Zanimljivosti iz astronomije

Meteorit pogodio lekarsku ordinaciju



Lekare jedne male ordinacije u američkoj državi Virdžiniji iznenadio je meteorit veličine teniske loptice koji je napravio rupu na krovu.
Lekar Frank Čampi ispričao je da je kamen u ponedeljak pao na dvospratnicu u mestu Lorton, oko 30 kilometara jugozapadno od Vašingtona. U incidentu nema povredjenih. Čampi je rekao da je čuo jak prasak i našao meteorit koji je probio krov i tavanicu.
Kamen težak oko 250 grama razbio se na tri dela. U Prirodnjačkom muzeju Instituta Smitsonijan potvrdjeno je da se radi o meteoritu. Stručnjaci su procenili da je kamen pogodio zgradu brzinom od oko 350 kilometara na sat.

Звучи невероватно, али Међународна Свемирска Станица није имала прозор до пре 10 дана. Ендевор је инсталирао Куполу-Модул на станицу која има 7 прозора, и астронаути ће убудуће имати прелепе погледе на Земљу. Купола је коштала 29 милиона УСД, а изградила је Италијанска Свемирска Агенција.
После неколико провера, три свемирске шетње, први је у куполу ушао и погледао кроз прозор јапанац Соичи Ногучи и симболички рекао "нека буде светло"...



Свемирска станица је у том тренутку била изнад Сахаре и Ногучи је направио први снимак кроз прозор станице



Kupola omogućava pogled od 360 stupnjeva te predstavlja inovaciju u svemiru. Pored opažanja ona će služiti i kao prostor za nadziranje rada s robotičkom rukom na ISSu (CanadArm2). Sama Kupola okrenuta je prema Zemlji. Većinu vremena kada se kupola nebude koristila stakleni prozori biti će pokriveni. Centralni kružni prozor najčešće će se koristiti i biti najviše izložen svemirskim utjecajima. U slučaju da se dogodi udar stranog tijela te dođe do naprslina prozora i (potencijalnog) gubitka hermetičnosti prozori će se moći zamijeniti u orbiti. Astronauti bi u tom slučaju morali odraditi zahtjevnu svemirsku šetnju. A kao privremeno riješenje specijalni štitnik oštećenog prozora bio bi blokiran sve do popravka istog. Dođe li do velikog oštećenja, što je veoma malo vjerojatno, cijela Kupola se može zatvoriti i staviti izvan operativne upotrebe. U tom slučaju s Zemlje bi se dopremili potrebni rezervni dijelovi i izvršili složeni popravci u orbiti, no to je veoma malo vjerojatan scenario



Cupola4 - ISS sada i s kupolom u svemiru



astronomija.

Planina Olimp na Marsu (Olympus Mons) je najveći ugašeni vulkan na planeti Mars, koji se nalazi u regionu Tarsis. Planina Olimp ujedno je i najviši planinski vrh u čitavom Sunčevom sistemu. Nazvan je po planini Olimp u Grčkoj na kojoj su po legendi obitavali olimpijski bogovi.

Visina Olimpa je oko 21 km u odnosu na srednju visinu tla na Marsu. Širina planine je oko 540 km.



Širina vulkanske kaldere je oko 60 km, a dužina oko 85 km. Dubina kaldere dostiže 3 km.

Da li ste znali da prečnik Mlečnog puta iznosi oko sto hiljada svetlosnih godina i da ima oko dvesta milijardi zvezda?

Prije 65 miliona godina, pad meteora u Chicxulubu, Meksiko izazvao je hiljade metara visoke megacunamije. Neki naučnici smatraju da je upravo ovaj meteor bio uzrok izumiranja dinosaura.

Zvezde nikad nisu bile lepše

Prošlo je skoro 25 godina od kada je Habl poslat u svemir 1990. godine, a on i dalje šalje fascinantne fotografije. Pogledajte jednu od najnovijih fotografija sa jatom zvezda koje sijaju kao dijamanti.



Ova grupa zvezda (IC 4499) nalazi se na samoj granici naše galaksije udaljene od Zemlje 55.000 svetlosnih godina.

Kada je Habl prvi put 1990. godine snimio ove zvezde one su izgledale dosta mlađe od ostalih u Mlečnom putu.

Međutim, zahvaljujući novoj fotografiji, astronomi su utvrdili da se radi o zvezdama starim oko 12 milijardi godina i da su sve nastale otprilike u isto vreme.

Nama "običnima", koji se ne razumemo u astronomiju, ova fantastična fotografija može pak jedino da posluži za divljenje kao pozadina na displeju.

blic.

„Vodonosni oblaci“ nadvili svemir

Vašingtonski astronomi otkrili su prvu planetu izvan Sunčevog sistema koja ima kišne oblake. Reč je o planeti "WISE J0855-0714", koja je smeđe boje i udaljena je od Zemlje 7,3 svetlosne godine.

Astronomi su otkrili prvu planetu izvan Sunčevog sistema koja ima kišne oblake, što je korak napred u pronalaženju planeta na kojima bi moglo da bude života, piše Dejli mejl.



Planeta "WISE J0855-0714"

Vašingtonski astronomi navode da je reč o planeti "WISE J0855-0714", koja je smeđe boje i udaljena od Zemlje 7,3 svetlosne godine. Ona ima deset puta veću masu od Jupitera, a astronomi su do tog otkrića došli kombinacijom 151 infracrvene slike i uz pomoć 6,5 metara dugačkog „Magelan teleskopa“.



Kišni oblaci izvan Sunčevog sistema

I ranije se događalo da astronomi pronađu planete sa vodenom parom, ali ovo je prvi put da su izvan Sunčevog sistema otkriveni kišni oblaci.

Jedine planete sa „vodonosnim oblacima“ u našem sistemu su Zemlja i Mars.


rts

Dobro pogledajte ove ljude! Oni će napraviti revoluciju u istraživanju svemira


Misija američkog astronauta Skota Kelija i ruskog kosmonauta Mihaila Kornjenka, koji će provesti godinu dana na Međunarodnoj svemirskoj stanici (MSS), trebalo bi da pruži osnovu za buduća putovanja u dalje delove svemira.

Kako prenosi AP, Keli i Kornjenko će poleteti u svemir idućeg marta iz baze u Kazahstanu. Na konferenciji za štampu, u sedištu Uneska, u Parizu, dvojica astronauta su izjavila da će njihov jednogodišnji boravak na MSS pružiti nauci mnoge korisne podatke.

Istraživačima je važno da saznaju više o efektima produženog boravka u svemiru na ljude pre nego što se astronauti otisnu na trogodišnje putovanje do Marsa.

Keli i Kornjenko su se pripremali za novu misiju dve godine. To će biti novi američki rekord u dužini boravka u svemiru.

Apsolutni rekord u dužini vremena provedenog u svemiru drži ruski kosmonaut Valerij Poljakov koji je na MSS boravio više od 14 meseci.


dnevno

Da li će "čudna" materija objasniti gravitacione talase?

Neutronske zvezde su među najgušćim objektima u svemiru – samo kašičica materije prikupljene od jedne od njih težila bi više od Meseca.


Foto: Kevin Gill / Flickr.com

Međutim, unutar ovih neverovatnih nebeskih tela, koja nisu veća od prosečnog grada na Zemlji, odvijaju se neverovatni procesi.

Naučnici su otkrili da je njihova materija možda do te mere sabijena, da se pretvara u takozvanu “čudnu materiju”, a posmatranje takvih zvezda moglo bi da otključa mnoge tajne svemira.

Poslednja teorija koju su predložili dr Pedro Moraes i dr Osvaldo Miranda sa Nacionalnog instituta za svemirska istraživanja u Brazilu ukazuje da su neki tipovi neutronskih zvezda možda napravljeni od “čudne materije”.

Ipak, nije poznato kakva bi svojstva trebalo da ima ta materija, iako spekulišu da bi mogla da bude “tečnost” sačinjena od nekoliko vrsta subatomskih čestica.

“Zvezde, galaksije, planete, pa čak i mi sami napravljeni smo od takozvane barionske materije”, kaže dr Moraes.

“Barion, koji predstavlja proton ili neutron, sačinjen je od više elementarnih čestica, poznatih kao kvarkovi. Postoji šest tipova kvarkova: up, down, strange, charm, top i bottom. U zavisnosti od toga kako se kombinuju, nastaju različiti barioni. Na primer, dva ‘up’kvarka i jedan ‘down’ formiraju proton, dok dva ‘down’ kvarka i jedan ‘up’ formiraju neutron”.

Međutim, kako Moraes objašnjava, unutar neutronske zvezde neutroni i protoni “obične” barionske materije (od koje je sačinjeno sve što nas okružuje) mogu biti toliko sabijeni, da formiraju novi tip materije – čudnu materiju.

Ona bi mogla da izgleda baš kao i obična materija, ali i različita od tamne materije, jer može da formira fizičke objekte.

“Ono što običnu materiju razlikuje od čudne je gustina”, kaže dr Moraes.

“Kako samo ime kaže, neutronske zvezde sačinjene su od neutrona – koji se prave od dva ‘down’ i jednog ‘up’ kvarka. To je zvezda velike gustine i velike stope rotacije. Ukoliko je neutronska zvezda dovoljno masivna i okreće se dovoljno brzo, ona bi cela mogla biti sačinjena od te materije”, smatra Moraes.

Ukoliko je njegova teorija tačna, u svemiru možda postoji mnogo više tipova materije, nego što je to poznato.

Dr Moraes kaže da pojedinačne elementarne čestice ne možemo posmatrati na Zemlji, pa je jedini način da utvrdimo postojanje čudne materije to da pratimo neutronske zvezde.

Zanimljivo je da bi to otkriće moglo da odgovori i na jedno od najvažnijih pitanja astronomije – gravitacione talase.

Gravitacioni talasi u prostor-vremenu, prema mišljenju mnogih naučnika, nastaju usled interakcije masivnih objekata u svemiru. Međutim, njihovo postojanje nikada nije dokazano.

Dr Moraes kaže da ako postoje čudne zvezde, one mogu ulaziti u interakciju sa regularnim neutronskim zvezdama u binarnim sistemima i stvarati primetne efekte. Posmatranje takvih sistema moglo bi dovesti do detekcije gravitacionih talasa, kaže Moraes.

Za sada, sama ideja o postojanju čudne materije je dovoljno zanimljiva. Ona bi značila da mnogo manje razumemo svemir, nego što se to na prvi pogled čini.


B92

Sonda izgubljena u svemiru pronađena posle 10 godina


Britanska svemirska agencija saopštila je danas da je na površini Marsa pronašla tragove sonde "Bigl 2", koja je nestala pre deset godina nakon što je nestala s radara odmah posle sletanja na "crvenu planetu".

"Pronašli smo delove sonde lansirane krajem 2003. godine, čime je okončana misterija o njenom nestanku", navodi se u saopštenju agencije.

Britanska sonda je trebalo da sleti na Mars 25. decembra 2003. godine, posle šest meseci putovanja po svemiru, u okviru evropske misije "Mars expres", ali je potpuno nestala s radara.

Agencija je zvanično proglasila sondu izgubljenom u svemiru 6. februara 2004. godine.

Sonda "Mars ekspres" je bila uspešna jer je započela naučne opservacije kako je planirano, u januaru 2004. godine. Ta sonda je proučavala atmosferu Marsa, njenu strukturu i geologiju.


autor: MŽ
izvor: Beta

Uhvaćen misteriozni radio-signal iz svemira



Astronomi su detektovali radio-signal u obliku kratkog, oštrog impulsa koji je došao iz za sada nepoznatog izvora, udaljenog 5,5 milijardi svetlosnih godina.

Fenomen spomenutih signala trenutno predstavlja veliku misteriju za naučnike širom sveta koji se trude da objasne neobičnu pojavu.

Signal traje samo nekoliko milisekundi (grafički prikazano ispod), a prvi impuls je detektovan još 2007. godine nakon što su astronomi istražili arhiv teleskopa „Parkes“ u Australiji.



Poreklo signala nije poznato, ali se nagađa da bi moglo biti reči o crnoj rupi koja nestaje, neutronskoj zvezdi, pa čak i o signalu koji proizvode inteligentna bića.

Nedavno je detektovano šest novih impulsa koji su došli izvan naše galaksije, a sedmi impuls je „uhvaćen“ pomoću teleskopa „Aresibo“ u Portoriku.

„Mi smo prvi koji su detektovali signal u realnom vremenu. Impulsi su svaki put pre nas bili pronađeni naknadno, zapravo mnogo kasnije nego što su se desili“, rekla je doktorka Emili Petrof sa Univerziteta u Svinburnu.

rts

Pedeset godina od prvog sendviča u svemiru
NJUJORK -

Pre 50 godina, 23. marta 1965, dvojica astronauta, Džon Jang i Gas Grisom, napravili su izlet u svemiru u okviru programa Džemini, NASA izviđačkih misija.

Njihov zadatak je bio da, četiri godine pre leta Apolo 11 i prvih koraka na Mesecu Nila Amstronga i Baza Oldrina, testiraju hranu u bestežinskom stanju.


Čim je letelica Džemini 3 ušla u orbitu, Jang je iz džepa izvadio sendvič sa govedinom koji je prokrijumčario i ponudio ga Grisomu, na zaprepašćenje tehničara NASA.

"Odakle ti to?", upitao je zadivljeno Grisom.

Krišom uneti sendvič kupljen je dva dana ranije u jednom restoranu u mestu Koko Bič, na Floridi, nedaleko od Kejp Kanaverala.

Sendvič nije postigao željeni efekat: Grisom ga je samo zagrizao, i odmah ostavio. Osim što je bio bajat, krenuo je da se mrvi, a mrvice su počele da plutaju svuda po kabini što je pretilo da ošteti instrumente i izazove katastrofu.

Astronautski obroci su se, u to vreme, sastojali od dehidrirane hrane premazane želatinom kako bi se izbegla ta vrsta nelagodnosti u nultoj gravitaciji.

Vraćen na Zemlju, famozni sendvič sa govedinom je sačuvan i danas se može videti u memorijalom muzeju posvećenom Gasu Grisomu u Indijani.

Po povratku na Floridu, Jang je ukoren i morao je svečano da obeća da više neće biti sendviča, sa i bez govedine, na svemirskim misijama.


rtv

CRNI VITEZ

Niko ne može da objasni šta je ova letelica koja kruži Zemljom već 60 godina


Početkom pedesetih godina prošlog veka, Amerika je napravila neverovatno otkriće. Pronađen je veliki satelit nepoznatog porekla koji ritmično kruži oko Zemlje i navodno pušta neidentifikovane signale.


Misteriozna letelica Crni vitez

Prvo je postojala pretpostavka da je u pitanju jedan od ruskih satelita, ali u to vreme, ni jedna zemlja na svetu nije imala takvu tehnologiju kojom bi mogla da lansira satelit u Zemljinu orbitu.

Ova neidentifikovana letelica je podregajala medije i počela da podstiče glasine da je u pitanju neki vanzemaljski objekat. Zbog toga je vlada SAD-a rešila da zvanično objavi kako je u pitanju samo deo svemirskog otpada. Ipak, spekulacije su se nastavile.

NASA je nekoliko puta uslikala ovog, takozvanog Crnog viteza da bi analizirali njegovu veličinu i izgled uopšte. Ova letelica težila je oko 10 tona, a tehnologija u to vreme nije uopšte bila toliko razvijena da bi bilo ko na svetu napravio takav predmet.


Iako Crni vitez nije emitovao ništa drugo osim čudnih, nejasnih signala, nešto neuobičajeno se desilo 1963. godine. Tokom istraživanja svemira te godine, astronaut Gordon Kuper izjavio je da je video svetleći zeleni objekat kako kruži oko Zemlje i približava se njegovoj kapsuli i to prijavio NASI.


NASA je potvrdila da je u pitanju Crni vitez, ali Kuper nije smeo da daje nikakve izjave za medije kada se vratio na Zemlju. Navodno, on je imao halucinacije zbog visokog nivoa ugljen dioksida, te je sve umislio.


Dakle, i dalje nije poznato da li je u pitanju svemirski otpad ili velika zavera i pokušaj sakrivanja postojanja vanzemaljaca. Neki ljubitelji teorija zavera  tvrde da Crni vitez i dalje kruži Zemljom, ali da astronauti o tome ne smeju da pričaju.

Blic.

Kina do 2020. godine na tamnoj strani Meseca

Prvu letelicu na mračnu stranu Meseca Kina će lansirati do 2020. godine, najavio je zvaničnik kineskog svemirskog programa.



Džu Jongliao iz odeljenja za istraživanje Meseca Kineske akademije nauke rekao je za kinesku televiziju Si-Si-Ti-Vi da je za misiju planirana letilice Čange četiri, i da bi trebalo da se izvede nešo pre 2020. godine.

Cilj misije je da se ispitaju geološki uslovi dalje strane Meseca koja se nikada ne vidi sa Zemlje.

Kina planira sledeći let na Mesec za 2017. godinu kada će pokušati da pošalje letelicu bez pilota da uzme uzorke i donese ih nazad, na Zemlju.


rts.

“Novi Horizonti” pronašli misteriozni objekat na Plutonu

Letelica Američke svemirske agencije (NASA) Novi horizonti nedavno je poslala na Zemlju neke od najfascinantnijih fotografija Plutonove površine do sada.


Na najnovijim fotografijama prikazani su ledeni pejzaži puni kratera, među kojima se može primetiti i jedan misteriozni objekat koji izgleda kao da ‘klizi’ kroz površinu.

Prema navodima naučnika, najverovatnije je u pitanju komad prljavog leda koji pluta u gušćem azotu. Moguće je da tečni azot teče ispod površine ravnice i pomera azotne glečere na površinu.


“Ovaj deo Plutonove površine ponaša se kao lava lampa”, izjavio je Vilijam Mekinon, vodeći stručnjak istraživačkog tima za geologiju i geofiziku u okviru misije Novi horizonti.

Jame su najverovatnije nastale kao posledica sublimacije, direktnog prelaska čvrstog leda u gasovito stanje.

Stručnjaci veruju da se na Plutonu nalazi rezervoar čvrstog azota koji bi mogao da bude dubok i do nekoliko kilometara.

Neobična pojava primećena je u ravnici Sputnjik, nazvanoj po prvom veštačkom satelitu koji je čovečanstvo poslalo u svemir.


B92

NEBESKI SPEKTAKL

Evo odakle će se najbolje videti kiša meteora
Zemlja će u noći između srede i četvrtka proći kroz meteorski roj Perseida, pa će nebo biti prošarano stotinama zezda padalica. Ova pojava je vidljiva na čitavoj severnoj polulopti, pa će i stanovnici Srbije moći da uživaju uprirodnom vatrometu na nebu.



Najpoznatija meteorska kiša vidljiva je svake godine u avgustu, a prema procenama svetskih astronoma, nebo će parati i do 100 zvezda na sat. Međutim, većinu tih zvezda nećemo moći da vidimo iz Beograda zbog svetlosnog zagađenja. To se posebno odnosi na one manje meteore, kojih ujedno ima i najviše.

- Svi ti manji meteori su bukvalno ugašeni nad Beogradom, jer ovaj grad ima oko dva, tri miliona sijalica. Ta svetlost se odbija od čestica prašine u vazduhu, i tako se stvara svetlosno zagađenje, zbog kjeg ne možemo lepo da vidimo meteore. Jedne godine smo posmatrali iz opservatorije roj Perseida, i videli smo svega sedam padalica za celu noć - objašnjava Milan Jeličić, sekretar Astronomskog društva "Ruđer Bošković" za "24 sata".


Međutim, van grada je priča već sasvim drugačija. Kako bi se spektakl na nebu najbolje video, potrebno je da se uputite negde gde nema toliko zagađenja i osvetljenja, pa je Avala jedno opd najboljih rešenja.

- Teško da ćete, na primer, sa Kalmegdana moći nešto da vidite jer je sav osvetljen. Najbolje bi bilo da odete van grada, a budući da je lepo vreme možete da ponesete vreću za spavanja i da gledate u nebo. Tako će doživljaj biti mnogo bolji. Nije vam potrebno ništa od opreme, kiša se gleda golim okom, ali je potrebno strpljenja jer ponekad ide u talasima - ističe naš sagovornik.

Meteorski roj Perseida nastao je od repa komete Svift-Tatl, koja je pored Zemlje prošla 1992. godine. Budući da ona oko sunčevog sistema obiđe za 130 godina, sledeći put će pored nas proći 2.122. godine kada će nebo parati najveći broj zvezda padalica.

Meteorska kiša može da se posmatra i večeras, ali će večeras, kada Zemlja stigne do centra oblaka meteora, biti najvidljivija. Međutim, ako ste se spremili da lovite zvezde padalice, znajte da to nije posao koji se ne obavlja za 15 minuta. Naime, metorska kiša će biti vidljiva posle ponoći, a najvidljivija između 2 i 4 sata ujutru, pred samu zoru, kada je nebo najtamnije. Dobra vest je, kažu meteorolozi, da će mesec biti mlad pa neće odvlačiti pažnju kao da je pun.

Kada zađe Sunce, sazvežđe Pesej se nalazi negde na severoistoku, a takozvani radijant, odnosno centar iz kojeg izlaze meteori, nalazi se na samom horizontu, što znači da je polovina meteora koji idu ispod horizonta za Srbiju nevidljivo.
U samom Beogradu će kiša biti slabo vidljiva, ali će zato šumadinci moći da uživaju u dobrom prizoru. Najbolje će se, ipak, provesti oni koji se večeras zateknu na nekoj planini.

Nakon neuspešnog sletanja lendera Philae na kometu 67P/Churyumov-Gerasimenko 2014. godine tim koji je radio na misiji Rosetta nije uspeo da locira lender…sve do sada
Mesec dana pre kraja misije i spuštanja letelice Rosetta na površinu komete zbog finalnog istraživanja, kamera OSIRIS je uspela da 2. septembra 2016. godine locira lender. Na fotografijama se odlično vidi mesto gde je lender završio i prepoznaju se njegovi osnovni elementi. Deo starijeg teksta koji opisuje problem sa sletanjem:

   Nakon euforije posle uspešnog mekog sletanja na površinu komete 67P/Churyumov-Gerasimenko, lender Philae je prema poslednjim prognozama dospeo na lokaciju koja dalji rad dovodi u pitanje.

   Sve što sa Zemlje naučnici budu pokušali može dovesti do kraja misije. Kako je rekao jedan od naučnika ESA ” ili gledamo u krater ili gledamo u zid”. Još uvek nije sigurno kako izgleda neplanirana lokacija na kojoj se Philae nalazi.

   Gledajući fotografije može se zaključiti da lender nije završio tamo gde je tim ESA želeo, a izgleda da na toj lokaciji i solarni paneli ne primaju dovoljno energije sa Sunca pa je to i glavni razlog koji može upropastiti dalji rad lendera. Iz tog razloga naučnici će probati da sakupe što više naučnih informacija za slučaj da se baterije isprazne.

   I pored ovih velikih problema naučni tim koji radi na ovom projektu je zadovoljan dosadašnjim uspehom.

   Takođe ovaj tim veruje da je lender na samoj ivici kratera, a okolne stene smanjuju izloženost lednera Suncu tako da je lender umesto 6-7 sati izložen Suncu sat i po vremena tokom rotacije komete.Primarna baterija može trajati 60 sati, a nakon toga je sve na slarnim panelima i sunčevoj energiji.

   Međutim, ukoliko tim pokuša da pomeri lender da bi postavio solarne panele u odgovarajući položaj prema Suncu to bi moglo da dovede do pada lendera u krater.

   Čak i da misija ne uspe, biće ovo ipak istoriski uspeh, a dva ili tri dana prikupljanje podataka će mnogo značiti.

   Videćemo uskoro koji su dalji koraci koje će ESA preduzeti  Na udaljenosti od 2,7 km od površine komete sa koje je napravljen snimak kamera OSIRIS ima rezoluziju od 5 cm/pixel što je bilo dovoljno da se otkrije malo telo veličine lendera.

Neverovatan način da se završi ova misija.

GALILEO GALILEJ: ZANIMLJIVOSTI O OCU SAVREMENE ASTRONOMIJE

Italijanski astronom i fizičar Galileo Galilej poznat je kao jedan od najvećih umova sveta, međutim za života je progonjen od strane Katoličke crkve zbog svog stava da nije Zemlja centar univerzuma, nego Sunce. Pročitajte u nastavku zanimljivosti o ocu savremene astronomije.


Napustio je školu
Galileo Galilej, čiji je otac svirao lautu i bio teoretičar muzike, rođen je u Pizi u Italiji. Želeći da se zamonaši, mladi Galileo otišao je u jedan manastir blizu Firence gde je nameravao da se školuje, ali se njegov otac oštro protivio ideji da mu sin bude božji čovek, te ga je ubrzo izvukao odatle. Kad je imao 16 godina, Galileo je na zahtev svog oca upisao medicinu na Univerzitetu u Pizi, međutim on se ubrzo zainteresovao za matematiku i svoju pažnju usmerio na tu granu. Školu je napustio 1585. godine i nastavio da samostalno izučava matematiku, a novac je zarađivao dajući privatne časove, da bi se 1859. vratio na Univerzitet, ali ovog puta da predaje matematiku.

Galilej nije izumeo teleskop

Zasluge za ovaj izum idu holandskom optičaru Hansu Liperšiju. Najstariji poznat zahtev za patentiranje teleskopa datira iz 1608. godine i podneo ga je Liperši, ali kako su tadašnje holandske vlasti smatrale da je teleskop lako prekopirati, odbile su da patentiraju ovaj izum. Godinu dana kasnije, priča o ovom uređaju stigla je i do Galileja koji je izučio princip po kom funkcioniše i dizajnirao sopstveni teleskop koji je bio napredniji od Liperšijevog. Na jesen iste godine uperio je ovu spravu prema Mesecu i otkrio kratere i planine, što je bilo suprotno dotadašnjem verovanju da je površina ovog nebeskog tela glatka. Posmatrajući nebo ubrzo je došao do brojnih otkrića koja će mu 1610. godine doneti slavu, a uskoro biva imenovan za glavnog matematičara i filozofa od strane Velikog vojvode od Toskane, kao i za glavnog matematičara na Univerzitetu u Pizi. Galileo ubrzo dolazi do otkrića koja ga navode da podrži teoriju poljskog astronoma Nikole Kopernika (1473-1543) koji je tvrdio da je Sunce centar univerzuma i da se Zemlja i ostale planete okreću oko njega.
Ćerke su mu bile časne sestre
Galileo je imao troje dece sa ženom koja se zvala Marina Gamba, kojom se nikad nije oženio. Godine 1613. svoje ćerke Virdžiniju, rođenu 1600. i Liviju, 1601. godine smešta u jedan manastir u blizini Firence, gde su ostale do kraja života, uprkos brojnim sukobima njihovog oca sa Katoličkom crkvom. Galileo održava bliske veze sa svojom starijom ćerkom poznatom kao sestra Marija Selesta, koja mu je kuvala i šila, a on je zauzvrat donosio namirnice za potrebe siromašnog manastira. Galileov sin Vinćenco rođen 1606. godine studirao je medicinu na Univerzitetu u Pizi, dobro se oženio i živeo u Firenci.

Rimska inkvizicija ga je osudila na doživotni zatvor

Poslednje godine života proveo je u kućnom pritvoru
Iako je osuđen na život iza rešetaka, kazna mu je ipak smanjena, pa je tako do kraja života živeo u kućnom pritvoru u svojoj kući u mestu Arcetri blizu Firence. Mada mu je bilo zabranjeno da prima posete ili izdaje knjige, ipak su ga obilazili ljudi iz cele Evrope, među kojima su bili brojni poznati učeni ljudi tog doba, a osim toga, uspeo je i da prokrijumčari rukopis za svoju knjigu Diskursi i matematičke demonstracije u vezi dve nove nauke, o fizici i mehanici. Knjiga je izdata u Holandiji 1638. i to je ujedno bila i poslednja Galileova knjiga. Iste godine je totalno oslepeo, a preminuo je četiri godine kasnije, 8. januara 1642.
Njegov srednji prst izložen je u muzeju
Nakon što je preminuo, Galileo je sahranjen u bočnoj kapeli crkve Santa Kroče u Firenci. Skoro vek kasnije, 1737. godine, njegovi posmrtni ostaci su ekshumirani kako bi se premestili na počasno mesto u bazilici Santa Kroče i tom prilikom su mu uzeta tri prsta i dva zuba. Dva prsta i zube čuvao je jedan poštovalac njegovog lika i dela u čijoj porodici su se generacijama zadržali ostaci ovog naučnika. Verovalo se da su prsti i zubi Galilea Galileja izgubljeni početkom 20. veka, sve dok se 2009. nisu pojavili na aukciji. Treći prst poznatog astronoma nalazi se od početka 19. veka po raznim muzejima u Italiji.
Vatikan je tek 1992. godine priznao da je Galileo Galilej bio u pravu
Godine 1979. papa Jovan Pavle II pokrenuo je istragu osude Katoličke crkve u kojoj je Galileo Galilej proglašen krivim. Čak 13 godina kasnije i 359 godina nakon što je Galilej osuđen, papa je zvanično zatvorio istragu i izdao formalno izvinjenje, priznajući greške sudija tokom suđenja.

U Jadransko more s Mjeseca
Gustav Kren

Kako izgleda Mjesec na Zemaljskom nebu, dostupno je pogledima svih stanovnika našeg planeta. Ali, kako izgleda Zemlja na Mjesečevom nebu? Zemlju je s Mjeseca u živo vidjelo svega nekoliko ljudi - astronauta koji su se letjelicama Apollo, otisnuli put našeg najbližeg svemirskog susjeda - Mjeseca. Zahvaljujući fotografijama koje su načinili na tim epohalnim putovanjima, i mi, svi ostali stanovnici Zemlje, možemo uživati gledajući Zemlju s udaljenosti od gotovo pola milijuna kilometara.
Naslovnica časopisa Čovjek i svemir broj 4, iz 1984/1985 godine.
Zemljin prirodni satelit Mjesec, vidimo pod kutem od oko pola stupnja. Zemlja je četiri puta veća promjerom od Mjeseca, što znači da se Zemlja s Mjeseca vidi pod kutem od oko dva stupnja. Sada se postavlja pitanje: "Što se može vidjeti, na Zemlji s Mjeseca?" Prvo što bismo zapazili, bili bi oblaci, ciklone, koje svakodnevno mijenjaju svoj izgled i položaj. Oni su pretežno bijele boje, za razliku od najvećeg dijela Zemljine površine, koja je plava jer je pokrivaju oceani i mora. Kopna na Zemlji su pretežno smeđe boje, osim područja oko polova, gdje prevladava bijela boja snijega i leda. Dok astronauti kružeći oko Zemlje na visini od nekoliko stotina kilometara vide brodove na moru i gradove dotle s Mjeseca na Zemlji vidimo samo jednu tvorevinu ljudskih ruku - Kineski zid. Već i malim amaterskim dogledom, bez teškoća bismo vidjeli sve veće otoke našeg Jadranskog mora. A kako bi se vidjelo Jadransko more bez upotrebe dogleda, pomoći će nam crtež u prilogu, na kojem, kružnica označava veličinu Mjeseca u usporedbi s našim kontinentom - Evropom.
Zvjezdarnica u Pitomači
Neven Hrvatić

Od svog osnutka 8. listopada 1981. godine, Astronomsko društvo Pitomača postiglo je zapažene rezultate. Na redovitim sastancima Astronomskog društva izučavaju se teoretska znanja, organiziraju promatranja i praktični istraživački radovi. Tu se članovi pripremaju za susrete mladih astronoma u okviru Pokreta "Nauku mladima" Narodne tehnike Hrvatske. Na republičkom susretu u Krapinskim Toplicama 20.-22. travnja 1984. sudjelovali su Branislav Novosel i Dražen Posenjak učenici VI razreda osnovne škole, Tatjana Vujnović učenica VIII razreda osnovne škole te Ivan Sondi i Velimir Vujnović učenici IV razreda srednje škole. Na saveznom susretu u Beogradu 24.-26. lipnja 1984. sudjelovali su Ivan Sondi s temom "Meteoriti - tektiti" i Velimir Vujnović s temom "Promjenljive zvijezde". Ova dva istraživačka rada dijele ravnopravno prvo mjesto na saveznom susretu i to predstavlja najljepšu nagradu i astronomskoj grupi Osnovne škole "Petar Preradović" Pitomača, u kojoj su napravili prve korake u astronomiji i Astronomskom društvu Pitomača koje ovim mladim astronomima omogućava svestran razvoj.

Na području popularizacije astronomije društvo organizira popularno-znanstvena predavanja za članove i građanstvo, izložbe astronomskih instrumenata i fotografija, astronomske večeri uz promatranja, a djeluje i klub čitalaca časopisa "Čovjek i svemir" koji okuplja 90 pretplatnika, te mala astronomska knjižnica. Ipak članovi društva najviše zaokupljeni izgradnjom zvjezdarnice koja je otpočela u jesen 1983. godine na brežuljku "Vila" nedaleko mjesta. Do kraja 1984. godine završeni su svi zidarski radovi, postavljeni prozori i vrata te metalna ograda na terasi.
Još samo astronomska kupola... i, zahvaljujući zalaganju članova Astronomskog
društva i pomoći društvene zajednice, zvjezdarnica u Pitomači bit će završena.
U dosadašnje poslove članovi društva uložili su više od 500 sati dobrovoljnog rada, no utrošen je i sav novac prikupljen za izgradnju. Za dovršenje zvjezdarnice potrebno je načiniti metalnu kupolu, postaviti gromobran i opremiti prostorije prikladnim namještajem što iziskuje daljnja ulaganja. Astronomsko društvo Pitomača za svoj postanak i rast zahvaljuje najviše Osnovnoj školi "Petar Preradović", u Pitomači koja je bila, a i danas je glavni nosilac cjelokupne društvene aktivnosti. Posebnu zahvalnost zaslužuje Savez astronomskih društava SR Hrvatske i Mjesna zajednica Pitomača, jer su svojim prilozima omogućili u najvećoj mjeri izgradnju zvjezdarnice. Nadamo se da će uz njihovu daljnju podršku i pomoć društvenih i gospodarskih organizacija udruženog rada ovog kraja, zvjezdarnica u Pitomači postati uskoro sastajalište mnogih ljubitelja astronomije, a prvenstveno mladih astronoma amatera

750 godina Virovitice i djelo astronoma Mirka-Daniela Bogdanića
Zlatko Kovačević

Godinu 1984. Virovitica je provela u znaku jubileja 750 godina prvog spomena Virovitice kao grada i 40 godina od oslobođenja. Virovitica je, naime 1234. god. Poveljom hercega Kolomana proglašena slobodnim kraljevskim gradom. Središnji događaj bio je dvodnevni znanstveni skup održan početkom listopada "Virovitica u prošlosti i sadašnjosti" pod pokroviteljstvom JAZU i Sabora SRH. Govoreći o ličnostima koje su djelovale ili su rođene u Virovitici, a nezaobilazne su svojim doprinosom našoj kulturnoj baštini, prof. dr. Vladimir Kolesarić pročitao je i referat dr. Žarka Dadića o životu i djelu Mirka Daniela Bogdanića rođenog u Virovitici 1762. godine. Osnovni Bogdanićev interes bila je astronomija, a Oton Kučera stavlja ga uz bok Getaldiću i Boškoviću. Da je bio izuzetno nadaren pokazuje i to da je već u 25 godini bio izvanredni profesor matematike na kraljevskoj akademiji u Velikom Varadinu.

U to se doba bavi i poezijom pišući pjesme latinskim jezikom. Mjesto astronoma dobio je tek 1797. na zvjezdarnici u Budimu. Bogdanić je 1798. dobio nalog da s kapetanom Lipszkyem krene diljem Mađarske i Hrvatske radi određivanja zemljopisnih koordinata mjesta za izradu točne zemljopisne karte. Usprkos mnogim teškoćama Bogdanić je na svom putu uspio odrediti više od 150 točnih zemljopisnih širina mjesta, ali mu je određivanje dužine uspjelo samo u nekim slučajevima. Dužinu je određivao pomoću okultacija zvijezda i pomrčina Jupitrovih satelita. Na putovanju je obolio od teške upale pluća koja se vremenom razvila u otvorenu i brzu tuberkulozu Sređivajući s Lipszkyem podatke uočio je da bi bolji instrumenti bili neophodni, pa je predloženo da mu se nabavi Hadleyev sekstant (sa zrcalom) i točan engleski kronometar, što je i učinjeno, ali prekasno jer Bogdanić ubrzo umire 31. siječnja 1802. u 40-toj godini života.
[center][/cenLipszky nakon Bogdanićeve smrti dovršava i izdaje kartu kraljevine Madžarske i Hrvatske 1806. god, a da nije uopće naznačio da je izrađena na temelju Bogdanićevih astronomskih opažanja... Bogdanić je pisao više djela iz astronomije. Zarana je napisao raspravu "De orbitis cometarum" (O stazama kometa), a započeo je i rad na velikom djelu "Mechanica coelestis" (Nebeska mehanika) koje je ostavio nedovršeno u rukopisu. Bogdanićevi interesi bili su zaista široki i protezali su se i na povijest. Tako je 1792. god. objavio u Beču knjigu iz svjetske povijesti pod naslovom "Događaji svijeta" i to na hrvatskom jeziku. Nažalost nije sproveo u djelo svoju prosvjetiteljsku ideju o tiskanju tjednih novina na narodnom jeziku za Hrvatsku, Slavoniju i Dalmaciju s naslovom "Glas od svijeh stranah", a koje bi se po njegovoj zamisli tiskale latinicom i ćirilicom.ter]

Jednim pogledom ka noćnom nebu možemo videti gomilu objekata. Skoro svi objekti, koje vidimo golim okom, pripadaju našoj galaksiji, osim objekta M31 - galaksija Andromeda, koja se nalazi u istoimenom sazvezđu. Na noćnom nebu se najviše ističe, naravno, Mesec. Ako na nebu, pri vedrim noćima i bez svetlosnog zagađenja, vidite jednu beličastu dugačku traku koja se prostire preko celog neba, to je Mlecni put ili Kumova slama. Belu boju joj daju milijarde zvezda od kojih se sastoji. To je naša Galaksija kakvu mi vidimo sa našeg položaja u njoj. Negde daleko iza te beličaste trake se nalazi jezgro naše galaksije, koje se sastoji od masivne crne rupe, koja lagano guta bliže zvezde. Mi smo daleko odatle nekih 27000 svetlosnih godina, tako da smo od te crne rupe na bezbednom rastojanju, ali od malih koje lutaju galaksijom nisam siguran.Nebeski objekti uvek izlaze sa istocne strane (posledica rotacije Zemlje), a zalaze na zapadnoj strani. Tako da mi preko noci vidimo razlicita sazvezdja. Medjutim, postoje sazvežđa koja nikada ne zalaze, a nazivaju se cirkumpolarna sazvežđa. Neka od njih su: Veliki medved, Mali medved, Zmaj, Kasiopeja, Cefej (sazvežđa). Ova sazvezđa imaju ovu osobinu jer se nalaze blizu Polarne zvezde, oko koje prividno rotira Zemljina osa.

Nebo je podeljeno na 88 sazvezđa, od kojih se neka vide sa severne, a neka sa juzne zemljine polulopte.

Sazvežđe predstavlja oblast na nebu koja je određena uslovnom granicom i svi objekti koji su unutar te granice, pripadaju tom sazvežđu. Njihov raspored se prikazuje zvezdanim kartama ili zvezdanim katalozima (nema nikakve veze sa astrologijom, da ne dodje do zabune)!

Najveće zvezde u sazvežđima (u 99% slučajeva) se obeležavaju grčkim slovom alfa.

Najuočljivije je sazvežđe Veliki medved (Ursa Maior) - Velika kola - njegov najuočljiviji deo. Preko puta njega se nalazi sazvežđe Kasiopeja (Cassiopeia), koje ima oblik slova W. Izmedju ova dva sazvežđa se nalazi Mali medved (Ursa Minor) u kome se nalazi Polarna zvezda (Severnjača ili Polara). Između Malog i Velikog medveda počinje lanac zvezda koji čini sazvežđe Zmaj (Draco), a koji se završava četvorostranom figurom u kojoj je najsjajnija zvezda ovog sazvežđa, Etamin.

Sazvežđa se mogu podeliti na : prolećna, letnja, jesenja i zimska.

Najpoznatije zimsko sazvežđe je Orion koje sadrži dve velike zvezde - Betelgez, crvenkaste boje i Rigel plavobeličaste boje. Kada uočimo tri vezane zvezde u orionovom pojasu (Alnilam, Alnitak i Mintaka) lako možemo naći još dva sazvežđa. Ako pratimo ove tri zvezde na gore nailazimo na sazvežđe Bik (Taurus) u kome je najsjajnija zvezda Aldebaran (alfa Tauri). Ona se nalazi u rasejanom jatu zvezda - Hijade, a nešto dalje se nalazi zbijeno jato Plejade (vidi sliku ispod), koje mnogi greškom zamenjuju sa Malim medvedom (vidljivo je golim okom oko 7 zvezda ovog zbijenog jata).
Kada krenemo pogledom ka jugu preko tri zvezde orionovog pojasa nailazimo na sazvežđe Veliki pas (Canis Maior) u kome se nalazi najsjajnija zvezda koju na nebu mozemo da vidimo sa severne polulopte, a to je Sirijus. Severoistočno od ovog, nalazi se sazvažđe Mali pas (Canis Minor). Ovo su neka sazvežđa koja možete vrlo lako naći na nebu.

Od prolećnih sazvežđa se vide: Rak (Cancer), Lav (leo) - najsjajnije zvezde su Regulus i Denebola, Devica (Virgo) - zvezda Spika.

Tu je i letnje sazvežđe Lira ( Lyra), sa najvećom zvezdom Vegom koja ce kroz nekoliko hiljada godine postati nova Severnjača - zbog kretanja Zemlje u prostoru. Zatim sazvežđe Labud (Cygnus), sa zvezdom Deneb - jedna od najudaljenijih zvezda koje vidimo golim okom (oko 1600 svetlosnih godina od nas). Tu je i sazvezdje Orao (Aquila) - zvezda Altair.

Zvezde Vega, Deneb i Altair čine veliki letnji trougao, koji je lako uocljiv na letnjem nebu.

U letnjem sazvežđu Volar (Bootes) je veoma sjajna zvezda Arktur.

U jesenja sazvežđa se ubrajaju: Persej, sa promenljivom zvezdom Algol, zatim sazvežđe Andromeda u kome se može uočiti galaksija Andromeda, koja pripada našem lokalnom jatu galaksija (ima oko 20-ak galaksija u jatu). Kroz nekoliko milijardi godina sudariće se Andromeda sa našom galaksijom Mlecni put, zbog gravitacionog delovanja između njih. U jesenja sazvežđa spadaju još i Pegaz (Pegasus), ispod njega slabo uočljivo sazvežđe Ribe (Pisces) i u tom sazvežđu se nalazi tačka u kojoj se u trenutku prolećne ravnodnevnice projektuje lik Sunca.Što se tiče planeta najuočljivija je naravno Venera, zatim Jupiter, pa Mars i Saturn. Ne mogu se uvek sve planete videti na nebu, a to zavisi od položaja Zemlje u odnosu na njih. Za razliku od zvezda ciji je polaožaj u odnosu na druge objekte na nebu uvek isti, planete vidno menjaju svoje položaje. Planeta znači lutalica. Kroz male teleskope, pa čak i kroz dvoglede 7 x 50, se mogu uočiti mene na Veneri, 4 velika Jupiterova satelita, neravnine na Mesecu i objekti iz Mesijevog kataloga koji sadrzi 110 galaksija, maglina itd.

Ovo su neka od najzanimljivijih sazvežđa, zvezda i planeta koje možete posmatrati. Nabavite kartu neba (na netu) i zanimajte se.

Vedro nebo!

Ovako prema današnjim naučnim saznanjima izgleda naša galaksija i položaj Sunca u njoj, a slična po izgledu je i nama najbliža galaksija Andromeda, jedino su joj dimenzije veće:

U Jadransko more s Mjeseca
Gustav Kren

Kako izgleda Mjesec na Zemaljskom nebu, dostupno je pogledima svih stanovnika našeg planeta. Ali, kako izgleda Zemlja na Mjesečevom nebu? Zemlju je s Mjeseca u živo vidjelo svega nekoliko ljudi - astronauta koji su se letjelicama Apollo, otisnuli put našeg najbližeg svemirskog susjeda - Mjeseca. Zahvaljujući fotografijama koje su načinili na tim epohalnim putovanjima, i mi, svi ostali stanovnici Zemlje, možemo uživati gledajući Zemlju s udaljenosti od gotovo pola milijuna kilometara.Zemljin prirodni satelit Mjesec, vidimo pod kutem od oko pola stupnja. Zemlja je četiri puta veća promjerom od Mjeseca, što znači da se Zemlja s Mjeseca vidi pod kutem od oko dva stupnja. Sada se postavlja pitanje: "Što se može vidjeti, na Zemlji s Mjeseca?" Prvo što bismo zapazili, bili bi oblaci, ciklone, koje svakodnevno mijenjaju svoj izgled i položaj. Oni su pretežno bijele boje, za razliku od najvećeg dijela Zemljine površine, koja je plava jer je pokrivaju oceani i mora. Kopna na Zemlji su pretežno smeđe boje, osim područja oko polova, gdje prevladava bijela boja snijega i leda. Dok astronauti kružeći oko Zemlje na visini od nekoliko stotina kilometara vide brodove na moru i gradove dotle s Mjeseca na Zemlji vidimo samo jednu tvorevinu ljudskih ruku - Kineski zid. Već i malim amaterskim dogledom, bez teškoća bismo vidjeli sve veće otoke našeg Jadranskog mora. A kako bi se vidjelo Jadransko more bez upotrebe dogleda, pomoći će nam crtež u prilogu, na kojem, kružnica označava veličinu Mjeseca u usporedbi s našim kontinentom - Evropom.