno more, pogođen raketom koju je greškom ispalila ukrajinska vojska na vojnoj vježbi. Poginulo je 78 putnika i članova posade.
2003. Islamski terorista samoubica usmrtio je 23 osobe u jednom restoranu u gradu Haifa na sjeveru Izraela.
2004. Umrla američka glumica Janet Leigh, poznata po ulozi u Hitchcockovom filmu “Psiho”.
2005. Turska počela pregovore sa Evropskom unijom, 42 godine nakon što je podnijela zahtjev za članstvo u toj organizaciji.
2009. Navijač FK Sarajevo Vedran Puljić (22) ubijen je u Širokom Brijegu iz vatrenog oružja u neredima prije utakmice. Bivši policajac Oliver Knezović osumnjičen je da je pucao u njega, a kasnije je pravomoćno oslobođen.
2013. U Hanoju umro poznati vijetnamski političar i general Vo Nguyen Giap, glavni strateg borbe koja je okončana pobjedom u Vijetnamskom ratu protiv SAD-a. Završnim operacijama 1975. ujedinio je Vijetnam.

**Učlanjen** : 18.12.2021

05.10.

1511. Papa Julije II osnovao Svetu ligu između Aragonije, Venecije i Papske države s ciljem da odbrani jedinstvo Crkve, ali i da istjera Francuze iz Italije.
1713. Rođen francuski filozof i pisac Denis Diderot, predstavnik slobodarskog duha revolucionarne buržoazije 18. vijeka, jedan od najznačajnijih autora velike francuske Enciklopedije.
1864. Rođen francuski hemičar i industrijalac Louis Lumiere, pionir svjetske kinematografije, koji je s bratom Augustom izumio postupak snimanja u prirodnim bojama.
1908. Bugarski knez, njemački princ Ferdinand Koburg proglasio nezavisnost Bugarske od Otomanskog carstva, a sebe carem Ferdinandom I.
1938. Predsjednik Čehoslovačke Eduard Beneš podnio ostavku i otišao u izbjeglištvo, nakon što je pod pritiskom Velike Britanije i Francuske prihvatio Minhenski sporazum, kojim je Sudetska oblast ustupljena Hitlerovoj Njemačkoj

1964. U zapadnom Berlinu tajno iskopan tunel ispod Berlinskog zida kroz koji je pobjeglo 57 državljana istočne Njemačke, što je bilo najveće masovno bjekstvo od izgradnje zida 1961.
[You must be registered and logged in to see this image.]
Tunel ispod Berlinskog zida/Ilustracija
1974. Pet ljudi poginulo, a 35 ranjeno u eksploziji bombi koje su irski nacionalisti bacili u dva bara u mjestu Guildford u Engleskoj.
1983. Lider poljskog pokreta Solidarnost Leh Valensa dobio Nobelovu nagradu za mir.
1988. Čileanci se na plebiscitu izjasnili protiv prijedloga da predsjedniku Čilea Augustu Pinochetu bude produžen mandat do 1997. godine.
1994. U Švajcarskoj pronađena tijela 48 pripadnika sekte Hram Sunca koji su izvršili obredno masovno samoubistvo.
1995. Američki izaslanik za Balkan Richard Holbrooke uspio, nakon dva mjeseca pregovora sa Srbijom i Hrvatskom i liderima zaraćenih strana u BiH, da postigne sporazum o prekidu vatre, koji je bio uvod u mirovne pregovore u Daytonu.
2000. Poslije neuspjelih pokušaja policije da suzavcem rastjera stotine hiljada demonstranata u centru Beograda, koji su protestovali zbog poništavanja predsjedničkih izbora, građani ušli u Saveznu skupštinu, a nešto kasnije i u zgradu državne Radio-televizije Srbije. Pod pritiskom masa Slobodan Milošević, desetogodišnji neprikosnoveni lider Srbije, sljedećeg dana je priznao izborni poraz od kandidata Demokratske opozicije Srbije Vojislava Koštunice.
[You must be registered and logged in to see this image.]
Emilie Schundler
2001. U Strausbergu kod Berlina umrla Emilie Schundler, koja je, zajedno sa suprugom Oscarom, pomogla stotinama Jevreja da pobjegnu iz nacističkih koncentracionih logora tokom Drugog svjetskog rata.
2003. Na predsjedničkim izborima u Čečeniji pobijedio proruski kandidat Ahmed Kadirov, koji je u maju 2004. poginuo u eksploziji na stadionu u Groznom tokom svečanog obilježavanja Dana pobjede nad fašizmom, 9. maja, zajedno s još šestoro ljudi.
2004. Umro Maurice Wilkins, britanski naučnik i nobelovac, jedan od trojice naučnika koji su zajedno otkrili strukturu DNK. Nobelovu nagradu za medicinu dobio je 1962, zajedno s Francisom Krikom i Jamesom Watsonom.
2005. U naletu uragana Sten, koji je izazvao blatno klizište u planinskom dijelu Gvatemale, gdje žive potomci Maja, poginulo oko 2.000 ljudi.
[You must be registered and logged in to see this image.]
Steven Paul Jobs
2011. U Palo Altou u Kaliforniji umro Steven Paul Jobs, kompjuterski magnat, osnivač kompanije Apple. Jobs će ostati zapamćen kao jedan od simbola 21. vijeka, ere računara, pametnih telefona i, naposljetku, tablet-računara - serije revolucionarnih proizvoda.

**Učlanjen** : 18.12.2021

06.10.

Napadom Egipta i Sirije na izraelske položaje na istočnoj obali Sueca i na Golanskoj visoravni 1973. počeo je vojni sukob Izraela i Arapa - Jomkipurski rat, okončan 22. oktobra rezolucijom Savjeta bezbjednosti UN-a o prekidu vatre
1014. Umro car Samuilo, koji je 976. digao ustanak protiv Bizantije i osnovao Makedonsko carstvo. Njegovo carstvo propalo je nakon teškog poraza od bizantijskog cara Vasilija II u bici kod Belasice. Prema predanju, umro je od srčanog udara kada je vidio svojih 14.000 vojnika koji su bili zarobljeni, a potom po naređenju cara Vasilija II oslijepljeni i pušteni.
1887. Rođen francuski arhitekta i teoretičar švajcarskog porijekla Charles Eduard Jeanneret-Gris, poznat kao Le Corbusier, jedan od najvećih arhitekata 20. vijeka, koji je korištenjem armiranog betona, stakla i gvožđa radikalno promijenio tradicionalni način gradnje.
1903. Rođen irski fizičar Ernest Thomas Sinton Walton, jedan od pionira nuklearne fizike. Razvio je 1929. prvi atomski akcelerator.
1908. Austro-Ugarska anektirala Bosnu i Hercegovinu, što je izazvalo duboku krizu u odnosima evropskih sila. Da bi izbjegle rat, vodeće evropske zemlje priznale su aneksiju u martu 1909. Pod pritiskom evropskih sila, aneksiju je priznala i Kraljevina Srbija.
1915. Napadom na Srbiju, Bugarska, koja je na početku rata proglasila neutralnost, uključila se u Prvi svjetski rat na strani Centralnih sila
1930. Rođen sirijski državnik i general Hafez el-Asad, koji je na vlast došao u novembru 1970. udarom vojnog krila Arapske socijalističke partije BAAS. Predsjednik Sirije bio je od 1971. do juna 2000. kada je umro u svom kabinetu. Naslijedio ga je sin Bašar al-Asad.
1958. Američka nuklearna podmornica Seawolf izronila na površinu kod obale Nove Engleske nakon dva mjeseca provedena u morskim dubinama, što je bio svjetski rekord u ostajanju pod morem.
1976. Vojna hunta na Tajlandu srušila vladu Senija Pramoja, a vojska je na univerzitetu u Bangkoku masakrirala veliki broj studenata ljevičara.
[You must be registered and logged in to see this image.]
Anwar el-Asad/
1981. Na vojnoj paradi u Kairu ekstremni pripadnici vojske ubili Anvara el-Sadata, predsjednika Egipta od oktobra 1970. Bilans atentata bio je 12 mrtvih i više od 25 ranjenih.
1988. Pod pritiskom demonstracija, tokom kojih je Slobodan Milošević učvršćivao svoju vlast u Srbiji, rukovodstvo Vojvodine podnijelo ostavke. Tokom protesta demonstranti su na funkcionere koji su pokušali da im se obrate bacali jogurt, zbog čega je ovaj događaj kasnije nazvan jogurt-revolucija.
1989. Umrla američka filmska glumica Bette Davis, dobitnica dva Oscara za filmove “Opasna” i “Džezabel”.
1990. Umrla prva žena ratni pilot u Jugoslaviji Marija Draženović-Đorđević, koja je u sastavu 113. lovačkog puka učestvovala u Drugom svjetskom ratu u borbama na Sremskom frontu 1945. Letački ispit je položila 1939. kada je imala 15 godina.
1991. Indonezijski vojni avion udario u zgradu vlade u Džakarti, poginule su 102 osobe, a ranjeno više od 5.000.
1998. U Tokiju umro Akira Kurosawa, japanski režiser.
2002. Premijer Belgije Guy Verhofstadt uputio prvo zvanično izvinjenje za deportovanje desetine hiljada Jevreja u koncentracione logore u nacističkoj Njemačkoj koje su činili lokalni zvaničnici.
2007. Umro Laza Ristovski, muzičar i kompozitor. Svirao je u grupama Smak i Bijelo dugme i predstavnik je generacije koja je obilježila rok-scenu bivše Jugoslavije.
[You must be registered and logged in to see this image.]
Chadli Bendjedid/
2012. Umro bivši alžirski predsjednik Chadli Bendjedid, koji je svrgnut s vlasti 1992, nakon čega je izbio desetogodišnji građanski rat u kojem je stradalo više od 200.000 ljudi. Na čelo Alžira došao je 1979. godine.

**Učlanjen** : 18.12.2021

07.10.

Holivudski glumac austrijskog porijekla Arnold Schwarzenegger izabran je 2003. za guvernera Kalifornije. Schwarzenegger je jedan od najpopularnijih glumaca, posebice akcijskog žanra (“Terminator”, “Predator”, “Conan”, “Totalni opoziv”)

1571. Španska i mletačka mornarica potukle su kod Lepanta u jugozapadnoj Grčkoj tursku flotu. U ovoj pomorskoj bici poginulo je oko 25.000 turskih vojnika i potopljeno 80 turskih brodova, čime je oslabljena njihova pomorska moć.
1813. Padom Beograda u turske ruke ugušen je Prvi srpski ustanak i Turci su uspostavili upravni aparat i organizaciju kakva je postojala prije izbijanja ustanka 1804.
1849. Umro američki pisac Edgar Allan Poe. Za života bio je gotovo nepoznat. Njegove kratke pripovijetke smatraju se pretečom detektivskih romana.
1908. Nakon oslobađanja od turske vlasti, Krit se ujedinio sa Grčkom. Grčka je 1912. anektirala to ostrvo, a Londonskim ugovorom 1913. aneksija je međunarodno priznata.
1931. Rođen južnoafrički nadbiskup Desmond Tutu, borac protiv aparthejda, dobitnik Nobelove nagrade za mir 1984, prvi crnac nadbiskup u Južnoj Africi.
1949. Na području sovjetske okupacione zone proglašena je Njemačka Demokratska Republika (Istočna Njemačka) sa predsjednikom Wilhelmom Pieckom i premijerom Ottom Grotevolom.
1981. Potpredsjednik Egipta Hosni Mubarak postao je šef države nakon ubistva Anwara al-Sadata 6. oktobra.
1985. Palestinski gerilci oteli u Mediteranu italijanski putnički brod “Achille Lauro” sa oko 440 ljudi i zaprijetili da će ga eksplozijom uništiti ukoliko Izrael ne oslobodi iz zatvora 50 Palestinaca.
1992. Savjet bezbjednosti UN-a usvojio rezoluciju o formiranju međunarodne komisije eksperata za ispitivanje ratnih zločina na prostoru bivše Jugoslavije i izrazio zabrinutost zbog informacija o masovnom ubijanju i provođenju etničkog čišćenja.
1996. Istražitelji Međunarodnog suda za ratne zločine na prostoru bivše Jugoslavije izvadili su iz masovne grobnice u Ovčari kraj Vukovara 200 tijela.
1997. Oko 30.000 muzičara, umjetnika, radničkih lidera i političara iz cijelog svijeta stiglo je u Boliviju na komemorativni skup povodom 30-godišnjice smrti Che Guevare.
2000. Slovenački skijaš Davo Karničar (38) postao je prvi čovjek koji je uspio da se na skijama spusti sa najviše planine na svijetu, 8.848 metara visokog Mount Everesta.
2001. SAD i Velika Britanija počele su vazdušne napade na Afganistan zbog odbijanja afganistanskih vlasti da izruče Osamu bin Ladena. Američke vlasti optužile su Bin Ladena za teroristički napad izvršen 11. septembra na Svjetski trgovinski centar u New Yorku i zgradu Pentagona, kada je poginulo oko 3.000 ljudi.
2004. Kralj Kambodže Norodom Sihanuk abdicirao. Sedam dana kasnije za novog kralja izabran je njegov sin Norodom Sihamoni.
2006. U Moskvi ispred ulaza u stan ubijena novinarka ruskog dnevnika Nova Gazeta Ana Politkovskaja, poznata po oštrim kritikama politike Kremlja i rata u Čečeniji. U svojim člancima ukazala je na to koga smatra odgovornim za terorističke napade i za odmazdu.
2009. Umro modni fotograf Irving Penn, poznat po glamuroznim portretima manekenki. Pen je dugo radio za časopis Vogue, gdje je stekao svjetski ugled.
2012. U Zagrebu umro Mersad Berber, bh. akademski slikar. Bavio se slikanjem, grafikom, tapiserijom, ilustracijom te je radio scenografiju i kostimografiju, a 1985. snimio je animirani film “Tempo Secondo”. Dobitnik je brojnih priznanja.

**Učlanjen** : 18.12.2021

08.10

U Beogradu je 1864. rođen Branislav Nušić, srpski i jugoslovenski komediograf. Uzor su mu bili Gogolj i raniji srpski komediografi Sterija i Trifković. Njegove komedije su i danas na pozorišnim repertoarima
1354. Ubijen rimski tribun Kola di Rienco. Ponijet idejom o obnavljanju antičke republike i ujedinjenju Italije pod vodstvom Rima, 1347. proglasio Rimsku republiku. Ubijen u ustanku u organizaciji rimskog plemstva.
1856. Velika Britanija počela Drugi opijumski rat protiv Kine, pridružila joj se Francuska. 1857. anglo-francuske trupe zauzele Kanton, Kina kapitulirala i potpisala mir u Tjencinu.
1871. U Chicagu izbio veliki požar, prema legendi, u jednoj štali, kada je krava oborila kerozinsku lampu na gomilu slame i strugotine. U požaru koji je trajao tri dana poginulo 300 ljudi, 90.000 ostalo bez domova.
1895. Ubijena korejska kraljica Min. Pokušavala da zaustavi japansku dominaciju u Koreji. Zavjeru na korejskom dvoru organizovao Japan preko konzula, generala Gora Miure.
1912. Crna Gora objavila rat Turskoj, istog dana napala turske položaje kod Skadra. Počeo Prvi balkanski rat.
1949. U New Yorku rođena Sigourney Weaver (pravo ime Susan Alexandra Weaver), američka glumica. Filmovi: “Osmi putnik”, “Godina opasnog življenja”, “Istjerivači duhova”, “Aliens”, “Avatar”...
1953. Velika Britanija i SAD povukle trupe iz Slobodne zone Trsta i predale Italiji civilnu upravu u zoni A izazvavši krizu u jugoslovensko-italijanskim odnosima, koja je riješena Londonskim sporazumom 5. oktobra 1955.
1954. Vojne snage Sjevernog Vijetnama ušle u glavni grad Hanoj.
1967. Umro britanski državnik Clement Richard Attlee, laburistički premijer od 1945. do 1951. Njegova vlada provela je niz socijalnih reformi u poslijeratnoj Britaniji i priznala nezavisnost Indije 1947. i Burme 1948.
1970. Rođen Matthew Paige Damon, američki glumac i scenarista.
1991. Poslije isteka tromjesečnog brionskog moratorijuma, Slovenija i Hrvatska potvrdile samostalnost i nezavisnost od SFRJ.
[You must be registered and logged in to see this image.]
Willy Brandt
1992. U Unkelu kod Bonna umro Willy Brandt, kancelar Zapadne Njemačke od 1969. do 1974, kada je podnio ostavku. Vodio je politiku popuštanja i doprinio političkoj stabilizaciji u Evropi. 7. decembra 1970. poklonio se žrtvama nacizma u Varšavi.
1993. Ujedinjene nacije ukinule sankcije Južnoj Africi uvedene 1960. zbog politike aparthejda koju su provodile tadašnje vlasti.
1994. Srpske snage sa položaja na Jevrejskom groblju otvorile mitraljesku vatru iz sijača smrti na dva tramvaja puna putnika. Napad se dogodio na Marindvoru, u centru Sarajeva, u 12.20 sati pred očima vojnika UNPROFOR-a, koji su se krili iza kontejnera i svojih vozila.

**Učlanjen** : 18.12.2021

09.10.

Docu kod Travnika 1892. rođen je Ivo Andrić, čije je djelo donijelo međunarodni ugled i priznanje jugoslovenskoj književnosti. Dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1961. ("Na Drini ćuprija", "Travnička hronika"...)

1835. Rođen francuski kompozitor i klavirski virtuoz Camille Saint-Saëns.
1854. Rođen srpski fizičar i pronalazač Mihailo Pupin, profesor matematike i fizike (1901) na Kolumbija univerzitetu. Njegov najznačajniji pronalazak, samoindukcioni kalemovi (Pupinovi kalemovi, 1890), omogućio je telefonski i telegrafski prenos na velike daljine pomoću kabla. Za autobiografsku knjigu "Od iseljenika do pronalazača" dobio je 1924. Pulitzerovu nagradu.
1934. U Marseillesu ubijen jugoslovenski kralj Aleksandar I Karađorđević. Atentat u kojem je poginuo i francuski ministar inostranih poslova Jean-Louis Barthou izvršio je Vlada Černozemski, makedonski nacionalista.
1962. Uganda stekla nezavisnost poslije 70 godina britanske kolonijalne uprave.
1963. Više od 2.000 ljudi je poginulo u poplavama kada je pukla oko 300 metara visoka brana Vajont kod Belluna, u sjeveroistočnoj Italiji.
1967. U Boliviji ubijen argentinski revolucionar Ernesto Che Guevara, simbol revolucije u Južnoj Americi. Kao beskompromisni borac za pravdu, stekao je veliku popularnost širom svijeta, posebno među mladima. Učesnik Kubanske revolucije, ministar u Castrovoj vladi (1961-1965), postao je u novembru 1966. lider gerilaca u Boliviji, u oktobru 1967. je zarobljen, a potom ubijen.
1975. Sovjetski fizičar i disident Andrej Saharov dobio Nobelovu nagradu za mir.
1983. U eksploziji bombe u Rangunu, glavnom gradu Burme, ubijeno je 18 vladinih funkcionera Južne Koreje, među kojima četiri ministra i šef diplomatije Li Bum Suk. Južnokorejske vlasti su za podmetanje bombe optužile agente Sjeverne Koreje.
1992. U pokušaju da spriječi dalje razbuktavanje rata u BiH, Savjet bezbjednosti UN-a usvojio je rezoluciju o zabrani vojnih letova u vazdušnom prostoru naše zemlje, a mirovnim snagama UNPROFOR-a naloženo je da nadgledaju kako se zabrana poštuje.
1995. Španska nacionalna asocijacija fotografskih izvještača štampe dodijelila je na kongresu u Barceloni godišnji trofej Aliji Izetbegoviću, tadašnjem predsjedniku Predsjedništva RBiH. Izetbegović je nagradu dobio kao najistaknutija međunarodna ličnost u 1995. godini.
[You must be registered and logged in to see this image.]
Zaim Imamović
1995. Na trnovsko-kalinovačkom ratištu, na visu Čelina prema Rogoju, poginuo je od gelera granate Zaim Imamović, komandant 14. divizije Armije RBiH. Sa svojim borcima oslobodio je Pašinu planinu, Vratlo, Krajačiće, Hum, Lupoč...
1997. Više od 200 ljudi je poginulo kada je uragan Paulina pogodio meksičko ljetovalište Acapulco.
2001. Američki naučnici Eric Cornell i Carl Wieman i Nijemac Wolfgang Ketterle dobili Nobelovu nagradu za fiziku. Oni su otkrili novo stanje materije, ultrahladni gas (Bose-Einsteinova kondenzacija - BEC), čija primjena otvara nove mogućnosti za razvoj precizne elektronike.
2002. Umro jugoslovenski televizijski reditelj Sava Mrmak.
2004. U Afganistanu održani prvi direktni predsjednički izbori u historiji te zemlje, na kojima je pobijedio dotadašnji privremeni predsjednik Hamid Karzai.
2014. U Zagrebu umro glumac Boris Buzančić. Igrao je u oko 500 pozorišnih, 12 televizijskih i 70 filmskih uloga ("Velo misto", "Obećana zemlja", "Veliki i mali"...).

**Učlanjen** : 18.12.2021

10.10.

1684. - Rođen francuski slikar Žan Antoan Vato, tipičan predstavnik rokokoa, čije je slikarstvo delikatnog kolorita i osjetljivog crteža uglavnom posvećeno temama iz društvenog života aristokratije.
1813. - Rođen italijanski kompozitor Đuzepe Verdi, uz Riharda Vagnera najistaknutiji romantičarski operski stvaralac 19. vijeka. Njegove prve opere izražavaju slobodarske nacionalne ideje pokreta rizorđimento, a kasnija djela su vrhunac italijanskog romantizma - spoj tradicionalne melodioznosti i psihološke karakterizacije ličnosti, uz izvanredno usaglašeni tekst i muziku. Djela: opere "Nabuko", "Travijata", "Trubadur", "Rigoleto", "Bal pod maskama", "Moć sudbine", "Don Karlos", "Aida", "Otelo", "Falstaf".
1837. - Umro francuski ekonomista Šarl Furije, socijalista-utopista koji je smatrao da je kapitalizam "asocijalan", jer su u njemu pojedinci u stalnom ratu jedni protiv drugih. U takvoj ekonomiji "arhitekta mašta o požarima... a staklar o gradu koji bi porazbijao sva stakla". Ekonomsko-društveni razvoj je razvrstao u tri perioda: predindustrijski, "rasparčanu, neprijatnu industriju" u kapitalizmu i društvenu, privlačnu industriju. Smatrao je da se društvo može preobraziti u harmoniju pomoću eksperimentalnih zajednica /falange/ u kojima ljudska individualnost dostiže vrhunac, što doprinosi opštoj harmoniji. Djela: "Novi industrijski i društveni svijet", "Teorija četiri pokreta", "Sabrana djela" (šest knjiga, posthumno).
1861. - Rođen norveški polarni istraživač, diplomata i humanista Fritjof Nansen, profesor okeanografije na Univerzitetu u Oslu, dobitnik Nobelove nagrade za mir 1922. Istraživao je od 1893. do 1896. Grenland i Sjeverni ledeni okean ploveći na brodu "Fram", koji je konzerviran i čuva se u blizini Osla. Poslije Prvog svjetskog rata bavio se zaštitom ratnih zarobljenika i nacionalnih manjina. Kao visoki komesar Društva naroda rukovodio je repatrijacijom ratnih zarobljenika i doprinio potpisivanju Ženevskog protokola o izbjeglicama. Jedna vrsta emigrantskog pasoša, nazvana "Nansenov pasoš", i sada je u upotrebi za raseljena lica kao potvrda identiteta.
1888. - Rođen ruski revolucionar Nikolaj Ivanovič Buharin, profesor političke ekonomije Univerziteta u Moskvi, koji se boljševicima priključio 1906, poslije Oktobarske revolucije 1917. jedan od vodećih ideologa vladajuće Boljševičke partije. Kao predsjednik Kominterne 1928. i 1929. se protivio potpunoj kolektivizaciji, jer je smatrao da je za ekonomiju zemlje štetno ukidanje privatnih posjeda na selu. Takođe se suprotstavljao metodama obračuna sovjetskog diktatora Josifa Visarionoviča Džugašvilija (Staljina) sa starim boljševicima. U vrijeme najžešćih staljinističkih čistki, na montiranom sudskom procesu, 1938. je osuđen na smrt pod izmišljenom optužbom za špijunažu kao "pripadnik trockističko-zinovjevskog i buharinovskog kontrarevolucionarnog centra" strijeljan u martu 1938. Djela: "Politička ekonomija rentijera", "Imperijalizam i svjetska privreda", "Ekonomika prelaznog perioda", "Teorija istorijskog materijalizma".
1901. - Rođen švajcarski skulptor i slikar italijanskog porijekla Alberto Đakometi, čije je obimno, raznovrsno i osobeno djelo izraz gotovo svih dominantnih strujanja umjetnosti 20. vijeka. U ranom periodu je stvarao pod uticajem kubizma i nadrealizma, kasnije se bavio prostornim konstrukcijama, a pozna djela oličavaju tragičan egzistencijalistički humanizam.
1911. - Kineski vođa Sun Jat Sen je u Vučangu proglasio republiku i otpočeo revoluciju u kojoj je oborena dinastija Manču.
1913. - Završena izgradnja Panamskog kanala, dugog 81,6 kilometara, kojim su spojeni Atlantski i Tihi okean, ali su brodovi počeli da ga koriste tek 15. avgusta 1914.
1917. - Zbog torpedovanja brazilskih brodova Brazil je u Prvom svjetskom ratu objavio rat Njemačkoj.
1918. - Prva srpska armija počela operacije za oslobađanje Niša u Prvom svjetskom ratu. Srpska vojska je pod komandom vojvode Petra Bojovića u munjevitom napadu oslobodila Niš.
1943. - Generalisimus Čang Kaj Šek položio zakletvu kao predsjednik Kine.
1954. - Vijetnamski lider Ho Ši Min ušao u glavni grad Vijetnama Hanoj, koji su dva dana ranije napustile francuske kolonijalne trupe.
1964. - U Tokiju otvorene Olimpijske igre, prve u Aziji.
1970. - Umro francuski političar Eduar Dalađe, potpisnik Minhenskog pakta s nacističkom Njemačkom 1938, kojim je Adolfu Hitleru omogućeno da okupacijom Sudeta rasparča Čehoslovačku. Između dva svjetska rata triput je bio francuski premijer, a u Drugom svjetskom ratu je poslije okupacije Francuske interniran u NJemačku.
1973. - Potpredsjedenik SAD Spiro Egnju morao da podnese ostavku zbog optužbi za izbjegavanje plaćanja poreza.
1980. - U Alžiru u zemljotresu poginulo 2.590 ljudi, a oko 330.000 stanovnika grada El Asnam ostalo bez krova nad glavom.
1982. - SAD nametnule sankcije Poljskoj zbog odluke poljske vlade da zabrani sindikat "Solidarnost".
1985. - Umro američki filmski glumac i režiser Orson Vels, čiji je već prvi film "Građanin Kejn" - djelo virtuozne izražajne snage i originalnosti, tehničkih novina i novog načina montaže - jedan od najboljih u istoriji kinematografije. Izgradio je osoben stil i svako njegovo djelo nosi pečat snažne i originalne ličnosti. Dobio je 1971. godine nagradu "Oskar" za životno djelo. Ostali filmovi: režija i gluma - "Veličanstveni Ambersonovi", "Dama iz Šangaja", "Magbet", "Otelo", "Zrno zla", "Gospodin Arkaden", "Proces", "Ponoćna zvona", "Istine i laži", gluma - "Sirotica iz Lovuda", "Treći čovjek", "Hotel `Internacional`".
1985. - Umro američki filmski i pozorišni glumac ruskog porijekla Jul Briner. Igrao je u mnogim filmovima, ali je vjerovatno najviše upamćen po ulozi u muzičkom filmu "Kralj i ja", za koji je nagrađen "Oskarom", a i u pozorištu je godinama igrao u istoimenoj predstavi. Ostali filmovi: "Deset Božijih zapovijesti", "Anastasija", "Braća Karamazovi", "Solomon i Saba", "Sedmorica veličanstvenih", "Taras Buljba", "Zapadni svijet".
1990. - SSSR i Njemačka potpisali ugovor o povlačenju sovjetskih vojnika iz Njemačke do kraja 1994. U to vrijeme u Njemačkoj je bilo 380.000 sovjetskih vojnika i 220.000 članova njihovih porodica.
1991. - Skupština Srbije odlučila da republička zastava bude trobojka, bez zvijezde petokrake.
1993. - Socijalista Andreas Papandreu dobio izbore i vratio se na vlast u Grčkoj.
1995. - Izrael, u skladu s mirovnim sporazumom s Palestinskom oslobodilačkom organizacijom, počeo povlačenje sa Zapadne obale i oslobodio iz zatvora oko 300 Palestinaca.
1997. - Pad aviona DC-9 argentinske kompanije ALA u Urugvaju nije preživio niko od 74 putnika i članova posade.
2000. - Predsjednici Bjelorusije, Kazahstana, Kirgistana, Rusije i Tadžikstana potpisali su u Astani glavnom gradu Kazahstana, sporazum o stvaranju Evroazijske ekonomske zajednice koji podrazumijeva integraciju ekonomije pet bivših sovjetskih republika.
2001. - Bijela kuća objavila "crnu listu" najtraženijih terorista - na spisku su 22 imena, a na vrhu su Osama bin Laden i dvojica njegovih najbližih saradnika - Ajman al-Zavahir i Mohamed Atef.
2004. - U Litvaniji održani prvi parlamentarni izbori od kada je ta baltička zemlja ušla u EU i u NATO.
2004. - Američki glumac Kristofer Riv, poznat po filmskoj ulozi strip junaka Supermena, umro u 52. godini.

**Učlanjen** : 18.12.2021

11.10.

1521. - Papa Lav Deseti engleskom kralju Henriju Osmom - koji je 12 godina kasnije osporio autoritet Rimokatoličke crkve, a 1534. se proglasio poglavarom Anglikanske crkve, nezavisne od Rima - dodijelio titulu "branitelj vjere", jer je kralj objavio knjigu u kojoj je osudio ideje njemačkog vjerskog reformatora Martina Lutera.
1531. - Vojska švajcarskih rimokatoličkih kantona kod Kapela porazila je snage grada Ciriha i njegovih protestantskih saveznika, a u bici je poginuo protestantski vjerski reformator Ulrih Zvingli, jedan od najvećih teologa reformacije.
1579. - Turskog velikog vezira srpskog porijekla Baju Sokolovića, poznatog kao Mehmed-paša Sokolović, prema nalogu njegovih neprijatelja ubio je jedan derviš. Zahvaljujući Mehmed-paši Sokoloviću Otomansko carstvo vodilo je popustljivu politiku prema Srbima, davalo im povlastice za podizanje manastira, otvaranje štamparije i obnavljanje Pećke patrijaršije 1557, čiji je prvi patrijarh bio njegov brat Makarije Sokolović. U srpskim zemljama Mehmed-paša je podigao mnoge zadužbine, uključujući znameniti most na Drini u Višegradu.
1806. - Rođen srpski knez Aleksandar Karađorđević, sin vođe Prvog srpskog ustanka Đorđa Petrovića - Karađorđa. U vrijeme njegove vladavine donesen je Građanski zakonik i reformisano sudstvo. Srbiji su 1856. na Pariskom kongresu date garancije velikih sila i objavljeno "Načertanije" Ilije Garašanina. Poslije svrgavanja kneza Mihaila Obrenovića na prijesto su ga 1842. doveli ustavobranitelji.
1851. - Rođen srpski kompozitor i horovođa Josif Marinković, član Srpske kraljevske akademije, koji je najveći dio stvaralaštva posvetio herojskoj romantičarskoj muzici, znatno je obogativši u tehničkom i izražajnom pogledu. NJegove solo pjesme i mnoge horske kompozicije uz pratnju klavira poseban su doprinos srpskoj muzici. Završio je Orguljašku školu u Pragu i u Beogradu je bio dirigent Pjevačkog društva "Obilić". Djela: horovi "Narodni zbor", "Junački poklič", "Kola", "Potočara", "Zadovoljna reka", solo pjesme "Čežnja", "Kaži mi, kaži, Stojanke", crkvena muzika: "Liturgija", "Pomen", "Carju nebesni", "Opelo".
1896. - Umro austrijski kompozitor i orguljaš Anton Brukner, kasnoromantičar koji je stvarao pod uticajem Ludviga van Betovena i Riharda Vagnera. Djela: devet simfonija, osam misa, kantate.
1899. - Počeo trogodišnji Burski rat između južnoafričkih burskih država i Velike Britanije.
1942. - U selu Kriva Reka kod Brusa njemački i bugarski vojnici su u Drugom svjetskom ratu zatvorili sve stanovnike u crkvu i digli je u vazduh, usmrtivši 320 civila, uglavnom žena i djece.
1946. - Zbog krivičnih djela protiv naroda i države Vrhovni sud Hrvatske je poslije višemjesečne rasprave izrekao presudu ratnim zločincima - Erihu Lisaku na smrt, a rimokatoličkom nadbiskupu Alojziju Stepincu i Ivanu Šaliću na višegodišnji zatvor.
1962. - Papa Jovan Dvadeset Treći otvorio Drugi vatikanski sabor, prvi takav skup poslije 1870. godine, na kojem je nagovijestio reforme.
1963. - Umro francuski pisac, slikar i režiser Žan Kokto, član Francuske akademije. Često je mijenjao stav i stil i oprobao se kao pjesnik, romansijer, pisac drama, kritičar, slikar, režiser i filmski scenarista. Djela: romani "Strašna djeca", "Tomas varalica", pozorišni komadi "Pisaća mašina", "Strašni roditelji", "Orfej", "Edip", "Antigona", filmovi "LJepotica i zvijer", "Orfejev testament".
1963. - Umrla francuska pjevačica italijanskog porijekla Edit Pjaf, zvijezda kabarea i simbol francuske šansone. Takođe je komponovala šansone i pisala tekstove za njih. Djela: autobiografije "Moj život", "Na balu uspjeha".
1976. - U Kini pod optužbom za zavjeru uhapšena "četvoročlana banda" - Mao Ce Tungova udovica Đang Ching i tri bivša visoka funkcionera.
1977. - U atentatu ubijen predsjednik Sjevernog Jemena pukovnik Ibrahim al Hamdi.
1980. - Dva sovjetska kosmonauta okončala do tada najdužu kosmičku misiju, boraveći u brodu "Saljut 6" 185 dana u svemiru.
1988. - Govor pape Jovana Pavla Drugog prekinut je u Evropskom parlamentu u Strazburu kad je britanski poslanik iz Sjeverne Irske - protestantski sveštenik Jan Pejzli počeo da uzvikuje "antihrist", razvivši transparent na kojem je pisalo "Jovan Pavle Drugi antihrist".
1990. - Na stadionu "1. maj" u sjevernokorejskom glavnom gradu Pjongjang oko 150.000 gledalaca je oduševljeno pozdravilo pobjedu fudbalske reprezentacije Sjeverne Koreje nad Južnom Korejom rezultatom 2:1 u istorijskom prijateljskom meču, prvom sportskom nadmetanju na domaćem tlu ekipa podijeljene zemlje.
1993. - Na norveškog izdavača Vilijama Nigarda, koji je štampao "Satanske stihove" britanskog pisca indijskog porijekla Salmana Ruždija, u Oslu je pucao i teško ga ranio jedan islamski terorista.
2000. - Evropske zemlje počele ukidanje sankcija Jugoslaviji.
2013. - Bivši SS oficir nacistički zločinac Erih Pribke, odgovoran za jedan od najtežih masakara u Italiji, umro u Rimu u 101. godini. Pribke je bio osuđen na kaznu doživotnog zatvora zbog masakra kod Ardeatinskih jama u blizini Rima, u kome je u martu 1944. ubijeno 335 muškaraca, mahom dječaka, a među ubijenima je bilo i Jevreja.

**Učlanjen** : 18.12.2021

12.10.

322. p.n.e. - Umro Aristotel, filozof - najsvestraniji um antičke Grčke.
Postavio je Zemlju u središte svemira. Naglašavao važnost logike ili rasuđivanja u filozofiji. NJegov filozofski sistem - aristotelizam uči da se ljudsko znanje postiže najprije pomoću čulnog iskustva. Djela: "Organon" /sakupljeni Aristotelovi logički spisi/, Poetika /O pjesničkoj umjetnosti/, "Retorika", "Nikomahova etika" /Nikomah je bio njegov otac/, "Politika", "Metafizika", "Fizika", "O duši".
1492. - Španski moreplovac italijanskog porijekla Kristofer Kolumbo otkrio Ameriku, iskrcavši se na ostrvce Gvanahani u sastavu Bahamskih ostrva, poslije 33 dana plovidbe Atlantskim okeanom od Kanarskih ostrva, ali je bio uvjeren da je stigao u Indiju. Do 1504. godine još triput je prelazio okean, a 1506. je umro - uvjeren da između Evrope i Azije, kad se plovi u smjeru zapada, nema kontinenta.
1518. - Njemački vjerski reformator Martin Luter, optužen za jeres, sazvao je skupštinu grada Augsburga i u teološkoj raspravi s italijanskim rimokatoličkim kardinalom Tomazom de Viom, poznatim kao Kajetan, odbacio zahtjev rimske kurije da se pokaje i odrekne svojih uvjerenja.
1811. - Paragvaj proglasio nezavisnost od Španije i Argentine.
1822. - Brazil stekao nezavisnost od Portugalije.
1865. - Rođen srpski geograf Jovan Cvijić (na fotografiji), osnivač antropogeografije i geomorfologije u Srbiji i Srpskog geografskog društva, profesor i rektor Univerziteta u Beogradu, predsjednik Srpske kraljevske akademije, počasni doktor pariske Sorbone i Karlovog univerziteta u Pragu. Veoma su značajni njegovi radovi o migracijama jugoslovenskih naroda, o morfologiji i hidrografiji dinarskog krša i drugih kraških predjela, tektonici i glacijaciji planina Balkanskog poluostrva, studije o Jadranskom primorju, balkanskim kotlinama i poljima, Šumadiji i Panonskom bazenu. Odigrao je izuzetnu ulogu kao savjetnik srpskih državnika na mirovnim pregovorima u Parizu poslije Prvog svjetskog rata. Djela: "Osnove za geografiju i geologiju Makedonije i Stare Srbije", "Antropogeografski problemi Balkanskog poluostrva", "Balkansko poluostrvo i južnoslovenske zemlje", "Geomorfologija", "Etnogeografske karte jugoslovenskih zemalja", "Geografska karta Jugoslavije", "Govori i članci".
1870. - Umro američki general Robert Edvard Li, komandant armije Sjeverne Virdžinije u građanskom ratu u SAD od 1861. do 1865. godine, najsposobniji vojskovođa tog rata. Predvodeći južnjačke trupe, pobijedio je vojsku Sjevera u bitkama kod Ričmonda i Frederiksburga 1862. i kod Čanselorsvila 1863, ali je, suočen s neuporedivo nadmoćnijom armijom Sjevera, morao da kapitulira 9. aprila 1865.
1873. - Rođena Nadežda Petrović, srpski slikar, profesor Akademije likovnih umetnosti u Beogradu i saosnivač "Kola srpskih sestara". Slikarstvo je studirala u Minhenu i Parizu, a prvu samostalnu izložbu je priredila 1900. godine. NJena djela nose snažan, originalan izraz i izvanredno bogatstvo boja. Sačuvano je oko 200 njenih djela, a pojedine slike su ravne radovima vrhunskih evropskih majstora tog vremena. NJeno djelo obuhvata raspon od plenerizma do snažnog realizma, prožetog ekspresionizmom. U Srbiji svog doba ona se najsnažnije vezala za modernu umjetnost i anticipirala njen dalji razvoj. Rođena u porodici u kojoj su dvije sestre postale slikari, jedna muzičar, a najmlađi brat Rastko - pisac. Umrla je od tifusa 1915. godine u valjevskoj bolnici, gdje je kao bolničarka njegovala ranjene srpske vojnike.
1874. - Rođen srpski arheolog Vladimir Petković, profesor Beogradskog univerziteta, član Srpske akademije nauka i umetnosti i upravnik Narodnog muzeja u Beogradu, stručnjak za srpsku srednjovjekovnu umjetnost. Bio je urednik specijalizovanog časopisa "Starinar" i prvi direktor Arheološkog instituta SANU. Rukovodio je otkopavanjima Stobija i Caričinog Grada. Djela: "Pregled crkvenih spomenika kroz povjesnicu srpskog naroda", "La peinture serbe en Mouen age" , monografije o manastirima Žiča, Ravanica, Studenica, Kalenić i Dečani.
1897. - U Beograd su iz Beča preneseni posmrtni ostaci srpskog jezičkog reformatora Vuka Stefanovića Karadžića i sahranjeni u porti Saborne crkve.
1918. - "Marš na Drinu" srpskog kompozitora Stanislava Biničkog prvi put odjeknuo je ulicama Niša, tek oslobođenog u Prvom svjetskom ratu. Uz zvuke marša pobjedonosno je koračala Drinska divizija srpske vojske.
1924. - Umro francuski pisac Anatol Frans, član Francuske akademije i dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1921. Izvanredan stilista, izvrgavao je oštroj satiri francusko društvo u vrijeme Treće republike i istupao protiv militarizma i šovinizma, razobličavajući potkupljivost buržoaske vlade i štampe, što mu je donijelo naziv "buntovnog akademika". Djela: zbirka pjesama "Zlatne pjesme", romani "Zločin Silvestra Bonara", "Savremena istorija", "Crveni krin", "Bogovi su žedni", "Pobuna anđela", "Taida", "Epikurov vrt", "Mišljenja opata Žeroma Koanjara", "Ostrvo pingvina", "Pečenjarnica kraljice Pedok", "Život u cvijeću".
1934. - Maloljetni Petar Drugi Karađorđević proglašen kraljem Jugoslavije, tri dana nakon što je u Marseju ubijen njegov otac Aleksandar Prvi, u atentatu koji su uz pomoć italijanskih fašista izvele hrvatske ustaše.
1935. - Rođen italijanski operski pjevač Lučano Pavaroti, čiji lirski obojen glas velikog dijapazona karakterišu snažni tonovi u visokom registru. Karijeru svjetske operske zvijezde počeo je 1961. godine ulogom Roberta u operi "Boemi" Đakoma Pučinija. Umro od raka pankreasa 6. septembra 2007. u Modeni.
1942. - U bici na pacifičkom ostrvu Gvadalkanal Amerikanci su u Drugom svjetskom ratu porazili Japance i zaustavili njihovo nadiranje ka Australiji.
1960. - Tokom debate o kolonijalizmu u Generalnoj skupštini UN ljutiti sovjetski lider Nikita Sergejevič Hruščov skinuo je cipelu i tresnuo njome o sto nekoliko puta.
1964. - U orbitu oko Zemlje lansiran sovjetski vasionski brod "Vashod 1", prva svemirska letjelica s višečlanom posadom.
1968. - Afrička država Ekvatorijalna Gvineja stekla nezavisnost poslije 190 godina španske kolonijalne uprave.
1968. - Predvođena pukovnikom Omarom Torihosom Ererom, Nacionalna garda Paname oborila predsjednika Arnulfa Arijasa Madrida.
1969. - Lansiran sovjetski vasionski brod "Sojuz 7" sa tročlanom posadom, koji se potom spojio sa "Sojuzom 6", u kojem su bila dva člana posade.
1976. - Premijer Kine Hua Guofeng postao šef vladajuće Komunističke partije.
1978. - U Vašingtonu počeli mirovni pregovori Izraela i Egipta, na kojima je učestvovao predsjednik SAD DŽimi Karter.
1983. - Bivši japanski premijer Kakuei Tanaka osuđen na četiri godine zatvora zbog umiješanosti u aferu podmićivanja "Lokid".
1984. - Od eksplozije bombe koju su podmetnuli teroristi Irske republikanske armije u "Grand hotel" u engleskom gradu Brajton, gdje je održavana godišnja konferencija britanskih konzervativaca, poginulo je pet ljudi.
1990. - Islamski teroristi na motociklima u Kairu iz zasjede ubili predsjednika egipatskog parlamenta Rifata Mahdžuba i trojicu njegovih tjelohranitelja.
1992. - U Kairu poginulo više od 550 ljudi u zemljotresu, čiji je epicentar bio blizu velikih piramida u Gizi.
1996. - Umro francuski teniser Rene Lakost - osnivač kompanije za proizvodnju sportske opreme s prepoznatljivim "krokodilčićem" kao zaštitnim znakom - posljednji od francuska "četiri musketara" koji su dominirali svjetskim tenisom dvadesetih godina 20. vijeka.
1999. - General Pervez Mušaraf vojnim udarom oborio vladu pakistanskog premijera Navaza Šarifa, raspustio parlament Pakistana i zaveo vanredno stanje.
2000. - Američki predsjednik Bil Klinton ukinuo embargo na naftu i zabranu avio-saobraćaja sa Jugoslavijom.
2001. - UN i generalni sekretar UN Kofi Anan (63) dobili Nobelovu nagradu za mir, za borbu za ljudska prava i rješavanje svjetskih konflikata.
2015. - U dvije eksplozije u Ankari poginulo je 95 ljudi, a više od 500 zatražilo medicinsku pomoć. Eksplozije su se desile u razmaku od nekoliko minuta, na razdaljini od oko 50 metara, ispred glavne željezničke stanice, u trenutku kada se stotine ljudi okupljalo na protestu zahtijevajući više demokratije i okončanje sukoba s kurdskim separatistima.

**Učlanjen** : 18.12.2021

13.10.

54. - Umro rimski car i istoričar Klaudije Prvi Tiberije Druz od otrovnih pečurki koje mu je podmetnula četvrta supruga - Julija Agripina - Mlađa da bi na prijesto dovela sina iz prethodnog braka Klaudija Cezara Avgusta Germanikusa Nerona. Tokom vladavine od 41. Klaudije Prvi je poslije ubistva njegovog sinovca i prethodnika, okrutnog Gaja Julija Cezara Germanika Kaligule, konsolidovao državu, a potom 43. osvojio Britanska ostrva.
1792. - Predsjednik SAD Džordž Vašington položio kamen-temeljac za Bijelu kuću u Vašingtonu, zvaničnu predsjedničku rezidenciju.
1815. - Strijeljan francuski maršal Žoakim Mira, najčuveniji među komandantima armije cara Napoleona Prvog Bonaparte, od 1808. do 1815. kralj Napulja. Zarobljen je kad je pokušao da ponovo osvoji Napulj, poslije čega je pogubljen.
1869. - Umro francuski pisac Šarl Ogisten Sent-Bev, najistaknutiji predstavnik francuske književne kritike. Počeo je romantičarskim pjesmama i romanom "Naslada", ali se potom posvetio isključivo književnoj kritici, koju je obnovio prodornim analizama djela i pisaca. Ostala djela: pjesme "Život", kritike "Književni portreti", "Por-Roajal", "Razgovori ponedjeljkom".
1884. - Grinič usvojen kao univerzalni meridijan - od kojeg se računaju geografske dužine i vremenske zone na Zemlji.
1905. - Umro engleski glumac Henri Irving, jedan od najvećih tragičara 19. vijeka, prvi glumac kome je /1895/ dodijeljena plemićka titula. NJegova gluma se odlikovala plemenitim patosom, posebno u tumačenju likova iz drama Vilijema Šekspira.
1921. - Rođen francuski glumac i pjevač italijanskog porijekla Ivo Livi, poznat kao Iv Montan, koji je svjetsku slavu postigao filmom "Nadnica za strah". Ostali filmovi: "Vrata noći", "Heroji su umorni", "Vještice iz Salema", "Veliki plavi put", "Volite li Bramsa", "Hajde da se volimo", "Z", "Priznanje".
1923. - Turski parlament proglasio Ankaru, bivšu Angoru, prijestonicom Turske.
1925. - Rođena Margaret Hilda Roberts, poznata kao Margaret Tačer, koja je 1979. postala prva žena premijer u istoriji Velike Britanije. Držala je duže od svih položaj britanskog premijera u 20. vijeku, ali je 1990. primorana na ostavku odlukom rukovodstva njene Konzervativne partije.
1943. - Italija poslije kapitulacije promijenila stranu u Drugom svjetskom ratu: pod pritiskom saveznika italijanski kralj Vitorio Emanuele Treći i njegov premijer maršal Pjetro Badoljo /do 1941. načelnik generalštaba fašističke armije/, objavili su rat nacističkoj NJemačkoj.
1964. - Poslije 24 časa od polijetanja brodom "Vashod 1" bezbjedno su se prizemljila tri sovjetska kosmonauta, članovi prve višečlane posade u istoriji svemirskih letova.
1967. - Umro srpski inženjer Dobrivoje Božić, konstruktor najbolje svjetske automatske vazdušne kočnice na željeznicama. "Kočnica Božić" je u Jugoslaviji usvojena 1922, a kad je ubrzo Međunarodna željeznička unija proglasila taj uređaj boljim od svih dotadašnjih, usvojena je i u drugim zemljama. "Božićeva kočnica" je neprevaziđena po jednostavnosti konstrukcije, lakoći rukovanja i snazi djelovanja.
1970. - Kanada i Kina saopštile da će uspostaviti diplomatske odnose, a Tajvan je hitno prekinuo odnose s Kanadom.
1972. - Prilikom pada sovjetskog putničkog aviona "Iljušin 62" blizu moskovskog aerodroma poginulo je svih 176 ljudi u letjelici, što je bila do tada najveća nesreća u istoriji putničke avijacije.
1976. - Bolivijski teretni avion "boing 707", kome je otpao jedan motor odmah poslije polijetanja, pao je na glavnu ulicu Santa Krusa, usmrtivši više od stotinu ljudi na tlu i tri člana posade.
1988. - Laboratorijsko ispitivanje pokazalo da je "Torinski pokrov" - u kojem je, prema vjerovanju mnogih hrišćana, sahranjen Isus Hristos - lažan i da potiče iz Srednjeg vijeka.
1990. - Poslije 73 godine od pobjede Oktobarske revolucije u moskovskoj crkvi Svetog Vasilija Blaženog na Crvenom trgu održana prva pravoslavna liturgija.
1990. - Vođa hrišćanskih snaga u Libanu general Mišel Aun zatražio je azil u francuskoj ambasadi u Bejrutu poslije napada sirijske armije na njegovo uporište.
1997. - Britanski supersonični automobil je prvi uspio da na tlu probije zvučni zid, razvivši brzinu od 1.222,7 kilometara na čas.
2000. - Učesnici neformalnog skupa EU u Bijaricu deblokirali hitnu finansijsku pomoć SR Jugoslaviji u iznosu od 200 miliona evra ili 1,3 milijarde francuskih franaka.
2003. - Članovi porodica nestalih identifikovali u Zavodu za sudsku medicinu i kriminalinistiku u Zagrebu posmrtne ostatke 13 Srba ubijenih u akciji hrvatske vojske "Oluja", koji su ekshumirani iz groblja u Gračacu.
2006. - Nobelova nagrada za mir dodijeljena Muhamadu Junusu iz Bangladeša i "Gramin banci", koja nudi pozajmice siromašnima bez finansijskih garancija.
2014. - Park u austrijskoj prijestonici Beču, smješten u devetom kvartu, dobio je naziv "Park Diane Budisavljević". Procjenjuje se da je Diana Budisavljević, rođena Obekser /1891-1978/, spasila više od 12.000 srpske, jevrejske i romske djece, iz ustaških logora smrti u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj.

**Učlanjen** : 18.12.2021

14.10.

1066. - Kod Hestingsa invaziona armija vojvode Vilijama od Normandije, budućeg engleskog kralja Vilijama Prvog Osvajača, potukla saksonske trupe engleskog kralja Harolda, koji je poginuo. Invazija je izvedena pod blagoslovom pape, jer su Saksonci ostali pravoslavni poslije formalnog rascjepa hrišćanske crkve 1054. na rimokatolike i pravoslavce.
1322. - Vojska škotskog kralja Roberta Prvog u bici kod Bilanda teško porazila engleske trupe pod komandom kralja Edvarda Drugog, što je odlučujuće doprinijelo da engleski monarh 1328. nevoljno prizna nezavisnost Škotske.
1806. - Pod komandom Napoleona Prvog Bonaparte francuske trupe su pobijedile prusku armiju u bici kod Jene i pokorile Prusku.
1808. - Francuzi su ukinuli Dubrovačku Republiku, nastalu u 15. vijeku od Dubrovačke opštine. U početku je obuhvatala grad s neposrednom okolinom, kasnije su joj srpski vladari iz dinastije Nemanjića prodali ili ustupili poluostrvo Pelješac, ostrvo Mljet i Konavle u gradskom zaleđu, a kralj Bosne Ostoja primorje od Orašca do Stona. Francuska je okupirala Dubrovnik 1806, a u sastav Austrije je ušao 1815, na osnovu odluke Bečkog kongresa. Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca pripao je 1918, a 1991. otcijepljenoj jugoslovenskoj republici Hrvatskoj, u kojoj nikad nije bio do 1939. i stvaranja Banovine Hrvatske kao dijela Jugoslavije.
1809. - Bečkim mirom Austrija prinuđena da Trst i Ilirsku provinciju preda Francuskoj, Galiciju Poljskoj i Rusiji, a oblast In Bavarskoj.
1882. - Rođen irski državnik Emon de Valera, vođa partije "Šin fejn" od 1917. do 1926., s dva kraća prekida premijer od 1937. do 1959, a potom do 1973. predsjednik Irske. Zbog učešća u ustanku "Crvena pastva" 1916. Englezi su ga osudili, prvo na smrt, pa na doživotnu robiju, ali je oslobođen 1917. Predvodio je 1922. Dablinski ustanak, poslije čije je propasti 1923. objavio kraj oružane borbe. Bio je 1932. godine predsjednik Društva naroda.
1890. - Rođen američki general i državnik Dvajt Dejvid Ajzenhauer, vrhovni komandant savezničkih snaga u Drugom svjetskom ratu u Evropi, predsjednik SAD od 1953. do 1961. Komandant NATO-a bio je od 1950. do 1952, kada je dao ostavku zbog predsjedničkih izbora, koje je dobio kao kandidat Republikanske stranke.
1894. - U Beogradu na liniji Kalemegdan - Slavija pušten u saobraćaj prvi tramvaj na konjsku vuču.
1894. - Rođen američki pisac Edvard Estlin Kamings, pjesnik snažnog lirskog dara, u čijoj su poeziji dominirale teme ljubavi i smrti. Djela: zbirke stihova "Četrdeset jedna pjesma", "Je 5", "Viva", "Tom", "V20", "1x1", "Sedamdeset i jedna pjesma".
1912. - Predsjednik SAD Teodor Ruzevelt u Milvokiju preživio atentat - metak je zaustavio debeli kaput i svežanj papira u unutrašnjem džepu.
1913. - U najtežoj rudarskoj nesreći u Velikoj Britaniji, u rudniku uglja kod Glamorgena u Velsu, poginulo 439 rudara.
1927. - Rođen engleski glumac Rodžer Mur, koji je uglavnom igrao u akcionim filmovima i TV serijama i zamijenio je Šona Konerija u seriji filmova o tajnom agentu 007. Filmovi: "Ajvanho", "Živi i pusti da umru", "Čovjek sa zlatnim pištoljem", "Špijun koji me volio", "Samo za tvoje oči".
1930. - Rođen kongoanski diktator Žozef Dezire Mobutu, poznat kao Mobutu Sese Seko, predsjednik Zaira od 1965. do zbacivanja s vlasti u maju 1997, u pobuni koju je predvodio Loran Kabila. Vlast u Zairu je prigrabio u novembru 1965, poslije petogodišnjeg građanskog rata u toj bivšoj belgijskoj koloniji, i vladao je autokratski, nagomilavši, pri tome, basnoslovno lično bogatstvo.
1933. - Nacistička Njemačka napustila Društvo naroda i konferenciju o razoružanju u Ženevi.
1939. - Više od 800 mornara poginulo je na britanskom ratnom brodu "Rojal ouk", kojeg je u moru pored sjeverne Škotske potopila njemačka podmornica.
1941. - Okupatorski vojnici nacističke Njemačke u Srbiji u Drugom svjetskom ratu počinili jedan od najtežih ratnih zločina, strijeljavši u Kraljevu više od 6.000 srpskih civila, uključujući žene i djecu.
1944. - Umro srpski slikar Marko Murat, osnivač Umjetničke zanatske škole u Beogradu, koji je počeo kao realista, ali se potom približio impresionistima. Slikao je portrete, istorijske kompozicije, predjele, snažno je uticao na stvaranje "beogradske škole" i u srpsko slikarstvo je unio nova umjetnička shvatanja i razvio interesovanje za probleme svjetlosti.
1944. - Samoubistvo izvršio njemački feldmaršal Ervin Romel - nazvan "Pustinjska Lisica" zbog spektakularnih pobjeda njegovog Afričkog korpusa u Drugom svjetskom ratu - poslije neuspjelog puča protiv Adolfa Hitlera, jer je u puč bio umiješan.
1944. - Britanske i grčke snage oslobodile Atinu od Nijemaca u Drugom svjetskom ratu.
1947. - Leteći vojnim avionom na mlazni pogon, koji je bio u fazi ispitivanja, američki vazduhoplovni kapetan Čarls Jeger postao prvi čovjek koji je probio zvučni zid.
1959. - Umro američki filmski glumac australijskog porijekla Erol Flin, koji je najčešće igrao pravdoljubive junake u avanturističkim filmovima. Filmovi: "Krvavi kapetan", "Avanture Robina Huda", "Gusar", "Kraljević i prosjak", "Džentlmen Džim", "Virdžinija Siti", "Korijeni pakla".
1964. - Nobelovu nagradu za mir dobio Amerikanac afričkog porijekla Martin Luter King, borac za ljudska prava crnaca.
1970. - Na Filipinima od tajfuna poginulo više od 780 ljudi.
1973. - U Tajlandu vlada Tanoma Kitikačorna primorana da podnese ostavku pošto je armija odbacila njegov zahtjev da silom uguši studentske demonstracije.
1977. - Umro američki pjevač i filmski glumac Hari Lilis Bing Krozbi, rekorder po broju snimljenih ploča, dobitnik "Oskara" za film "Idući svojim putem".
1988. - Egipćanin Nagib Mahfuz postao prvi arapski pisac koji je dobio Nobelovu nagradu za književnost.
1990. - Umro američki kompozitor i dirigent Lenard Bernstin, od 1958. dirigent Njujorške filhamonije, koji je efektne interpretacije zasnivao na studioznom i temperamentnom poniranju u stilove različitih epoha. Komponovao je u neoklasicističkom i postromantičarskom stilu. Djela: simfonije "DŽeremaja", "Doba strepnje", balet "Slobodna mašta", opera "Nevolja na Tahitiju", mjuzikl "Priča sa zapadne strane".
1990. - Njemačka i Poljska potpisale sporazum o granici na rijeci Odri.
1991. - Predvodnik burmanske opozicije Aung San Su Ći, koja je više od dvije godine provela u kućnom pritvoru pod režimom vojne hunte, dobila je Nobelovu nagradu za mir.
1994. - Premijer Izraela Jicak Rabin, šef izraelske diplomatije Šimon Peres i vođa Palestinske oslobodilačke organizacije Jaser Arafat podijelili Nobelovu nagradu za mir.
1995. - Grčka ukinula embargo protiv Bivše Jugoslovenske Republike Makedonije, pošto je Skoplje prihvatilo da promijeni zastavu i zvanično se obaveže da nema pretenzija prema grčkoj teritoriji.
1998. - Nigerijski pisac Vole Sojinka, dobitnik Nobelove nagrade za književnost, vratio se u zemlju poslije skoro četiri godine izbjeglištva, na koje ga je primorao diktatorski režim vojne hunte, kojem se žestoko protivio.
1999. - Umro Džulijus Kambarage Njerere, istaknuti lider Pokreta nesvrstanih, prvi predsjednik Tanganjike od 1962. do 1985, kad je podnio ostavku, što je rijedak primjer u Africi. Jedan je od osnivača Organizacije afričkog jedinstva 1963, a tri godine po okončanju borbe za nezavisnost od Velike Britanije 1964. bio je ključna figura prilikom ujedinjenja Tanganjike sa ostrvom Zanzibar, poslije čega je zemlja nazvana Tanzanija.
1999. - Humanitarna organizacija "Ljekari bez granica" dobila Nobelovu nagradu za mir - pohvaljen je njihov pionirski humanitarni rad na nekoliko kontinenata.
2003. - U Beču održani prvi direktni razgovori Beograda i Prištine nakon NATO intervencije protiv SR Jugoslavije 1999. godine.
2006. - Savjet bezbjednosti UN usvojio ekonomske i sankcije na uvoz oružja i opreme Sjevernoj Koreji, kao odgovor na testiranje nuklearnog oružja.

**Učlanjen** : 18.12.2021

15.10.

70. p. n. e. - Rođen rimski pisac Publije Vergilije Maron, tvorac savršenih pjesničkih djela u kojima je veličao rimsku prošlost i vijekovima bio uzor evropskim pjesnicima. U junačkom epu "Enejida" (12 knjiga, 9.896 heksametara), pisanom 11 godina po ugledu na Homera, opisao je trojanskog junaka Eneju, koji je poslije dugih lutanja i borbi došao u Lacijum i postao rodonačelnik Rimljana. Ostala djela: "Pastirske pjesme" (ekloge, 900 heksametara), "Pjesme o poljoprivredi" (georgike, 2.000 heksametara).
1529. - Turski sultan Sulejman Drugi morao da odustane od opsade Beča.
1542. - Rođen mogulski car Abu ul Fat DŽelaludin Akbar, jedan od najvećih vladara Indije, koji je pokorio pobunjene države Gudžarat i Kašmir i osvojio Avganistan. Bio je veliki reformator, nastojao je da sjedini podanike različitih vjera i rasa i ukinuo je ropstvo.
1582. - U Španiji, Portugaliji i papskim državama u Italiji počela primjena kalendara pape Grgura Trinaestog (Gregorius). Prema savjetu astronoma, papa je reformisao Julijanski kalendar, zasnovan na Sunčevoj godini od 365 dana i šest sati, u kojem je godina duža od Sunčeve 11 minuta i 14 sekundi i svakih 128 godina pojavljivao se dan "viška". Ta razlika je uklonjena tako što je poslije četvrtka, 4. oktobra 1582. naredni dan računat kao petak, 15. oktobar. Godina Gregorijanskog kalendara ipak je duža od prirodne 12 sekundi, ali će dan razlike biti dostignut tek poslije 3.320 godina.
1608. - Rođen italijanski fizičar i matematičar Evanđelista Toričeli, pronalazač živinog barometra, tzv. Toričelijeve cijevi. Utvrdio je i zakon o isticanju tečnosti iz suda, usavršio teleskop i konstruisao jednostavan mikroskop. Kad je Galileo Galilej oslijepio, bio mu je sekretar, a poslije Galilejeve smrti naslijedio je njegovu katedru.
1791. - Rođen srpski pisac Sima Milutinović - Sarajlija, preteča srpskih romantičara i autor djela nacionalno-romantičarske egzaltacije, koji je nadimak dobio po mjestu rođenja. Školovao se u Beogradu, Zemunu, Segedinu, Sremskim Karlovcima. Borio se u ustancima Srbije za nezavisnost, a na Cetinju je od 1827. bio sekretar vladike Petra Prvog Petrovića Njegoša i vaspitač i pjesnički učitelj njegovog sinovca Rada, kasnije Petra Drugog Petrovića - Njegoša. Na poziv kneza Miloša Obrenovića, vratio se 1831. u Srbiju i bio diplomatski agent za veze s Crnom Gorom, sekretar ministarstva prosvjete, istoriograf kneza Miloša. Djela: spjevovi "Srbijanka", "Trojebratstvo", "Trojesestarstvo", tragedija "Obilić", istorijski spisi "Istorija Srbije", "Istorija Crne Gore", zbirka narodnih pjesama "Pjevanija crnogorska i hercegovačka".
1814. - Rođen ruski pisac Mihail Jurjevič Ljermontov, čije su pjesme koje je napisao još kad je bio dječak bile antologijske. Obeshrabren stanjem u Rusiji, padao je u rezignaciju i osjećao nemoć inteligencije da riješi teška pitanja epohe. Zbog slobodoumnih stihova dvaput je protjerivan na Kavkaz. Poginuo je 1841. u dvoboju. Djela: roman "Junak našeg doba", drama "Maskarada", poeme "Demon", "Mciri", "Pjesma o trgovcu Kalašnikovu", pjesme "Oblaci", "Misao", "Prorok", "Dimiskija", "Otadžbina", "Borodino".
1815. - Četiri mjeseca poslije poraza njegove armije u bici kod Vaterloa prognani francuski car Napoleon Prvi Bonaparta stigao je na ostrvo Sveta Jelena u Atlantskom okeanu, na kojem je umro 1821.
1817. - Umro poljski nacionalni junak Tadeuš Anžej Bonaventura Košćuško, učesnik u američkom ratu za nezavisnost i ađutant DŽordža Vašingtona, kasnije prvog predsjednika SAD. Po povratku u Poljsku podigao je ustanak protiv Rusa, ali je njegova vojska poražena u oktobru 1794. u bici kod Macjejovica, a on je ranjen i zarobljen. Pušten je na slobodu 1796, pod uslovom da se odrekne akcija protiv Rusije i umro je u Švajcarskoj.
1834. - Srpski knez Miloš Obrenović ukazom o Velikoj školi u Kragujevcu naložio "popečitelju prosveštenija" da "novi i shodni poredak uvede, kako bi se u njoj i one nauke predavale koje se u prosveštenijim evropejskim carstvima i po školama, takozvanim gimnazijama, predaju". Tu gimnaziju su pohađali mnogi srpski umjetnici - Radoje Domanović, Jovan Ilić, Svetozar Marković, Sreten Popović, Vojislav Ilić, Dobrica Milutinović.
1844. - Rođen njemački filozof poljskog porijekla Fridrih Vilhelm Niče, koji je bio zaokupljen temama smrti Boga (i idejom natčovjeka), voljom za moć i vječnim vraćanjem. Optuživan je da je stvorio ideološku potku nacizma, ali je to krajnje proizvoljno tumačenje ozbiljna filozofska misao odavno odbacila. U početku je na njega snažno uticao Artur Šopenhauer, kad je nastao spis "Rođenje tragedije iz duha muzike", ali je kasnije, suprotno Šopenhaueru, razvio ideju o potvrđivanju života. Ostala djela: "Tako je govorio Zaratustra", "Volja za moć", "S one strane dobra i zla", "Sumrak idola", "Ljudsko, odveć ljudsko", "Genealogija morala", "Radosna nauka", "Nesavremena razmatranja".
1894. - Francuski oficir jevrejskog porijekla Alfred Drajfus uhapšen pod optužbom za veleizdaju, čime je počela afera koja je godinama potresala Francusku. Bez dokaza je osuđen na doživotnu robiju, ali je poslije velikog negodovanja javnosti i snažnog istupa pisca Emila Zole otkriven pravi krivac, a Drajfus rehabilitovan.
1917. - Navodno njemačka špijunka u Prvom svjetskom ratu, Holanđanka Mata Hari, strijeljana je u blizini Pariza. Prema zvaničnoj verziji, uzdrmanoj novijim istraživanjima, kao poznata igračica i pjevačica susretala se s nizom istaknutih ličnosti i saznavala tajne koje je predavala Nijemcima.
1928. - Njemački dirižabl "Graf cepelin" obavio prvi komercijalni let preko Atlantika.
1945. - Premijer "višijevske Francuske" u Drugom svjetskom ratu Pjer Laval ubijen na osnovu sudske presude - zbog izdaje zemlje nacističkoj Njemačkoj.
1946. - Njemački ratni zločinac Herman Gering izvršio samoubistvo u zatvorskoj ćeliji dan prije nego što je, na osnovu presude Međunarodnog suda u Nirnbergu za ratne zločine, trebalo da bude pogubljen.
1949. - U Mađarskoj poslije montiranog staljinističkog sudskog procesa kao "titoisti" pogubljeni Laslo Rajk, Tibor Sonji i Andraš Salai.
1964. - Sovjetski lider Nikita Sergejevič Hruščov zbačen, a sutradan je objavljeno da je tobože sam izrazio želju da se povuče, čemu je "udovoljeno s obzirom na njegove godine i slabo zdravstveno stanje". Prvi sekretar Komunističke partije postao je Leonid Iljič Brežnjev, a premijer Aleksej Nikolajevič Kosigin.
1987. - U državnom udaru ubijen predsjednik Burkine Faso, kapetan Tomas Sankara, a šef države je postao kapetan Blez Kompaore.
1989. - Umro srpski pisac Danilo Kiš, jedan od najvećih u srpskoj literaturi, u čijim je djelima sažeta sva gorčina surovog 20. vijeka. Pisao je njegovanim stilom, s moderno shvaćenom fabulom. Diplomirao je svjetsku književnost na Beogradskom univerzitetu. Bio je dramaturg pozorišta "Atelje 212" u Beogradu i lektor u Strazburu, Bordou i Lilu. Djela: romani "Psalam 44", "Mansarda", "Bašta, pepeo", "Peščanik", "Grobnica za Borisa Davidoviča", pripovijetke "Rani jadi", "Enciklopedija mrtvih", drama "Elektra 70", polemički spis "Čas anatomije".
1990. - Sovjetski predsjednik Mihail Sergejevič Gorbačov dobio Nobelovu nagradu za mir, s obrazloženjem da je zadužio svijet politikom mira, ali su mnogi u njegovoj zemlji to kasnije doživjeli kao nagradu za razbijanje SSSR-a.
1991. - Poslije napuštanja sjednice srpskih poslanika skupština u Sarajevu proglasila BiH suverenom državom, mimo volje jednog od tri njena naroda. Preostali poslanici su odbacili Beogradsku inicijativu da BiH, poslije otcjepljenja Slovenije i Hrvatske, ostane u Jugoslaviji.
1993. - Južnoafričkom predsjedniku Frederiku Vilemu de Klerku i vođi Afričkog nacionalnog kongresa Nelsonu Mandeli dodijeljena Nobelova nagrada za mir kao priznanje za okončanje režima aparthejda i stvaranje osnova za razvoj demokratije u Južnoj Africi.
1995. - Na referendumu u Iraku predsjednik Sadam Husein kao jedini kandidat dobio skoro stoprocentnu podršku da i narednih sedam godina predvodi državu.
1997. - Pobunjenici u Republici Kongo ušli u glavni grad Brazavil, zbacivši poslije četvoromjesečnog građanskog rata predsjednika Paskala Lisubu, a na vlast se vratio bivši predsjednik Denis Saso Ngueso.
2003. - Prvi kineski kosmički brod sa ljudskom posadom lansiran u svemir, čime je Kina, poslije Rusije i SAD, postala treća zemlja koja je poslala astronaute u svemir.
2010. - U Alpima, kroz masiv Gothard, u Švajcarskoj, probijen je najduži tunel na svijetu, ukupne dužine 57 kilometara. Probijanje tunela počelo je 1993. godine a planovi su započeti još polovinom 20. vijeka. Izgradnja tunela "Gothard Baze" ukupno je procijenjena na sedam milijardi evra.
2013. - Švajcarska je, potpisavši međunarodni sporazum o borbi protiv utaje poreza, ukinula bankarsku tajnost, čime je označen kraj specifične pozicije bankarskih računa u toj zemlji.

**Učlanjen** : 18.12.2021

16.10.

1758. godine – Rođen je američki filolog i leksikograf Noa Vebster, koji je 1806. godine objavio svoj prvi rečnik engleskog jezika “Compendious Dictionary of the English Language”, a 1828. godine rečnik koji i sada nosi njegovo ime.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Marija Antoaneta

1793. godine – Zbog izdaje je, pred oko 300.000 Parižana, na giljotini pogubljena francuska kraljica Marija Antoaneta, supruga Luja XVI i ćerka austrijske carice Marije Terezije. Tokom Francuske revolucije postala je omražena ličnost koja je gladnom narodu navodno poručila: “Ako nemate hleba, jedite kolače”.
1813. godine – Počela je istorijska Bitka naroda kod Lajpciga u kojoj su snage Šeste antinapoleonovske koalicije porazile Napoleonove trupe i prisilile ga da se 19. oktobra povuče preko Rajne.
1837. godine – Srpski knez Miloš Obrenović izdao je ukaz o ukidanju svih vrsta kuluka, osim kuluka za održavanje puteva i mostova.
1846. godine – Prvi put je izveden veći operativni zahvat pod narkozom. Američki hirurg Džon Voren upotrebio je etar kao anesteziju prilikom uklanjanja tumora pacijentu u Opštoj bolnici Masačusets u Bostonu.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Oskar Vajld

1854. godine – Rođen je engleski pisac irskog porekla Fingal O’Flaerti Vils, poznat kao Oskar Vajld, najizrazitiji zastupnik larpurlartizma u engleskoj književnosti druge polovine 19. veka. Njegovo demonstrativno kršenje viktorijanskih društvenih konvencija završilo se dvogodišnjom kaznom zatvora (1895) zbog homoseksualizma. Umro je u Parizu 1900. godine u bedi i nemilosti. Najznačajnija dela: “Slika Dorijana Greja”, “Važno je zvati se Ernst”, “Idealan muž”, “Srećni princ i druge priče”.
1886. godine – Rođen je izraelski državnik David Ben Gurion, jedan od lidera pokreta za stvaranje jevrejske države, prvi premijer od 1948. do 1953. i ponovo od 1955. do 1963. godine.
1888. godine – Rođen je američki pisac Judžin Gledston O’Nil, tvorac moderne američke drame, prvi američki dramski pisac dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1936. godine. Najpoznatija dela: “Dugo putovanje u noć”, “Žudnja pod brestovima”, “Elektri priliči crnina”.
1910. godine – Jedan od pionira srpskog vazduhoplovstva Ivan Sarić izveo je pred više hiljada gledalaca u Subotici let drvenim “monoplanom” koji je sam konstruisao. Na visini od 30 metara, u širokom luku obleteo je konjičko trkalište. Letelica je izložena u Muzeju vazduhoplovstva na beogradskom Aerodromu “Nikola Tesla”.
1927. godine – Rođen je Ginter Gras, jedan od najznačajnijih nemačkih književnika 20. veka, koji je svetsku slavu stekao prvim romanom “Limeni doboš” (1959), oštar polemičar i društveni kritičar. Najznačajnija dela: “Limbur”, “Pseće godine”, “Lokalna anestezija”.
1945. godine – Osnovana je Organizacija za hranu i poljoprivredu UN (FAO) sa osnovnim ciljem da podigne nivo ishrane i poboljšanja životnog standarda. Godine 1979. ovaj datum ustanovljen je kao Svetski dan hrane.
1946. godine – Na osnovu presude Međunarodnog suda za ratne zločine u Nirnbergu, izvršena je smrtna kazna vešanjem nad desetoricom nemačkih nacističkih vođa, među kojima su bili i šef diplomatije Joahim fon Ribentrop i načelnik štaba Vrhovne komande nemačke vojske Vilhelm Kajtel.
1959. godine – Umro je Džordž Maršal, šef Generalštaba američke vojske u Drugom svetskom ratu, jedan od inicijatora programa za obnovu posleratne Evrope (1947) koji je po njemu nazvan “Maršalov plan”. Dobitnik je Nobelove nagrade za mir 1953.
1964. godine – Kina je izvela prvu eksploziju atomske bombe i postala peta zemlja sveta koja raspolaže nuklearnim oružjem.
1973. godine – Američki državni sekretar Henri Kisindžer i severnovijetnamski političar Le Duk To dobili su Nobelovu nagradu za mir za uspešno okončane mirovne pregovore. Le Duk To je odbio da primi nagradu.
Pročitajte i:
1978. godine – Poljski kardinal Karol Vojtila izabran je za 264. poglavara Rimokatoličke crkve kao prvi neitalijanski papa posle 456 godina, koji je potom uzeo ime Jovan Pavle II.
1981. godine – Umro je izraelski general i ministar odbrane Moše Dajan, zaslužan za uspeh u izraelsko-arapskom ratu 1967.godine, kada je Izrael za est dana osvojio Sinaj, Gazu, Zapadnu obalu i Golansku visoravan.
1982. godine – Umro je italijanski operski pevač Mario del Monako, nazvan “tenorom epohe”. Zahvaljujući izuzetnom glasu i izvanrednom osećanju za scenu, stekao je veliku popularnost i priznanje kritike.
1983. godine – Umro je srpski slikar i likovni kritičar Mihailo Petrov, jedan od vodećih učesnika u velikom preobražaju umetnosti u Jugoslaviji između dva svetska rata. Bio je profesor Akademije primenjenih umetnosti u Beogradu. Ilustrovao je mnogobrojne knjige.
1984. godine – Crnački anglikanski biskup Johanesburga Dezmond Tutu je dobio Nobelovu nagradu za mir, kao druga istaknuta ličnost crnačke većine u Južnoj Africi kojoj je dodeljena ta nagrada. Bivši predsednik Afričkog nacionalnog kongresa Albert Džon Lutuli dobio je Nobelovu nagradu za mir 1960.
1996. godine – Na stadionu u glavnom gradu Gvatemale poginulo je 78, a povređeno više od stotinu ljudi u stampedu nastalom posle pokušaja navijača bez karata da se probiju na tribine kako bi posmatrali kvalifikacioni meč za svetsko fudbalsko prvenstvo.
1998. godine – Pod pritiskom međunarodne zajednice, jedinice Vojske Jugoslavije na Kosovu počele su povlačenje u matične garnizone, ali su se nastavili sukobi manjeg intenziteta između srpskih snaga bezbednosti i kosovskih Albanaca.
2000. godine – U Beogradu je umro Milan Kurepa, istaknuti fizičar, član Srpske akademije nauka.
2003. godine – Umro je Laslo Pap, legendarni mađarski bokser, osvajač tri zlatne olimpijske medalje u srednjoj kategoriji.
2004. godine – Umro je Pol Nice jedan od vodećih zagovornika hladnog rata i “arhitekta nuklearnog zastrašivanja”.
2012. godine – Bivšim predsednicima Srbije Borisu Tadiću i Hrvatske Ivi Josipoviću uručena je u Evropskom parlamentu Evropska medalja za toleranciju, kao priznanje za “doprinos toleranciji, poštenju i moralnoj hrabrosti i pomirenju”.
2013. godine – Dnevnik “Večernje novosti” obeležio je 60 godina postojanja. Prvi broj tog lista izašao je 16. oktobra 1953. godine.

**Učlanjen** : 18.12.2021

17.10.

1797. godine – U italijanskom mestu Kampoformio potpisan je mirovni ugovor Austrije i Francuske, kojim je ukinuta Mletačka Republika. Francuska je dobila mletačke posede u Albaniji i ostrva u Jonskom moru, a Austrija Veneciju, Istru, Kvarner, Dalmaciju i Boku Kotorsku.
1803. godine – Rođen je mađarski političar Ferenc Deak, nacionalni lider od 1861. godine koji nije prihvatao revolucionarni pristup Lajoša Košuta u rešavanju odnosa između Austrije i Mađarske. Godine 1865. objavio je projekt o dualističkoj Habsburškoj monarhiji. Austro-ugarskom nagodbom (1867) izgubio je na popularnosti, jer mu se zameralo da je bio suviše popustljiv prema Austriji.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Frederik Šopen

1849. godine – U Parizu je umro poljski kompozitor i pijanista Frederik Šopen, tvorac poljskog nacionalnog muzičkog izraza i jedan od najpopularnijih kompozitora muzičkog romantizma.
Pročitajte i:
1854. godine – Tokom Krimskog rata, britanske, francuske i turske trupe počele su opsadu Sevastopolja i nakon 11 meseci zauzele najznačajniju luku ruske crnomorske flote. Mirovnim sporazumom u martu 1856. razoreni grad je vraćen Rusiji.
1855. godine – Englez Henri Besemer je patentirao postupak za preradu sirovog gvožđa u čelik, nazvan po njemu “Besemerov čelik”.
1912. godine – Srbija i Bugarska su, devet dana posle Crne Gore, objavile rat Turskoj, a 18. oktobra pridružila im se i Grčka, čime je otpočeo Prvi balkanski rat. Za nepunih mesec dana oslobođen je gotovo ceo Balkan, a rat je završen primirjem 3. decembra. Mirovni ugovor kojim se Turska odrekla gotovo svih svojih poseda u Evropi potpisan je u Londonu 13. maja 1913. godine.
1915. godine – Rođen je američki dramski pisac Artur Miler, autor svetski poznatih pozorišnih komada kao što su “Smrt trgovačkog putnika”, “Veštice iz Salema”, “Pogled s mosta”. Hrabro je istupio protiv nasilja vlasti u vreme “makartizma”. Poznat je i po neuspelom braku sa holivudskom zvezdom Merlin Monro.
1919. godine – Rođen je kineski političar Džao Cijang koji je kao premijer 1980. godine počeo ekonomske reforme u Kini, a 1987. godine je nasledio Hu Jaobanga na čelu Komunističke partije Kine. Smenjen je 1989. godine tokom političke krize izazvane prodemokratskim studentskim demonstracijama.
1920. godine – Umro je američki novinar Džon Rid, čija se dela “Deset dana koji su potresli svet” i “Crvena Rusija” smatraju najboljom hronikom Oktobarske revolucije. Sahranjen je pod zidinama Kremlja u Moskvi.
1931. godine – Američki gangster Al Kapone osuđen je na 11 godina zatvora zbog izbegavanja plaćanja poreza.
1945. godine – Pukovnik Huan Peron izvršio je državni udar i došao na čelo Argentine.
1972. godine – U Beogradu je umro srpski princ Đorđe Karađorđević, stariji sin kralja Petra I, koji se odrekao prava na presto i posvetio vojničkoj karijeri. Odbio je da se 1941. godine pridruži vladi i kralju u izbeglištvu, a potom i nemačku ponudu da se nastani u Belom dvoru.
1973. godine – Arapski proizvođači nafte povećali su cene i smanjili proizvodnju nafte kao odgovor na američku podršku Izraelu u arapsko-izraelskom sukobu. To je izazvalo jednu od najtežih ekonomskih kriza posle Drugog svetskog rata u razvijenim zapadnim zemljama.
1988. godine – Kao odgovor “mitinzima istine” koje je organizovalo srpsko rukovodstvo, na Kosovu su počele masovne demonstracije Albanaca.
1989. godine – U najtežem zemljotresu u SAD od 1906, koji je pogodio područje San Franciska, poginulo je 67 i povređeno više od 600 ljudi.
1997. godine – Na Kubi je sahranjen Ernesto Če Gevara, tri decenije pošto je ubijen u Boliviji. Posmrtni ostaci legendarnog gerilskog vođe položeni su u mauzolej u gradu Santa Klara.
1997. godine – U požaru je izgorelo Jugoslovensko dramsko pozorište u Beogradu.
1998. godine – U Londonu, gde se oporavljao od operacije, uhapšen je bivši čileanski diktator Augusto Pinoče. Hapšenje je izvršeno na zahtev Španije za izručenje radi suđenja za ubistva stotina španskih državljana tokom njegove diktatorske vladavine Čileom. Oslobođen je u martu 2000, a nakon povratka u Čile, Apelacioni sud je suspendovao započeti sudski proces proglasivši ga mentalno nesposobnim.
2001. godine – U Jerusalimu je ubijen izraelski ministar turizma Rehavam Zevi u atentatu koji su izvršili pripadnici Narodnog fronta za oslobođenje Palestine.
2005. godine – Umro je Ba Đin, jedan od najpoznatijih kineskih pisaca, koji je u svojim delima pisao o komunistima, nacionalistima i haosu u vreme Kulturne revolucije.

**Učlanjen** : 18.12.2021

18.10.

1405. godine – Rođen je Enea Silvio Pikolomini, papa Pije II od 1458. godine, koji je pokušao da ujedini Evropu u krstaški pohod protiv Turske. Njegovi istorijski spisi sadrže vredne podatke o evropskim narodima, uključujući i južnoslovenske narode.
1469. godine – Kraljica Isabela od Kastilje udala se za aragonskog kralja Fernanda II, čime su pod jednom krunom ujedinjene gotovo sve španske hrišćanske zemlje.
1685. godine – Francuski kralj Luj XIV poništio je Nantski edikt i time lišio hugenote (protestanti) verskih i građanskih sloboda koje im je 1598. godine garantovao kralj Anri IV. Oko 200.000 hugenota, uglavnom intelektualaca, nakon toga je emigriralo u susedne zemlje.
[You must be registered and logged in to see this image.]
1692. godine – Postavljen je kamen temeljac Petrovaradinske tvrđave kod Novog Sada, koja je postala jedno od najznačajnijih austrijskih strateških utvrđenja u borbi protiv Turaka.
1697. godine – Rođen je italijanski slikar Đovani Antonio Kanal, poznat kao Kanaleto, čuveni majstor venecijanskih pejsaža.
1842. godine – Rođen je srpski političar, ekonomista i istoričar Čedomilj Mijatović, član Srpske kraljevske akademije, utemeljivač Narodne banke Srbije. Kao šef srpske diplomatije potpisao je sa Austro-Ugarskom 1881. godine Tajnu konvenciju, a kao ministar finansija je uveo dinar kao novčanu jedinicu u Srbiji i metarski sistem mera.
1860. godine – Britanske trupe su, tokom Opijumskog rata spalile do temelja Juanmingjuan, letnju carsku palatu u Pekingu.
1865. godine – Umro je engleski državnik Henri Džon Templ, poznat kao lord Palmerston. Kao premijer (dvaput između 1855. i 1865), bio je glavni zagovornik Opijumskog rata protiv Kine i Krimskog rata protiv Rusije. Brutalno je ugušio ustanak u Indiji.
1867. godine – SAD su formalno preuzele suverenitet nad Aljaskom koju su 30. marta 1867. godine kupile od Rusije za 7,2 miliona dolara.
1893. godine – Umro je francuski kompozitor Šarl Guno, koji se proslavio operama “Faust” (1859) i “Romeo i Julija” (1867), kao i obradom Bahovog Prvog preludijuma pod nazivom “Meditacije” ili “Ave Marija”.

1922. godine – Osnovana je Britanska radio kompanija (BBC).

1925. godine – Rođena je grčka glumica Melina Merkuri, veoma angažovana šezdesetih godina 20. veka u borbi protiv vojne hunte, potom ministar kulture u vladi grčkih socijalista (“Ciganin i džentlmen”, “Nikad nedeljom”, “Fedra”, “Slatka ptica mladosti”).

[You must be registered and logged in to see this image.]

Čak Beri – začetnik rokenrola

1926. godine – Rođen je Čarls Edvard Anderson Beri, poznatiji kao Čak Beri, američki kompozitor i pevač, začetnik rokenrola.
1931. godine – Umro je američki pronalazač Tomas Alva Edison. Patentirao je više od 1.000 izuma, među kojima su električna sijalica sa ugljenim vlaknom, fonograf, mikrofon, kinetoskop. U njegovoj čuvenoj laboratoriji u Menlo Parku, blizu Njujorka radio je 1884. godine i
1967. godine – Sovjetski vasionski brod “Venera 4” ušao je u atmosferu Venere kao prva letelica u istoriji astronautike i emitovao podatke na Zemlju. Kontakt je izgubljen kada je brod bio na 27 kilometara iznad površine Venere.
1989. godine – Pod pritiskom masovnih demonstracija generalni sekretar Jedinstvene socijalisticcke partije Istočne Nemačke Erih Honeker podneo je ostavku, za novog šefa partije izabran je Egon Krenc, ali su antivladine demonstracije nastavljene.
1991. godine – Na drugom plenarnom zasedanju Konferencije o Jugoslaviji u Hagu predsednik Srbije Slobodan Milošević odbio je predlog Deklaracije o Jugoslaviji kojom je bilo predviđeno da bivše federalne jedinice postanu suverene i nezavisne republike, međunarodno priznate. Predsednik Srbije je kasnije odbio sve ostale verzije “Sporazuma za opšte rešenje krize” u bivšoj SFR Jugoslaviji koje su nudili međunarodni posrednici.
1991. godine – Televizija Beograd je počela da emituje program preko satelita.
1998. godine – Tajvanski izaslanik Ku Čen Fu razgovarao je na kraju šestodnevne posete Kini s kineskim predsednikom Đangom Ceminom, što je bio prvi susret na najvišem nivou dveju strana od 1949. godine.
1998. godine – Najmanje 700 ljudi je poginulo u eksploziji naftovoda na jugu Nigerije.
2000. godine – Predsednik Crne Gore Milo Đukanović odbio je učešće u vladi SR Jugoslavije i založio se za nastavak političkog dijaloga Srbije i Crne Gore o novoj državnoj zajednici.
2001. godine – Četvorica sledbenika Osame bin Ladena, vođe terorističke organizacije Al Kaida, osuđeni su u Njujorku na doživotnu robiju bez prava žalbe za bombaške napade koje su izvršili 1998. godine na američke ambasade u Africi.
2002. godine – Na moskovskom bulevaru Novi Arbat ubijen je Valentin Tcvetkov, guverner Magadana, regiona na dalekom istoku Rusije.
2007. godine – Više od 130 ljudi je poginulo, a više od 250 je ranjeno u Karačiju, u eksploziji automobila bombe u neposrednoj blizini konvoja u kojem se nalazila bivša pakistanka premijerka Benazir Buto koja se tog dana vratila u zemlju nakon osam godina izbeglištva. Benazir Buto ubijena je dva meseca kasnije (27. decembra) u samoubilačkom napadu u predgrađu Islamabada.
2008. godine – Lideri Demokratske stranke i Socijalističke partije Srbije, Boris Tadić i Ivica Dačić, potpisali su Deklaraciju o političkom pomirenju tih stranaka.
2011. godine – Umro je američki novinar, scenarista, producent i rezziser Norman Korvin čije su radijske emisije o Drugom svetskom ratu bile prekretnica u oblasti radijskog programa.

**Učlanjen** : 18.12.2021

19.10.

Novozelandski fizičar Ernest Rutherford, dobitnik Nobelove nagrade za hemiju 1908, jedan od utemeljivača moderne atomske teorije, umro je 1937. Otkrio je tri tipa radijacije koja je nazvao alfa, beta i gama zracima
1781. Završen američki rat za nezavisnost predajom lorda Cornwallisa Georgeu Washingtonu koja se dogodila u gradu Yorktownu.
1812. Napoleonove trupe počele povlačenje iz Moskve.
1813. Okončana Bitka naroda kod Leipziga u kojoj su ujedinjene vojske više evropskih država, predvođene Rusijom, Pruskom i Austrijom, porazile Napoleona i prisilile ga da se povuče preko Rajne.
1862. Rođen francuski hemičar i industrijalac Auguste Lumière, koji je s bratom Louisom napravio prvu filmsku kameru. Braća Lumière su otkrila postupak snimanja u prirodnim bojama i u pariskoj kafani Grand Cafe priredila su 28. decembra 1895. prvu filmsku predstavu u svijetu (Ulazak voza u stanicu, Radnici izlaze iz fabrike).
1862. U Maglaju rođen Edhem Mulabdić, bh. književnik. Zajedno sa Safvet-begom Bašagićem i Osmanom Nurijem Hadžićem pokrenuo list Behar 1. maja 1900. godine, a 1903. bio je suosnivač društva Gajret. Umro je 29. januara 1954. u Sarajevu.
1872. U Novom Južnom Walesu u Australiji nađen Holtermanov grumen, ploča škriljca težine 235,14 kilograma, u kojoj je bilo 82,11 kilograma zlata, najveća količina koja je dosad pronađena.
1882. Rođen Umberto Boccioni, italijanski slikar i kipar.
1915. Rusija i Italija u Prvom svjetskom ratu objavile rat Bugarskoj, koja se 6. oktobra priključila Centralnim silama.
1918. U Zagrebu je u Prvom svjetskom ratu Narodno vijeće Srba, Hrvata i Slovenaca donijelo Deklaraciju o ujedinjenju svih Južnih Slavena u jednu državu.
1943. Otkriven antibiotik streptomicin.
1954. Zaključen anglo-egipatski sporazum o povlačenju britanskih trupa iz zone Sueckog kanala u roku od 20 mjeseci.
1964. U udesu sovjetskog aviona Iljušin-18, koji se srušio na Avalu, poginuli svi putnici, među kojima je bila šestoročlana delegacija sovjetske armije s maršalom Sergejem Birjuzovom na čelu. Delegacija je upućena u Beograd da bi učestvovala u proslavi 20-godišnjice oslobođenja Beograda.
1986. Predsjednik Mozambika Samora Machel i 30 njegovih pratilaca poginuli u avionskom udesu u blizini granice s Južnom Afrikom.
1994. U eksploziji bombe, koju je u gradskom autobusu u Tel Avivu aktivirao islamski terorista samoubica, poginule 22, a povrijeđeno više od 40 osoba.
1999. U Parizu u 97. godini umrla francuska književnica Nathalie Sarraute, začetnica novog francuskog romana.
[You must be registered and logged in to see this image.]
Jeana Kambandu
2000. Međunarodni sud za ratne zločine u Ruandi osudio bivšeg premijera te zemlje Jeana Kambandu na doživotni zatvor zbog genocida počinjenog 1994, kada je ubijeno oko pola miliona pripadnika plemena Tutsi i Hutu.
2001. Najmanje 350 ljudi, mahom iračkih izbjeglica, poginulo kad je u blizini obala Jave potonuo prenatrpani brod koji je iz Lampunga na indonezijskom ostrvu isplovio u pravcu Australije.
[You must be registered and logged in to see this image.]
Alija Izetbegović
2003. U Sarajevu u 78. godini umro Alija Izetbegović, predsjednik BiH 1990-1996, član Predsjedništva BiH 1996-2000. i dugogodišnji lider SDA. Sa Slobodanom Miloševićem i Franjom Tuđmanom potpisnik je Mirovnog sporazuma u Daytonu.
2004. Nepoznate osobe otele u Bagdadu i mjesec kasnije pogubile šeficu međunarodne humanitarne organizacije Caritas Margaretu Hasan.

**Učlanjen** : 18.12.2021

20.10.

U pomorskoj bici kod Navarina, tokom grčkog rata za oslobođenje, udružena britansko-francusko-ruska flota pod zapovjedništvom admirala Edwarda Codringtona uništila je 1827. osmansko-egipatsku flotu pod zapovjedništvom Ibrahim-paše
1935. Kineske revolucionarne snage Mao Cedunga stigle su u pokrajinu Šensi na sjeverozapadu Kine i time okončale Dugi marš (oko 10.000 kilometara), započet godinu ranije s jugoistoka zemlje, tokom kojeg su probile četvorostruku blokadu Čang Kaj Šekovih snaga.
1940. U Sarajevu je rođen Nedžad Ibrišimović, bh. književnik.
1944. Jedinice NOVJ-a pod komandom generala Peke Dapčevića i Crvene armije pod komandom generala Vladimira Ivanoviča Ždanova oslobodile su u Drugom svjetskom ratu Beograd.
1962. Počeo Indijsko-kineski rat zbog spornih teritorija na Himalajima. Kineske snage su brzo potisnule indijske i zauzele sporne teritorije.
1973. Zvanično je otvorena nova zgrada Opere u Sydneyu u Australiji, koja je postala prepoznatljivi simbol ovog grada po neobičnom krovu nalik na jedra.
1992. Kod Viteza u srednjoj Bosni počeli su sukobi HVO-a i Armije BiH. Jedinice JNA povukle su se iz dubrovačkog zaleđa, a poluostrvo Prevlaka na ulazu u Boku kotorsku stavljeno je pod kontrolu posmatrača UN-a.
[You must be registered and logged in to see this image.]
Burt Lancaster
1994. Umro američki glumac Burt Lancaster, poznat po ulogama kauboja u vesternima, filmovima o temama Divljeg zapada. Nagrade Oscar i Zlatni globus dobija za najbolju glavnu ulogu u filmu “Elmer Gantry” (1960).
1995. U Rijeci je eksplodirao automobil bomba ispred policijske uprave. Poginuo je jedan atentator, drugi je teško ranjen, a 28 ljudi je lakše ranjeno. Događaj se povezuje s hrvatskim izručenjem SAD-u Fouada Talaata Qassema.
2000. U Ugandi je, saradnjom lokalnih i međunarodnih zdravstvenih radnika, zaustavljeno širenje epidemije prouzrokovane smrtonosnim ebola virusom, od kojeg je umrlo 47 i zaraženo više od 75 osoba.
2001. Hiljade demonstranata na ulicama francuskih gradova protestovale su protiv države zbog zavisnosti od nuklearne energije, od koje potiče više od tri četvrtine energije Francuske.
2003. Haški tribunal objavio je optužnice protiv generala bivše Vojske Jugoslavije Nebojše Pavkovića i Vladimira Lazarevića i policijskih generala Sretena Lukića i Vlastimira Đorđevića za zločine počinjene na Kosovu 1999. godine. Pavković, Lazarević i Lukić dobrovoljno su se predali tom sudu 2005, a Đorđević je uhapšen 17. juna 2007. u Budvi i izručen Tribunalu. Haški tribunal je 23. januara 2014. Pavkoviću potvrdio kaznu od 22 godine zatvora, Lukiću 20, a Lazareviću 14 godina. Vlastimiru Đorđeviću je 2011. smanjena kazna sa 27 na 18 godina zatvora. Po istoj optužnici, Nikoli Šainoviću, koji se predao 2. aprila 2002, potvrdio je 18 godina zatvora. Sreten Lukić pušten je 9. oktobra 2021. iz zatvora.
[You must be registered and logged in to see this image.]
Miodrag Petrović Čkalja
2003. U Beogradu preminuo poznati pozorišni i filmski glumac Miodrag Petrović Čkalja (80), dobitnik brojnih nagrada i priznanja. Veliku popularnost stekao je ulogama u humorističkim televizijskim serijama.
2011. Bivši libijski vođa Muamer al-Gadafi ubijen je u Sirtu od pobunjenika, a snage prelaznog nacionalnog savjeta preuzele kontrolu nad gradom.
2013. U Beogradu je u 89. godini preminula Jovanka Broz, udovica bivšeg predsjednika SFRJ Josipa Broza Tita.
2017. Oko 800.000 arakanskih muslimana Rohinja je od augusta izbjeglo iz Mijanmara ispred vojnih i policijskih snaga ove zemlje u susjedni Bangladeš, saopćila je Međunarodna organizacija za migracije (IOM) u Genevi.
2017. U napadu bombaša samoubice na šiitsku džamiju tokom molitve u zapadnom dijelu Kabula ubijeno je 39 osoba, a 41 je ranjena.

**Učlanjen** : 18.12.2021

21.10.

U Sarajevu je 2004. umro Velimir Milošević, dječiji pjesnik i nekadašnja zvijezda Jutarnjeg programa Radio-Sarajeva. Jedan je od organizatora međunarodne književne manifestacije Sarajevski dani poezije 1962. godine

1422. Umro francuski kralj Charles VI, koji je vladao 42 godine. Tokom njegove vladavine Englezi su, predvođeni kraljem Henryjem V, 1415. nanijeli težak poraz francuskim trupama u bici kod Azenkura i osvojili sjevernu Francusku s Parizom.
1772. Rođen engleski pisac i mislilac Samuel Taylor Coleridge. Postavio je filozofske i teorijske osnove engleskog romantizma.
1805. U Bici kod Trafalgara Britanci pod Horatiom Nelsonom porazili francusko-špansku flotu a da nisu izgubili nijedan brod. Nelson je smrtno ranjen. Pobjeda je Engleskoj obezbijedila prevlast na moru za cijeli naredni vijek.
1833. Rođen švedski industrijalac i pronalazač Alfred Bernhard Nobel. Pronalaskom dinamita 1867. stekao je veliko bogatstvo, čiji je dio zavještao fondu za nagrade za dostignuća u fizici, medicini, književnosti i zalaganju za mir.
1879. Thomas Edison izvršio je u laboratoriji u New Jerseyju probu svog najnovijeg izuma sijalice sa grafitnim nitima. Sijalica je svijetlila čitavih 13 sati.
1917. Rođen američki trubač, pjevač, kompozitor i šef orkestra John Dizzy Gillespie, jedan od najboljih trubača i improvizatora u historiji džeza. Imao je presudnu ulogu u stvaranju bi-bap muzike.
1941. Nijemci u Kragujevcu u Drugom svjetskom ratu strijeljali više od 7.000 civila, među kojima i učenike kragujevačke gimnazije.
1944. Američke trupe zauzele Aachen, prvi veći njemački grad koji su u Drugom svjetskom ratu osvojili saveznici.
1950. Kineske trupe počele okupaciju Tibeta.
1969. Willy Brandt formirao koalicionu vladu socijaldemokrata i liberala i postao prvi socijaldemokratski kancelar zapadne Njemačke. Vodio je politiku popuštanja zategnutosti u svijetu, posebno u odnosima s istočnoevropskim zemljama.
1969. Umro američki pisac Jean Louis Kerouac, poznat kao Jack Kerouac, najpoznatiji romansijer bitničkog pokreta pedesetih godina 20. vijeka.
1984. Umro francuski filmski režiser Francois Truffaut, jedan od tvoraca novog talasa francuskog filma.
1986. SAD naredile pedeset petorici sovjetskih diplomata da napuste zemlju do 1. novembra kao odgovor na protjerivanje petorice američkih diplomata iz Moskve.
1990. U Bejrutu je, zajedno sa članovima porodice, ubijen vođa libanske Nacionalne liberalne partije i jedan od lidera kršćanske zajednice u Libanu Dany Chamoun.
1991. Na osnovu odluke Predsjedništva SFR Jugoslavije jedinice JNA napustile Sloveniju.
2001. Jugoslovenski general u penziji Pavle Strugar dobrovoljno se predao Međunarodnom sudu za ratne zločine u Haagu, pred kojim je optužen za kršenje zakona i običaja rata na području Dubrovnika 1991. Bio je prvi oficir bivše Jugoslovenske narodne armije koji se dobrovoljno predao ovom sudu i osuđen je na osam godina zatvora.

[You must be registered and logged in to see this image.]
Shirley Horn

2005. Umrla Shirley Horn, džez-pjevačica i dobitnica nagrade Grammy, poznata po svojim intimnim, šapućućim vokalima i virtuoznom sviranju na klaviru.

[You must be registered and logged in to see this image.]
Antonio Cassese/
2011. U Firenci umro Antonio Cassese, italijanski pravnik, specijalista za međunarodno javno pravo. Bio je prvi predsjednik Krivičnog tribunala za bivšu Jugoslaviju od 1993. do 1997. godine.

**Učlanjen** : 18.12.2021

22.10.

an Juanu na Puerto Ricu 1973. umro je španski violončelista katalonskog porijekla Pablo Casals, jedan od najvećih instrumentalista 20. vijeka. Kao protivnik Francovog režima, od 1938. je živio van domovine i stekao veliku popularnost nastupajući širom svijeta

1721. Nakon uspješno okončanog rata sa Švedskom, Rusija postala nova sila na Baltiku, a Petar Veliki proglašen carem cijele Rusije.
1773. Kralj Tonga poklonio engleskom istraživaču Jamesu Cooku gorostasnu kornjaču koja je u Londonu živjela do 1966.
1797. Francuz André-Jacques Garnerin prvi upotrijebio padobran, skočivši iz balona nad Parizom s visine od 680 metara.
1811. Rođen mađarski kompozitor Franz Liszt, legendarni pijanistički virtuoz koji je izgradio modernu klavirsku tehniku i dao klaviru snagu orkestra. Bio je vrstan muzički pedagog (20 mađarskih rapsodija, “Godine hodočašća”, “Ljubavni snovi”, “Mazepa”).
1844. Rođena francuska glumica Henriette-Rosine Bernard, poznata kao Sara Bernard, koja je obilježila pozorišnu epohu. Bila je izuzetno popularna i savremenici su je nazivali božanska Sara.
1883. U New Yorku izvođenjem opere “Faust” francuskog kompozitora Charlesa Gounoda otvorena operska kuća Metropolitan.
1887. Uredu za patente u New Yorku Nikola Tesla prijavio šest izuma, među kojim i višefaznu naizmjeničnu struju. Izume je 1888. otkupila firma Westinghouse i njihovu primjenu prikazala na svjetskoj izložbi u Chicagu 1893.
1906. Umro francuski slikar Pol Sezan, čije djelo nije prihvaćeno od savremenika, ali je izvršilo ogroman uticaj na likovno stvaralaštvo 20. vijeka.
1927. Umro pisac Borisav Stanković, jedan od začetnika moderne srpske proze. Prikazujući život rodnog Vranja s kraja 19. vijeka, dao je i psihološku analizu ličnosti, unoseći prvi put u srpsku literaturu erotiku i senzualnost (“Stari dani”, “Koštana”, “Nečista krv”).
1947. Počeo rat između Indije i Pakistana oko Kašmira, nakon što je kašmirski maharadža Hari Sing odbio da se priključi jednoj od dviju zemalja. Rat je početkom 1949. okončan posredstvom UN-a, a Kašmir je ostao podijeljen.
1962. Predsjednik SAD-a John Fitzgerald Kennedy izdao naređenje američkoj ratnoj mornarici i avijaciji da blokiraju Kubu zbog postavljanja sovjetskih nuklearnih raketa u toj zemlji. Kubanska kriza koja je dovela svijet na ivicu atomskog rata okončana je mjesec kasnije sporazumom sovjetskog lidera Nikite Hruščova i Kennedyja o povlačenju nuklearnog naoružanja i deblokadi Kube.
1964. Francuski književnik Jean-Paul Sartre odbio Nobelovu nagradu za književnost.
1987. Primjerak rijetke edicije Gutenbergove Biblije prodat u aukcijskoj kući Christie’s u New Yorku za rekordnih 5,39 miliona dolara.
1991. Predsjedništvo SFR Jugoslavije u nepotpunom sastavu (Srbija, Vojvodina, Kosovo i Crna Gora) odbacilo prijedlog Evropske zajednice da se jugoslovenska federacija rekonstituiše u asocijaciju suverenih država. Ta odluka je doprinijela produbljivanju jugoslovenske krize i definitivnom raspadu zemlje.
1992. Na putu Priboj - Rudo, u mjestu Mioče, pripadnici srpske paravojne formacije Osvetnici zaustavili autobus i poslije legitimisanja izveli 16 Bošnjaka i kamionima ih prevezli u Višegrad. Tu su mučeni, a potom likvidirani na obali Drine.

[You must be registered and logged in to see this image.]
Željko Kopanja
1999. U eksploziji autobombe u Banjoj Luci teško ranjen Željko Kopanja, vlasnik, direktor i glavni urednik Nezavisnih novina i NES radija iz ovog grada. Izvršioci napada nikad nisu otkriveni. Umro je 8. augusta 2016. godine.
[You must be registered and logged in to see this image.]
Jovan Dučić
2000. Posmrtni ostaci jednog od najvećih srpskih pjesnika Jovana Dučića prenijeti, 57 godina nakon njegove smrti, iz američkog mjesta Libertyville i sahranjeni u rodnom gradu Trebinju.

**Učlanjen** : 18.12.2021

23.10.

42. pne. – Samoubistvo izvršio rimski političar Marko Junije Brut, jedan od vođa zavjere u kojoj je 44. prije nove ere ubijen Gaj Julije Cezar. Brut se ubio poslije poraza koji su republikanskoj vojsci u bici kod Filipa nanijele snage predvođene članovima Drugog trijumvirata Markom Antonijem i Cezarovim posinkom Gajem Julijem Cezarom Oktavijanom Avgustom.
1707. – Sastao se prvi parlament Velike Britanije.
1873. – Dovršena je željeznička pruga Rijeka – Karlovac, kojom je ostvarena veza s Budimpeštom.
1903. – Umro je američki filozof Francis Ellingwood Abbot.
1915. – U New York Cityu, 25.000-33.000 žena marširale 5. Avenijom zahtjevajući pravo na glasanje.
1917. – Američke vojne trupe se u Francuskoj uključe u prvi svjetski rat.
1917. – Na sjednici Centralnog komiteta ruske Socijalističke radničke partije (Boljševika) donijeta je odluka o podizanju oružanog ustanka. U pripremama i izvođenju Oktobarske revolucije od tada neposredno učestvuje Vladimir Iljič Uljanov Lenjin.
1929. – Prvi transkontinentalni let počeo iz New York City-a do Los Angelesa.
1941. – 19,000 Jevreja je živo spaljeno u Dalniku u Odesi, od rumunjskih i njemačkih trupa. Idući dan, još 10,000 Jevreja je ubijeno.
1942. – Počela je Druga bitka kod El Alameina.
1944. – Prebacujući se preko Dunava u tek oslobođeni Beograd, u Drugom svjetskom ratu poginuo je revolucionar Ivan Milutinović, jedan od najistaknutijih vođa Narodnooslobodilačkog rata, narodni heroj, član Vrhovnog štaba i Politbiroa Centralnog komiteta Komunističke partije Jugoslavije. Bio je jedan od glavnih organizatora ustanka protiv okupatora, vijećnik AVNOJ-a i član vlade, odnosno Nacionalnog komiteta.
1944. – U filipinskom zalivu Leyte počela je jedna od najvećih pomorsko-važdušnih bitaka u Drugom svjetskom ratu, u kojoj su učestvovale gotovo cijela japanska flota i tri četvrtine flote SAD-a. Okončana je porazom Japanaca 25. oktobra.
1946. – Jugoslavenski predsjednik Josip Broz Tito pustio je u promet most preko Rječine čime je simbolički izbrisana granica između Rijeke i Sušaka.
1954. – Poslije serije sastanaka u Parisu, SSSR, SAD, Velika Britanija i Francuska sporazumijeli su se da okončaju okupaciju Njemačke.
1956. – Započela Mađarska revolucija – tisuće mađara protestiralo protiv sovjetske okupacije.
1958. – Ruski pisac Boris Leonidovič Pasternak dobio Nobelovu nagradu za književnost.
1973. – Glavni sjevernovijetnamski pregovarač s Amerikancima u Vijetnamskom ratu Le Duk To odbio Nobelovu nagradu za mir, rekavši da nema mira u njegovoj zemlji.
1983. – Prva beba iz epruvete u Hrvatskoj.
1990. – Ukrajinski premijer Vitalij Masol prinuđen da podnese ostavku poslije masovnih studentskih protesta, postavši prvi sovjetski funkcioner tog ranga koji je otišao s vlasti pod pritiskom javnosti.
1990. – Prvo emitovanje dnevnika YUTEL.
1993. – U selu Stupni Do kod Vareša ekstremisti HVO-a počinili masakr. Zapaljeno je 50 kuća, ubijeno i uhapšeno na desetine civila Bošnjaka. Haški tribunal osudio je 2006. zapovjednika HVO-a Ivicu Rajića na 12 godina zatvora zbog zločina i kršenja Ženevske konvencije u Stupnom Dolu.
1995. – Predsjednik Rusije Boris Nikolajevič Jeljcin poslije susreta s predsjednikom SAD Billom Clintonom izjavio da će ruske trupe biti dio mirovnih snaga u bivšoj Bosni i Hercegovini.
1998. – Izrael i Palestinska oslobodilačka organizacija su, poslije maratonskih razgovora uz posredovanje SAD, potpisali dugo odgađani takozvani “Vaj bezbjednosni sporazum”, kojim je predviđeno ustupanje dijela okupirane teritorije Palestincima u zamjenu za mir.
2001. – Umro je bosanskohercegovački pjesnik Ilija Ladin.
2003. – Rumunija, Brazil, Alžir, Benin i Filipini izabrani za nove članove Savjeta bezbjednosti UN.
2008. – Izvršen je atentat na hrvatskog novinara Ivu Pukanića u centru Zagreba.

» Vaš današnji outfit
» Velika geografska otkrića i priče o istraživačima
» U eksperimentu koji traje čak 84 godine konačno se nešto dogodilo - evo što!
» Ovo priželjkuje svaki student! Mirisali su ruzmarin i dogodilo se čudo!
» Dirljiva životna priča