"Dogodilo se na današnji dan"

**Učlanjen** : 18.12.2021

04.09.

476. Germanski vođa Odoakar zbacio je s prijestolja posljednjeg rimskog imperatora Romula Augustula, zauzeo Rim i srušio Zapadno rimsko carstvo.
1669. Venecija je predala Turcima grčko ostrvo Krit i nije uspjela da odbrani grad Heraklion, koji je bio pod turskom opsadom od 1648.
1781. Španski naseljenici osnovali Grad naše Gospe kraljice anđela (El Pueblo de Nuestra Senora la Reina de Los Angeles), današnji Los Angeles.
1870. Francuska postala republika, čime je okončano Drugo carstvo Charlesa Louisa Napoleona III. Car je svrgnut sa vlasti nakon teškog poraza u bici kod Sedana 2. septembra u francusko-pruskom ratu.
1878. Austrougarska vojska zauzela Tešanj.
1888. George Eastman patentirao je fotoaparat Kodak broj 1, s ugrađenim mehanizmom za navijanje filma.
1944. Britanske i kanadske trupe oslobodile u Drugom svjetskom ratu belgijske gradove Bruxelles i Antwerpen.
1970. U Čileu je Salvador Allende Gossens kao prvi marksista u zapadnoj hemisferi izabran za predsjednika države. Ubijen je u septembru 1973. u puču čileanske armije.
1972. Na Olimpijskim igrama u Münchenu američki plivač Mark Spitz osvojio je sedmu medalju i time postavio rekord u osvojenim medaljama na jednoj Olimpijadi.
1975. Izrael i Egipat u Genevi potpisali sporazum o povlačenju izraelskih trupa sa Sinaja i uspostavljanju tampon-zone UN-a na poluostrvu.
1989. Umro francuski pisac Georges Simenon, autor kriminalističkih romana o inspektoru Maigretu.
1992. Bivši predsjednik Bugarske Todor Živkov, koji je smijenjen 1989, osuđen je na sedam godina zatvora pod optužbom za pronevjeru državnih fondova.
1995. Pod geslom “Ujedinjeni Jerusalem je naš”, Izrael je započeo 15-mjesečnu proslavu 3.000. godišnjice proglasa kralja Davida o tom gradu kao prijestonici jevrejskog naroda.
1997. U eksploziji tri bombe u Jerusalemu poginulo je sedam i ranjeno oko 200 ljudi.
1998. Međunarodni tribunal u Haagu osudio je na doživotni zatvor bivšeg premijera Ruande Jeana Kambanda zbog njegove uloge u genocidu tokom rata 1994. u sukobima plemena Tutsi i Hutu u toj afričkoj zemlji.
1999. Na referendumu o budućem statusu Istočnog Timora 78,5 posto stanovništva glasalo je za nezavisnost od Jakarte, dok je svega 21 posto podržalo autonomiju pod indonezijskom upravom. Proindonezijske snage su potom izazvale sukobe u kojima je stradalo nekoliko stotina ljudi, a desetine hiljada napustile su glavni grad Dili.
2006. U Batt Reefu na Koraljnom grebenu umro australijski aktivista za zaštitu prirode Steve Irwin. On je nastradao kada ga je raža ubola u grudi dok je ronio prilikom snimanja dokumentarnog filma. Poznat je po emisijama o divljim životinjama.
2014. Pet rudara poginulo je u nesreći u jami Raspotočje Rudnika Zenica, nakon gorskog udara koji je izazvao zemljotres jačine 3,5 stepeni Richterove skale. Povrijeđeno je 29 rudara koji su zbrinuti u Kantonalnoj bolnici Zenica.
2018. U Banjoj Luci umro Marijan Beneš, jedan od najboljih jugoslovenskih boksera svih vremena. Osvojio je titulu evropskog prvaka u verziji Evropske bokserske unije (EBU) u lakoj velter kategoriji 1979.

**Učlanjen** : 18.12.2021

05.09.

1568 - Rođen italijanski filozof Tomazo Kampanela, dominikanski kaluđer, utopijski filozof, koji je 27 godina proveo u tamnici. U djelu "Sunčeva država", napisanom po uzoru na Platona i Tomasa Mora, izložio je shvatanja o idealnom društvu kao nekoj vrsti platonističke komunističke republike.
1638 - Rođen francuski kralj Luj Četrnaesti, nazvan "kralj Sunce", koji je na prijesto stupio 1643, poslije smrti oca Luja Trinaestog. Vladao je 72 godine, najduže u istoriji Evrope. Vodio je mnoge ratove da bi obezbijedio hegemoniju Francuske i vladao autokratski u duhu prosvijećenog apsolutizma, čiji je začetnik. Sagradio je Versaj i bio mecena mnogih umjetnika. Poslije smrti ostavio je zemlju u velikim privrednim teškoćama - produbljenim tokom vladavine Luja Petnaestog i Luja Šesnaestog - što je krajem 18. vijeka bio jedan od uzroka Francuske revolucije.
1735 - Rođen njemački kompozitor, pijanista i dirigent Johan Kristijan Bah, najmlađi sin Johana Sebastijana, koji je živio i u Milanu i Londonu, pa je nazivan "italijanski Bah" i "engleski Bah". U Engleskoj se proslavio kao pijanista i organizator muzičkog života i postao muzički učitelj kraljice Šarlot. Značajan je kao kompozitor sonata i koncerata za klavir u rokoko stilu, po čemu je preteča mladog Volfganga Amadeusa Mocarta. Djela: 15 opera, više od 60 simfonija, 37 klavirskih koncerata, 13 uvertira, klavirske sonate, kamerna muzika.
1791 - Rođen njemački kompozitor jevrejskog porijekla Jakob Libman Ber, poznat kao Đakomo Majerber, koji je odigrao vidnu ulogu u stvaranju francuske velike opere. Bio je veoma popularan, ali je njegova muzika izazivala i mnoge polemike. Djela: opere "Hugenoti", "Afrikanka", "Robert Đavo", "Prorok".
1798 - Otomansko carstvo objavilo rat Francuskoj.
1800 - Malta pala u ruke Britanaca pod admiralom Horejšom Nelsonom, koji je prethodno blokirao francuske trupe na tom sredozemnom ostrvu.
1857 - Umro francuski filozof i matematičar Ogist Kont, jedan od osnivača filozofije pozitivizma i sociologije. Želio je da reformiše nauku, filozofiju i religiju tako da odgovaraju "pozitivnom stadijumu" razvoja društva. Djela: "Kurs pozitivne filozofije", "Rasprava o cjelini pozitivizma", "Sistem pozitivne politike", "Pozitivistički katehizam".
1860 - Rusija, Velika Britanija, Francuska, Pruska, Austrija i Otomansko carstvo potpisali ugovor o uspostavljanju reda u Siriji poslije masakra koji su nad hrišćanima počinili muslimani.
1888 - Rođen indijski filozof i državnik Sarvepali Radakrišnan, profesor filozofije na univerzitetima u Madrasu, Kalkutu, Čikagu i Oksfordu, ambasador u Moskvi 1939, potpredsjednik Indije od 1952. i predsjednik od 1962. do 1967. Najviše je bio zaokupljen religijom, etikom, istorijom filozofije i kulture i mogućnošću objedinjenja civilizacijskih i kulturnih vrijednosti Istoka i Zapada. Koristeći se komparativnom metodom u istoriji filozofije, nastojao je da pokaže značajnu ulogu indijskog nasljeđa u mogućnoj kulturnoj renesansi jedinstvene svjetske kulture. Djela: "Indijska filozofija", "Istočna religija i misao Zapada", "Religija i društvo", "Kalki ili budućnost civilizacije", "Istorija istočne i zapadne filozofije".
1899 - Umro srpski državnik i istoričar Jovan Ristić, vođa srpske Liberalne stranke, jedan od najznačajnijih srpskih diplomata 19. vijeka, član Društva srpske slovesnosti i potom Srpske kraljevske akademije, koji je dvaput bio regent i četiri puta premijer Srbije. Poslije okončanja studija u Francuskoj i na njemačkom univerzitetu u Hajdelbergu vratio se u otadžbinu i ubrzo je postavljen za šefa srpskog poslanstva u Istambulu. Tokom boravka u Turskoj od 1861. do 1867. uspješno je okončao duge pregovore o povlačenju turskih garnizona iz srbijanskih gradova. Potom je postao ministar inostranih poslova Kneževine Srbije, a u razdoblju od 1867. do 1888. bio je, s prekidima, premijer kneževine i kraljevine Srbije. Namjesnik maloljetnog kneza Milana Obrenovića postao je 1868, a od 1889. maloljetnog kralja Aleksandra Obrenovića. Kao regent kneza Milana najviše je doprinio donošenju novog Ustava 1869, a 1878. je uspješno zastupao Srbiju na Berlinskom kongresu. Odbio je 1881. da potpiše trgovinski sporazum sa Austro-Ugarskom, smatrajući da će takav dokument Srbiju učiniti ekonomski previše zavisnom od "dvojne monarhije", zbog čega je podnio ostavku na položaj šefa vlade. Po povratku na vlast 1887. i kasnije kao regent kralja Aleksandra nastojao je da Srbija oslonac nađe u Rusiji, a u unutrašnjoj politici je pokušao da suzbije uticaj radikala, ali je položaj regenta napustio 1893. kad je kralj Aleksandar uz podršku radikala izvršio državni udar i zaveo apsolutistički režim. Djela: "Spoljašnji odnošaji Srbije 1848-1872", "Diplomatska istorija Srbije za vreme srpskih ratova za oslobođenje i nezavisnost 1875-1878".
1902 - Rođen američki filmski producent Daril Frensis Zanuk, koji je 1933. osnovao filmsku kompaniju "Tventi senčeri foks". Bio je producent niza značajnih filmova: "Plodovi gnjeva", "Sve o Evi", "Viva Zapata!", "Najduži dan", "Korijeni neba", "Mladi gospodin Linkoln".
1914 - Njemački vojnici u Prvom svjetskom ratu ubili francuskog pisca i filozofa Šarla Pjera Pegija, jednu od ključnih javnih ličnosti u oslobađanju nevino osuđenog kapetana Alfreda Drajfusa. Kao urednik lista "Petnaestodnevne sveske" razobličio je pozadinu montiranog sudskog procesa Drajfusu kao navodnom njemačkom špijunu. Djela: drama "Jovanka Orleanka", eseji "Naša mladost", "Novac".
191. - U napadu bjelogardejaca na njegov štab, poginuo ruski revolucionar Vasilij Ivanovič Čapajev, komandant 25. streljačke divizije, legendarni junak Crvene armije u građanskom ratu koji je poslije Oktobarske revolucije izbio u Rusiji. U Prvom svjetskom ratu više puta je odlikovan za hrabrost, a početkom 1918. formirao je odrede za borbu protiv kontrarevolucije.
1939 - SAD proglasile neutralnost u Drugom svjetskom ratu.
1960 - Predsjednik Konga Žozef Kasavubu smijenio vođu nacionalnooslobodilačkog pokreta i premijera Patrisa Lumumbu. Potom ga je izručio separatisti iz provincije Katanga Moizu Čombeu, čiji su ga plaćenici mučki ubili u februaru 1961.
1972 - Palestinski teroristi u Minhenu ubili 11 izraelskih sportista, učesnika Olimpijskih igara, koje su prethodno oteli. U 24-časovnoj pucnjavi na aerodromu poginula su i četvorica terorista i jedan zapadnonjemački policajac.
1977 - Zapadnonjemački teroristi oteli predsjednika Federacije zapadnonjemačke industrije Hansa Martina Šlejera, čije je tijelo pronađeno 19. oktobra 1977. u Francuskoj.
1990 - Premijeri Sjeverne Koreje i Južne Koreje susreli se u Seulu, što su bili razgovori na najvišem nivou ikad održani između dvije zemlje, podijeljene poslije Korejskog rata 1953.
1995 - Francuska izvela prvu u seriji atomskih proba na pacifičkom ostrvu Mururoa, što je izazvalo osudu širom svijeta i masovne proteste, posebno u Australiji i na Tahitiju.
1997 - Na stadionu u glavnom gradu Paragvaja - Asunsionu, u vrijeme održavanja političkog mitinga, usljed iznenadne oluje, srušila se tribina i usmrtila 37 ljudi.
2000 - Predsjednik Akademije nauka i umjetnosti RS (ANURS) Slavko Leovac umro u Beogradu od posljedica srčanog udara. Leovac je sahranjen 8. septembra u Beogradu.
2003 - U vrijeme požara, koji je izbio tokom pobune zatvorenika u Kazneno-popravnom domu "Dubrava" na sjeveru Kosova, pet lica poginulo, a šest povrijeđeno.

**Učlanjen** : 18.12.2021

06.09.

1522. Španski moreplovac Huan Sebastian del Kano završio je prvo putovanje oko svijeta, koje je 1519. započeo Fernando Magelan sa pet brodova i 270 mornara. Del Kano je preuzeo komandu kada su 1521. Magelana ubili filipinski urođenici i vratio se u Španiju sa jednim brodom i 18 mornara.
1566. Umro turski sultan Sulejman II Veličanstveni. Tokom njegove 46-godišnje vladavine Otomansko carstvo dostiglo je vrhunac moći i najveće teritorijalno proširenje. Umro je prilikom opsade Sigeta u trećem pohodu na Beč.
1688. Austrijska vojska pod komandom bavarskog kneza Maximiliana Emanuela savladala je otpor Turaka i ušla u Beograd. Turci su ga ponovo zauzeli 1690.
1914. Francuske trupe su uz pomoć britanskog ekspedicionog korpusa krenule u kontraofanzivu na frontu širokom 500 km, čime je počela prva velika bitka na rijeci Marni u Francuskoj u Prvom svjetskom ratu, u kojoj je za četiri dana njemačka vojska pretrpjela težak poraz.
1941. Svim Jevrejima starijim od šest godina na teritoriji Njemačke naređeno je da nose žuti povez sa zvijezdom kao znak razlikovanja.
1965. Napadom indijske avijacije na pakistanski grad Lahore počeo je rat između Indije i Pakistana zbog Kašmira. Sukob je okončan 25. septembra posredstvom UN-a.
1968. Afrička kraljevina Ngvani (Svazilend) stekla je nezavisnost od Velike Britanije, čiji je posjed bila od 1881.
1970. Palestinski teroristi oteli četiri aviona koja su letjela iz Evrope u New York. Narednog dana u Kairu je zapaljen Boeing 747 kompanije Pan American, a dva Boeinga 707 dignuta su u vazduh 12. septembra u Jordanu. Četvrti avion se spustio u London, a otmičarka Leila Khaled je uhapšena.
1975. U zemljotresu u istočnoj Turskoj 2.350 ljudi je poginulo, a ranjeno oko 3.000.
1988. Jedanaestogodišnji Thomas Gregory postao je najmlađa osoba koja je preplivala La Manche. Plivanje je trajalo 11 sati i 54 minute.
1991. SSSR je priznao nezavisnost Litvanije, Letonije i Estonije, Lenjingradu je vraćeno ime Sankt Peterburg.
1994. Premijer Irske Albert Reynolds prvi put se sastao sa Jerryjem Adamsom, vođom Sinn Feina, političkog krila IRA, i razgovarao o političkom rješenju dugogodišnje krize i sukoba katolika i protestanata u Sjevernoj Irskoj.
1997. U Ljubljani u 59. godini umro Uglješa Uzelac, ambasador BiH u Sloveniji. Bio je član Izvršnog odbora Organizacionog komiteta Zimskih olimpijskih igara Sarajevo 1984. i potpredsjednik OK-a 14. ZOI-ja.
1997. Britanska princeza Diana, koja je poginula 31. augusta u saobraćajnoj nesreći u Parizu, sahranjena je na porodičnom imanju u Althorpu, sjeverno od Londona, poslije pogrebne ceremonije koju je posredstvom TV prijemnika pratilo više od dvije milijarde ljudi širom svijeta.
[You must be registered and logged in to see this image.]
Akira Kurosawa
1998. U Tokiju umro japanski filmski reditelj Akira Kurosawa, koji je proslavio japansku kinematografiju filmovima "Rashomon", "Sedam samuraja", "Ran". Dobitnik je dva Oscara za najbolji inostrani film.
2003. U Splitu uhapšen Ivica Rajić, optužen za ratne zločine u Stupnom Dolu kod Vareša 1993. nad bošnjačkim civilima. Haški sud ga je 2006. osudio na 12 godina zatvora. Nakon dvije trećine odležane robije, na slobodi je od 8. septembra 2011.
2007.U Modeni umro italijanski tenor Luciano Pavarotti, jedan od najpopularnijih opernih pjevača u svijetu. Bio je jedan od tri tenora, čuvene pjevačke trojke u kojoj su bili i José Carreras i Plácido Domingo.
2009. U Zagrebu u 77. godini umro Vanja Drach, poznati hrvatski glumac.
[You must be registered and logged in to see this image.]
Vanja Drach
Iako je poznatiji kao kazališni glumac, Drach je odigrao više od 20 značajnih uloga u filmovima različitog žanra.

**Učlanjen** : 18.12.2021

7.09.

Borodinska bitka, blizu Moskve, jedna od najkrvavijih u Napoleonovim ratovima, u kojoj su Rusi pod komandom Kutuzova izgubili 44.000 vojnika, a Napoleon 50.000, među njima 23 generala, završena je 1812.
1566. U bici za Siget, koji je opsjedala turska vojska Sulejmana II Veličanstvenog, poginuo je hrvatski ban Nikola Šubić Zrinski.
1822. Guverner Brazila, princ Pedro proglasio je nezavisnost od Portugala i sebe za cara. Portugal je priznao nezavisnost Brazila 1828.
1860. Italijanski revolucionar Giuseppe Garibaldi sa svojim crvenokošuljašima zauzeo Napulj u ratu za oslobođenje zemlje od Austrijanaca i ujedinjenje Italije.
1901. Potpisan je Pekinški protokol, kojim je okončan Bokserski ustanak u Kini. Pobunu protiv stranaca ugušile su evropske sile, Japan i SAD. Kina je primorana da plati odštetu za njihovu imovinu uništenu u ustanku.
1914. Rođen je američki fizičar James Alfred van Allen. Pomoću Geiger-Müllerovih brojača, postavljenih 1958. na vještačke satelite Explorer 1 i 2, otkrio je dva pojasa pojačanog zračenja oko planete Zemlje, kasnije nazvana Van Allenovi radijacioni pojasevi.
1936. Rođen Buddy Holly, američki pjevač, kantautor i pionir rock and rolla.
[You must be registered and logged in to see this image.]
Mira Furlan/

1955. U Zagrebu rođena Mira Furlan, filmska, pozorišna i TV glumica. Osamdesetih je postala jedna od vodećih jugoslavenskih filmskih glumica. Preminula je 20. januara 2021. u Los Angelesu.
1975. Završeno preseljenje Turaka na Kipru. Pod nadzorom Ujedinjenih nacija, oko 9.000 ljudi prebačeno sa juga na sjever zemlje.
1986. Biskup Desmond Tutu postao je nadbiskup Cape Towna u Južnoj Africi. Prvi je crnac poglavar južnoafričkih anglikanaca.
1990. Kao odgovor na reviziju Ustava Srbije 1989, kojom je značajno smanjena autonomna vlast u pokrajinama Vojvodini i Kosovu, 144 albanska delegata Skupštine Kosova u Kačaniku proglasila je Ustav Republike Kosovo.
1991. U Haagu počela s radom Međunarodna mirovna konferencija o Jugoslaviji. U radu Konferencije učestvovali su svi članovi Predsjedništva SFRJ, predsjednik savezne vlade i šest predsjednika jugoslovenskih republika. Predsjedavajući Konferencije, na kojoj je usvojena Deklaracija o mirnom rješenju jugoslovenske krize, bio je lord Carington.
1994. U komandi vojske SAD-a u Berlinu posljednji put spuštena je zastava SAD-a. Poslije skoro pola vijeka, formalno je okončano vojno prisustvo SAD-a u Berlinu.
1997. U egzilu u Maroku umro je Mobutu Sese Seko, predsjednik i diktator Zaira od 1965. do 1997, kada ga je zbacio Laurent Kabila.
1999. U zemljotresu blizu Atine poginula je 101 osoba.
2005. Na izborima u Egiptu pobijedio je predsjednik Hosni Mubarak i osvojio peti mandat na mjestu šefa države. Mubarak je u revoluciji zbačen s vlasti 12. februara 2011.

[You must be registered and logged in to see this image.]
Dino Dvornik/
2008. U Zagrebu je umro Dino Dvornik, hrvatski kralj funka. Poznat po izvornoj mješavini različitih glazbenih žanrova, unikatnoj i ekscentričnoj scenskoj pojavi, izvrsnim plesnim pokretima te izraženim vokalnim sposobnostima.
2011. U avionskoj nesreći kod Jaroslavlja u Rusiji poginule su 43 osobe, među kojima i 37 hokejaša Lokomotive koji su putovali na utakmicu u Minsk. U avionu je bilo 45 ljudi, a nesreću su preživjeli igrač Alexander Galimov i jedan član posade.
2019. Izraelska vojska ubila je dvojicu palestinskih mladića tokom Povorke za povratak u Pojasu Gaze. Ubijeni su Haled al-Rabai i Ali al-Aškar, a u protestima je povrijeđeno 70 demonstranata, od kojih je 38 zadobilo povrede od bojeve municije.

**Učlanjen** : 18.12.2021

08.09.

Predvođeni pukovnikom Richardom Nicollsom, Englezi su 1664. zauzeli nizozemsko naselje na američkom kontinentu New Amsterdam, potom nazvano New York, u čast vojvodi od Yorka, budućem engleskom kralju Jamesu II
1331. Na državnom saboru u Svrčinu (Kosovo) arhiepiskop Danilo II krunisao je 23-godišnjeg Dušana Stefana Nemanjića za kralja srpskih i pomorskih zemalja.
1760. U Sedmogodišnjem ratu, koji se iz Evrope proširio i na Sjevernu Ameriku, Britanci pod komandom Jefferyja Amhersta porazili su Francuze i zauzeli Montreal.
1831. Ruske trupe pod komandom generala Paskeviča u bici za Varšavu pobijedile su Poljake koje je predvodio general Henrik Dembinjski. U trodnevnoj bici poginulo je više od 9.000 Poljaka. To je bio i kraj Poljskog ustanka.
1841. Rođen je češki kompozitor Antonjin Dvoržak.
1856. Mirovnim ugovorom u Parizu završen je Krimski rat Rusije protiv Turske (1853-1856) i njenih saveznika - Velike Britanije i Francuske (od 1854) i Kraljevine Sardinije (od 1855) za prevlast na Balkanu, Dardanelima i Bliskom istoku. Rusija je izgubila južnu Besarabiju i protektorat nad dunavskim kneževinama te pravo držanja ratne flote u Crnom moru.
1900. Uragan u teksaškom gradu Galveston razrušio je više od 2.500 kuća, a poginulo je najmanje 8.000 ljudi.
[You must be registered and logged in to see this image.]
Peter Sellers
1925. U Portsmouthu u Velikoj Britaniji rođen je filmski komičar i glumac Peter Sellers. Najpoznatiji je po ulogama u serijalu “Pink Panther”, “Dr. Strangelove”, “Inspektor Clouseau”, “Dobro došli, gospodine Chance”, “Zatvorenik Zende”, “Lolita”.
1943. Objavljena je bezuslovna kapitulacija Italije u Drugom svjetskom ratu.
1944. Prva njemačka raketa V2, ispaljena iz Haaga, u Drugom svjetskom ratu pala je na London. Nijemci su do kraja rata na Veliku Britaniju ispalili više od 1.000 tih raketnih bombi, od kojih je 660 palo na London.
1945. U mjestu Priječani kod Banje Luke rođen Vinko Puljić, kardinal i nadbiskup metropolit Vrhbosanske nadbiskupije.
1949. Umro njemački kompozitor i dirigent Richard Strauss, direktor Bečke opere.
1991. Makedonci se na referendumu izjasnili za suverenu Republiku Makedoniju.
1995. Snage HV-a i HVO-a oslobodile su Veliki Vitorog, važnu kotu na Kupreškoj visoravni.
1995. Ministri inostranih poslova SR Jugoslavije, Hrvatske i BiH prihvatili su u Genevi mirovni plan za BiH, što je bio uvod u okončanje najtežeg sukoba na tlu Evrope od Drugog svjetskog rata. Dogovoreno je da će BiH ostati u svojim međunarodno priznatim granicama i sastojaće se iz dva entiteta: Federacije BiH (51 posto) i Republike Srpske (49 posto teritorije).
1997. U blizini zapadne obale Haitija poginulo je 150 ljudi kad je potonuo pretrpani feribot La Fierte Gonavienne, koji je plovio ka ostrvu Gonava.
1999. Od eksplozije podmetnute bombe u stambenoj zgradi u Moskvi poginule su 94 osobe. U seriji eksplozija narednih dana u više gradova u Rusiji poginulo je oko 300 ljudi.
2003. Umrla je njemačka rediteljica i fotograf Leni Riefenstahl (101), čija je karijera dostigla vrhunac u vrijeme nacističke vladavine, zahvaljujući propagandnim nacističkim filmovima koje je režirala.
2006. U Splitu je umro glumac Josip Genda.

[You must be registered and logged in to see this image.]
Ljubiša Samardžić/
2017. U Beogradu umro Ljubiša Samardžić, jugoslovenski i srpski glumac, reditelj i producent. Ostvario je više od stotinu filmskih uloga, od kojih se izdvajaju one u filmovima “Valter brani Sarajevo”, “Bitka na Neretvi”, “Sutjeska”...

**Učlanjen** : 18.12.2021

09.09.

Kineski revolucionar i državnik Mao Ce-tung, jedan od osnivača Komunističke partije Kine, koji je 1949. u Pekingu proglasio Narodnu Republiku Kinu i do smrti bio njen neprikosnoveni lider, umro je 1976.
1493. Na Krbavskom polju blizu Udbine turske snage pod komandom bosanskog sandžak-bega Hadum Jakub-paše porazile su hrvatsku vojsku pod zapovjedništvom bana Emerika Derenčina.
1585. Rođen francuski državnik, kardinal Armand Jean du Plessis de Richelieu, koji je kao ministar kralja Louisa XIII (od 1629) obavljao stvarnu vlast u Francuskoj i podigao moć francuske krune. Osnovao je 1635. Francusku akademiju.
1737. Rođen italijanski ljekar i fizičar Luigi Galvani.
1776. Američki Kontinentalni kongres uveo je zvaničan naziv Sjedinjene Američke Države umjesto Ujedinjene kolonije.
1828. U Jasnaja Poljani rođen ruski pisac Lav Nikolajevič Tolstoj, jedan od velikana svjetske književnosti, autor romana “Rat i mir”, “Ana Karenjina”...
1894. Kineski revolucionar Sun Jat-sen osnovao je Društvo za preporod Kine i počeo da organizuje ustanak u Kantonu, nakon poraza Kine u ratu sa Japanom. Ustanak nije uspio, a učesnici su uhvaćeni i pogubljeni. Sun Jat-sen je uspio da pobjegne iz zemlje i do revolucije 1911. živio je u inostranstvu.
1914. U Prvom svjetskom ratu okončana je prva velika bitka na Marni u Francuskoj, tokom koje su ukupni njemački gubici procijenjeni na 800.000 ljudi.
1945. Trupe SAD-a iskrcale se na kraju Drugog svjetskog rata u Južnoj Koreji, sovjetske su od Japana preuzele Sjevernu Koreju, a 38. paralela je postala linija podjele dviju korejskih država.
1948. Poslije povlačenja sovjetske vojske, na sjeveru Korejskog poluostrva proglašena je Narodna Demokratska Republika Koreja sa glavnim gradom Pjongjangom.
1991. Tadžikistan proglasio nezavisnost od SSSR-a.
1993. Izrael i Palestinska oslobodilačka organizacija sporazumjeli su se o međusobnom priznanju, otvarajući put okončanju sukoba Arapa i Jevreja.
1995. Sa američkog broda Normandija u Jadranskom moru lansirano je 13 krstarećih raketa tipa Tomahawk na ciljeve Vojske RS-a u okolini Banje Luke, dok je istovremeno avijacija NATO-a uništila radiorelejni toranj na Majevici.
1996. U tajfunu koji je pogodio priobalna područja ekonomski najrazvijenije kineske provincije Guangdong poginulo je više od 130 ljudi, a hiljade su ranjene.

[You must be registered and logged in to see this image.]
Predrag Laković
1997. U rijeci Tisi kod Čuruga blizu svoje vikendice utopio se Predrag Laković, srpski i jugoslovenski filmski i pozorišni glumac. Bio je veliki boem. Ostvario je oko 200 filmskih, TV i pozorišnih uloga.
2001. Lider afganistanske opozicione Sjeverne alijanse Ahmad šah Masud, koji je predvodio borbu protiv talibana, smrtno je ranjen u svojoj kancelariji kada su dva bombaša samoubice aktivirala bombe. Masud je preminuo pet dana kasnije.
2002. Viši sud u Bijelom Polju osudio Nebojšu Ranisavljevića iz Despotovca na 15 godina zatvora zbog učešća u otmici i likvidaciji 20 putnika, uglavnom Bošnjaka, iz voza na pruzi Beograd - Bar na stanici Štrpci u februaru 1993.
2003. U Stanfordu u Kaliforniji umro američki naučnik Edward Teller, jedan od tvoraca hidrogenske bombe i jedan od učesnika u projektu Manhattan, koji je doveo do proizvodnje atomske bombe tokom Drugog svjetskog rata.
2008. Na lokalitetu Skelani u opštini Srebrenica arheolozi otkrili ostatke rimske arhitekture.

**Učlanjen** : 18.12.2021

10.09.

U dvorcu Saint-Germain kod Pariza predstavnici Austrije, pobjedničkih sila u Prvom svjetskom ratu i država nasljednica Austro-Ugarske potpisali su 1919. mirovni ugovor kojim je formalno prestala da postoji Austro-Ugarska
1526. Turski sultan Sulejman II Veličanstveni je, poslije pobjede nad Mađarima na Mohačkom polju, zauzeo Budim, koji je postao sjedište Budimskog pašaluka, provincije Otomanskog carstva u narednih 150 godina.
1721. Švedska i Rusija su mirom u Nistadu u Finskoj okončale Veliki sjeverni rat, započet 1700, u kojem je ruski car Petar Veliki potukao Šveđane i dobio izlaz na Baltičko more. Rusiji je pripala teritorija od Finskog do Riškog zaliva i gradovi Riga, Revel i Narva.
1855. Rođen njemački arheolog Robert Koldeway, koji je od 1899. do 1917. istraživao Babilon i dokazao da je taj biblijski grad na rijeci Eufrat, južno od Bagdada, stvarno postojao.
1898. U Genevi ubijena austrougarska carica Elizabeta, žena Franza Josepha. Atentat je izvršio anarhista Luigi Lucheni.
1939. Kanada objavila rat nacističkoj Njemačkoj.
1943. Poslije kapitulacije Italije u Drugom svjetskom ratu, Nijemci okupirali Rim i stavili pod protektorat Vatikan.
1945. Vidkun Quisling, šef marionetske vlade Norveške (1942-1945), proglašen krivim za izdaju i osuđen na smrt zbog saradnje sa nacističkom Njemačkom u Drugom svjetskom ratu.
1967. Građani Gibraltara odbacili na referendumu pripajanje Gibraltara Španiji i opredijelili se da ostanu pod britanskom upravom.
1976. U sudaru putničkih aviona trident britanske kompanije British Airways i DC-9 jugoslovenske kompanije Inex Adria aviopromet, sjeverno od Zagreba, poginulo je svih 176 osoba u oba aviona.
1981. Slika “Guernica” Pabla Picassa vraćena je u Španiju. Naslikana 1937, poslije nacističkog bombardovanja baskijskog mjesta Guernica u Španskom građanskom ratu, “Guernica” je od 1939. bila u New Yorku.
1989. Mađarska otvorila granicu prema Zapadu i dopustila odlazak oko 7.000 izbjeglica iz Istočne u Zapadnu Njemačku. Taj masovni egzodus doveo je do pada Berlinskog zida.
1994. Papa Ivan Pavao Drugi stigao je u Hrvatsku, u prvu posjetu poglavara Rimokatoličke crkve regionu bivše Jugoslavije. Papa se založio za mir na Balkanu.
1995. Jedinice Trećeg korpusa Armije BiH oslobodile Vozuću i niz važnih kota na Ozrenu.
2000. U sukobima pristalica različitih političkih opcija tokom lokalnih izbora u Makedoniji ranjeno nekoliko desetina ljudi. Napetost između etničkih Albanaca i Makedonaca eskalirala je u proljeće 2001. u sukobe koji su zemlju doveli na ivicu građanskog rata.
2002. Švajcarska postala 190. članica Organizacije ujedinjenih nacija u kojoj je od 1948. imala status posmatrača.
2006. U Crnoj Gori održani parlamentarni izbori, prvi od proglašenja nezavisnosti. Ubjedljivu pobjedu odnijela je koalicija Demokratske partije socijalista (DPS) Mila Đukanovića i Socijaldemokratske partije (SDP) Ranka Krivokapića.
2010. U Zaboku u Hrvatskoj umro Radomir Rade Marković, jugoslovenski i srpski pozorišni i filmski glumac.
2011. Više od 160 osoba poginulo u nesreći broda s oko 600 putnika, koji je potonuo u Indijskom okeanu kod obale Tanzanije. Nesreću je preživjelo 325 osoba.
2011. U bolnici na Long Islandu umro glumac Cliff Robertson. Osvojio je 1968. Oscar za ulogu mentalno zaostalog muškarca u filmu “Charly”. Zadnjih godina odigrao je ulogu ujaka Tobeyja Maguirea u sva tri nastavka “Spidermana”.

**Učlanjen** : 18.12.2021

11.09.

1773. Ubijen Šćepan Mali, lažni ruski car Petar III koji se nametnuo Crnogorcima kao vladar. Tokom vladavine od 1767. izmirio je plemena, uveo sud, započeo popis stanovništva i imovine te gradnju puteva. Prema predanju, ubio ga je sluga, mletačko-turski agent po nalogu skadarskog paše Bušatlije.
1830. Proglašena je republika Ekvador kao dio konfederacije Kolumbije.
1855. Nakon jedanaest mjeseci opsade, britanske, francuske i turske trupe zauzele su Sevastopolj, najznačajniju rusku bazu u Crnom moru. Time je okončana najveća operacija u Krimskom ratu.
1870. Kralj Sardinije Vittorio Emanuele napao je Papsku državu u Rimu, a 1871. preselio je svoju prijestonicu u Rim i uselio u palatu Kvirinal. Papa se povukao u Vatikan i od tada je njegov suverenitet ograničen samo na vatikanske palate.
1917. Rođen filipinski državnik Ferdinand Marcos. Jedan od najpopularnijih predsjednika Filipina kada je izabran 1965, zaveo je 1972, prije isteka drugog mandata, vanredno stanje i diktaturu u zemlji. Zbačen je sa vlasti 1986, a umro je 1989. u izbjeglištvu na Havajima.
1922. Liga naroda je, uprkos protestima Arapa, potvrdila britanski mandat nad Palestinom.
1962. Britanska pop-grupa Beatles snimila je prvi singl “Love me do”.
1973. U Čileu je u vojnom udaru ubijen predsjednik Čilea Salvador Allende, prvi ljevičar marksista izabran na izborima za šefa države u zapadnoj hemisferi. Vlast je, uz podršku SAD-a, preuzela vojna hunta sa Augustom Pinochetom na čelu, koji je vladao Čileom sljedećih 17 godina.
1979. Tokom posjete Moskvi umro angolski državnik i pjesnik Agostinho Netoo, prvi predsjednik Angole, predvodnik borbe za oslobođenje zemlje od portugalske kolonijalne vlasti, uspješno okončane 1975.
1995. Snage HVO-a oslobodile planinsko područje Demirovac, strateški plato iznad Kupresa.
1997. Škoti na referendumu prihvatili plan britanske laburističke vlade za uspostavljanje parlamenta Škotske, prvi put poslije 300 godina.
2001. U samoubilačkom terorističkom napadu otetim avionima na Svjetski trgovinski centar u New Yorku i zgradu Pentagona u Washingtonu poginule su 2.752 osobe. Osama bin Laden optužen za organizovanje napada.
2001. U Sarajevu umro Atif Purivatra, teoretičar evolucije bošnjačkog nacionalnog identiteta. Bio je dugo predsjednik Vijeća Kongresa bošnjačkih intelektualaca.
2003. U Švedskoj preminula ministrica inostranih poslova Anna Lindh, dan nakon što je teško ranjena nožem u tržnom centru u Stockholmu. Ubica Mijailo Mijailović osuđen je 23. marta
2004. na kaznu doživotnog zatvora. Viši sud u Stockholmu preinačio je presudu i donio odluku da je Mijailović mentalno bolestan i da ga treba uputiti na psihijatrijsko liječenje.
2004. U udesu grčkog vojnog helikoptera, nedaleko od Svete gore u Grčkoj, poginulo je 17 putnika i članova posade, među kojima i patrijarh aleksandrijski i sveafrički Petros.
2007. U Beču umro legendarni džez-klavijaturista i kompozitor Joe Zawinul, koji je svjetsku slavu stekao svirajući električne klavijature na albumima Milesa Davisa “Bitches Brew” i rok-grupe Weather Report.
2009. Umro je američki televizijski i filmski scenarista Larry Gelbart, najpoznatiji po radu na hit-seriji “M.A.C.H” i “Tootsie”.

**Učlanjen** : 18.12.2021

12.09.

Atinjani kod Maratona 490. p. n. e. pobijedili deset puta brojniju vojsku perzijskog cara Darija (9.000 prema 100.000). Vijest o pobjedi u Atinu je donio glasnik Fidipidis, pošto je pretrčao 40 kilometara i potom umro od premora
1683. Poljski kralj Jan III Sobjeski potukao tursku vojsku i razbio dvomjesečnu drugu opsadu Beča, čime je spriječen prodor Turske u srednju Evropu.
1913. Rođen američki atletičar Jesse Owens, koji je osvojio četiri zlatne medalje na Olimpijskim igrama u Berlinu 1936.
1919. Italijanska armija sastavljena od dobrovoljaca pod komandom pjesnika Gabriela D’Annunzija zauzela Rijeku. Grad je ostao pod italijanskom vlašću do septembra 1943.
1940. Tražeći izgubljenog psa, grupa tinejdžera otkrila pećinu Lesko, kod mjesta Montignac u Dordonji (Francuska), čuveni arheološki lokalitet sa crtežima iz paleolita.
1943. Njemački komandosi u Drugom svjetskom ratu, na osnovu naredbe Adolfa Hitlera, oteli bivšeg italijanskog diktatora Benita Mussolinija kojeg su nove italijanske vlasti stavile u zatvor na planini Gran Sasso.
1953. Nikita Hruščov izabran za prvog sekretara Centralnog komiteta KP SSSR-a.
[You must be registered and logged in to see this image.]
Dino Merlin
1962. U Sarajevu rođen Edin Dervišhalidović, poznat kao Dino Merlin, uz Kemala Montena, najznačajniji bh. kantautor, skladatelj i izvođač pjesama rock, etno-popa i zabavne muzike s folklornim elementima.
1970. Palestinski otmičari u Jordanu miniranjem uništili tri aviona, oteta šest dana ranije poslije polijetanja iz New Yorka ka Evropi. Prethodno su oslobodili putnike u zamjenu za palestinske zatvorenike, među kojima i za otmičarku četvrtog aviona Leilu Khaled.
1980. U vojnom puču pod vodstvom generala Kenana Evrena u Turskoj oborena vlada Sulejmana Demirela.
1989. U parlamentu Poljske prihvaćena vlada jednog od lidera pokreta Solidarnost Tadeuša Mazovjeckog, čime je formalno okončana vladavina komunista u Poljskoj.
1994. U Poljskoj održane prve zajedničke vojne vježbe snaga NATO-a i Varšavskog pakta.
1995. Snage Hrvatske vojske u snažnoj ofanzivi preuzele Šipovo od srpskih snaga.
1999. Indonezija je prihvatila raspoređivanje mirovnih snaga UN-a u Istočnom Timoru.
2001. Duško Sikirica i Damir Došen osuđeni pred Haškim tribunalom za zločine protiv čovječnosti koje su počinili kao komandiri u logoru Keraterm kod Prijedora nad zatočenim Bošnjacima. Sikirica je osuđen na 15, a Došen na pet godina zatvora.
2001. NATO se prvi put za 52 godine postojanja pozvao na član 5. Povelje NATO-a o zajedničkoj odbrani, čime je omogućen kolektivni vojni odgovor na terorističke napade u SAD-u. Američki predsjednik George Bush je u govoru rekao da je Amerika napadnuta i da će upotrijebiti sva sredstva da bi pobijedila terorizam.
[You must be registered and logged in to see this image.]
Johnny Cash
2003. U Nashvilleu, u Tennesseeju, umro američki kantri-muzičar Johnny Cash, Čovjek u crnom. Tokom 50-godišnje karijere najviše je pjevao o rudarima, nadničarima, osuđenicima i kaubojima.
2005. Umro njemački sportista Fritz Schilgen, koji je zapalio olimpijski plamen na Olimpijskim igrama 1936. u Berlinu.
2013. Holandija se zvanično izvinila Indoneziji za masovna ubistva koja je njena vojska počinila prije više od 60 godina tokom borbe njene bivše kolonije za nezavisnost. Indonezija je nezavisnost proglasila 17. augusta 1945, ali je Holandija odbijala da to prizna do 1949. godine.

**Učlanjen** : 18.12.2021

13.09.
[size=39][You must be registered and logged in to see this image.][/size]
Na današnji dan - 13. septembar: Snage Hrvatske vojske, HVO-a i Armije RBiH oslobodile grad Jajce od srpskih snaga

U Šipovicama kod Bijelog Polja 1913. rođen je Ćamil Sijarić, bh. književnik. Tema većine njegovih romana su ljudi i običaji iz regije Bihora, a jedno od njegovih najpoznatijih djela je roman “Bihorci”. Umro je u Sarajevu 6. decembra 1989.
1598. Umro Filip II, napuljski kralj (1554), gospodar Nizozemske (1555), a nakon povlačenja svog oca Karla V (1556), kralj Španije, Sicilije i Sardinije. Apsolutista i fanatični katolik svojom politikom izazvao je ustanak u Nizozemskoj, koji je doveo do nezavisnosti sjeverne pokrajine (1581). Pobijedio je tursku flotu kod Lepanta 1571, ali je pohod njegove nepobjedive armade (1588) na Englesku završio katastrofalnim porazom.
1759. Britanci su u presudnoj bici u blizini Quebeca pobijedili Francuze i osigurali britansku supremaciju u Kanadi.
1842. Narodna skupština Kneževine Srbije, u kojoj su ustavobranitelji imali većinu, proglasila je za kneza Aleksandra Karađorđevića, sina vođe Prvog srpskog ustanka Karađorđa. Ustavobranitelji su prethodno zbacili kneza Mihajla Obrenovića, koji je potom izbjegao u Austriju.
1874. Rođen austrijski kompozitor Arnold Schönberg. Kao začetnik Bečke atonalne škole, pobornik ekspresionizma u muzici i tvorac novog načina komponovanja - dodekafonije, bitno je uticao na razvoj muzike 20. vijeka.
1882. Tokom Egipatskog ustanka britanske trupe porazile egipatsku vojsku kod Tel el-Kebira i nastavile osvajanje Egipta i Sudana.

1922. U Al-Aziziji u Libiji izmjerena najviša temperatura vazduha u hladu, 58 stepeni Celzijusa.
1923. General Migel Primo de Rivera izvršio je, uz odobrenje kralja Alfonsa XIII, državni udar u Španiji i zaveo vojnu diktaturu.
1933. U Sijekovcu kod Bosanskog Broda rođen Duško Trifunović, bh. književnik, scenarist i tekstopisac.
1971. U njujorškom zatvoru Atika poginuli 31 zatvorenik i 11 zatvorskih čuvara kada su pripadnici američke policije i Nacionalne garde intervenisali da smire petodnevnu pobunu u zatvoru.
[You must be registered and logged in to see this image.]
Leopold Stokowski
1977. U Nether Wallopu u Velikoj Britaniji umro američki dirigent poljskog porijekla Leopold Stokowski. Vodio je Njujoršku filharmoniju od 1946. do 1950, a 1962. osnovao Američki simfonijski orkestar. Napisao je knjigu “Muzika za sve nas”.
1989. U Cape Townu održane do tada najveće demonstracije protiv aparthejda u Južnoj Africi. Demonstrante koji su uz pjesmu i igru prolazili kroz centar grada predvodio je nadbiskup Desmond Tutu.
1991. SSSR i SAD su se sporazumjeli da obustave snabdijevanje oružjem zaraćenih strana u Afganistanu.

[You must be registered and logged in to see this image.]
Anthony Perkins
1992. U Los Angelesu umro američki filmski glumac Anthony Perkins, dobitnik Oscara za film “Prijateljsko ubjeđivanje”. Perkins je tražen isključivo za likove psihopata i mračnjaka.
1993. Izrael i Palestinska oslobodilačka organizacija (PLO) potpisali u Washingtonu mirovni sporazum kojim je predviđena palestinska samouprava na okupiranim teritorijama.
1995. Snage Hrvatske vojske, HVO-a i Armije RBiH oslobodile grad Jajce od srpskih snaga. Isti dan Hrvatska vojska oslobodila Drvar.
1999. U Beogradu umro doajen srpskog novinarstva Predrag Milojević.
1999. U četvrtoj velikoj, od serije eksplozija koje su dvije sedmice potresale Moskvu, srušena stambena zgrada, a poginulo 118 ljudi.
2001. Državni sekretar SAD-a Colin Powell potvrdio da je vođa Al-Kaide Osama bin Laden, za kojeg se vjerovalo da se krije u Afganistanu, glavni osumnjičeni za terorističke napade u SAD-u 11. septembra.
2006. Bombaš samoubica usmrtio u Bagdadu 114 osoba, uletjevši svojim kombijem u gomilu šiitskih muslimana.

**Učlanjen** : 18.12.2021

14.09.

U Sarajevu je 1950. rođen Ademir Kenović, bh. režiser, producent i scenarista. Filmovi “Ovo malo duše”, “Kuduz”, “Gori vatra”, “Kod amidže Idriza”... Tokom ratnih godina snimio je više od 50 dokumentarnih filmova, sarajevski vizualni dnevnik...
1219. Proglašena autokefalnost Srpske pravoslavne crkve, koju je kod vizantijskog cara Teodora I Laskarisa i nikejskog patrijarha Manojla I Haritopula izdejstvovao Sava Nemanjić, potom prvi srpski arhiepiskop, sa sjedištem u manastiru Žiča.
1321. Umro Dante Alighieri, najveći italijanski pjesnik, koji je u svom djelu sintetizovao srednjovjekovnu kulturu i nagovijestio novi duh koji će se afirmisati u renesansi. Bio je i prozni pisac, književni teoretičar, filozof i političar. Njegova “Božanstvena komedija” smatra se jednim od najznačajnijih djela u svjetskoj književnosti.
1812. Francuske trupe pod Napoleonom Bonapartom ušle u Moskvu, koju su Rusi u povlačenju zapalili.
1829. Potpisan Jedrenski mirovni ugovor kojim je okončan rusko-turski rat. Srbija je na osnovu Jedrenskog mira 1830. dobila hatišerif o samoupravi, a Grčka nezavisnost.
1860. U Beogradu umro srpski knez Miloš Obrenović, vođa Drugog srpskog ustanka 1815. Izborio je Srbiji autonomiju 1830, a za sebe nasljednu titulu kneza. Zbačen je 1839, ali se vratio na srpski prijesto 1858.
1937. Umro češki državnik i filozof Tomaš Garrigue Masaryk. Osnivač liberalne Češke narodne stranke (1900 - 1920) koja se borila za autonomiju Češke u okviru Austro-Ugarske, bio je prvi predsjednik Čehoslovačke od 1918. do 1935.
1960. Na sastanku predstavnika zemalja proizvođača nafte u Bagdadu osnovana je Organizacija zemalja izvoznica nafte (OPEC).
1975. U Amsterdamu nezaposleni učitelj kuhinjskim nožem isjekao “Noćnu stražu”, jednu od najcjenjenijih Rembrandtovih slika.

[You must be registered and logged in to see this image.]
Grace Kelly
1982. Dan nakon saobraćajne nesreće na putu za Monte Carlo umrla princeza Grace od Monaca, bivša američka filmska glumica Grace Patricia Kelly, dobitnica Oscara za ulogu u filmu “Provincijalka”.
1982. U eksploziji bombe podmetnute u sjedište kršćanske partije Falange u istočnom Bejrutu poginuli predsjednik Libana Bashir Gemayel i još 20 ljudi.
1992. Savjet bezbjednosti UN-a usvojio rezoluciju o povećanju broja i proširenju mandata međunarodnih mirovnih snaga u BiH.
1995. Borci Sedmog korpusa Armije BiH oslobodili Donji Vakuf i Vinac, a borci Petog korpusa Armije BiH oslobodili Bosanski Petrovac od Vojske RS-a.
1996. U BiH održani prvi opšti izbori poslije potpisivanja Mirovnog sporazuma u Daytonu u decembru 1995. Pobijedile su tri nacionalne stranke Srba, Hrvata i Bošnjaka.
1997. U požaru u rafineriji nafte u Visakapatamu, na jugu Indije, poginulo najmanje 56 ljudi, a istog dana je u centralnom dijelu te zemlje poginuo 81 putnik kada se pet vagona ekspresnog voza survalo s mosta u rijeku.
1997. Posmrtni ostaci posljednjeg bosanskog kralja Stjepana Tomaševića vraćeni iz Splita u Jajce, u obnovljeni samostan svetog Luke.
2001. Senat SAD-a usvojio rezoluciju kojom se predsjedniku Georgeu Bushu odobrava da preduzme sve neophodne i odgovarajuće mjere povodom terorističkih napada 11. septembra. Predsjednik Bush odobrio je mobilizaciju 50.000 rezervista.
2009. Haški tribunal osudio Florence Hartmann, bivšu predstavnicu glavne tužiteljice tog suda Carle del Ponte, na kaznu od 7.000 eura, jer je objavila dvije povjerljive odluke Suda iz procesa protiv Slobodana Miloševića.
2009. U Los Angelesu umro Patrick Swayze, američki glumac, plesač i kantautor.

**Učlanjen** : 18.12.2021

15.09.

1776. Tokom Američkog rata za nezavisnost britanske trupe pod komandom generala Williama Howea zauzele New York.
1810. U Meksiku počeo ustanak protiv španske vlasti, koji je s prekidima trajao do 1820, kada je proglašena nezavisnost Meksika od Španije.
1822. Britanske trupe zauzele Kairo, a Rabi-paša protjeran na Cejlon. Kairo je ostao pod britanskom kontrolom do 1922, kada je Egipat proklamovao nezavisnost, a grad postao prijestonica države.
1864. Tokom lova na jarebice, nesretnim slučajem se ubio engleski istraživač John Hanning Speke, prvi Evropljanin koji je u augustu 1858. vidio afričko jezero Viktorija, tvrdeći da je ono izvorište Nila.
1904. Rođen italijanski kralj Umberto II, posljednji vladar Italije koji je na prijesto stupio u maju 1946, poslije abdikacije svog oca Vittorija Emmanuela III. Abdicirao je mjesec kasnije, u junu 1946, kada su se Italijani na referendumu izjasnili za republiku.
1916. U bici na Somi u Prvom svjetskom ratu Britanci prvi put upotrijebili tenkove napravljene prema projektu Ernesta Swintona.
1928. Alexander Fleming otkriva antibiotik penicilin.
1935. Njemački Reichstag na vanrednom zasjedanju u Nürnbergu donio zakon o oduzimanju državljanstva Nijemcima jevrejskog porijekla i zakon o zaštiti njemačke krvi i časti kojim je bilo zabranjeno sklapanje brakova između Nijemaca i Jevreja te zapošljavanje Nijemaca kod jevrejskih poslodavaca.
1946. U San Sabi rođen Tommy Lee Jones, američki glumac.
1949. Konrad Adenauer izabran za prvog kancelara Zapadne Njemačke, a Theodor Heuss za prvog predsjednika Republike.
1967. Komandant egipatskih snaga u šestodnevnom ratu s Izraelom u junu 1967. Abdel Hakim Amer izvršio samoubistvo. U tom ratu Izrael je gotovo uništio egipatsko vazduhoplovstvo, zauzeo Sinaj i prodro do Sueckog kanala.
1987. Njemački hakeri, poznati kao Haos klub, upali u kompjuterski sistem NASA i instalirali program nazvan trojanski konj.
1995. Pripadnici Petog korpusa Armije RBiH oslobodili Kulen-Vakuf i Bosanski Petrovac.
1997. U Sarajevu održan prvi sastanak Stalnog komiteta za vojna pitanja BiH.
1999. Savjet bezbjednosti UN-a odobrio formiranje međunarodnih snaga za Istočni Timor zbog talasa nasilja koji su izazvale proindonezijske snage nakon referenduma na kojem su se stanovnici te indonezijske pokrajine izjasnili za nezavisnost.
2001. Vođe talibana objavile sveti rat (džihad) protiv svake zemlje koja pomogne SAD-u u napadima na Afganistan.
2003. U požaru u najvećem zatvoru u Saudijskoj Arabiji, Al-Hairu u Riadu, poginulo 67, a povrijeđena 23 zatvorenika.
2005. Umro Aleksandar Ravlić, bh. novinar i fotograf.
2006. U Firenci umrla Oriana Fallaci, italijanska novinarka i nekadašnji ratni izvještač, poznata po beskompromisnim intervjuima sa svjetskim liderima i po provokativnim stavovima.
2011. U Sarajevu umro bh. književnik Nedžad Ibrišimović. Bio je predsjednik Društva pisaca BiH od 1993. do 2001. Od 1995. do 1998. bio je gl. i odg. urednik časopisa za književnost Život. Najpoznatije djelo “Vječnik”.

**Učlanjen** : 18.12.2021

16.09.

Na današnji dan - 16. septembar: Rođen ruski vojskovođa Mihail Kutuzov, jedan od najvećih vojnih stratega 19. vijeka

U Sankt Peterburgu je 1745. rođen ruski vojskovođa Mihail Kutuzov, jedan od najvećih vojnih stratega 19. vijeka. Proslavio se u borbama protiv Turaka i Napoleona Bonaparte 1812. Jedna je od glavnih ličnosti romana “Rat i mir” Lava Tolstoja
1498. Umro španski dominikanac Tomas de Torquemada, pokršteni Jevrej, prvi veliki inkvizitor Španije (1483-1494) i fanatični propovjednik inkvizicije. Pod njegovim pritiskom kralj Ferdinand V izdao je dekret o progonu Jevreja na osnovu kojeg je 300.000 Jevreja protjerano iz Španije.
1823. Rođen knez Mihailo Obrenović. Vladao je od 1839. do 1842. i od 1860. do 1868, kada je ubijen u Košutnjaku u Beogradu.
1859. Škotski istraživač David Livingstone otkrio u istočnoj Africi veliko jezero Njasa, koje sada dijele Malavi, Tanzanija i Mozambik. Ranije 1855. je otkrio i Viktorijine slapove na rijeci Zambezi i veći broj drugih jezera.
1908. Beč i Moskva se sporazumjeli da se Austro-Ugarska ne protivi otvaranju Bosfora za ruske brodove, a Rusija austrougarskoj aneksiji Bosne i Hercegovine, čime je okončana aneksiona kriza. Rusija i Srbija su pod pritiskom Austro-Ugarske i Njemačke u martu 1909. priznale aneksiju.
1931. Italijanske kolonijalne snage zarobile i potom pogubile libijskog nacionalnog vođu Omara Mukhtara.
1941. Iranski šah Reza Kan Pahlavi abdicirao u korist 22-godišnjeg princa Mohameda Reze. Abdikaciju su iznudili Velika Britanija, SAD i SSSR zbog šahove pronjemačke politike.
1955. Vojnim udarom zbačen s vlasti predsjednik Argentine Juan Peron. Nakon 18 godina provedenih u egzilu Peron se vratio u Argentinu 1973, kada je formirana peronistička vlada Hectora Campore i iste godine ponovo postao predsjednik Argentine. Poslije njegove smrti 1974. zamijenila ga je supruga Isabela Peron.
1966. Izvođenjem opere Samuela Barbera “Antonije i Kleopatra” otvorena nova zgrada opere Metropolitan u Lincolnovom centru u New Yorku.
1977. U Parizu u 53. godini umrla grčka operska pjevačica Maria Callas, proslavljena sopranistica (“Norma”, “Toska”) i poznata ličnost u svjetskim mondenskim krugovima.
1978. U Iranu poginulo 25.000 ljudi u zemljotresu jačine između 7,5 i 7,9 stepeni Richterove skale. Grad Tabas i veliki broj sela potpuno su razrušeni.
1987. Potpisan Montrealski protokol o zaštiti ozonskog omotača. Smatra se najuspješnijim međunarodnim dogovorom na području zaštite prirode. Potpisalo ga je više od 190 zemalja svijeta. Pretpostavlja se da će se, u slučaju pridržavanja protokola, ozonski omotač obnoviti do 2050. godine.
1995. U operaciji Sana 95 jedinice Petog korpusa Armije RBiH oslobodile grad Ključ.
2001. Kina je nakon 15 godina pregovora primljena u Svjetsku trgovinsku organizaciju.
2005. Vijeće Okružnog suda u Beogradu osudilo četvoricu pripadnika paravojnih formacija Osvetnici Milana Lukića, Olivera Krsmanovića, Dragutina Dragičevića i Đorđa Ševića na ukupno 75 godina zatvora zbog ratnog zločina, otmice i ubistva 16 Bošnjaka iz mjesta Sjeverin.
2013. Bivši marinac Aaron Alexis (34) u kantini američke Ratne mornarice u Washingtonu iz vatrenog oružja ubio 13 ljudi, a 10 ranio. U razmjeni vatre s obezbjeđenjem je ubijen.
2016. Umro Carlo Azeglio Ciampi, bivši italijanski predsjednik i premijer.

**Učlanjen** : 18.12.2021

17.09.

Prva i Druga srpska armija 1918. su uz pomoć dvije francuske divizije probile Solunski front kod Dobrog Polja u Prvom svjetskom ratu. Nijemci i Bugari bili su primorani da se povuku. Proboj srpske vojske doprinio je konačnom slomu Centralnih sila
1631. U Tridesetogodišnjem ratu Šveđani i njemački protestanti pod komandom švedskog kralja Gustava Adolfa pobijedili kod Leipziga carsku vojsku (Katolička liga) pod vođstvom grofa Tillyja.
1665. U Londonu je izbila epidemija kuge u kojoj je umrlo oko 70.000 ljudi.
1787. Delegati 12 od tadašnjih 13 država SAD-a potpisali su Ustav SAD-a. Uz kasnije dodate amandmane, taj ustav je i sada na snazi i najstariji je važeći ustav u svijetu. U njemu je prvi put primijenjena ideja francuskog filozofa Montesquieua o podjeli vlasti na zakonodavnu, izvršnu i sudsku.
1809. Mirom u Fredrikshamu završen je švedsko-ruski rat u kojem je Rusija osvojila Finsku.
1900. Britanska kraljica Victoria I Alexandrina potpisala je dokument kojim je Australija ušla u Commonwealth kao federalna unija šest bivših britanskih kolonija.
1908. Rođen ruski violinista i dirigent David Fjodorovič Ojstrah, jedan od najvećih majstora violine u 20. vijeku.
1921. U Sarajevu osnovan Fudbalski klub Željezničar.
1931. Kompanija RCA Victor predstavila je prvu long-play gramofonsku ploču na 33 obrtaja u hotelu Savoy u New Yorku.
1939. Sovjetska Crvena armija ušla u Poljsku sa istoka, zaposjela krajeve zapadne Bjelorusije i Ukrajine i zarobila 217.000 Poljaka.
1944. Spuštanjem britanskih padobranaca kod grada Arnhema u Holandiji počela je operacija Market Garden u Drugom svjetskom ratu, s ciljem da se uspostavi mostobran na rijeci Rajni i zaobiđe njemačka linija odbrane. Savezničke trupe naišle su na neočekivano jak otpor Nijemaca i operacija je propala uz velike savezničke gubitke.
1961. Obješen bivši turski premijer Adnan Menderes, kojeg je u maju 1960. oborila vojna hunta generala Džemala Gursela i osudila na smrt zbog izdaje reformskih principa Kemala Ataturka.
1978. Potpisivanjem okvirnog plana za mir na Bliskom istoku, u Camp Davidu su završeni razgovori predsjednika Egipta Anvara el-Sadata, premijera Izraela Menahema Begina i predsjednika SAD-a Jimmyja Cartera.
1980. Bivši diktator Nikaragve general Anastasio Somoza Debayle ubijen je u atentatu u Paragvaju, gdje je živio u izbjeglištvu poslije zbacivanja sa vlasti u julu 1979.
1995. Borci Petog korpusa Armije BiH oslobodili Bosansku Krupu od Vojske RS-a.
1997. U blizini Fojnice, u centralnoj Bosni, srušio se helikopter Ujedinjenih nacija u kojem su poginuli 12 članova misije UN-a i OHR-a i tadašnji zamjenik visokog predstavnika UN-a za BiH Gerd Wagner.
2001. Okružni sud u Beogradu obustavio krivični postupak protiv čelnika zapadnih zemalja i NATO-a zbog avionapada na SR Jugoslaviju 1999. Postupak je obustavljen nakon što je javni tužilac odustao od optužnice, a Vrhovni sud Srbije ukinuo presudu kojom su optuženi osuđeni na po 20 godina zatvora.
2007. U Zagrebu umrla Ljiljana Molnar-Talajić, bh. i hrvatska operna pjevačica, sopranistica i muzička pedagoginja. Nastupala je u najvećim svjetskim opernim kućama, kao što su Bečka državna opera, milanska Scala, Metropolitan...
2011. U nesreći na aeromitingu u Rinou u Nevadi poginulo devet osoba, a 54 su povrijeđene kada je jedna letjelica udarila u ivicu tribina gdje su se nalazili gledaoci i mediji koji su pratili događaj.

**Učlanjen** : 18.12.2021

18.09.

U Sarajevu je 1888. rođen Hamdija Kreševljaković, bh. historičar i književnik. Objavio je više od 350 radova iz oblasti historije, kulture, civilizacije, baštine BiH. Jedan je od utemeljitelja savremenog pristupa u proučavanju historije BiH
1709. Rođen engleski pisac i leksikograf Samuel Johnson, autor prvog modernog rječnika engleskog jezika (A Dictionary of the English Language), koji je objavljen 1755, a potom bio temelj engleske književnosti više od jednog vijeka (poema “Taština ljudskih želja”, tragedija “Irena”, satira “London”).
1739. Potpisivanjem Beogradskog mira okončan rat između Austrije i Turske, započet 1736. Austrija je potisnuta s Balkana, a Turska se vratila na Dunav i Savu. Srbija je ponovo postala dio Otomanskog carstva, a Austrija je bila prisiljena da Turcima vrati i Malu Vlašku i dijelove Bosne koje je dobila Požarevačkim mirom 1718.
1759. Francuzi su poslije vojnog poraza morali da prepuste Englezima provinciju Quebec u Kanadi.
1819. Rođen francuski fizičar Léon Foucault, koji je ogledom s klatnom (Foucaltovo klatno) dokazao rotaciju Zemlje. Pronašao je žiroskop, usavršio teleskop i otkrio vrtložno-vihorne struje u metalnim masama.
1822. Francuski egiptolog Jean-Francois Champollion dešifrovao je egipatsko pismo - hijeroglife. Preveo je dijelove kamena iz Rozete, otkrivajući sličnost egipatskog jezika s koptskim - kombinacija fonetskih i ideogramskih znakova.
1851. Izašao prvi broj američkog dnevnika New York Times, koji je osnovao Henry Jarvis Raymond.
1905. Rođena švedska filmska glumica Greta Luisa Gustaffson, poznata kao Greta Garbo, jedna od najvećih glumica nijemog i zvučnog filma. Svjetsku slavu stekla je u Hollywoodu, a s filma se povukla kada je bila na vrhuncu karijere.
1934. SSSR pristupio Ligi naroda.
1942. U Zagrebu umro Ćiro Truhelka, hrvatski arheolog i povjesničar. Pisao je o prapovijesnim, rimskim i srednjovjekovnim nalazima, o turskim ispravama, stećcima, rimskom i srednjovjekovnom novcu, bosančici.
1961. U avionskoj nesreći iznad Sjeverne Rodezije poginuo generalni sekretar UN-a od 1953, Šveđanin Hjalmar Agne Dag Hammarskjoeld.

[You must be registered and logged in to see this image.]
Jimi Hendrix
1970. Američki pjevač i najčuveniji rock gitarista 20. vijeka Jimi Hendrix umro u 27. godini od prekomjerne doze droge. Bio je pionir, inovator i samouki ljevoruki gitarista koji je presudno utjecao na rock, blues, jazz i soul.
1982. U masakru koji je, uz podršku izraelske vojske, počinila libanska kršćanska milicija u palestinskim izbjegličkim logorima Sabra i Shatila u Bejrutu ubijeno najmanje 800 ljudi. To je bila odmazda za atentat izvršen četiri dana ranije, u kojem je ubijen predsjednik Libana Bashir Gemayel.
1995. Republika BiH primljena u članstvo Međunarodne agencije za atomsku energiju (IAEA).
1997. Islamski teroristi u centru Kaira napali turistički autobus i ubili devet njemačkih turista i egipatskog vozača.
2001. Okružni sud u Beogradu saopštio da je iz masovne grobnice u Batajnici kod Beograda iskopano najmanje 269 tijela za koja se sumnja da su posmrtni ostaci kosovskih Albanaca ubijenih i poginulih za vrijeme rata na Kosovu 1999.
2014. Građani Škotske na referendumu glasali protiv otcjepljenja od Velike Britanije. Zvanični rezultati pokazali da je 55,3 posto Škota glasalo za ostanak u okviru Velike Britanije, a 44,7 posto glasalo protiv.
2018. Ruski vojni avion Iljušin-20 s 15 ruskih vojnika srušio se kod grada Latakije u Siriji. On je oboren projektilom S-200 sirijskog PVO-a koji je gađao izraelski avion F-16, koji je manevrisao blizu ruskog aviona

**Učlanjen** : 18.12.2021

19.09.
Mađarski revolucionar Lajos Kossuth, vođa Mađarske revolucije 1848. i rata za nezavisnost od Austrije, rođen je 1802. Guverner oslobođene Mađarske od aprila do 13. augusta 1849. kada je kapitulirala Mađarska, odlazi u izbjeglištvo
636. Arapske snage predvođene Halidom ibn Validom zauzele su Damask od Vizantinaca.
1356. Engleska vojska pod vođstvom Crnog Princa, sina kralja Edwarda III, u bici kod Poitiersa porazila je vojsku francuskog kralja Jeana II, čime je okončana prva faza Stogodišnjeg rata. Istog dana 1370. Crni Princ je zauzeo i opustošio Limoges.
1888. Prvo svjetsko takmičenje za izbor ljepotice održano je u belgijskoj banji Spa, a prva zvanično najljepša žena na planeti je postala 18-godišnja Kreolka iz Guadalupe Berta Sukare.
1922. Rođen češki atletičar Emil Zatopek. Na OI u Londonu 1948. osvojio zlatnu medalju u trci na 10.000 metara, a 1952. na OI u Helsinkiju na 5.000, 10.000 i u maratonu. Oborio je 18 svjetskih rekorda i pobijedio zaredom u 69 trka.
1928. “Parobrod Willy”, prvi animirani crtani film u kojem se pojavio Mickey Mouse, prikazan je u njujorškom bioskopu Colony Theater.
1955. U Argentini vojska zbacila sa vlasti predsjednika Juana Dominga Peróna, koji je izbjegao i do 1973. živio u inostranstvu. Po povratku u zemlju, ponovo je izabran za predsjednika i bio na čelu države do smrti 1974.
1957. Amerikanci u Nevadi izvršili prve podzemne nuklearne probe.
1961. Građani Jamajke se na referendumu izjasnili za izdvajanje zemlje iz Zapadnoindijske Federacije.
1985. U glavnom gradu Meksika Siudad Mexicu i okolini u zemljotresu poginulo oko 12.000, a ranjeno 40.000 ljudi.
1989. U eksploziji aviona DC-10 francuske kompanije UTA na liniji Brazavil - Pariz, iznad Nigera, za koju je kasnije optužena Libija, poginuli su svi putnici i članovi posade (171).
1991. Kolone tenkova JNA krenule iz Beograda prema Hrvatskoj, gdje su počeli sukobi srpskih naoružanih grupa i hrvatske policije. Hrvatska je 25. juna 1991. proglasila samostalnost i izdvojila se iz SFR Jugoslavije.
1992. U operaciji Drina goraždanski borci 43. i 31. drinske brigade Armije BiH nakon četiri dana ofanzive oslobodili desnu obalu okupirane teritorije Goražda. Razbijena su neprijateljska uporišta na Kolijevkama i Biljinu, oslobođena naselja Bare, Krsnica, Zupčići, Potkozara i još neka sela. Tada je cijeli teritorij općine Goražde bio slobodan.
1992. Savjet bezbjednosti UN-a isključio je SR Jugoslaviju iz svjetske organizacije, osporivši joj pravo da automatski naslijedi SFRJ. SRJ je ponovo postala članica UN-a 2. novembra 2000. godine nakon što je demokratska opozicija preuzela vlast u Srbiji.
1994. Američke trupe iskrcale se na Haiti u operaciji koju je Washington označio kao ponovno uspostavljanje demokratije u toj zemlji.
1999. U Beogradu umro Pavle Ivić, jedan od vodećih jugoslovenskih lingvista.
2001. Islamske vođe pozvale terorističkog lidera Osamu bin Ladena da dobrovoljno napusti Afganistan, ali mu nisu odredile rok za izlazak iz zemlje. SAD zaprijetile da će napasti talibane ukoliko ne predaju Bin Ladena.
2003. Bivši američki predsjednik Bill Clinton posjetio je Prištinu, gdje je proglašen za počasnog doktora Prištinskog univerziteta.
2006. Na Tajlandu izvršen državni udar u kojem je zbačen premijer Taksin Šinavatra, koji je u to vrijeme bio na zasjedanju Generalne skupštine UN-a.
2008. Umro Mauricio Kagel, jedan od najznačajnijih savremenih kompozitora, koji se bavio filmom, esejistikom, kamernom muzikom, komponovao je za radiodrame i imao ključan uticaj u oblasti instrumentalnog teatra.

**Učlanjen** : 18.12.2021

20.09.

Portugalski moreplovac Ferdinand Magellan 1519. isplovio je iz Seville sa pet brodova na put oko svijeta. Magellan je poginuo u borbi sa domorocima na ostrvu Muktan 1521, a u Sevillu se 1522. vratio jedan brod “Viktorija”
480. p. n. e. U pomorskoj bici kod ostrva Salamina u Egejskom moru Grci su pod komandom atinskog vojskovođe Temistokla porazili Perzijance koje je predvodio kralj Kserks I, čime je osigurana prevlast Atine na moru.
1842. Rođen škotski hemičar i fizičar James Dewar, pronalazač termos-boce. Prvi je proizveo tečan (1898), a zatim i čvrst vodonik (1899).
1863. Umro njemački filolog i pisac Jacob Grimm, osnivač savremene germanistike. Sa bratom Wilhelmom sakupio je i objavio čuvene priče i bajke za djecu.
1870. Snage italijanskog kralja Vitorija Emanuela II ušle u Rim, čime je završeno ujedinjenje Italije. Papa Pije IX povukao se u Vatikan i proglasio se zatvorenikom.
[You must be registered and logged in to see this image.]
Sophia Loren
1934. U Rimu rođena italijanska filmska glumica Sophia Scicolone, poznata kao Sophia Loren, dobitnica Oscara 1961. za film “Dvije žene”. Filmovi “Čočara”, “Crna orhideja”, “Hljeb, ljubavi...”.
1943. Najviše tijelo narodne vlasti u Hrvatskoj Zemaljsko antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Hrvatske (ZAVNOH) proglasilo je vraćanje Istre, Rijeke, Kvarnerskih otoka, Zadra, Lastova i Palagruže zemlji Hrvatskoj, odnosno Jugoslaviji. O toj odluci obavještavaju se vlade savezničkih zemalja: SSSR-a, Velike Britanije, SAD-a, kao i čitava svjetska javnost.
1970. Sovjetski kosmički brod Luna 16 spustio se na Mjesec i pokupio uzorke Mjesečevog tla.

1977. Vijetnam i Džibuti primljeni u UN.
1979. Jean-Bédel Bokassa, vladar Centralnoafričkog carstva, oboren je sa vlasti. Novi šef države, bivši predsjednik David Dacko vratio je zemlji status republike.
1981. Centralnoamerička država Belize na obali Karipskog mora stekla nezavisnost od Velike Britanije.
1984. U napadu automobila bombe na američku ambasadu u Bejrutu poginulo je 16 ljudi, a američki ambasador je povrijeđen.
1990. Južna Osetija proglasila nezavisnost od Gruzije.
1990. Parlamenti istočne i zapadne Njemačke potvrdili su ugovor o ujedinjenju dviju država.
1990. Umro konstruktor aviona Slobodan Zrnić, dekan Mašinskog fakulteta Novosadskog univerziteta, jedan od konstruktora letjelica IK-3 i S-49. Avion IK-3 je 6. aprila 1941. u Drugom svjetskom ratu učestvovao u odbrani Beograda.
2000. U Moskvi u 65. godini umro ruski kosmonaut German Titov, drugi čovjek koji je letio u svemir. Titov je u augustu 1961. godine, u brodu Vostok 2, proveo 25 sati u svemiru, obišavši zemlju 17 puta.
2003. Bivši američki predsjednik Bill Clinton zvanično je otvorio Memorijalni centar u Potočarima posvećen žrtvama genocida u Srebrenici 1995, kada su snage Vojske RS-a ubile oko 8.000 Bošnjaka.
[You must be registered and logged in to see this image.]
Simon Wiesenthal
2005. U Beču umro poznati lovac na naciste Simon Wiesenthal (96), koji je zaslužan za hapšenje više od 1.000 pripadnika njemačkog nacističkog režima, među kojima su Adolf Eichmann, Franz Stangl...
2017. Više od 250 osoba je poginulo u zemljotresu koji je pogodio regiju Mexico Cityja, Moralesa i Publa u Meksiku, a više desetina hiljada ljudi ostalo je bez krova nad glavom.
2018. U potonuću trajekta na jezeru Viktorija na sjeveru Tanzanije utopila se 183 putnika.

**Učlanjen** : 18.12.2021

21.09.

U Zaječaru je 1846. rođen političar i pisac Svetozar Marković, osnivač socijalističkog pokreta u Srbiji. Pokrenuo list Radenik 1871. Njegove ideje su imale veliki uticaj na razvoj socijalističke ideologije i politike u Srbiji i na Balkanu
19. p.n.e. Umro Publije Vergilije Maron, pjesnik carskog Rima, autor nacionalnog junačkog epa “Eneida”. Smatra se najvećim pjesnikom antike i uzorom latinskog i zapadnoevropskog stvaralaštva. Dante ga je uzeo za vodiča kroz podzemlje u “Božanstvenoj komediji”.
1452. Rođen italijanski vjerski i politički reformator Girolamo Savonarola, dominikanski redovnik koji je zbog sukoba s papom Aleksandrom VI spaljen kao heretik 1498. Njegov lik inspirisao je mnoga književna djela i kontroverzne rasprave. Smatran mračnim fanatikom, ali i pretečom reformacije, mučenikom i svecem.
1792. Na prvoj javnoj sjednici Konventa, revolucionarnog parlamenta, ukinuta monarhija u Francuskoj.
1832. Umro škotski pisac Walter Scott, autor historijskih romana “Rob Roy”, “Ivanhoe”, “Waverley”. Skupljao i narodne pjesme i pisao epove iz historije Škotske. U engleskom prevodu objavio baladu “Hasanaginica”. Izvršio uticaj na evropski roman.
1860. Umro njemački filozof Arthur Schopenhauer.
[You must be registered and logged in to see this image.]
Sergej Aleksandrovič Jesenjin/
1895. U Rjazanjskoj guberniji, u selu Konstantinovo, rođen ruski pjesnik Sergej Aleksandrovič Jesenjin. Život je okončao samoubistvom 27. decembra 1925, objesivši se o cijev centralnog grijanja u hotelu Anglater u Petrogradu.
1938. Vlada Čehoslovačke prihvatila britansko-francuski plan o prepuštanju Sudetske oblasti nacističkoj Njemačkoj.
1939. Rumunski fašisti, pripadnici Gvozdene garde, ubili premijera Rumunije Armanda Kalineskua.
1949. U Kini formirana Centralna narodna vlada s Mao Ce-tungom na čelu. Ce-tung 1. oktobra proglasio Narodnu Republiku Kinu.
1956. U atentatu smrtno ranjen nikaragvanski diktator Anastasio Somoza. Umro osam dana kasnije, naslijedio ga sin Luis.
1964. Malta postala nezavisna poslije 164 godine britanske vladavine.
1972. Predsjednik Filipina Ferdinand Marcos zaveo vanredno stanje u zemlji i stavio u zatvor na hiljade protivnika režima. Marcos ostao na vlasti do 1986.
1973. Jugoslavija prekinula diplomatske odnose sa Čileom 10 dana poslije puča generala Augusta Pinocheta, u kojem je ubijen predsjednik Salvador Allende.
1974. Umro američki filmski glumac Walter Brennan, prvi glumac koji je dobio tri Oscara. Poznat prije svega po brojnim epizodnim ulogama u vesternima.
1992. Meksiko i Vatikan uspostavili pune diplomatske odnose poslije 130 godina dugog prekida.
1993. Predsjednik Rusije Boris Jeljcin raspustio parlament pod optužbom da poslanici blokiraju ustavne reforme i izbore. Pobunjeni poslanici zabarikadirali se u zgradi parlamenta u Moskvi, odakle su istjerani uz pomoć vojske 4. oktobra.
1996. Na aerodromu u Bogoti, u avionu predsjednika Kolumbije Ernesta Sampera, koji je bio spreman da poleti u SAD, poslije anonimne prijave nađeno oko četiri kilograma heroina. Predsjednik osumnjičen za veze s narkomafijom, vlada saopštila da se radi o namještaljci.
1999. Na Tajvanu u zemljotresu poginulo više od 2.100 osoba, a povrijeđeno oko 8.700.
2003. Poslije 14 godina osmatranja planete Jupiter i njenih satelita, uništen posmatrački brod Galileo, dio programa NASA.

**Učlanjen** : 18.12.2021

22.09.

Otto von Bismarck postao je 1862. pruski kancelar. Pod geslom krv i gvožđe ujedinio je 25 njemačkih država u Njemačko carstvo, osnovano 1871. sa Wilhelmom Hohenzollernom kao carem. Važna ličnost u njemačkoj povijesti

1791. Rođen engleski fizičar i hemičar Michael Faraday, koji je 1831. otkrio zakon elektromagnetske indukcije, a 1833. dva osnovna zakona elektrolize.
1792. Dan poslije obaranja monarhije, Francuska je proglašena republikom i na snagu je stupio novi kalendar, kojim je za početak računanja nove ere uzet jesenji ekvinocij - 23. septembar 1792.
1862. Predsjednik SAD-a Abraham Lincoln objavio je dekret prema kojem svi američki robovi postaju slobodni građani od 1. januara 1863.

[You must be registered and logged in to see this image.]
Sultan Abdul Hamid II

1908. Visoka porta objavila da Tursko carstvo dobija ustav i parlament, slobodu štampe i ravnopravnost svih državljana, bez obzira na vjersku pripadnost. Sultan Abdul Hamid donio ustav pod pritiskom mladoturaka i zapadnih zemalja.
1918. Rođen meksički violinista porijeklom poljski Jevrej Henryk Szeryng, jedan od najvećih majstora violine 20. vijeka. Emigrirao je kada je nacistička Njemačka 1939. napala Poljsku i do 1945. u Londonu je bio oficir za vezu poljske izbjegličke vlade i prevodilac premijera, generala Vladislava Sikorskog. Od 1945. je profesor na Muzičkom fakultetu u Meksiku.
1940. Japanske trupe ušle u Drugom svjetskom ratu u Francusku Indokinu.
1949. Vlade SAD-a, Velike Britanije i Kanade saopštile da je SSSR izveo prvu eksploziju atomske bombe 29. augusta 1949.
1955. U Velikoj Britaniji je počela da radi komercijalna televizija. Prvi plaćeni oglas bila je reklama za pastu za zube.
1974. U uraganu u centralnoameričkoj državi Honduras poginulo je oko 5.000 ljudi.
1980. Kopnene snage Iraka ušle u Iran sa namjerom da preuzmu kontrolu nad Shat el-Arabom, čime je iračko-iranski sukob prerastao u pravi rat, koji je trajao narednih osam godina.
1985. Francuski premijer Laurent Fabius priznao je da su francuski tajni agenti, na osnovu naređenja vlade, potopili kod Novog Zelanda brod organizacije Greenpeace Dugin ratnik. Greenpeace je vodio kampanju protiv francuskih nuklearnih proba.
1989. U 101. godini umro američki pjevač Irving Berlin, autor više od 1.000 šlagera. Njegova pjesma “White Christmas” iz filma “Holiday Inn” (1942) ubraja se i danas u bestselere američkog muzičkog tržišta.
1992. SAD uputile zahtjev generalnom sekretaru UN-a da se formira komisija za ispitivanje ratnih zločina u Jugoslaviji. U priloženom izvještaju rukovodstva Srbije i JNA, kao i srpske oružane snage u Hrvatskoj i BiH, optužena su za teške zločine počinjene tokom 15 mjeseci rata u bivšoj Jugoslaviji.
1995. U Sarajevu u 64. godini umrla bh. pjesnikinja Nasiha Kapidžić-Hadžić.
2001. SAD ukinule sankcije Indiji i Pakistanu, uvedene 1998, kada su te dvije zemlje izvršile nuklearne probe. više

[You must be registered and logged in to see this image.]
Isaac Stern/

2001. U New Yorku umro Isaac Stern, jedan od najvećih violinista dvadesetog vijeka. Poznat je i po tome što je spasio Carnegie Hall od propasti 60-ih godina prošlog vijeka. Poticao je nastupe mladih i talentiranih glazbenika.
2010. Umro američki pjevač Edie Fisher, jedan od najpopularnijih izvođača 1950-ih godina u svijetu. Među njegovim najuspješnijim pjesmama su “Thinking of you”, “Any Time” i “Oh, My Pa-pa”.
2018. Najmanje 29 iranskih vojnika je ubijeno, a 57 ranjeno u napadu tokom vojne parade u gradu Ahvazu, na jugozapadu Irana. Napad su izvela četiri naoružana muškarca od kojih su dvojica ubijena u razmjeni vatre.

**Učlanjen** : 18.12.2021

23.09.

U Sarajevu rođen bh. pjevač zabavne muzike, član legendarnih Indexa Davorin Popović. Jedna od najvećih zvijezda bivše Jugoslavije, a njemu u čast ustanovljena je u BiH nagrada “Davorin”. Umro je 18. juna 2001.

63. pr. n. e. Rođen Cezar Oktavijan August, usvojeni sin Julija Cezara, prvi rimski car. Nakon što je pobijedio vojsku Marka Antonija i Kleopatre kod Akcija 31. godine pr. n. e, preuzeo je svu vlast i zaveo novi oblik vladavine - principat te ustanovio Pax Romana - mir u cijelom Rimskom carstvu. Njegova vladavina smatra se najsjajnijim periodom rimske historije i naziva Augustov ili zlatni vijek.
1687. U borbi s Turcima, prilikom napada na Duvno, poginuo uskočki vojvoda Stojan Janković, vojni starješina Ravnih kotara u mletačkoj službi. Za podvige u borbama protiv Turaka mletačke vlasti su ga odlikovale titulom kavaljera i dale mu imanje u Kotarima. Opjevan je u narodnoj pjesmi “Ropstvo Janković Stojana”.
1817. Španija i Velika Britanija potpisale sporazum o zabrani trgovine robljem.
1840. Crnogorci u Mljetičku na Durmitoru ubili 80 turskih vojnika i muselima gatačkog, pivskog i drobnjačkog Smail-agu Čengića, koji je pošao da kupi harač. O tom događaju je spjevan herojski ep “Smrt Smail-age Čengića”.
1846. Njemački astronom Johann Gottfried Galle otkrio planetu Neptun.
1866. Srpski knez Mihailo Obrenović i crnogorski knez Nikola Prvi Petrović zaključili ugovor o ujedinjenju Srbije i Crne Gore i savezu u ratu protiv Otomanskog carstva.
1870. Umro francuski pisac Prosper Mérimée. Njegova novela “Carmen” inspirisala je francuskog kompozitora Georgesa Bizeta da napiše istoimenu operu.
1930. Rođen Ray Charles, slijepi američki jazz pjevač i klavirista.
1943. Rođen Antonio Tabucchi, italijanski književnik i prevodilac.
1946. U Sarajevu rođen bh. pjevač zabavne muzike, član legendarnih Indexa Davorin Popović. Jedna od najvećih zvijezda bivše Jugoslavije, a njemu u čast ustanovljena je u BiH nagrada “Davorin”. Umro je 18. juna 2001.
1949. U New Jerseyju rođen Bruce Springsteen, rock muzičar.
1987. Na 8. sjednici Centralnog komiteta Saveza komunista Srbije, održanoj u Beogradu, pobijedila tvrda struja Slobodana Miloševića nad pristalicama umjerene politike Ivana Stambolića. Milošević je potom izvršio čistke u partiji i medijima i obezbijedio osnov za svoju nacionalističku politiku.
1991. Jermenija proglasila nezavisnost od SSSR-a.
1997. Irska rock grupa U2 održala historijski koncert na stadionu Koševo u Sarajevu. Posjećujući grad u sklopu svoje turneje “PopMart”, grupa U2 postala je prvi značajniji izvođač koji je održao koncert u Sarajevu nakon završetka rata u BiH.
1998. Savjet bezbjednosti UN-a donio Rezoluciju 1199 kojom se zahtijeva prekid vatre između srpskih snaga bezbjednosti i kosovskih Albanaca i nastavljanje pregovora o okončanju krize na Kosovu. Najavljene su dalje akcije i dodatne mjere ukoliko rezolucija ne bude poštivana.
2004. Tropski uragan Jean, koji je pogodio Haiti, odnio najmanje 1.147 života, a oko 1.250 ljudi se vode kao nestali.
2008. U Beogradu u 47. godini umrla glumica Sonja Savić. Poznata po svom promuklom glasu i ulogama u uspješnim jugoslovenskim filmovima 1980-ih. U posljednjih desetak godina života povremeno se povlačila iz javnosti i posvećivala alternativnoj umjetnosti.

**Učlanjen** : 18.12.2021

24.09.

U Izmiru je 1884. rođen turski državnik i vojskovođa Mustafa Ismet Ineni, učesnik mladoturske revolucije 1908, predsjednik Turske od 1938. nakon smrti Kemala Ataturka. Dozvolio je 1946. formiranje političkih stranaka u Turskoj
[You must be registered and logged in to see this image.]
Zulfikar Zuko Džumhur
1920. U Konjicu rođen Zulfikar Zuko Džumhur, bh. putopisac, slikar i karikaturist. Prve crteže je objavio u Narodnoj armiji 1947, a sarađivao je kao karikaturist u Ježu, Borbi, Politici, Oslobođenju... Umro je 29. novembra 1989. godine.
1941. Vlade 15 zemalja, među kojima i Kraljevine Jugoslavije, potpisale Atlantsku povelju na konferenciji u Londonu. Povelju u osam tačaka proklamovali su 14. augusta američki predsjednik Franklin Roosevelt i britanski premijer Winston Churchill kao politički program saveznika u borbi protiv Sila osovine u Drugom svjetskom ratu. Taj dokument je kasnije poslužio kao osnova Povelje UN-a.
1941. Partizani u Drugom svjetskom ratu oslobodili Užice.
1953. U Medveđi kod Trstenika rođen Radoš Bajić, srpski glumac.
1960. U Newportu porinut Enterprise, prvi američki nosač aviona na atomski pogon.
1986. Beogradski list Večernje novosti objavio Memorandum Srpske akademije nauka i umetnosti, koji je potom dobio medijski tretman srpskog nacionalnog programa i izazvao žestoke kritike u Srbiji i drugim republikama bivše Jugoslavije, naročito u Hrvatskoj.
1988. Na Olimpijskim igrama u Seulu kanadski sprinter Ben Johnson postavio svjetski rekord u finalnoj trci na 100 metara od 9,79 sekundi. Šest dana kasnije utvrđeno je da je bio dopingovan, rezultat je poništen, a Johnsonu je oduzeta zlatna medalja.
1990. Predsjednik Zapadne Njemačke Richard von Weizsäcker potpisao sporazum kojim će 3. oktobra 1990. dvije njemačke države ponovo biti ujedinjene.
1993. Kralj Norodom Sihanuk ponovo preuzeo kambodžanski prijesto i potpisao novi ustav, prema kojem je Kambodža postala ustavna monarhija.
1996. SAD, Rusija, Kina, Velika Britanija i Francuska potpisale su dokument o zabrani nuklearnih proba.
1996. Umro ruski špijun Pavel Sudoplatov (89), koji je, prema zapadnim izvorima, ukrao američki plan za atomsku bombu i organizovao ubistvo ruskog revolucionara Lava Trockog.
1998. Dan nakon poziva UN-a jugoslovenskoj vladi i kosovskim Albancima da prekinu sukobe i nasilje na Kosovu, Savjet NATO-a odobrio izdavanje Akta upozorenja za ograničenu akciju iz vazduha i za fazne vazdušne operacije na Kosovu.
2000. Pobjedom udružene opozicije na izborima u Srbiji i SR Jugoslaviji završila desetogodišnja autokratska vladavina Slobodana Miloševića. Ne želeći da prihvati poraz, do tada vladajuća Socijalistička partija Srbije i njen lider Milošević izazvali su postizbornu krizu koja je zaprijetila građanskim ratom u Srbiji. Kriza je okončana 5. oktobra nakon masovnih protesta širom Srbije, a novi predsjednik SR Jugoslavije postao je Vojislav Koštunica, lider Demokratske stranke Srbije i predsjednički kandidat DOS-a.
2002. Dvojica napadača na vjerski kompleks Hindu u Gandihinagaru, glavnom gradu indijske države Gujarat, ubila 30, a ranila 74 osobe, prije nego što su ih komandosi ubili.
[You must be registered and logged in to see this image.]
Malcolm Arnold
2006. U Norwichu umro britanski kompozitor Malcolm Arnold, autor muzike za film “Most na rijeci Kwai”, za koju je 1958. dobio Oscar. Komponovao je muziku za više od 130 filmova, devet simfonija, sedam baleta, dvije opere...
2013. Završena četverodneva akcija kenijske vojske protiv somalijske terorističke organizacije El Shabab koja je 21. septembra zauzela tržni centar u Najrobiju. U napadu terorista i reakciji vojske Kenije poginulo je 72 ljudi, a 157 je povrijeđeno.
2015. U stampedu na hadžu koji se desio u Mini u blizini Meke život izgubilo 717 hadžija, uglavnom iz Irana.

**Učlanjen** : 18.12.2021

25.09.

345. Nakon tri godine bezuspješnih pokušaja, srpski car Dušan osvojio grad Ser, čime je došao u posjed puteva koji su vodili u Trakiju i ka poluostrvu Halkidiki, gdje se nalazi Sveta gora.
1513. Španski istraživač Vasko Nunjes de Balboa prešao je Panamski pojas i postao prvi Evropljanin koji je vidio Tihi okean.
1555. Sklopljen Augsburški vjerski mir između njemačkog kralja Ferdinanda I i luteranskih knezova kojim su izjednačena prava luterana (protestanata) i rimokatolika. Usvojen je zakon o slobodi vjeroispovijesti po principu Cuius regio, illius religio (čija je zemlja, onoga je i vjera).
1823. Srpskom piscu i jezičkom reformatoru Vuku Stefanoviću Karadžiću dodijeljen je počasni doktorat Univerziteta u Jeni.
1849. Umro austrijski violinist, dirigent i kompozitor Johan Strauss Stariji, koji je bečkom valceru dao klasični oblik i učinio ga popularnim širom Evrope. Komponovao je više od 150 valcera, kadrile, marševe i polke.
1866. Rođen američki biolog i genetičar Tomas Hant Morgan, osnivač genetike, dobitnik Nobelove nagrade za medicinu 1933. za otkriće funkcije hromozoma u prenošenju nasljednih svojstava.
1932. Španska pokrajina Katalonija dobila je autonomiju - pravo na zastavu, lokalnu skupštinu i jezik. Autonomija je ukinuta 1939. kada je Francisco Franco došao na vlast.
1956. U upotrebu pušten prvi transatlantski telefonski kabl, postavljen između Obena u Škotskoj i Newfoundlanda u Kanadi.
1962. Sonny Liston postao je svjetski bokserski šampion teške kategorije kada je u Chicagu u prvoj rundi nokautirao Floyda Pattersona.
1969. U Swanseau u Velikoj Britaniji rođena Catherine Zeta-Jones, engleska glumica.
1970. U Locarnu umro njemački pisac Erich Maria Remarque, koji se proslavio antimilitarističkim romanom “Na zapadu ništa novo”. Njegovi romani bili su zabranjeni u nacističkoj Njemačkoj. Izbjegao je 1939. u SAD.
1973. Američki vasionski brod Skylab 2 spustio se u Pacifik sa tri člana posade, koji su proveli 59 dana u orbiti oko Zemlje.
1990. Savjet bezbjednosti UN-a uveo vazdušni embargo nad Irakom i okupiranim Kuvajtom, kojim se zabranjuju svi letovi osim humanitarnih.
1991. Savjet bezbjednosti UN-a usvojio rezoluciju o embargu na oružje Jugoslaviji i pozvao jugoslovenske lidere da prekinu sukobe.
1992. Moskva i Washington odbacili jedan od posljednjih ostataka hladnog rata, dozvolivši slobodu putovanja ruskim i američkim novinarima i poslovnim ljudima koji rade u Rusiji, odnosno u SAD-u.
1997. Britanski supersonični automobil postavio u Nevadi novi svjetski rekord postigavši brzinu od 1.142 kilometra na sat.
2001. Sefer Halilović, general Armije RBiH, dobrovoljno se predao Tribunalu u Haagu. Optužen da je u septembru 1993. učestvovao u masakru nad 60 hrvatskih civila u Grabovici. U novembru 2005. u nedostatku dokaza oslobođen krivice.
2014. Umro Sulejman Tihić, bh. političar, bivši član Predsjedništva BiH.
2016. U Republici Srpskoj održan referendumu o Danu RS-a (9. januar), koji je Ustavni sud BiH zabranio. Na referendum je izašlo 624.190 građana, odnosno 51,17 posto upisanih u glasački spisak.
2017. Kurdi na sjeveru Iraka na referendumu glasali za nezavisnost. Zvanični Bagdad odbio da prizna rezultate referenduma kao i sve velike sile i susjedne zemlje osim Izraela.

**Učlanjen** : 18.12.2021

26.09.

1186. Dubrovnik sklopio mir sa srpskim velikim županom Stefanom Nemanjom, koji je u dva navrata pokušao da zauzme taj grad (1184. i 1185). Sporazum o miru bio je osnov za kasnije ugovore Srbije i Dubrovnika.
1371. U bici na rijeci Marici, kod Črnomena, Turci su porazili srpsku vojsku braće Mrnjavčević, kralja Vukašina i despota Uglješe, koji su u boju poginuli. To je bila jedna od presudnih bitaka u turskom pohodu na Balkan.
1580. Engleski moreplovac i gusar Francis Drake uplovio je u luku Plymouth na završetku svog putovanja oko svijeta, koje je trajalo 33 mjeseca. Drake je bio prvi Englez koji je oplovio zemlju, za šta je dobio titulu viteza od kraljice Elizabete.
1687. U bici s Turcima topovsko tane mletačke vojske izazvalo je eksploziju u kojoj su teško oštećeni Partenon i Propileji na Akropolju, gdje je turska vojska držala skladište municije.
1815. Rusija, Austrija i Pruska formirale su Svetu alijansu, koju su kasnije potpisali svi evropski vladari osim britanskog regenta, pape i turskog sultana. Cilj saveza bio je da uguši revolucionarne pokrete u Evropi nakon Francuske revolucije i Napoleonovih ratova.
1849. Rođen je ruski fiziolog Ivan Petrovič Pavlov, osnivač Instituta za eksperimentalnu medicinu, dobitnik Nobelove nagrade za medicinu 1904. Na osnovu eksperimenata na psima postavio je teoriju uslovnog refleksa, a značajni su i njegovi radovi o inervaciji srca i funkciji jetre.
1907. Novi Zeland, koji je bio kolonija Velike Britanije, postao je dominion u okviru britanskog Commonwealtha.
1945. U New Yorku umro mađarski kompozitor i pijanista Bela Bartok, čije je djelo otvorilo nove pravce razvoja mađarske muzike. U svjetskim razmjerama jedan je od začetnika nove muzike 20. vijeka.
1980. U Münchenu je na festivalu piva u eksploziji podmetnute bombe poginulo 13, a ranjeno više od 200 ljudi.
1984. Velika Britanija i Kina su se sporazumjele o vraćanju Hongkonga 1997. pod suverenitet Kine. Hongkong je pripao Britancima na osnovu mirovnog ugovora u Nankingu 1842, nakon Opijumskog rata (1839 - 1842).
1989. Vijetnam je povukao svoje trupe iz Kambodže koje su u toj zemlji bile od kraja 1978, ostavivši snage vlade Hun Sena da se same bore protiv maoističke gerilske organizacije Crveni Kmeri.
1990. U Rimu je u 83. godini umro italijanski književnik Alberto Moravia.
1994. Alžirske snage bezbjednosti ubile su šefa najjače islamske terorističke organizacije GIA Sherifa Guzmija, poznatog kao Abu Abdala.
1997. Italijanski sud osudio je mafijaškog bosa Salvatora Riina i 23 njegova najbliža saradnika na doživotni zatvor zbog ubistva sudije Giovannija Falconea 1992.
1997. U zemljotresu u centralnoj Italiji 11 ljudi je izgubilo život i teško je oštećena srednjovjekovna bazilika Svetog Franje Asiškog u Asiziju.
2002. U nesreći senegalskog feribota u vodama Gambije u Atlantskom okeanu utopile se 1.034, a preživjele 64 osobe.
2008. Umro američki glumac i režiser Paul Newman. Snimio je 60-ak filmova. Devet puta je bio nominovan za Oscar, koji je dobio 1986. za glavnu mušku ulogu u filmu “Boja novca”.
2017. Splitski Županijski sud osudio Dragana Vasiljkovića, poznatog kao Kapetan Dragan, na 15 godina zatvora zbog kršenja Ženevskih konvencija tokom rata 1991-1995. protiv hrvatskih ratnih zarobljenika.

**Učlanjen** : 18.12.2021

27.09.

Na današnji dan - 27. septembar: Haški tribunal osudio bivšeg predsjednika Skupštine RS-a Momčila Krajišnika na 27 godina zatvora za zločine protiv čovječnosti

1601. Rođen francuski kralj Louis XIII, jedan od najmoćnijih evropskih monarha. Tokom vladavine (1610-1643) zaveo je apsolutizam uz pomoć kardinala Richeliea, ugušio ustanak hugenota (protestanata) i nastavio kolonijalno širenje Francuske.
1825. Prvom u svijetu javnom željezničkom prugom, Darlington - Stockton, u sjeveroistočnoj Engleskoj, krenuo je voz s prvom parnom lokomotivom, kojom je upravljao njen konstruktor George Stevenson.
1947. U Varšavi osnovan Informacioni biro komunističkih i radničkih partija - Informbiro. Savjetodavno i koordinaciono tijelo devet evropskih komunističkih i radničkih partija osnovano je na inicijativu SSSR-a.
1964. Warrenova komisija je poslije desetomjesečne istrage saopštila da je Lee Harvey Oswald bio jedini atentator na predsjednika SAD-a Johna Kennedyja 22. novembra 1963. u Dallasu. Kasnija istraživanja su pokazala da Oswald, koji je ubijen dva dana poslije atentata, sigurno nije bio jedini atentator, a možda nije ni učestvovao u atentatu.
1986.
U Dörarpu u Švedskoj preminuo basist benda Metallica Cliff Burton. Stradao je u saobraćajnoj nesreći tokom turneje po Švedskoj, kada je autobus sletio s puta u provaliju (“Kill ‘Em All”, “Ride The Lightning”).
[You must be registered and logged in to see this image.]
Cliff Burton
1990. Iran i Velika Britanija obnovili diplomatske odnose, koje je Teheran prekinuo u martu 1989. zbog knjige “Satanski stihovi” britanskog pisca indijskog porijekla Salmana Rushdiea, ali su oni podignuti na ambasadorski nivo tek 1998, kad su iranske vlasti odustale od fetve - smrtne kazne kojom je zaprijećeno Rushdieu.
1993. U Sarajevu održan Svebošnjački kongres sa samo jednom tačkom dnevnog reda - razmatranje Ženevskog mirovnog plana za BiH i izjašnjavanje o prihvatanju ili neprihvatanju posljednje ponuđene verzije sporazuma.
1996. Snage fundamentalističkog islamskog pokreta talibana zauzele glavni grad Afganistana Kabul i objesile bivšeg šefa države Nadžibulaha.
1998.
Obećavši da će riješiti problem masovne nezaposlenosti, lider njemačkih socijaldemokrata Gerhard Schröder pobijedio je Helmuta Kohla na izborima i postao novi kancelar Njemačke.
2000. U eksploziji gasa u rudniku uglja u južnoj kineskoj provinciji Guidžu poginulo je 118 rudara.
2001. Napadač u policijskoj uniformi upao je na sjednicu lokalne skupštine švajcarskog kantona Zug i ubio 13, ranio 15 ljudi, a potom izvršio samoubistvo.
2003. Umro Donald O’Connor, najpoznatiji po solo plesu u mjuziklu “Pjevajući na kiši”.
2006. Haški tribunal osudio je bivšeg predsjednika Skupštine RS-a Momčila Krajišnika na 27 godina zatvora za zločine protiv čovječnosti. Na slobodu pušten 30. augusta 2013. godine.
2007. Haški tribunal osudio je oficire bivše JNA Mileta Mrkšića na 20 godina zatvora i Veselina Šljivančanina na pet godina za pomaganje u ubistvu i mučenju hrvatskih zarobljenika u Vukovaru 1991. Trećeoptuženi Miroslav Radić oslobođen je krivice. Žalbeno vijeće Tribunala je 5. maja 2009. pravosnažno osudilo Šljivančanina na 17 godina zatvora, a drugoj dvojici oficira potvrđene su prvostepene presude.
2009. Umro kolumnista New York Timesa i dobitnik Pulitzerove nagrade William Safire, stručnjak za jezik i bivši pisac govora u Bijeloj kući.
2012. U Londonu umro Herbert Lom, britanski filmski i TV glumac, poznat po ulozi inspektora Dreyfusa u serijalu “Pink Panther” Blakea Edwardsa u kojem mu je partner bio Peter Sellers.
2017.
U Los Angelesu umro Hugh Hefner, američki publicist i izdavač magazina Playboy. Bio je američki poduzetnik, najpoznatiji po tome što je 1953. osnovao lifestyle časopis za muškarce Playboy, a bio je i politički aktivist i filantrop.

**Učlanjen** : 18.12.2021

28.09.

Na današnji dan - 28. septembar: Umro francuski pisac Emile Zola, tvorac i najizrazitiji predstavnik naturalističkog romana
U Parizu je 1902. umro francuski pisac Emile Zola, tvorac i najizrazitiji predstavnik naturalističkog romana. Poznat je i po otvorenom pismu (1898) predsjedniku Francuske u kojem je otkrio mahinacije vojnih krugova u Dreyfusovoj aferi
48. p. n. e. U Egiptu ubijen Gnej Pompej Veliki, jedan od najvećih rimskih državnika i vojskovođa, koji je 69. godine p. n. e. ugušio Spartakov ustanak, a 61. osvojio Jerusalem. Rimski senat izabrao ga je za konzula 52, a vlast je izgubio nakon poraza od Gaja Julija Cezara u bici kod Farsale, poslije čega se sklonio u Egipat.
1066. Normandijski vojvoda William, budući engleski kralj William I Osvajač, iskrcao se sa vojskom u južnoj engleskoj pokrajini Sussex i počeo osvajanje Engleske.
1841. Rođen francuski državnik Georges Benjamin Clemenceau, premijer od 1906. do 1909. i od 1917. do 1920, kada se povukao iz političkog života.
1864. U Londonu osnovana Prva internacionala (Međunarodno udruženje radnika), za koju je osnivački dokument pod nazivom “Inauguralna adresa i Statut” napisao Karl Marx.
1895. Umro francuski hemičar i biolog Louis Pasteur, pronalazač vakcina protiv bjesnila, antraksa i crvenog vjetra. Otkrio je i postupak konzerviranja hrane sprečavanjem razmnožavanja bakterija, koji je kasnije nazvan pasterizacija.
1914. U Skoplju umro srpski kompozitor i muzički pedagog Stevan Stojanović Mokranjac.
1944. Jedinice Crvene armije u Drugom svjetskom ratu prešle u Srbiju na osnovu jugoslovensko-sovjetskog dogovora.
1949. Moskva jednostrano otkazala Ugovor o prijateljstvu i uzajamnoj pomoći SSSR-a i Jugoslavije, što su potom učinile i ostale zemlje socijalističkog lagera. Mađarska 30. septembra, Bugarska i Rumunija 1. oktobra, Čehoslovačka 4. oktobra.
1970. Umro egipatski državnik Gamal Abdel Nasser. Izabran je 1956. za predsjednika Egipta. Nacionalizovao je Suecku kompaniju iste godine. U junu 1967. vodio je i izgubio šestodnevni rat s Izraelom.
1990. U Skupštini Srbije usvojen novi ustav, uveden višestranački politički sistem, a pokrajine Vojvodina i Kosovo izgubile atribute državnosti i postale teritorijalne autonomije.
1992. Na lokalnom groblju u sarajevskom naselju Boljakov Potok tokom dženaze od eksplozije granate ispaljene sa položaja Vojske RS-a ubijeno devet civila, a 20 je ranjeno.
1994. U nevremenu u Baltičkom moru u blizini finske obale potonuo feribot Estonija. U toj najvećoj mirnodopskoj pomorskoj nesreći u Evropi poginulo je više od 900 ljudi.
[You must be registered and logged in to see this image.]
Nedžad Ugljen
1996. U sarajevskom naselju Aneks ubijen Nedžad Ugljen, pomoćnik direktora Agencije za istrage i dokumentaciju (AID). Počinilac ubistva nije pronađen.
1998. Nakon dvije sedmice uličnih nemira albanski premijer Fatos Nano podnio ostavku.
2000. Počeo palestinski ustanak - intifada. Neposredan povod bila je posjeta tadašnjeg lidera izraelske opozicije svetim mjestima u jerusalemskom starom gradu. U naredne dvije godine poginulo je više od 1.000 Palestinaca i više stotina Izraelaca.
2003. Umrla Altea Gibson (76), prva teniserka tamne puti koja je osvojila Wimbledon i državno prvenstvo SAD-a.

[You must be registered and logged in to see this image.]
Shimon Peres
2016. U bolnici u Tel Avivu umro Shimon Peres, bivši predsjednik Izraela i nobelovac. Bio je jedan od utemeljitelja izraelske države i zagovornik mira i dijaloga s Palestincima.
2018. U Beogradu umro Predrag Ejdus, jugoslovenski glumac i profesor glume.

» Vaš današnji outfit
» Velika geografska otkrića i priče o istraživačima
» U eksperimentu koji traje čak 84 godine konačno se nešto dogodilo - evo što!
» Ovo priželjkuje svaki student! Mirisali su ruzmarin i dogodilo se čudo!
» Dirljiva životna priča