Kosta Hakman

[You must be registered and logged in to see this image.]

Mrtva priroda u pejzažu (1924)

Na snažno osvetljenoj plohi Hakman je impresionističkim vibracijama pokrenuo prirodnu svetlost i, kao kakvim finim tkanjem, slažući kratke poteze jedan uz drugi, definisao oblike. Zahvaljujući velikoj lakoći slikanja i sposobnosti da istinski oseti prirodu i sve one tek naslućene impresije u atmosferi, Hakman je znao da naslika i samo treperenje vazduha. U skladu sa intimističkom modifikacijom impresionističkog problema svetlosti, slikar je razvio toplu valersku igru zelenih tonova, realizovanu kroz meke svetlosne prelive. Kroz motiv slike umetnik je spojio svoja dva najomiljenija žanra – mrtvu prirodu i pejzaž. Raskošno postavljen sto naslikao je u nešto pomerenoj perspektivi, tako da njegov sadržaj predstavlja najvažniji segment kompozicije. Skladno raspoređeno posuđe prevazilazi značaj običnih, svakodnevnih predmeta i pretvara se u moćno umetnikovo oruđe: priboru i hrani na stolu umetnik je predodredio ulogu zamene za odsutne ukućane, pojačavajući tako osećaj praznine i tišine, ali je na taj način istovremeno otvorio put i svojevrsnom spajanju predmeta i osoba, kao i ulasku u intimu porodice kojoj je trpeza namenjena. Zahvaljujući tom pomaku u tumačenju naslikanog aksesorijuma, slika dobija daleko šire značenje od obične mrtve prirode u pejzažu, što je, bez sumnje, Hakman i želeo da postigne. Tome u prilog govore i zelenkastoplavi brežuljci kojima je zatvoren prostor slike, u zamenu za odsutnu sigurnost kućnog prostora. Mada na slici autor nije upisao datum nastanka, zahvaljujući činjenici da je izlagana na Hakmanovoj prvoj samostalnoj izložbi u Beogradu 1925. godine, jasno je da je nastala tokom studija u Poljskoj, a na osnovu promišljenosti kompozicije i zrelosti slikarskog postupka, to bi mogla biti 1924. godina.

Spomen-zbirka Pavle Beljanski

[You must be registered and logged in to see this image.]

U ateljeu (1936)

Tražeći lepotu u svemu, Hakman miri čistu umetničku inspiraciju i njenu praktičnu primenu idejom da umetnost nije sama sebi cilj, već sastavni deo velike celine svakodnevnog života. Zbog takvog pristupa, Hakmanove slike u sebi sjedinjuju neposrednu inspiraciju i realizaciju. Shodno tome, Hakman je scenu u ateljeu postavio u dva plana: prednji je određen za „siže” u koji umetnik ulazi postepeno zahvaljujući egzistenciji i odnosima objekata u njemu, a drugi se, istovremeno zatvarajući prostor prednjeg plana, otvara, i dozvoljava da se kroz prozor vidi gradski predeo. Takvim rešenjem je slika definitivno situirana u širi ambijentalni kontekst. Hakman je odabrao svet koji je najbolje poznavao, običan dan u slikarskom ateljeu. Odlučivši se za posebnu tačku posmatranja, istakao je dinamičnu tenziju između figura i prostora, ali je istovremeno bio prinuđen na grubo presecanje pojedinih delova enterijera, stvarajući tako svojevrstan isečak prostora koji kroz zatvoren prozor teži da pobegne izvan zidova. Nedovršena slika na štafelaju, omaž japanskoj ukioe grafici, govori da je u pitanju slikarski atelje. Sve ostalo – slikar koji umesto da slika čita knjigu, žena zabavljena svojim poslom – ukazuje na svakodnevni ritual građanskog doma, na intimizam unutrašnjeg prostora, na Bašlarovo viđenje da je kuća „naš kut u svetu i naš prvi svemir”, jedna od najvećih sila integracije za naše misli, skrovište za snove, mesto u koje se tokom sanjarenja vraćamo čitavog života. Rukom autora datirana u 1936. godinu, ova izuzetna slika je pod nazivom Enterijer izlagana na IX prolećnoj izložbi u Beogradu, gde je i privukla pažnju pronicljivog kolekcionara, Pavla Beljanskog.

sp.zbir. Pavla Beljanskog

[You must be registered and logged in to see this image.]

Ribe (1928)


Hakman je mrtve prirode rado slikao u svim fazama rada, pa se i na njima mogu zapaziti promene i razvoj koji su uočljivi u ostalim tematskim celinama. Godina kada su naslikane Ribe predstavlja prelomni trenutak za celokupno srpsko slikarstvo toga doba, kao i za samog Hakmana. Kada je slikar uradio ovu mrtvu prirodu u Parizu, u njegovom delu već je primetan uticaj Bonarovog intimizma u kombinaciji sa slikarskim postupkom preuzetim od Sezana. Intimističko razmišljanje ogleda se u iskošenoj i uzdignutoj ploči stola i, namerno, u neobičan položaj postavljenog keramičkog suda, preko kojeg je naglašen sukob dve kosine. Na takvoj podlozi, sama postavka mrtve prirode postavljena je u vidu dve bele mrlje: okruglog tanjira i skoro kvadratnog lista hartije. Gradeći kompoziciju kombinacijom geometrijskih oblika – pravougaonika, kvadrata, kruga i valjka, Hakman je zapravo odao počast svom velikom uzoru – Polu Sezanu. I u samom slikarskom postupku autor se pridržavao sezanovskog načela: „kada boja dostigne svoje bogatstvo, onda oblik zadobija svoju punoću”. Zahvaljujući gradaciji tonaliteta boje, umetnik je formu modelovao tačnim valerskim odnosima odgovarajućih tonova. U samom nizanju oblika pribegao je smenjivanju toplijih i hladnijih tonskih vrednosti, svestan da će samo tako uspeti da sačuva neophodan sklad i ravnotežu unutar slike. Ovakav način modelovanja sačuvaće se kao konstanta u kasnijem Hakmanovom slikarstvu, ali će koloristička skala pretrpeti izmene, u skladu s novim značenjem boje u modernom srpskom slikarstvu, krajem treće i tokom četvrte decenije dvadesetog veka.

sp.zbir. Pavle Beljanski