Hip hop

Hip hop je vrsta muzike i potkultura koja je nastala sredinom 1970-ih u Njujorku, u crnačkim četvrtima Bronksa.



Termin hip hop (engl. hip (hipper; hippest) + hop (hopped; hopping)) odnosi se na muzičku formu (hip hop muzika), i kulturni pokret (hip hop kultura), koji se pretežno razvijao unutar afričko-američke urbane zajednice. Otkako se prvi put pojavio u Njujorku 1970ih godina, hip hop se razvijao i obuhvatio ne samo rep muziku, već ceo životni stil koji se konstantno sjedinjavao sa različitim elementima tehnologije, umetnosti i urbanog života.

Hip hop sadrži dve osnovne komponente: repovanje (engl. MCing, od master of ceremonies) i didžejing (engl. DJing, od disc jockey). Zajedno sa hip hop plesom (uglavnom brejkdensing) i urbanom umetnošću, tj. grafitima, ovo čini četiri elementa hip hop kulturnog pokreta čiju su istoriju započeli mladi, uglavnom ljudi afričkog porekla koji su živeli u Americi.

Istorija hip hopa


Nastanak termina „hip hop“ vezuje se za didžeja Lovebug Starski, koji je upotrebio taj termin u svojoj pesmi HIP HOP SHOOWOP DA BOP. Međutim, termin je zvanično oformljen tek kada je Afrika Bambaataa počeo da ga koristi. Isti termin je takođe upotrebio i Space Cowboy iz grupe The Shugarhill gang u pesmi Rapper's Delight.

I said a hip hop
the hippie the hippie to the hip hip hop
& you don’t stop the rock it to the
bang bang boogie—say you jumped
the boogie to the rythymn of the boogie
the beat

— Rapper's Delight, The Sugarhill Gang


Prvi element koji je počeo da razvija hip hop kulturu je didžejing. Naime, tokom ranih 1970-ih, DJ Kool Herc poreklom sa Jamajke stigao je u Njujork. Dok je boravio na Jamajci, upoznao je njihovu tradiciju „zdravice“, tj. improvizovane poezije i njenog kazivanja preko rege, disko i fank ploča.



Tokom 1980ih i 1990ih godina pa sve do danas, didžej nije imao neku značajniju ulogu od one koju je imao u klubovima. On je tu da podrži MC-a (repera) tako što izvodi instrumentalnu numeru koja se naziva bit (engl. beat). Bit je u stvari instrumentalna pozadina hip hop pesme koja uključuje pojavu perkusija, sintisajzera i bilo kog drugog zvučnog elementa pesme koji nije glas repera. Bit obično komponuje producent, a neki reperi stvaraju i sopstvene. Izvođači tvrde da je bit veoma bitan deo pesme, zato što diktira tempo, raspoloženje i progresiju pesme. Mnogi umetnici koriste već postojeće bitove za svoju pesmu. Naime, bit se često stvarao tako što se koristio uzorak određenih instrumenata (npr. perkusija) iz već postojećih pesama, obično fank ili soul snimaka.

DJ Kool Herc je takođe bio i jedan od izumitelja tzv. break-beat deejaying (1973. godine). Brejk-bit (engl. Break-beat) je zapravo deo pesme u kome ritam diktira deonica perkusija, ali bez ostalih instrumenata („break“ ili „getdown“ delovi). Brejk-bit je postao i deo pesme u kome su nastupali igrači (B-Boys).



Prva zabeležena rep grupa koja je postojala u Americi bila je Kool Herc and The Herculoids. Zajedno su nastupali po klubovima i vrlo brzo stekli popularnost. Kasnije su se pojavljivale i druge rep grupe koje su u to vreme nastupale samo u klubovima. Pojava grupe The Shugarhill gang sa pesmom Rappers Delight na američkim top listama se u enciklopedijama savremene muzike tretira kao početak rep evolucije. Neki istoričari navode da je grupa King Tim III (Personality Jock) by the Fatback Band imala prvu komercijalnu hip hop pesmu, ali su oni bili fank i disko grupa. 1980. godine Kurtis Blow objavljuje svoj prvi album The Breaks i on je prvi hip hop umetnik koji se pojavio na nacionalnoj televiziji.

Od 1970. godine disko muzika je postajala manje dinamična, daleko otklonjena od njene kulturne baze, i priznata kao muzika bele rase za mlađu populaciju. Ova radikalna promena se osetila među crnačkom mladeži, i u Njujorku sredinom 1970ih godina dominantna muzika među crnom populacijom je upravo bila disko muzika, ali oni nisu bili zadovoljni disko muzikom, za njih je bila suviše nervozna, što u njihovoj terminologiji znači prebrza. Muzički, disko i fank su bili kreativno važni za rep. Kada su klubovi postali osnova za disko muziku, ulica je postala osnova za rep.

Važan momenat u istoriji hip hop muzike zbio se oko 1983, kada su bivši član grupe Afrika Bambaataa - Vlack Spades i the Soul Sonic Force izdali pesmu Planet Rock. Umesto repovanja preko disko bitova, oni su osmislili novi fanki elektro zvuk, i zapravo napravili prvu rep ploču na kojoj se koriste sintisajzeri i elektronske ritam mašine. Velika senzacija je prouzrokovana ovom pesmom i od tada reperi kreiraju sami pozadinsku muziku (bit). Iste godine se javlja tzv. beat boxing - proizvođenje ritma pomoću glasa.



Rani hip hop je često bivao zaslužan za redukovanje nasilja u crnačkom getu zamenjujući fizičko nasilje sa tzv. hip hop borbama u brejkdensu (engl. breakdancing), repovanju i crtanju grafita. Do 1985. deca širom sveta su na uličnom uglu, nameštajući stereo uređaj puštala numere od Run DMC, LL Cool J, the Fat Boys, Herbie Hancock, Soul Sonic Force, Jazzy Jay, Egyptian Lover, Dr. Jeckyll and Mr. Hyde, Stetsasonic.

Glavno istorijsko doba hip hopa je old school hip hop era (1970. do 1985), tj. sam početak do njegovog ispoljavanja, i tzv. Zlatno doba hip hopa (1985. do 1993), u kome su se ispoljili zvukovi repera sa istočne i zapadne obale i veliki uspon pojedinih pravaca u rep muzici kao npr. gengsta rep i dži-fank. Postoje još neki manji pravci u hip hop muzici, kao npr. Dirty South, Midwest itd. Posle zlatnog doba hip hopa sledi period koji se naziva new school.

Tokom tzv. Zlatnog doba hip hopa često je dolazilo do suočavanja između gengsta repera sa istočne i zapadne obale. Glavni sukob bio je između 2Pac i The Notorious B.I.G., što je i dovelo do smrti obojice 1996. i 1997. godine.

N.W.A. oko 1990. godine.

1991. godine grupa N.W.A. (Niggaz With Attitude) izdala je album Niggaz4Life. To je prva hardkor rep ploča koja je stigla do vrha top liste iako su neke prodavnice odbijale da je prodaju, a engleske vlasti su je zaplenile zbog obscenosti. Jedan od članova grupe N.W.A. 1993. izdaje samostalni album The Chronic i započinje seriju gengsta repa. Još jedan značajan momenat u hip hop muzici se desio tokom 2000. godine kada je škotsko-američki beli reper Eminem uz veliku podršku repera i producenta poznatog kao Dr. Dre izdao album The Marshall Mathers LP koji je rasprodat u devet miliona primeraka. Od 2000. godine pa do danas iz godine u godinu se izuzetno povećavao broj hip hop albuma i danas je ovaj žanr jedan od najslušanijih pravaca muzike u svetu.



Važniji pravci u hip hopu

Hip hop muzika se može podeliti na osnovu vrste muzike i na osnovu tema repovanja.

Podela na osnovu vrste muzike

Gengsta rep

Jedan od najkontraverznijih pravaca u hip hop muzici je svakako gengsta rep. U okviru njega se govorilo o uličnim bandama, seksu, drogama i nasilju u unutrašnjosti Los Anđelesa i Njujorka i zbog ovakve teme, gengsta rep je privlačio veliku pažnju slušalaca. Gengsta rep se prvi put javno predstavlja publici 1986. godine, a dve godine kasnije izlaskom albuma Straight Outta Compton od N.W.A. koji je privlačio pažnju i FBI-a, afirmiše se na globalnom nivou. Bio je to glas ugnjetavane crne rase, s tim što su se gengsta reperi uglavnom nalazili u lošem okruženju: bili su članovi bandi, dilovali drogu itd. Gengsta rep opisuje život na ulici uz sve svoje negativne činjenice: prostituciju, obračun bandi, dilovanje droge, ubistva, nasilje. Međutim, i posle pokušaja da se zbog eksplicitnih tekstova ovakve grupe cenzurišu, gengsta rep je bio još više popularniji. Poslednjih deset godina XX veka ovaj pravac postao je veliki deo američke muzike i izazvao značajnu kontroverzu preko tekstova koji su promovisali nasilje, promiskuitet, drogu i mizoginiju. Predstavnici ovog žanra su: ICE-T, N.W.A., ICE CUBE, 2Pac, Snoop Dogg, Geto Boys, Above the Law, Schooly D, Da Lench Mob, Scarface, Too $hort.



Bas rep

Bas rep je vrsta repa koja je karakteristična po bržem tempu, a nastala je na Floridi i do danas je najpopularnija u nekim južnim državama Amerike. Predstavnici ovog žanra su 2 Live Crew i I Quad City DJ's.

Dži-fank

Dži-fank je vrsta repa koju su lansirali reperi iz Los Anđelesa (Dr.Dre). Ime je preuzeto od imena grupe Parlament Fankadelik (P fank). Karakteristike dži-fanka su duboki basovi, pojava razvijenije melodije i pojava ženskih pratećih vokala, dok je glavni akcenat, naravno, na glasu repera. Ovo je i danas jedan od poznatijih pravaca, ali je izumro sa rep scene krajem devedesetih godina. Danas ga koristi samo nekoliko producenata kao što su di džej Betlket i Daz Dilindžer.



Krosover rep

Krosover rep je nekada označavao pravac u rep muzici gde se u samu produkciju dodaje jedna veća doza rok muzike. Međutim, 1990ih godina, došlo je do mešanja rep muzike sa pop i R&B zvukom. Predstavnici ovog žanra su Fugees, Heavy D, Beastie Boys, Salt'n'Pepa, Run DMC, Fifti sent, Snup Dog.



Džez rep

Džez rep je nešto manje poznati ali kvalitetniji alternativni pravac rep muzike. Ovde se veliki akcenat stavlja na same semplove i produkciju što je opravdano, jer je kod ovakve vrste repa potrebno znati i svirati instrumente. Predstavnici ovog žanra su Tribe Called Quest, Jungle Brothers, the Roots, De La Soul, Digable Planets.





Podela na osnovu tema repovanja

Socijalno-politički rep


Socijalno-politički rep se prvi put pojavio početkom 1980ih. Odlikuju ga socijalno-političke poruke i borba protiv rasizma, ugnjetavanja od strane belaca i nasilja. Pravi procvat je ostvario 1988. godine izlaskom albuma It Takes A Nation Of Millions To Hold Us Back grupe Public Enemy. Chuck D, jedan od repera iz pomenute grupe je izjavio:
„Moj posao je da pišem šokantne tekstove koji će probuditi ljude.“

Još od 1988. godine tekstovi Chuck D su bili u centru kontroverze koja je kružila u hip hop kulturi i pomogli su da Public Enemy postane jedna od najuspešnijih i najuticajnijih grupa u istoriji repa. Gengsta rep je takođe počeo da se razvija osamdesetih godina, ali mu je trebalo oko desetak godina da se potpuno afirmiše.



Betl rep

Ovo je najzastupljeniji rep žanr, iz prostog razloga što se pojavljuje kod svih prethodno navedenih žanrova. On se vezuje za sam početak hip hopa. Prvi reperi su govorili o tome koliko su uspešni i koliko su im dobri tekstovi (rime). Poznata takmičenja, tzv. MC BATTLE, su bila mesta za borbu između najboljih među njima i od početka rep istorije do 1988. godine ovo je bio žanr broj jedan u repu. Najviše su se isticali: Kurtis Blow, Rakim, Ryn DMC, Big Daddy Kane i naravno verovatno najveći braggadacio reper do danas - LL Cool J. Sam žanr je nastavio da uspešno da živi do dana današnjeg, s tim što se danas više ne govori o imidžu, tekstovima, tj. rimama, već o novcu, zlatu, skupim kolima...

Uloga tekstova u pesmama

U hip hopu postoji jedno bitno pravilo: budi originalan. Većinu tekstova reperi pišu unapred, ali repovati sa papira se smatra grehom. Zapravo, do izražaja dolazi prava veština kada se dogodi da se zaboravi ono što je na papiru, pa reperi na koncertima jednostavno počnu da izmišljaju stihove na licu mesta. Rep producent Larry Smith za izvođača Melle Mel kaže:
„Kada repuje, on slika sliku. On opisuje rečima, a vi vidite sve o čemu vam Mel govori.“



wikipedija

U dva minuta covek je ispricao zivot svoga oca. Nisam neki ljubitelj hip hopa, ali ova stvar se izdvaja pa bilo koji pravac da je u pitanju, sto zbog nacina izvodjenja, sto zbog istinite price.

U moru različitih pristupa hip-hopu možda je jedina konstanta kontrola nad ritmikom teksta u odnosu na ritam muzike. Pa ipak, kada reperi počnu da sudaraju ova dva ritma publika se uglavnom deli na one koji to ne prihvataju i na one koji ne prihvataju ništa drugo. Takozvani off-beat nastaje kada struktura rima, koja definiše ritmičku strukturu strofe, ne prati ritam muzike. Jedan od rodonačelnika ovog pristupa je Kool Keith.

Ipak, najzapaženiji reper koji se bavi off-beat repom svakako je MF DOOM, naročito u duetu sa producentom Madlibom s kojim radi pod imenom Madvillain. Psihodeličnost njegovog floua propraćena je podjednako psihodeličnim sadržajem i tematskom nestabilnošću.

Repera koji su istraživali ovaj smer ima i na našim prostorima, ponekad čak i ekstremnije nego Amerikanci. Jedan od njih je hrvatski reper Papi Batina koji otvara drugi album Dječaka tekstom koji se nesumnjivo rimuje, ali nema skoro nikakvih dodirnih tačaka sa matricom.

S druge strane granice, beogradski reper The Easst je više okrenut duhovitoj tematici, ali kada dođe do ritmičke strukture nema zezanja. Kada se to spoji sa temom poznatom u manje-više svakoj zgradi u zemlji, rezultati su zaista vrhunski.

Humor je bitna osobina i anonimnom reperu koji radi pod imenom NoEmotion. Kada ne nosi masku radi kao stand-up komičar, a kada repuje karakteriše ga neponovljiv stil u kome svaki „stih“ živi za sebe a rimovanje deluje sasvim nasumično i neobavezno. Veoma je produktivan – snima po nekoliko albuma godišnje. Što se publike tiče, posmatraju ga ili kao apsolutnu besmislicu ili ga fanatično slušaju. Niko ne repuje kao NoEmotion, mada se nameće pitanje da li on uopšte repuje.